ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (Τόκων Καταθέσεων Ομολόγων - Μετοχών Παράγωγων Χρηματοοικονομικών Προϊόντων -Repos) Υπεύθυνος Καθηγητής: κ. Ν. Μπάρμπας Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια: Γεωργία ΤΣΑΝΤΑΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2007

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΚΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ 1. Εισαγωγή 2. Νομοθετικό Πλαίσιο 3. Πρόσφατες εξελίξεις α. Ως προς το Υποκείμενο του Φόρου β. Ως προς την διενέργεια της Παρακράτησης 4. Η Ενσωμάτωση Της Οδηγίας 2003/48 Για Τη Φορολόγηση Των Τόκων Καταθέσεων Ταμιευτηρίου Φυσικών Προσώπων, Νόμος 3312/2005 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΟΜΟΛΟΓΩΝ 1. Εννοιολογικά Χαρακτηριστικά Ομόλογων 2. Νομοθετικό Πλαίσιο Φορολόγησης Ομολόγων 3. Φορολόγηση Τόκων Από Ιδιωτικά Ομόλογα 4. Τόκοι Ομολόγων και Εντόκων Γραμματίων 5. Εξαιρέσεις- Απαλλαγές ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΟΧΩΝ 1. Έννοια 2. Μετοχές Εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Α. Φορολογικό Καθεστώς Β. Νομοθετικό Πλαίσιο 3. Μετοχές Μη Εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Α. Φορολογικό Καθεστώς Β. Νομική Φύση- Υποκείμενο Φόρου 2

4. Απαλλαγές στη μεταβίβαση Μετοχών ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 1. Εννοιολογικά Χαρακτηριστικά- Διακρίσεις Α. Χρηματιστηριακά Παράγωγα Β. Εξωχρηματιστηριακά Παράγωγα 2. Φορολογική Μεταχείριση A. Νομοθετικό Πλαίσιο B. Διαχωρισμός Φορολόγησης Ανάλογα με τους Δικαιούχους α. Ως εισόδημα από κινητές αξίες για δικαιούχους που δεν είναι επιτηδευματίες που τηρούν βιβλία τρίτης κατηγορίας του ΚΒΣ ή εταιρία επενδύσεων χαρτοφυλακίου ή αμοιβαίο κεφάλαιο του ν. 1969/1991. β. Ως εισόδημα από εμπορικές επιχειρήσεις για δικαιούχους επιτηδευματίες που τηρούν βιβλία τρίτης κατηγορίας του ΚΒΣ γ. Ως εισόδημα από αμοιβαία κεφάλαια για τις εταιρίες επενδύσεων χαρτοφυλακίου και για τα αμοιβαία κεφάλαια ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΠΡΑΞΕΩΝ REPOS- REVERSE REPOS 1. Εννοιολογικός Προσδιορισμός 2. Φορολογική Μεταχείριση 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η φορολόγηση των χρηματοοικονομικών προϊόντων εντάσσεται, κατά κύριο λόγο, στη φορολόγηση του εισοδήματος από κινητές αξίες και κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα, είναι η φορολόγηση στην πηγή αυτοτελώς και με εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης του δικαιούχου. Λόγω της φύσης των χρηματοοικονομικών προϊόντων, το νομοθετικό πλαίσιο φορολόγησής τους ακολουθεί την δυναμική και τις συνεχείς εξελίξεις του διεθνούς και κοινοτικού οικονομικού και χρηματιστηριακού τομέα. Εύλογο και επόμενο είναι και η ελληνική φορολογική νομοθεσία να επηρεάζεται και να ακολουθεί τις οικονομικές εξελίξεις και να διαμορφώνεται, κατά κύριο λόγο, από τις κοινοτικές οδηγίες, ιδίως στα πλαίσια της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης στην εσωτερική αγορά. Άλλωστε το φορολογικό καθεστώς των χρηματοοικονομικών προϊόντων επηρεάζει άμεσα και την δημοσιονομική πολιτική της χώρας. Τα κρατικά έσοδα από την φορολόγηση των χρηματοοικονομικών προϊόντων αποτελούν σημαντικό έρεισμα του ετήσιου κρατικού προϋπολογισμού και γι αυτό θεωρείται σκόπιμη η θέσπιση ενός ελκυστικού φορολογικού πλαισίου για την διατήρηση και προσέλκυση νέων επενδυτικών κεφαλαίων στην Ελλάδα. Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, αναπτύσσεται το βασικό φορολογικό καθεστώς, όπως έχει διαμορφωθεί με τις πρόσφατες νομοθετικές αλλαγές που επέφερε ο ν. 3522/2006, για την φορολογία των τόκων καταθέσεων, ομολόγων, μετοχών, παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων και repos. 4

