ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ Γενικές έννοιες Πραγματική Παραγωγική μιας παραγωγικής μονάδας είναι η μέγιστη ικανότητα παραγωγής της όταν αυτή λειτουργεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη τον χρόνο που απαιτείται για την προετοιμασία της παραγωγής κάθε φορά που αλλάζει το παραγόμενο προϊόν, τον χρόνο για την προληπτική συντήρηση του εξοπλισμού, τους νεκρούς χρόνους των μηχανών που προκύπτουν από τα προγράμματα παραγωγής που υλοποιούνται, την ικανότητα και το επίπεδο κατάρτισης των εργατοτεχνιτών κ.λ.π. Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 1
Με τους δείκτες εκμετάλλευσης δυναμικότητας και αποτελεσματικότητας, οι διοικήσεις των παραγωγικών μονάδων αξιολογούν την λειτουργία τους σε ότι αφορά τον πραγματικό ρυθμό παραγωγής τους. Πραγματικός Ρυθμός Παραγωγής Δείκτης Εκμετάλλευσης ς = Ονομαστική Παραγωγική Πραγματικός Ρυθμός Παραγωγής Δείκτης Αποτελεσματικότητας = Πραγματική Παραγωγική Παραδείγματα μονάδων μέτρησης δυναμικότητας Παραγωγική μονάδα Μονάδα μέτρησης Μετρούμενο μέγεθος Χαλυβουργία Τόνοι/μέρα Τελικό προϊόν Υποδηματοποιία ζεύγη/βάρδια Τελικό προϊόν Εργοστάσιομαρμάρου m 2 /βάρδια Τελικόπροϊόν Ενεργειακός σταθμός Megawatts Τελικό προϊόν Ζυθοποιία κιβώτια/βάρδια Τελικό προϊόν Χαρτοποιία τόνοι/μέρα Τελικό προϊόν Μηχανουργείο Μηχανοώρες/βάρδια Κρίσιμος πόρος Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 2
Είδη σχεδιασμού παραγωγικής δυναμικότητας Στρατηγικός σχεδιασμός: Είναι ο σχεδιασμός δυναμικότητας που αφορά τη δημιουργία μιας νέας παραγωγικής μονάδας ή την προσθήκη νέας δυναμικότητας που θα καλύψει μακροχρόνιες ανάγκες ( 5 10 χρόνια). Τακτικός σχεδιασμός: Είναι ο σχεδιασμός δυναμικότητας όπου γίνονται μεσοπρόθεσμες προσαρμογές (συνήθως στη διάρκεια ενός έτους) στην παραγωγική δυναμικότητα, για την κάλυψη των διακυμάνσεων της ζήτησης. Οι προσαρμογές αυτές γίνονται κατά τη σχεδίαση της συνολικής παραγωγής, χρησιμοποιώντας τις εξής δυνατότητες μεταβολής της παραγωγικής δυναμικότητας: χρήση δεύτερης / τρίτης βάρδιας χρήση υπερωριακής απασχόλησης με ενοικίαση εξοπλισμού (ανάθεση υπεργολαβιών σε τρίτους) Λειτουργικός σχεδιασμός: Είναι ο βραχυχρόνιος σχεδιασμός δυναμικότητας όπου γίνονται οι λεπτομερείς και οι τελικές ρυθμίσεις της παραγωγικής δυναμικότητας (απασχόληση μηχανών και εργατοτεχνιτών για χρονική διάρκεια μιας εβδομάδας ή μιας εργάσιμης ημέρας) με σκοπό να ικανοποιείται η συγκεκριμένη ζήτηση σε συγκεκριμένα προϊόντα και να αντιμετωπίζονται ενδεχόμενες απρόβλεπτες καταστάσεις, όπως ύπαρξη βλάβης σε μία μηχανή, απουσία κάποιου εργατοτεχνίτη, απουσία υλικού. Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 3
Παράγοντες που επηρεάζουν τη δυναμικότητα α) Παραγωγικό σύστημα Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την δυναμικότητα είναι οι εξής: Σχεδίαση Παραγωγής Σχεδίαση προϊόντος Ποικιλία προϊόντων Ποιότητα προϊόντος Προγραμματισμός και έλεγχος παραγωγής Προγραμματισμός και έλεγχος αποθεμάτων πρώτων υλών Οργάνωση εργασίας Παράγοντες που επηρεάζουν τη δυναμικότητα β) Σύστημα παροχής υπηρεσιών Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την δυναμικότητα είναι οι εξής: Επίπεδο εξυπηρέτησης πελατών Διαθεσιμότητα πόρων Μεταβλητότητα ζήτησης Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 4
