Η εργαστηριακή επιτήρηση της γρίπης: το διεθνές σύστημα και τα ελληνικά δεδομένα Α. Μεντής Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γρίπης Ν. Ελλάδος Eλληνικό Ινστιτούτο Pasteur
Να μεταδίδεται στον άνθρωπο Να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο Εμφάνιση νέου ιού - να μην υπάρχει ανοσία στον πληθυσμό Ο ιός της Γρίπης των πτηνών Η5Ν1 πληροί τις συνθήκες 1 και 2.
Αντιγονική μεταβολή και εκτροπή
To παγκόσμιο ίκτυο επιτήρησης της Γρίπης της WHO GISN Παγκόσμιο δίκτυο επιτήρησης της γρίπης Global influenza surveillance network (GISN) 5 WHO collaborating centres for reference and research on influenza (WHOCC), 4 essential regulatory laboratories (ERLs) 128 ινστιτούτα σε 99 χώρες που αναγνωρίζονται απο τον ΠΟΥ ως εθνικά κέντρα αναφοράς γρίπης (NICs)
Εργαστηριακή επιτήρηση στην Ελλάδα ΕΕΑΓ.B ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΛΑΡΙΣΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ ΕΕΑΓ.Ν ΕΛΛΑ ΟΣ ΚΕΕΛΠΝΟ ΥΥΠΚΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Καθήκοντα NIC στο GISN Σημεία επαφής μεταξύ της WHO και της κάθε χώρας για όλες τις ερωτήσεις σχετικά με την εργαστηριακή επιτήρηση της γρίπης Αντιγονικός και γενετικός χαρακτηρισμός στελεχών - άμεση ενημέρωση GISN για απομόνωση ασυνήθων ιών Εβδομαδιαία αναφορά τύπων και υποτύπων ιών γρίπης που απομονώθηκαν από συστήματα sentinel Παρακολούθηση αντοχής σε αντιικούς παράγοντες Αποστολή αντιπροσωπευτικών στελεχών ιού γρίπης στο WHO Global Influenza Surveillance Network σύνθεση εμβολίου επόμενης περιόδου Συμμετοχή σε εξωτερικά προγράμματα ποιοτικού ελέγχου
Καθήκοντα εργαστηρίων στην Φάση 6 της πανδημίας WHO, May 2007: The role of National Influenza Centers (NICs) during Interpandemic, Pandemic Alert and Pandemic Periods, WHO, 10 July 2009: Human infection with pandemic (H1N1) 2009 virus: updated interim WHO guidance on global surveillance. Εργαστηριακή διάγνωση για την επιτήρηση της γεωγραφικής διασποράς της πανδημίας στην χώρα. Όσο η πανδημία ενισχύεται, και διασπείρεται, τροποποιείται η ιολογική επιτήρηση (έλεγχος λιγότερων δειγμάτων, κλινική διάγνωση) και διακοπή της καταγραφής σε επίπεδο κρουσμάτων ιατήρηση επιτήρησης της εξέλιξης του ιού: Ανίχνευση αντιγονικών και γενετικών αλλαγών του πανδημικού ιού (drift and shift) που μπορεί να επηρεάζουν την παθογονικότητα του ιού Μελέτη της ευαισθησίας του στα αντιικά φάρμακα Αξιολόγηση της απόδοσης των διαγνωστικών μεθόδων
Κρούσμα γριπώδους συνδρομής Φαρυγγικό επίχρισμα Αλγόριθμος ελέγχου δειγμάτων για γρίπη Θετικό rrt-pcr γρίπη Α,Β Αρνητικό Καλλιέργεια MDCK-SIAT Θετική Αρνητική Επιλογή στελεχών Γενετικός χαρακτηρισμός Φαινοτυπικός χαρακτηρισμός με HAI Οσελταμιβίρη Πίνακας Αντιγονικών Χαρακτηριστικών
Flunet http://www.who.int/flunet
Number of specimens processed 800 700 600 500 400 300 200 100 0 400 Number of specimens processed for influenza 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Week number, 2009 Influenza_positive Influenza_negative % of all specimens that were influenza_positive Number of specimens positive for influenza by subtypes 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 % of all specimens that were influenza_positive 6 Number of specimens positive for influenza 350 300 250 200 150 100 50 5 4 3 2 1 ILI activity leve 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Week number, 2009 A(H1) A(H3) A(Not subtyped) B(Yamagata lineage) B(Victoria lineage) Lineage not determined Pandemic A(H1N1) A(H5) Other subtypes ILI activity level 0