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΚΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η φορολογία των τόκων καταθέσεων εντάσσεται συστηματικά στο πλαίσιο φορολόγησης εισοδήματος που προκύπτει από κινητές αξίες, Γ πηγή εισοδημάτων κατ άρθρο 24 παρ. 1 περ. γ του ΚΦΕ 1 και αντικείμενο της αποτελεί το προϊόν της καταθέσεως χρημάτων σε τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα γενικότερα, όπως αυτό προκύπτει υπό τη μορφή των τόκων. Χαρακτηριστικά της φορολόγησης των τόκων καταθέσεως είναι ότι πρόκειται για άμεσο, αναλογικό και πραγματικό φόρο που πλήττει το προϊόν της αποταμίευσης, που υιοθετήθηκε στο ελληνικό φορολογικό σύστημα μόλις το 1991, με τον Ν.1921/1991 2. Η φορολόγηση των τόκων καταθέσεων εμπίπτει στην αυτοτελή φορολόγηση εισοδήματος από κινητές αξίες (άρθρο 12 ΚΦΕ), ο φόρος υπολογίζεται με έναν αναλογικό συντελεστή και διενεργείται παρακράτηση του φόρου εις την πηγή από τα διανέμοντα πιστωτικά ιδρύματα π.χ τράπεζες. Κατόπιν, ο φόρος αποδίδεται στο δημόσιο ταμείο. Με το σύστημα αυτό αποφεύγεται η γραφειοκρατία, απλοποιείται η διαδικασία βεβαίωσης και είσπραξης του φόρου, ενώ ταυτόχρονα περιορίζεται η δυνατότητα φοροδιαφυγής. Η φορολογία των τόκων καταθέσεων πλήττει κατεξοχήν την αποταμίευση ως ενδεικτικό στοιχείο της περιουσίας, ως ποσότητα εισοδήματος που αποτελεί πλεόνασμα, καθώς δεν διατίθεται για την 1 Ν. 2238/1994, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. 2 Α. Ι. Ψάλτη, Η φορολογία των τόκων των τραπεζικών καταθέσεων, Δελτίο Ενώσεως Ελληνικών Τραπεζών, (Δ.Ε.Ε.Τ.), τ. 7, Γ τρίμηνο 1996, σελ. 91-101 5

ικανοποίηση αναγκών και αποταμιεύεται, οδηγώντας στη δημιουργία κέρδους, δηλαδή κεφαλαίου. Η ύπαρξη κεφαλαίου τεκμαίρει, με την σειρά της την ύπαρξη φοροδοτικής ικανότητας, και θεωρητικά με την φορολογία των τόκων καταθέσεων πλήττονται τα υψηλά εισοδήματα. 2. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Με τις διατάξεις του άρθρου 21 του Ν.1921/1991 επιβλήθηκε αυτοτελής φορολόγηση στους τόκους καταθέσεων που αποκτώνται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ενώσεις προσώπων ή ομάδες περιουσίας, χωρίς να εξετάζεται η ιθαγένεια και ο τόπος όπου κατοικούν ή διαμένουν ή έχουν την έδρα τους. 3 Οι διατάξεις αυτές δε του άρθρου 12 παρ. 1 και 2 ΚΦΕ ορίζουν ότι: «1. Επιβάλλεται φόρος εισοδήματος στους τόκους, οι οποίοι αποκτώνται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ενώσεις προσώπων ή ομάδες περιουσίας, χωρίς να εξετάζεται η ιθαγένεια και ο τόπος που διαμένουν ή κατοικούν ή έχουν την έδρα τους και προκύπτουν στην Ελλάδα από: α) Οποιαδήποτε μορφή κατάθεσης, περιλαμβανομένων και των πιστοποιητικών καταθέσεων, σε τράπεζα ή ταμιευτήριο, που είναι στην Ελλάδα. β) Οποιαδήποτε μορφή κατάθεσης στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. * Το εδάφιο γ' καταργήθηκε με την παρ.6 άρθρ.1 Ν.2954/2001,ΦΕΚ Α 255/2.11.2001. δ) Ομολογιακά δάνεια επιχειρήσεων, εφόσον έχουν τύχει των απαλλαγών του ν.δ. 3746/1957 (ΦΕΚ 173 Α'). Για την εφαρμογή των διατάξεων της παρούσας παραγράφου θεωρούνται τόκοι καταθέσεων και τα εισοδήματα που προκύπτουν από πράξεις, όπως αυτές ορίζονται στις διατάξεις της παραγράφου 7 του άρθρου 15 του Ν. 3632/1928 (ΦΕΚ 137 Α'), που προστέθηκαν με το άρθρο 74 του Ν. 1969/1991 (ΦΕΚ 167 Α') και όπως ισχύουν μετά την 3 Βλ. Κ.Φινοκαλιώτης, Φορολογικό Δίκαιο, ο.π. σελ. 208 6

αντικατάστασή τους με την παράγραφο 1 του άρθρου 19 του Ν. 2651/1998 (ΦΕΚ 248 Α'),τα οποία λαμβάνουν οι δικαιούχοι φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται η διαδικασία και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή των διατάξεων του προηγουμένου εδαφίου. 4 Οι διατάξεις της παραγράφου αυτής εφαρμόζονται και στους τόκους από καταθέσεις στην αλλοδαπή ή από ομολογιακά δάνεια που εκδίδονται σε αυτή, καθώς και στα εισοδήματα από κάθε μορφής τίτλους που εκδίδονται από θυγατρικές εταιρίες ημεδαπών τραπεζικών ιδρυμάτων στο εξωτερικό και δύνανται να συμπεριληφθούν στην κατηγορία των εποπτικών κεφαλαίων για την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας, σύμφωνα με τις εκάστοτε πράξεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, όταν όλα τα πιο πάνω εισοδήματα αποκτώνται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, κατοίκους Ελλάδος. 5 Με το εδάφιο αυτό επιβάλλεται αυτοτελής φορολόγηση με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%) και στους τόκους που αποκτούν κάτοικοι Ελλάδος (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) από καταθέσεις στην αλλοδαπή ή από ομολογιακά δάνεια που εκδίδονται σε αυτή, καθώς και από κάθε μορφής τίτλους που εκδίδονται από θυγατρικές εταιρείες ημεδαπών τραπεζικών ιδρυμάτων στο εξωτερικό και δύνανται να συμπεριληφθούν στην κατηγορία των εποπτικών κεφαλαίων για την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας, 4 Τα τελευταία εδάφια προστέθηκαν με την παρ.7 άρθρ.2 ΠΝΠ της 21.12.2001,ΦΕΚ Α 288/21.12.2001,η οποία κυρώθηκε με τον Ν.2990/2002. 5 Το ως άνω εδάφιο προστέθηκε με την παρ.1 άρθρου 6 Ν.3522/2006,ΦΕΚ Α 276/22.12.2006 και έχει εφαρμογή για εισοδήματα που αποκτώνται από 1ης Ιανουαρίου 2007. Ειδικά για τα ως άνω εισοδήματα, ως προς τα οποία εκκρεμούν υποθέσεις ενώπιον των φορολογικών αρχών κατά το χρόνο δημοσίευσης του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση των δικαιούχων με την προβλεπόμενη από την παράγραφο 4 του άρθρου 54 του Κ.Φ.Ε. παρακράτηση φόρου εισοδήματος είκοσι τοις εκατό (20%). 7