Διαδικασία σχεδίασης δυναμικότητας σε στρατηγικό επίπεδο Η διαδικασία σχεδίασης δυναμικότητας περιλαμβάνει τις εξής φάσεις: Φάση 1η: Πρόβλεψη ζήτησης Στη φάση αυτή η διοίκηση της παραγωγικής μονάδας θα πρέπει να διαμορφώσει μια μακροχρόνια πρόβλεψη ζήτησης, για συνήθως 5 10 χρόνια στο μέλλον. Φάση 2η: Προσδιορισμός απαιτήσεων δυναμικότητας Στη φάση αυτή η διοίκηση της παραγωγικής μονάδας θα πρέπει να αποφασίσει «πόση» δυναμικότητα θα εγκαταστήσει και «πότε». Το μέγεθος της δυναμικότητας που θα αποφασισθεί να εγκατασταθεί εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: Κόστος ανάπτυξης νέας δυναμικότητας Κόστος έλλειψης δυναμικότητας Υπάρχουν τρεις εναλλακτικές επιμέρους πολιτικές σε ότι αφορά τον προσδιορισμό των απαιτήσεων δυναμικότητας: Πολιτική 1η: Διατήρηση πλεονάσματος δυναμικότητας Πολιτική 2η: Εξισορρόπηση δυναμικότητας και ζήτησης Πολιτική 3η: Διατήρηση έλλειψης δυναμικότητας Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 5
Πολιτική 1η: Διατήρηση πλεονάσματος δυναμικότητας Μονάδες παραγωγής Ζήτηση Χρόνος Πολιτική 2η: Εξισορρόπηση δυναμικότητας και ζήτησης Μονάδες Παραγωγής Ζήτηση Χρόνος Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 6
Πολιτική 3η: Διατήρηση έλλειψης δυναμικότητας Μονάδες Παραγωγής Ζήτηση Χρόνος Φάση 3η: Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων εγκατάστασης δυναμικότητας Έχοντας εκτιμήσει τις απαιτήσεις δυναμικότητας για την ικανοποίηση της προβλεπόμενης ζήτησης, η διοικήσεις των παραγωγικών μονάδων θα πρέπει να αποφασίσουν κατά πόσο θα είναι σκόπιμη η εγκατάσταση της νέας δυναμικότητας να είναι συγκεντρωμένη σε μια μεγάλη εγκατάσταση ή σε μικρότερες αποκεντρωμένες. Π.χ. μία αύξηση δυναμικότητας μεγέθους 10.000 τμχ στα επόμενα δέκα χρόνια, μπορεί να καλυφθεί με αύξηση δυναμικότητας είτε 2.000 τμχ κάθε δύο χρόνια είτε 5.000 τμχ. κάθε πέντε χρόνια και ακόμη οι αυξήσεις αυτές της δυναμικότητας μπορεί να υλοποιηθούν είτε στη θέση εγκατάστασης της παραγωγικής μονάδας είτε δημιουργώντας νέα παραγωγική μονάδα σε άλλη θέση εγκατάστασης. Για να μπορέσουν οι διοικήσεις να αποφασίσουν προς αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις οικονομίες και τις αντιοικονομίες κλίμακας που αναμένεται να προκύψουν από την συγκέντρωση δυναμικότητας σε μια μεγάλη εγκατάσταση. Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 7
Εναλλακτικές πολιτικές για την προσθήκη νέας δυναμικότητας Λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομίες αλλά και τις αντιοικονομίες κλίμακας, διαμορφώνονται εναλλακτικά σχέδια αποφάσεων για την κάλυψη των απαιτήσεων δυναμικότητας που αποφασίζονται στην δεύτερη φάση. Στο σχήμα απεικονίζονται τρία εναλλακτικά σχέδια εγκατάστασης δυναμικότητας σε μια παραγωγική μονάδα, για να ικανοποιηθεί μια ζήτηση που προβλέπεται ότι θα αυξάνει γραμμικά με ρυθμό 1.000 τμχ./έτος. (χιλιάδες κομμάτια/έτος) 20 Απαιτήσεις 18 ς προσθήκη 16 14 12 10 2006 (α) 0 0 2008 20 12 20 16 2006 2010 20 14 (χιλιάδες κομμάτια/έτος) προσθήκη 20 18 16 14 12 Απαιτήσεις ς 2006 10 0 0 2008 2012 2016 2006 2010 2014 (β) Εναλλακτικά σχέδια εγκατάστασης δυναμικότητας Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 8
Φάση 4η: Αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων Στη φάση αυτή, τα εναλλακτικά σχέδια εγκατάστασης δυναμικότητας που διαμορφώνονται στην τρίτη φάση αξιολογούνται με οικονομικά κριτήρια. Ως μέθοδος αξιολόγησης συνήθως χρησιμοποιείται η μέθοδος της Καθαρής Παρούσας Αξίας και επιλέγεται το σχέδιο που παρουσιάζει την μεγαλύτερη Καθαρή Παρούσα Αξία. Ιδιαιτερότητες σχεδίασης δυναμικότητας σε συστήματα παροχής υπηρεσιών α) Ιδιαιτερότητες στη σχεδίαση δυναμικότητας Αξιοποίηση «πελατών» Συμβόλαια συνεργασίας Αλλαγή της δομής των πόρων Οργάνωση εργασίας β) Πολιτικές διαχείρισης ζήτησης Τιμολόγηση Διαφήμιση Προσφορές Ώρες αιχμής Συστήματα αναμονής Πρόβλεψη ζήτησης Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης Α.Π.Θ. 9