Τσάκου Ζωή Χρανιώτης Αριστοτέλης Στελλίου Γιάννης Τασιούλας Θανάσης Χρυσικόπουλος Παναγιώτης Ψωμιάδη Μαρία Χωριάτης Δημήτρης Χαλκοπιάδης Στράτος Χαλκιαδάκης Γιάννης
Σαπωνοποίηση είναι η αντίδραση των τριγλυκεριδίων με ΝαΟΗ ή ΚΟΗ, που δίνει ως προϊόντα γλυκερίνη και ένα μίγμα αλάτων μακράς αλυσίδας καρβοξυλικών οξέων με Να ή Κ. Το μίγμα αυτό αποτελεί τους σάπωνες και η αντίδραση σαπωνοποίησης είναι ο τρόπος παρασκευής τους.
Λάδι 5mL Οινόπνευμα 10mL θέρμανση 30%w/v NaH 2mL CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 C CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 Na CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 C Na CH CH CH CH CH 3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 C CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH CH CH CH CH CH3 2CH2 2CH2 2CH2 2CH2 2 C CH CH CH CH CH CH3 2CH2 2CH2 2CH2 2CH2 2 C 2 2 2 2 H + Na CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 C CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 H CH H CH2 +3NaH CH CH2 Αναδιάλυση: + 40mL H2 Εξαλάτωση: Na CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 C CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 + 50mL κορ. NaCl
Μυριστικό: έως 0,05 % Παλμιτικό: 7,5% έως 20% ΠαλμιτελαΪκο: 0,3% έως 3,5% Μαργασικό: ΔεκαεπτανοΪκό: έως 0,3% έως 0,3% Στεατικό: 0,5% έως 5% ΕλαΪκό: 55% έως 83% ΛινελαΪκό: 3,5% έως 21% Α-Λινολενικό: έως 0,9% Αραχιδικό: έως 0,6% ΕικοσανοΪκό: έως 0,4% Βεχενικό: έως 0,2% Λιγνοκερικό: έως 0,2% * Η συνηθέστερη αναλογία που προτείνεται είναι ένα ποσοστό νερού 35%-40% επί των ελαίων.
Βιομηχανικά η γλυκερίνη παρασκευάζεται ως ακατέργαστο υποπροϊόν υδρόλυσης λιπών και ελαίων κατά παραγωγή λιπαρών οξέων ή σαπώνων. την Η προκύπτουσα "ακατέργαστη γλυκερίνη" υποβάλλεται στη συνέχεια σε καθαρισμό και στη συνέχεια σε απόσταξη, ώστε να περιοριστεί η περιεκτικότητα σε νερό μέχρι ποσοστού 3%, προκειμένου έτσι να χρησιμοποιηθεί σε φαρμακευτικά ή βιομηχανικά προϊόντα. Η γλυκερίνη χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη παραγωγή φαρμάκων, καλλυντικών, βερνικιών, σαπώνων. στην
Για την παρασκευή σπιτικού σαπουνιού 2 είναι οι κύριες μέθοδοι: α. η θερμή μέθοδος Είναι η παραδοσιακή μέθοδος παρασκευής σαπουνιού, κυρίως από ελαιόλαδο, στην Ελλάδα. Στη μέθοδο αυτή, το μίγμα ελαίωνσόδας σαπωνοποιείται με τη θερμότητα, δηλ. βράζει σε χαμηλή θερμοκρασία μέχρι την ολοκλήρωση της σαπωνοποίησης.
β. η ψυχρή μέθοδος Στην ουσία δεν έχει καμιά σχέση με ψυχρότητα απλά το μίγμα ελαίων- σόδας δεν σαπωνοποιείται με τη θερμότητα αλλά με την..υπομονή. Το μίγμα δεν βράζει, η διαδικασία της σαπωνοποίησης συνεχίζεται εφόσον βάλουμε το μίγμα στα καλούπια και απαιτείται ένα χρονικό διάστημα 46 εβδομάδων για την ολοκλήρωση της σαπωνοποίησης και την ωρίμανση των σαπουνιών.
Ο χρόνος ωρίμανσης συνήθως διαρκεί 4 με 6 εβδομάδες ανάλογα με το πόσο κρύος ή ζεστός είναι ο καιρός και την υγρασία της ατμόσφαιρας. Ένα φρέσκο σαπούνι είναι ακατάλληλο για χρήση γιατί διατηρεί την οξύτητά του. Έτσι χρειάζεται να μείνει και να ωριμάσει ώστε ν' αποβάλλει τον όξινο χαρακτήρα του. Όταν τα σαπούνια ωριμάζουν, απαλλάσσονται από την καυστική σόδα (ή ποτάσα) γιατί η καυστική σόδα αντιδρά χημικά με το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, σχηματίζοντας στην επιφάνεια του σαπουνιού μια λευκή σκόνη. Η σκόνη αυτή είναι ανθρακικό νάτριο, (σόδα). Ο σχηματισμός αυτής της σκόνης στην επιφάνεια του σαπουνιού είναι σημάδι πως το σαπούνι είναι έτοιμο. Ωστόσο το σαπούνι γίνεται καλύτερο όσο παλιώνει. Κατά τη διάρκεια παρασκευής του, το σαπούνι έχει χρώμα καφετί και όσο ωριμάζει. λευκαίνει. Το έτοιμο σαπούνι είναι λευκό. Είναι απαραίτητο να μείνει το σαπούνι πάνω από ένα μήνα να ωριμάσει γιατί ακόμη κι αν έχει πήξει νωρίτερα, δεν θα έχει "πέσει" το PH του και τσούζει στη χρήση.