σύμφωνα με τις εκάστοτε πράξεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. 6 Στην παρ. 2 του άρθρου 12 του ΚΦΕ ορίζεται ότι: «Ο φόρος υπολογίζεται στο ποσό των τόκων που προκύπτουν με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%).» Ο φόρος αυτός παρακρατείται από τον οφειλέτη των τόκων κατά το χρόνο που γίνεται ο εκτοκισμός της κατάθεσης ή από εκείνον που καταβάλλει τους τόκους, κατά την εξαργύρωση των τοκομεριδίων 7 Ειδικώς, για ομόλογα χωρίς κουπόνια (ZERO COUPON) ο φόρος υπολογίζεται κατά την έκδοση τους. Με την παρακράτηση του φόρου εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση των υποχρέων του άρθρου 2, των ημεδαπών και αλλοδαπών τραπεζικών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθώς και των υποχρέων της περίπτωσης γ της παραγράφου 1 και της παραγράφου 2 του άρθρου 101. 8». 6 ΠΟΛ 1052/2007 / 0-0 Π.1052: Κοιν.διατάξεων Ν.3522/06 περί φορολογίας εισοδήματος 7 Το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2,όπως αυτή είχε τροποποιηθεί με το άρθρ.2 παρ.8 ΠΝΠ της 21.12.2001,ΦΕΚ Α 288/21.12.2001, η οποία κυρώθηκε με τον Ν.2990/2002, αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ.2 άρθρ.8 Ν.3296/2004, ΦΕΚ Α 253/14.12.2004. Με την παρ.3 του αυτού άρθρου και νόμου ορίζεται ότι: "3. Οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου αφορούν τα ποσά των τόκων από καταθέσεις, που λογίζονται από την 1η Ιανουαρίου 2005 και μετά, με εξαίρεση τα ποσά των τόκων τα οποία προέρχονται από προθεσμιακές καταθέσεις, που έχουν συναφθεί μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2004 και για το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την πρώτη ανανέωσή τους μετά την ημερομηνία αυτή. Οι τόκοι που αντιστοιχούν μέχρι την ανανέωση φορολογούνται με συντελεστή δεκαπέντε τοις εκατό (15%). Οι διατάξεις του πρώτου εδαφίου έχουν ανάλογη εφαρμογή και για τα εισοδήματα που προκύπτουν από πράξεις που συνάπτονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 7 του άρθρου 15 του Ν. 3632/ 1928 (ΦΕΚ 137 Α ), που προστέθηκαν με το άρθρο 74 του Ν. 1969/1991 (ΦΕΚ 167 Α ) και όπως ισχύουν μετά την αντικατάστασή τους με την παράγραφο 1 του άρθρου 19 του Ν. 2651/1998 (ΦΕΚ 248 Α ), από την 1η Ιανουαρίου 2005 και μετά. Για τα εισοδήματα τα οποία προκύπτουν από πράξεις του προηγούμενου εδαφίου που έχουν συναφθεί πριν από την 1η Ιανουαρίου 2005, ο συντελεστής φορολογίας ορίζεται σε επτά τοις εκατό (7%)". 8 Το τελευταίο εδάφιο της παρ.2 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ.1 άρθρ.3 Ν.3091/2002,ΦΕΚ Α 330/24.12.2002. 8

Ειδικότερα, επειδή με τις διατάξεις του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 2 του άρθρου 12 του Κ.Φ.Ε. ορίζεται, ότι με την παρακράτηση του φόρου 10% εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση των υποχρέων του άρθρου 2, των ημεδαπών και αλλοδαπών τραπεζικών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθώς και των υποχρέων της περίπτωσης γ της παραγράφου 1 και της παραγράφου 2 του άρθρου 101 συνάγεται, ότι οι διατάξεις αυτές έχουν εφαρμογή και για τους προαναφερθέντες τόκους αλλοδαπής προέλευσης που αποκτούν φυσικά πρόσωπα, προσωπικές εταιρείες, κοινοπραξίες, ημεδαπές τραπεζικές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις, καθώς και τα εγκατεστημένα στη χώρα μας υποκαταστήματα αλλοδαπών τραπεζικών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων, συνεταιρισμοί και τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Δηλαδή, με την παρακράτηση του φόρου 10% εξαντλείται η φορολογική τους υποχρέωση και ειδικά για τις τραπεζικές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις ή συνεταιρισμούς που τηρούν βιβλία Γ κατηγορίας του Κ.Β.Σ. θα έχουν εφαρμογή και οι διατάξεις των άρθρων 99 και 106 του Κ.Φ.Ε, κατά περίπτωση. Σε περίπτωση που δικαιούχοι των εν λόγω τόκων αλλοδαπής προέλευσης είναι ημεδαπές ανώνυμες εταιρείες, Ε.Π.Ε., δημόσιες ή δημοτικές επιχειρήσεις, καθώς και εγκατεστημένα στη χώρα μας υποκαταστήματα αλλοδαπών επιχειρήσεων πλην τραπεζικών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων, τότε αυτά φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις φορολογίας εισοδήματος και από τον αναλογούντα φόρο εισοδήματος που προκύπτει από τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος εκπίπτει ο παρακρατηθείς φόρος 10%. Τα ανωτέρω έχουν εφαρμογή για εισοδήματα που αποκτώνται από 1ης Ιανουαρίου 2007 και μετά. Περαιτέρω όμως προβλέπεται, ότι για υποθέσεις των ίδιων εισοδημάτων παρελθόντων ετών που εκκρεμούν στις φορολογικές αρχές κατά το χρόνο δημοσίευσης του νόμου αυτού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δηλαδή στις 22.12.2006, η φορολογική υποχρέωση των δικαιούχων των εισοδημάτων αυτών εξαντλείται με την παρακράτηση φόρου 9