Global Influenza Surveillance Network: laboratory surveillance and response to pandemic H1N1 2009. MMWR, No. 36, 2009, 84, 361 372 Πληροφόρηση (ανταλλαγή πληροφοριών και τηλεδιασκέψεις) ιαγνωστικά kits: > 600 kits Real time RT=PCR HI tests, USA και σε 25 χώρες Επιτήρηση κλοφορίας πανδημικού και εποχικών στελέχους Flunet: > 60.000 καταγραφές δειγμάτων από 73 χώρες, 60% θετικά για Α(Η1Ν1)v Μέχρι τον Αύγουστο έχουν σταλεί 8000 κλινικά δείγματα και 2000 στελέχη στο WHOCCs Αντιγονικός και γενετικός χαρακτηρισμός: Όλοι οι ιοί προσομοίαζαν στον A/California/7/2009 σε HI using με ferret αντιορούς Αλληλούχηση έδειξε ότι ιοί ήταν όμοιοι με τον A/California/7/2009 με πολύ μικρές γενετικές διαφορές. Όχι αναδιάταξη Ορολογική εξέταση: Εμβολιασμόςμε το τριπλό εμβόλιο εποχικής που περιείχε τον ιό A/Brisbane/59/2007-like H1N1 δεν οδήγησε σε διασταυρούμενα αντισώματα με το πανδημικό στέλεχος σε οποαιδήποτε ηλικιακή ομάδα. Αντοχή στα αντιικά: Αντοχή στους αναστολείς M2, αλλά ευαισθησία στους αναστολείς νευαραμινιδάσης. Μόνο 12 στελέχη πανδημικού ιού με αντοχή. Εμβόλια και αντιδραστήρια. WHOCC και ERLs παρήγαγαν υποψήφια στελέχη του εμβολίου από το στέλεχος A/California/7/2009-like virus με κλασσική μέθοδο και ανάστροφη γενετική, τα οποία ήταν διαθέσιμα σε εταιρείες παραγωγής εμβολίων και ερευνητικά ιδρύματα από τον Μάϊο 2009
European Influenza Surveillance Network (EISN) Έδρα του το ECDC στην Στοκχόλμη από το Σεπτέμβριο 2008 Βασίσθηκε στο EISS το οποίο συντονιζόταν από το ινστιτούτο NIVEL (Ολλανδία): 1996 πρόγραμμα από τις εθνικές κυβερνήσεις 1999 έως 2006 χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2006 έως Σεπτέμβριο 2008 χρηματοδότηση από το ECDC
CNRL (Community Network of Referecne Laboratories) Περιλαμβάνει Εργαστήρια Αναφοράς από 40 από 33 χώρες και την Νορβηγία Το CNRL συνδέεται στενά με την WHO μέσω του δικτύου της των NIC και της συνεργασίας με το WHO-Collaborating Centre for Reference and research on influenza, Mill Hill TESSy: Τα δεδομένα της επιδημιολογικής και εργαστηριακής επιτήρησης συλλέγονται μέσω του TESSy
EISN: Πεδία δραστηριοτήτων Αντικείμενα δραστηριοτήτων 2 (εργαστηρίων) Προσδιορισμός του τύπου γρίπης που κυκλοφορεί (ιολογική επιτήρηση) Επιλογή των στελεχών για σύνθεση εμβολίου (WHO) Eκτίμηση των ποσοστών αντοχής στα αντιικά Αρχική διερεύνηση της αποτελεσματικότητας του εποχικού εμβολίου
Weekly electronic bulletin http://ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/eisn/newsletter/
EISN bulletin
Ελληνικά δεδομένα εργαστηριακής επιτήρησης γρίπης (εποχικής και πανδημίας)
Σύστημα επιδημιολογικής και εργαστηριακής επιτήρησης γρίπης το Σύστημα Παρατηρητών Νοσηρότητας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας που αποτελείται από τα ακόλουθα συστήματα παρατηρητών νοσηρότητας (sentinel) : ίκτυο Ιδιωτών Ιατρών ίκτυο Ιατρών ΙΚΑ ίκτυο Κέντρων Υγείας Οι ιατροί αυτοί αποστέλουν στο ΚΕΕΛΠΝΟ επιδημιολογικά δεδομένα για τα κρούσματα γριπώδους συνδρομής και Στα εθνικά εργαστήρια αναφοράς αντιπροσωπευτικά κλινικά δείγματα (κυρίως φαρυγγικά επιχρίσματα ή φαρυγγικά εκπλύματα) για έλεγχο γρίπης