Μετά την αδρανοποίηση ή γαλακτωματοποίηση και όταν είναι ακόμα καυτό το σαπούνι είναι η ώρα να προσθέσουμε άρωμα, χρώμα και τα υπόλοιπα πρόσθετα που θα έχει το σαπούνι μας. Άρωμα: Προσθέτουμε τεχνητά αρωματικά ή αιθέρια έλαια σε ποσοστό 2-3% του βάρους του διαλυμένου σαπουνιού. Χρώμα: Χρησιμοποιούμε τεχνητές βαφές, ειδικές για σαπούνι, ή χρωστικές τροφίμων. Προσθέτετε σταγόνα-σταγόνα μέχρι να φτάσει το σαπούνι στο επιθυμητό, για εσάς, αποτέλεσμα. Υπερλίπανση: Αν θέλετε το σαπούνι να περιέχει καλλυντικούς παράγοντες προσθέστε καστορέλαιο σε αναλογία 1% του βάρους του διαλυμένου σαπουνιού. Είναι το μοναδικό λάδι που είναι διαλυτό στο νερό. Αν βάλετε άλλο λάδι θα θολώσει το σαπούνι σας.
Οι λιπαρές ύλες προσδίδουν διαφορετικές ιδιότητες στα σαπούνια που παράγονται από αυτές ανάλογα με τον τύπο των λιπαρών οξέων που περιέχουν στο μεγαλύτερο ποσοστό. Αν γνωρίζουμε την σύσταση των λιπαρών υλών και πως αυτή επηρεάζει τις ιδιότητες θα μας βοηθήσει στην επιλογή μας για να πετύχουμε τον τύπο του σαπουνιού που θέλουμε. Λιπαρό οξύ Ιδιότητες του σαπουνιού Λαυρικό Σκληρό σαπούνι βαθύς καθαρισμός, πλούσιος αφρός Λινολεικό Μαλακτικό, απαλή υφή Μυριστικό Σκληρό σαπούνι βαθύς καθαρισμός, πλούσιος αφρός Ελαικό Μαλακτικό Παλμιτικό Σκληρό σαπούνι σταθερός αφρός, Ρισινελαικό Μαλακτικό Στεατικό Σκληρό σαπούνι, σταθερός αφρός,
Αδρανοποιούμε το σαπούνι, δηλαδή ελαττώνουμε το ph για να μην είνει ερεθιστικό με τρεις τρόπους: με κιτρικό οξύ, με βόρακα ή με βορικό οξύ. Η ποσότητα που θα προσθέσουμε έχει σχέση με το βάρος της σαπουνόμαζας, όχι με το βάρος του διαλυμένου σαπουνιού. Διάλυμα βορικού οξέος 20% Διαλύστε 55gr βορικό οξύ σε 225gr βραστό, αποσταγμένο νερό και ανακατέψτε καλά. Χρησιμοποιήστε το όσο είναι ακόμα καυτό. Προσθέστε 1½ κουταλιά της σούπας ανά μισό κιλό σαπουνόμαζας (όχι διαλυμένου σαπουνιού). Διάλυμα κιτρικού οξέος 20% Διαλύστε 55gr κιτρικό οξύ σε 225gr βραστό, αποσταγμένο νερό και ανακατέψτε καλά. Χρησιμοποιήστε το όσο είναι ακόμα καυτό. Προσθέστε 1½ κουταλιά της σούπας ανά μισό κιλό σαπουνόμαζας (όχι διαλυμένου σαπουνιού). Διάλυμα βόρακα 33% Διαλύστε 85gr βόρακα σε 170gr βραστό, αποσταγμένο νερό και ανακατέψτε καλά. Χρησιμοποιήστε το όσο είναι ακόμα καυτό. Προσθέστε 1½ κουταλιά της σούπας ανά μισό κιλό σαπουνόμαζας (όχι διαλυμένου σαπουνιού).
Η καθαριστική δράση του σαπουνιού είναι περίπλοκη χημική διεργασία και δεν οφείλεται αποκλειστικά στον αφρισμό του. Όταν το σαπούνι διαλύεται στο νερό δημιουργούνται κατιόντα νατρίου ή καλίου ανάλογα και αντίστοιχα ανιόντα λιπαρών οξέων. Κάθε κατιόν αποτελείται από δύο τμήματα, το πρώτο είναι υδρόφιλο, δηλαδή διαλύεται στο νερό και το δεύτερο λιπόφιλο, δηλαδή διαλύεται σε λιπαρές ουσίες. Κατά τη διαβροχή ενός αντικειμένου με διάλυμα σαπουνιού, το λιπόφιλο τμήμα του διαλύεται στους λιπαρούς ρύπους, ενώ το υδρόφιλο στο νερό. Το αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης είναι οι ρυπαρές ουσίες να δεσμεύονται από το αντικείμενο, σχηματίζοντας ένα γαλάκτωμα, και κατόπιν απομακρύνονται με το ξέπλυμα.
Εισηγητές: Κα. Μαυρουλέα Κος. Μουτσόπουλος