εισοδήματος 20% όπως αυτή προβλέπεται από τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 54 του Κ.Φ.Ε 9 Με την παρακράτηση του φόρου επέρχεται και η εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης του φορολογούμενου. Ο φόρος αυτός παρακρατείται από τον οφειλέτη των τόκων κατά το χρόνο που γίνεται ο εκτοκισμός της κατάθεσης, δηλαδή το χρόνο κατά τον οποίον προκύπτουν οι αναλογούντες σύμφωνα με το εκάστοτε επιτόκιο τόκοι και προστίθενται στο ποσό της κατάθεσης. Από τη στιγμή εκείνη οι τόκοι λογίζονται ως εισόδημα και φορολογούνται. Ο κατά τα ανωτέρω παρακρατούμενος φόρος αποτελεί έσοδο του οικονομικού έτους επί του οποίου υπολογίστηκαν οι τόκοι και εκτοκίστηκε το κεφάλαιο της κατάθεσης. Κατόπιν, βεβαιώνεται μέχρι την τελευταία εργάσιμη ημέρα του μηνός Δεκεμβρίου του έτους αυτού και αποδίδεται, με εφάπαξ καταβολή, στο Δημόσιο, με την υποβολή δήλωσης από τον οφειλέτη των τόκων, δηλαδή τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή από εκείνον που εξαργύρωσε τα τοκομερίδια, στη Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία, (Δ.Ο.Υ) στην περιφέρεια της οποίας έχει την έδρα του κεντρικού του καταστήματος. Η δήλωση αυτή πρέπει να υποβληθεί μέσα σε προθεσμία 15 ημερών από το τέλος του μήνα που υπολογίστηκαν οι τόκοι. Με την παράγραφο 3 του άρθρου 6 του Ν. 3522/2006 προστέθηκε εδάφιο στο τέλος της περίπτωσης β της παραγράφου 8 του άρθρου 9 του Κ.Φ.Ε. σύμφωνα με το οποίο, αν για τα πιο πάνω εισοδήματα έχει καταβληθεί φόρος στην αλλοδαπή αυτός δεν εκπίπτει, εφόσον τα εισοδήματα αυτά έχουν φορολογηθεί σύμφωνα με το άρθρο 12 με εξάντληση της φορολογικής τους υποχρέωσης. 9 ΠΟΛ 1052/2007/0-0Π.1052: Κοιν.διατάξεων Ν.3522/06 περί φορολογίας εισοδήματος 10

Στην ουσία όμως με την ρύθμιση αυτή δεν αποφεύγεται η διπλή φορολόγηση της φορολογητέας βάσης και ενδεχομένως μελλοντικά να επέλθει νέα τροποποίηση. - Εξαιρέσεις: Από την αυτοτελή φορολόγηση των παραπάνω εισοδημάτων από κινητές αξίες οι διατάξεις της παραγράφου 7 του άρθρου 12 του ΚΦΕ προβλέπουν ότι εξαιρούνται οι τόκοι που προκύπτουν από: α)οποιαδήποτε μορφή κατάθεσης μη μόνιμων κατοίκων Ελλάδας σε τράπεζες που είναι στην Ελλάδα ή το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, εφόσον το ποσό αυτών είναι σε ξένο νόμισμα. β)εκούσιες καταθέσεις όψεως ταμιευτηρίου μη μόνιμων κατοίκων Ελλάδας στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, εφόσον το ποσό αυτών είναι σε ξένο νόμισμα. γ) Καταθέσεις στεγαστικού ταμιευτηρίου εφόσον το προϊόν τους χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την εξασφάλιση στεγαστικού δανείου προς απόκτηση πρώτης κατοικίας του φορολογουμένου. δ)... ε) Καταθέσεις τραπεζών και πιστωτικών ιδρυμάτων που λειτουργούν με τη μορφή αμιγούς πιστωτικού συνεταιρισμού του ν.1667/1986 (ΦΕΚ 196 Α') σε άλλες τράπεζες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι υποχρεωτικές ή μη καταθέσεις αυτών στην Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς και από καταθέσεις του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων στην Τράπεζα της Ελλάδος. στ)ομόλογα ή ομολογιακά δάνεια γενικά, που έχουν εκδοθεί ή έχουν συναφθεί μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 1990, καθώς και οι τόκοι από ομολογιακά δάνεια σε συνάλλαγμα, που εκδίδονται από την Τράπεζα της Ελλάδος από την lη Ιανουαρίου 1991 και μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 1996. ζ)... 11