Εβδομαδιαία αναφορά στο ΚΕΕΛΠΝΟ Από σύνολο δειγμάτων Από θετικά δείγματα Υπότυπος Δείγματα Η5 (RT-RTPCR) Εβδομάδα Σύνολο δειγμάτων Θ Α Αναμένεται Α Β H3 H1 Άλλο* Αναμένεται Σύνολο δειγμάτων Θ Α Αναμένεται REGION ebdo Total Positive Negative Pending Α Β H3N2 H1N1 Other Ypo_Pend H5_Total H5_Posit H5_Negat H5_Pend 2 40 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 41 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 42 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 43 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 44 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 45 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 46 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 47 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 48 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 49 2 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 50 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 51 2 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 52 3 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Σεπτεμβρίου 2009 http://www.keel.org.gr/keelpno/2009/id994/gripi_ebdo_20090902.pdf Ν = 4.888
Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γρίπης Ν. Ελλάδος Επιτήρηση εποχικής γρίπης εκέμβριος 2008 Μάιος 2009 Κ. ΥΓΕΙΑΣ(6%) Ν=739 δείγματα ΙΚΑ (42%) ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ (52%) 80 Αριθμός δειγμάτων 70 60 50 40 30 20 Αριθμός δειγμάτων Θετικά δείγματα 10 0 49 50 51 52 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Εβδομάδα εργαστηριακής επιτήρησης
ΕθνικόΕπιτήρηση Εργαστήριο εποχικής Αναφοράς γρίπης εκέμβριος Γρίπης Ν. 2008 Ελλάδος Μάιος 2009 Επιτήρηση εποχικής γρίπης εκέμβριος 2008 Μάιος 2009 40 Αριθμός θετικών δειγμάτων 35 30 25 20 15 10 Τύπος Β Υπότυπος Η3Ν2 Υπότυπος Η1Ν1 5 0 49 50 51 52 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Εβδομάδες εργαστηριακής επιτήρησης
Αντιγονικός χαρακτηρισμός στελεχών Antigenic analyses of influenza A H3N2 viruses - Guinea Pig RBCs (2008-2009) Haemagglutination inhibition titre 1 Post infection ferret sera Viruses Collection Passage A/Wis A/Trieste A/Wis A/Bris A/Uru A/JHB A/Eng A/Bris Date History 67/05 25c/07 3/07 10/07 716/07 15/08 394/08 24/08 F18/08 F5/07 F15/07 F29/08 F26/08 F22/08 F32/08 F3/09 REFERENCE VIRUSES A/Wisconsin/67/2005 31/8/2005 SpfCk3E3 \3 2560 1280 640 640 2560 640 80 1280 A/Trieste/25c/2007 Jan-07 MDCKx \2 160 160 320 320 640 160 320 320 A/Wisconsin/3/2007 21/1/2007 Ex \2 5120 2560 2560 5120 5120 1280 320 2560 A/Brisbane/10/2007 6/2/2007 E2 \3 2560 2560 640 2560 5120 1280 320 2560 A/Uruguay/716/2007 21/6/2007 spfck1, E3 \1 2560 2560 640 2560 5120 1280 320 2560 A/Johannesburg/15/2008 25/06/2008 MDCKx \2 320 320 320 640 640 320 320 320 A/England/394/2008 22/9/2008 MDCK2 \7 640 320 320 640 640 320 640 320 A/Brisbane/24/2008 23/6/2008 E5 \1 2560 2560 1280 2560 5120 1280 320 2560 TEST VIRUSES A/Athens/14/2009 13/1/2009 Cx \3 640 1280 320 1280 2560 1280 320 640 A/Athens/15/2009 13/1/2009 Cx \2 1280 2560 640 2560 5120 5120 640 1280 A/Athens/19/2009 15/1/2009 Cx \2 320 640 320 1280 2560 640 320 640 A/Athens/21/2009 12/1/2009 Cx \2 640 640 320 1280 2560 640 640 640 A/Athens/24/2009 12/1/2009 Cx \2 1280 2560 640 2560 5120 2560 640 1280 A/Volos/32/2009 14/1/2009 Cx \2 640 1280 640 1280 5120 1280 320 1280 A/Viotia/77/2009 18/1/2009 Cx \2 640 1280 640 2560 5120 1280 320 1280 A/Athens/82/2009 26/1/2009 Cx \2 320 640 320 1280 1280 640 1280 640
Φυλογενετική ανάλυση ιών γρίπης ΑΗ1Ν1 περιόδου 2008-2009 99 AFujian4112002 99 53 59 35 66 83 ATexas562005 AAthens022009 AAthens042009 AWisconsin032007 AUruguay7162007 ABrisbane102007 AMichigan012006 ANewYork032006 ACanterbury1252005 AWesternAustralia712005 ACanterbury2422005 AIowa162005 ACalifornia072004 82 73 58 92 ANepal9212006 AMissouri052006 AWisconsin672005 AQueensland522005 ANewYork9232006 APanama20071999 0.005
Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur Aποτελέσματα ελέγχου Νέας Γρίπης ανά εβδομάδα επιτήρησης Α(Η1Ν1)v Ν=4279 700 600 500 400 300 200 100 0 Αριθμός δειγμάτων Θετικά δείγματα Α(Η1Ν1) 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Εβδομάδα επιτήρησης
Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur Έλεγχος των των 100 100 πρώτων πρώτων δειγμάτων δειγμάτων πανδημίας για για αναπνευστικούς ιούς ιούς Α(Η1Ν1)v Α/Η1Ν1 A/H3N2 Αδενοϊοί Ρινοϊοί Αδενο + ρινοϊοί HMPV RSV Human Bocavirus
Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur Έλεγχος των των 100 100 πρώτων πρώτων δειγμάτων δειγμάτων πανδημίας για για αναπνευστικούς ιούς ιούς Α(Η1Ν1)v 5 Α/Η1Ν1 0 A/H3N2 3 Αδενοϊοί 2 Ρινοϊοί 24 Αδενο + ρινοϊοί 1 HMPV 1 RSV 0 Human Bocavirus 0
NA 250 260 270 280 290 300 310 320................................................ A/California/05/2009(H1N1) VMTDGPSNGQASYKIFRIEKGKIVKSVEMNAPNYHYEECSCYPDSSEITCVCRDNWHGSNRPWVSFNQNLEYQIGYICSG A/Washington/28/2009(H1N1)...Y... A/Athens/3974/2009(H1N1)...D... A/Athens/3975/2009(H1N1)...D... A/Crete/4008/2009(H1N1)...D... A/Crete/4057/2009(H1N1)...D... A/ Tripoli/4081/2009(H1N1)...D... A/Zakynthos /3802/2009(H1N...D... A/Crete/3809/2009(H1N1)...D... A/Aigio/3893/2009(H1N1)... 330 340 350 360 370 380 390 400................................................ A/California/05/2009(H1N1) IFGDNPRPNDKTGSCGPVSSNGANGVKGFSFKYGNGVWIGRTKSISSRNGFEMIWDPNGWTGTDNNFSIKQDIVGINEWS A/Washington/28/2009(H1N1)... A/Athens/3974/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~ A/Athens/3975/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~ A/Crete/4008/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~ A/Crete/4057/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~ A/ Tripoli/4081/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~ A/Zakynthos /3802/2009(H1N...~~~~~~~~~~~~ A/Crete/3809/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~ A/Aigio/3893/2009(H1N1)...~~~~~~~~~~~~
HA 90 100 110 120 130 140 150 160................................................ A/California/05/2009(H1N1) NPECESLSTASSWSYIVETSSSDNGTCYPGDFIDYEELREQLSSVSSFERFEIFPKTSSWPNHDSNKGVTAACPHAGAKS A/Athens/728/2009(H1N1))... A/Athens/893/2009 (H1N1)... A/Athens/919/2009(H1N1)... A/Athens/920/2009(H1N1)... A/Athens/924/2009(H1N1)... A/Athens/926/2009(H1N1)... A/Athens/939/2009(H1N1)... A/Athens/940/2009(H1N1)... A/Athens/943/2009(H1N1)... A/Athens/948/2009(H1N1)... A/Athens/3124/2009(H1N1)... A/Zakynthos/3802/2009(H1N1... A/Crete/3809/2009(H1N1) Y... A/Athens/3974/2009(H1N1)... A/Crete/4057/2009(H1N1)... A/ Tripoli/4081/2009(H1N1)... 170 180 190 200 210 220 230 240................................................ /California/05/2009(H1N1) FYKNLIWLVKKGNSYPKLSKSYINDKGKEVLVLWGIHHPSTSADQQSLYQNADAYVFVGSSRYSKKFKPEIAIRPKVRDQ A/Athens/728/2009(H1N1))... A/Athens/893/2009 (H1N1)...T...E. A/Athens/919/2009(H1N1)...T... A/Athens/920/2009(H1N1)...T... A/Athens/924/2009(H1N1)...T... A/Athens/926/2009(H1N1)...T... A/Athens/939/2009(H1N1)...T... A/Athens/940/2009(H1N1)...T... A/Athens/943/2009(H1N1)...T... A/Athens/948/2009(H1N1)...T... A/Athens/3124/2009(H1N1)... A/Zakynthos/3802/2009(H1N1...T... A/Crete/3809/2009(H1N1)...T...~ A/Athens/3974/2009(H1N1)...T...~ A/Crete/4057/2009(H1N1)...T... A/ Tripoli/4081/2009(H1N1)...T...
Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γρίπης Ν. Ελλάδος Eλληνικό Ινστιτούτο Pasteur A. Μεντής Α. Κοσσυβάκης Α. Καλλιαρόπουλος Β. Πόγκα Α. Μουτούση Ε. Παναγιωτίδου Μ. Εμμανουήλ ------------------ Κ. Γιαβόρεκ ------------------.Σγούρας Κ. Παπαδάκος