η) Προθεσμιακές καταθέσεις σε ξένο νόμισμα, που έχουν συναφθεί από μόνιμους κατοίκους Ελλάδος μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 1996 και για το χρονικό διάστημα μέχρι την πρώτη ανανέωσή τους μετά από αυτή την ημερομηνία." θ) Προθεσμιακές καταθέσεις σε δραχμές που προέρχονται από εισαγωγή συναλλάγματος που έχουν συναφθεί από μη κατοίκους Ελλάδας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 1997 και για το χρονικό διάστημα μέχρι την πρώτη ανανέωσή τους μετά από αυτή την ημερομηνία. 10 3. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Α. Ως Προς Το Υποκείμενο Του Φόρου Με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του Ν.3091/2002 επήλθαν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο φορολόγησης του εισοδήματος των κινητών αξίών ανάλογα με τους δικαιούχους. Συγκεκριμένα, η αυτοτελή φορολόγηση του εισοδήματος που προκύπτει από κινητές αξίες και επομένως και του εισοδήματος που προκύπτει από τόκους αποταμίευσης ισχύει μόνο όταν δικαιούχοι αυτών είναι τα υποκείμενα της φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων, δηλαδή εκτός από τα εν στενή εννοία φυσικά πρόσωπα, οι προσωπικές εταιρίες και οι ενώσεις επιτηδευματιών που δεν έχουν νομική προσωπικότητα. Αντίθετα, όταν τα εισοδήματα αυτά αποκτώνται από τα νομικά πρόσωπα που προβλέπονται στο άρθρο 101 ΚΦΕ, δηλαδή από Α.Ε, Ε.Π.Ε, συνεταιρισμούς, δημόσιες, δημοτικές και κοινοτικές επιχειρήσεις και εκμεταλλεύσεις κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ημεδαπά ή αλλοδαπά, με εξαίρεση τις τραπεζικές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τα εισοδήματα αυτά φορολογούνται σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται να περιληφθούν στα ακαθάριστα κέρδη του νομικού προσώπου. Κατόπιν, από αυτά αφαιρούνται οι παραγωγικές δαπάνες. Στη συνέχεια προσδιορίζεται το καθαρό 10 Βλ. Υπ.Οικ.1099413/29.12.2000, Πολ.1317 12

εισόδημα, επί του οποίου εφαρμόζεται αναλογικός συντελεστής 35%. Κατόπιν, από τον αναλογούντα φόρο που προκύπτει για το νομικό πρόσωπο αφαιρείται ο φόρος που έχει παρακρατηθεί εις την πηγή από τα διανέμοντα τους τόκους πιστωτικά ιδρύματα. 11 Στην αλλαγή αυτή του νομοθετικού πλαισίου συνέβαλε καθοριστικά η νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με σειρά σχετικών αποφάσεων. Κρίνοντας δε ad hoc το ζήτημα στην απόφαση της 4.10.2001 του ΔΕΚ κατά της Ελλάδας, υπόθεση Αθηναϊκή Ζυθοποιϊα/Amstel International, 12 έκρινε ότι ο προηγούμενος τρόπος φορολόγησης των διανεμόντων κερδών από τις ελληνικές θυγατρικές εταιρίες προς τις μητρικές κατά τις διατάξεις του άρθρου 106 παρ.2 ΚΦΕ, αποτελούσε παρακράτηση του φόρου εις την πηγή και παραβίαζε τη διάταξη του άρθρου 5 της Οδηγίας 90/305/ΕΟΚ περί μητρικών θυγατρικών εταιριών. Η διάταξη αυτή συγκεκριμένα, απαγορεύει στα κράτη μέλη την παρακράτηση φόρου εις την πηγή κατά τη διανομή κερδών της θυγατρικής εταιρίας ενός κράτους μέλους προς τη μητρική της άλλου κράτους μέλους. Η χώρα μας συμμορφούμενη με την απόφαση του ΔΕΚ αντικατέστησε το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 12 του ΚΦΕ με τις διατάξεις 1 και 2 του άρθρου 3 του Ν.3091/2002. Β. Ως Προς Την Διενέργεια της Παρακράτησης Με τον Ν. 3522/2006 παρ.2 άρθρου 6, προστέθηκε στην παράγραφο 3 του άρθρου 12 του Κ.Φ.Ε. περίπτωση γ, όπου ορίστηκε ότι και τα πιστωτικά ιδρύματα που εδρεύουν ή είναι εγκατεστημένα στην Ελλάδα και έχουν καταστεί "φορείς πληρωμής" με βάση την περίπτωση α' της παραγράφου 2 του άρθρου 4 του ν. 3312/2005 (ΦΕΚ 35 Α') (Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2003/48/ΕΚ σχετικά με τη φορολογία των τόκων εισοδημάτων από αποταμιεύσεις που αποκτούν φυσικά πρόσωπα κάτοικοι ενός κράτους μέλους από άλλο κράτος μέλος 13 ) 11 Βλ. Ν. Μπάρμπας, Φορολογία Εισοδήματος, σελ 59-60, 316 12 ΒΛ. απόφαση της 4.10.2001, Υπόθεση C-294/99, «Αθηναϊκή Ζυθοποιία» 13 βλ. ανάλυση κατωτέρω, υπ αριθμ. 4 13

υποχρεούνται για τα εισοδήματα που αναφέρονται στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 1 και εισπράττονται από αυτά για λογαριασμό κατοίκων Ελλάδος σε παρακράτηση του φόρου κατά την καταβολή των τόκων ή στην πίστωση του λογαριασμού του δικαιούχου. Η παρακράτηση αυτή διενεργείται κατά την καταβολή των τόκων ή στην πίστωση του λογαριασμού του δικαιούχου. Ο φόρος υπολογίζεται επί του συνόλου των τόκων που εισπράττουν τα πιστωτικά ιδρύματα για λογαριασμό κατοίκων Ελλάδας είτε το προϊόν της είσπραξης εισάγεται στην Ελλάδα είτε επανεπενδύεται ή παραμένει στο εξωτερικό. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι πρόδρομος για την θέσπιση της εν λόγω διατάξεως και την προσθήκη της περίπτωσης της επανεπένδυσης, υπήρξε η διαμορφωθείσα νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας 14, σύμφωνα με την οποία κρίθηκε ότι υπόχρεος σε παρακράτηση είναι αυτός που ενεργεί στην Ελλάδα την εξαργύρωση ή την καταβολή, η απόδοση δε του φόρου δεν προβλέπεται σε κάθε περίπτωση που προκύπτουν τόκοι, όπως όταν επανεπενδύονται, αλλά μόνο στην περίπτωση εξαργύρωσης ή καταβολής τους στην Ελλάδα. Ο παρακρατούμενος, σύμφωνα με τα παραπάνω, φόρος αποδίδεται στο Δημόσιο σύμφωνα με τις διατάξεις τις παραγράφου 2 του άρθρου 60 του Κ.Φ.Ε., δηλαδή μέσα στο πρώτο 15νθήμερο του επόμενου από την παρακράτηση του φόρου μήνα. Όταν οι δικαιούχοι των πιο πάνω τόκων είναι φυσικά πρόσωπα, λόγω της αυτοτελούς φορολόγησής τους με 10%, στερούνται της δυνατότητας έκπτωσης του φόρου που ενδεχόμενα έχει παρακρατηθεί στην αλλοδαπή. Κατόπιν τούτου, για την αποφυγή καταβολής φόρου 10% και επί του φόρου που έχει καταβληθεί στην αλλοδαπή (διπλή φορολογία), γίνεται δεκτό, ότι οι μεσολαβούσες τράπεζες θα προβαίνουν στην παρακράτηση φόρου 10% στο καθαρό ποσό που 14 ΣτΕ Β τμ. 1407/2005, δημοσιευμένη σε τράπεζα νομικών πληροφοριών ΝΟΜΟS 14

τόκοι. 15 Η διάταξη αυτή έχει εφαρμογή για εισοδήματα που αποκτώνται εισάγεται από την αλλοδαπή, δηλαδή μετά την αφαίρεση του ποσού φόρου που τυχόν καταβλήθηκε σε αυτή. Αντίθετα, όταν δικαιούχοι είναι ημεδαπά νομικά πρόσωπα (Α.Ε., Ε.Π.Ε. κλπ.) η παρακράτηση θα ενεργείται σε ολόκληρο το ποσό των τόκων, χωρίς την αφαίρεση κανενός ποσού. Για τους τόκους των ομολόγων αλλοδαπής χωρίς κουπόνια (ZERO COUPON), ο φόρος 10% πρέπει να παρακρατείται από τη μεσολαβούσα τράπεζα κατά τη διάθεσή τους από τον πρώτο κομιστή, εφόσον είναι κάτοικος Ελλάδος. Όταν ημεδαπές τράπεζες ή εγκατεστημένα στη χώρα μας υποκαταστήματα αλλοδαπών τραπεζών αποκτούν τόκους από την αλλοδαπή (τόκοι καταθέσεων σε εξωτερικό, ομόλογα άλλων χωρών, ομόλογα αλλοδαπών επιχειρήσεων κλπ.), και επειδή, όπως προαναφέρθηκε, αυτοί φορολογούνται αυτοτελώς με συντελεστή 10% συνάγεται, ότι για τους εν λόγω τόκους οι τράπεζες υποχρεούνται να αποδίδουν οι ίδιες το φόρο 10% στο Δημόσιο. Για τον υπολογισμό των φορολογητέων κερδών των τραπεζικών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων θα έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 99 του Κ.Φ.Ε. και περαιτέρω, από το ποσό φόρου που προκύπτει από τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος του νομικού προσώπου θα εκπίπτει, σύμφωνα με τις διατάξεις της περ. β της παρ. 4 του άρθρου 109 του Ν. 2238/1994, μόνο το ποσό του φόρου 10% που αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα κατά το οποίο είχαν στην κατοχή τους το ομόλογο αλλοδαπής προέλευσης από το οποίο προέκυψαν οι από 1ης Ιανουαρίου 2007. Ειδικά για τα ως άνω εισοδήματα, ως προς τα οποία εκκρεμούν υποθέσεις ενώπιον των φορολογικών αρχών κατά το χρόνο δημοσίευσης του νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση των δικαιούχων με την 15 ΠΟΛ 1052/2007 / 0-0 Π.1052: Κοιν.διατάξεων Ν.3522/06 περί φορολογίας εισοδήματος 15

προβλεπόμενη από την παράγραφο 4 του άρθρου 54 του Κ.Φ.Ε. παρακράτηση φόρου εισοδήματος είκοσι τοις εκατό (20%). 4. Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2003/48 ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΟΚΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟΥ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ 3312/2005 Με τις διατάξεις των άρθρων 3 έως και 13 του Ν. 3312/2005 (ΦΕΚ 35 Α ) ενσωματώνεται στην εσωτερική μας νομοθεσία η Οδηγία 2003/48/ΕΚ του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 3ης Ιουνίου 2003 (Ε.Ε.L 157/38/26.6.2003) για τη φορολόγηση των υπό μορφή τόκων εισοδημάτων από αποταμιεύσεις, μεταβάλλοντας το πλαίσιο φορολόγησης των τόκων αποταμιεύσεων για τα φυσικά πρόσωπα που είναι κάτοικοι κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τρίτων κρατών και συνδεδεμένων και εξαρτημένων εδαφών κρατών μελών της Ε.Ε., με τα οποία έχουν συναφθεί φορολογικές συμφωνίες για τους τόκους των καταθέσεων. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 22 κρατών μελών της Ε.Ε. που από την 01.07.2005 υποχρεούται να ανταλλάσσει πληροφορίες με τις αρμόδιες φορολογικές αρχές των άλλων κρατών μελών, καθώς και ορισμένων κρατών, συνδεδεμένων και εξαρτημένων εδαφών, με τα οποία έχουν συναφθεί διμερείς φορολογικές συμφωνίες. Τα τρία κράτη μέλη της Ε.Ε. (Βέλγιο, Αυστρία και Λουξεμβούργο), τα συνδεδεμένα ή εξαρτημένα εδάφη της Ε.Ε, καθώς και οι τρίτες χώρες που ενεργούν παρακράτηση του φόρου στην πηγή για ορισμένη μεταβατική περίοδο υποχρεούνται να προβλέπουν τη δυνατότητα εθελοντικής γνωστοποίησης πληροφοριών προς τη φορολογική αρχή του κράτους κατοικίας μετά από αίτημα του πραγματικού δικαιούχου των τόκων. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι το Συμβούλιο Υπουργών Εcofin κατέληξε, ύστερα από πολυετείς προσπάθειες και δυσχέρειες, στο τελικό κείμενο της κοινοτικής Οδηγίας 2003/48 που προβλέπει την εναρμόνιση του τρόπου φορολόγησης των τόκων από τις 16

καταθέσεις που διατηρούν οι κοινοτικοί πολίτες σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα άλλων κρατών μελών από τη χώρα μόνιμης κατοικίας τους, στις περιπτώσεις που οι δικαιούχοι των τόκων αυτών είναι κάτοικοι διαφορετικών κρατών μελών σε σχέση με το κράτος που πραγματοποιείται η κατάθεση. 16 Ratio της όλης προσπάθειας εναρμόνισης των νομοθεσιών των κρατών μελών αποτέλεσε η εξέλιξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με την μορφή της πλήρους απελευθέρωσης της κίνησης των κεφαλαίων εντός της κοινότητας 17. Τέθηκε συνεπώς το ζήτημα αντιμετώπισης του φαινόμενου του «ζημιογόνου» φορολογικού ανταγωνισμού, μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω των μεγάλων αποκλίσεων των εθνικών νομοθεσιών σχετικά με τη φορολογία των προϊόντων αποταμίευσης. Η εναρμόνιση, λοιπόν, προκρίθηκε για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής για να αυξηθούν τα δημοσιονομικά έσοδα και να αποκατασταθεί και η ισορροπία από την από την αυξημένη επιβάρυνση του συντελεστή εργασίας και γενικότερα των συντελεστών παραγωγής 18. Μάλιστα η πολυετής καθυστέρηση προς την υιοθέτηση της Οδηγίας οφειλόταν τόσο στην αντιδράσεις ορισμένων κρατών μελών και κυρίως του Λουξεμβούργου, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Αυστρίας, τα οποία δεν φορολογούσαν τα εισοδήματα που προέρχονταν από αποταμιεύσεις των κατοίκων άλλων κρατών μελών, με αποτέλεσμα να καθίστανται πόλος έλξης των κεφαλαίων άλλων κρατών μελών 19, όσο και από την απαίτηση ομοφωνίας για την λήψη αποφάσεως στον τομέα της εναρμόνισης της φορολογίας, (άρ. 93 και 94 Συνθ.ΕΕ). Σκοπός της εν λόγω Οδηγίας και των Φορολογικών Συμφωνιών, είναι οι τόκοι που καταβάλλονται από φορείς πληρωμής που είναι εγκατεστημένοι σε ένα κράτος μέλος, σε πραγματικούς δικαιούχους - φυσικά πρόσωπα με κατοικία σε άλλο κράτος μέλος, να μπορούν να 16 EE L 157 Της 26.06.2003, σελ. 33-48 17 αναλυτικά Ν. Μπάρμπας, Άμεσοι Φόροι και Κοινοτικό Δίκαιο, σελ. 323 επ. 18 Ν. Μπάρμπας, Άμεσοι Φόροι και Κοινοτικό Δίκαιο, σελ. 327 επ. 19 Βλ. Ν. Μπάρμπας, Φορολογία Εισοδήματος, σελ. 61-62 17

φορολογούνται στη χώρα κατοικίας τους. Στην έννοια της καταβολής συμπεριλαμβάνεται και η πίστωση των τόκων στο όνομα των πραγματικών δικαιούχων. Με τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 6 δίνεται ο ορισμός των τόκων για σκοπούς εφαρμογής του νόμου. Διευκρινίζεται ότι, στην έννοια του ορισμού των τόκων εμπίπτουν όλες οι καταβολές τόκων που πραγματοποιούνται μετά την 1η Ιουλίου 2005 μη συμπεριλαμβανομένης της αναλογίας των τόκων που προκύπτουν από τοκοφόρο περίοδο πριν την ημερομηνία αυτή 20. Ειδικότερα, ως τόκοι νοούνται: α) οι καταβληθέντες ή πιστωθέντες σε λογαριασμό τόκοι από απαιτήσεις κάθε μορφής, είτε συνοδεύονται είτε όχι από ενυπόθηκες εγγυήσεις ή από ρήτρα συμμετοχής στα κέρδη του οφειλέτη, ιδίως δε τα εισοδήματα από τίτλους του δημοσίου και ομολογιακά δάνεια, συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων ωφελημάτων και λαχνών που τα συνοδεύουν. Οι τόκοι υπερημερίας δεν θεωρούνται τόκοι. Από τη διατύπωση της υπόψη διάταξης προκύπτει ότι ο ορισμός των τόκων είναι ιδιαίτερα ευρύς. Περιλαμβάνονται ενδεικτικά: i) τόκοι που προκύπτουν από κάθε μορφής τοκοφόρους λογαριασμούς π.χ. τραπεζικούς λογαριασμούς καταθέσεων, πιστοποιητικά καταθέσεων, ειδικά καταθετικά προϊόντα κλπ., ii) τόκοι που προκύπτουν από πράξεις που ορίζονται στις διατάξεις της παρ.7 του άρθρου 15 του Ν. 3632/1928, όπως ισχύει (repos), iii) τόκοι που προκύπτουν από ομόλογα και έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου, καθώς και από εταιρικά ομόλογα, κλπ. β) οι δεδουλευμένοι ή κεφαλαιοποιημένοι τόκοι κατά την πώληση, την εξαγορά ή την εξόφληση των απαιτήσεων που αναφέρονται στο στοιχείο α), π.χ. ομολόγων. γ) το εισόδημα που προκύπτει από τόκους είτε άμεσα είτε έμμεσα δηλ. μέσω φορέα ή οργανισμού (residual entity), της 20 βλ. Απόφαση ECOFINτης 12ης Απριλίου 2005. 18

περίπτωσης β της παραγράφου 2 του ιδίου άρθρου και νόμου, το οποίο διανέμεται από: αα) Ο.Σ.Ε.Κ.Α. που έχουν εγκριθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 85/611/ΕΟΚ, ββ) φορείς που επωφελούνται από το δικαίωμα που προβλέπεται στην παράγραφο 2 του ιδίου άρθρου και νόμου (δηλ. φορείς ή οργανισμοί (residual entities) που έχουν ασκήσει το δικαίωμα να αντιμετωπίζονται ως Ο.Σ.Ε.Κ. Α.), γγ) οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων που είναι εγκατεστημένοι εκτός του εδάφους, στο οποίο εφαρμόζεται η Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας δυνάμει του άρθρου 299 αυτής. Το ανωτέρω σύστημα της αυτόματης ανταλλαγής των πληροφοριών τίθεται σε εφαρμογή από το πρώτο εξάμηνο του 2006 και μετά. Αναλυτικότερα, για πραγματικούς δικαιούχους με φορολογική κατοικία σε άλλο πλην της Ελλάδας κράτος μέλος στους οποίους καταβάλλεται εισόδημα από τόκους στην Ελλάδα, οι φορείς πληρωμής των τόκων αυτών έχουν υποχρέωση να μην ενεργήσουν παρακράτηση φόρου (σε όσες περιπτώσεις προβλέπεται), αλλά να υποβάλουν πληροφορίες (ταυτότητα, κατοικία, ύψος εισοδήματος του πραγματικού δικαιούχου) στη Διεύθυνση Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, η οποία σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων θα αποστέλλει τις πληροφορίες αυτές στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών κατοικίας. Οι σχετικές διατάξεις εφαρμόζονται στις πληρωμές τόκων στο εσωτερικό της χώρας, ανεξαρτήτως τόπου εγκατάστασης του εκδότη της απαίτησης που αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία των τόκων. Ειδικά, για κατοίκους Ελλάδας στους οποίους καταβάλλονται τόκοι από φορείς πληρωμής εγκατεστημένους στα τρία κράτη-μέλη της Ε.Ε., καθώς και στις χώρες του Παραρτήματος ΙΙ που εφαρμόζουν το σύστημα της παρακράτησης φόρου, δεν θα αποστέλλονται πληροφορίες, αλλά θα αποδίδεται στην Ελλάδα το εβδομήντα πέντε τοις εκατό (75%) 19

των εσόδων από τον παρακρατηθέντα φόρο στην πηγή. Οι φορείς πληρωμής αυτών των χωρών υποχρεούνται να προβλέπουν τη δυνατότητα εθελοντικής γνωστοποίησης πληροφοριών προς τη φορολογική αρχή του κράτους κατοικίας μετά από αίτημα του πραγματικού δικαιούχου των τόκων, χωρίς τη διενέργεια παρακράτησης στην περίπτωση αυτή 21. Μάλιστα για τον περιορισμό της φοροαποφυγής δόθηκε και ορισμός του «φορέα πληρωμής». Συγκεκριμένα, ένας οργανισμός θεωρείται ως φορέας πληρωμής όταν εισπράττει τόκους για λογαριασμό του πραγματικού δικαιούχου και: - δεν είναι ούτε νομικό πρόσωπο, - δεν είναι ούτε οργανισμός που φορολογείται επί των κερδών του βάσει των γενικών διατάξεων, - δεν είναι ούτε Οργανισμός Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες (Ο.Σ.Ε.Κ.Α.) κατά την έννοια της Οδηγίας 85/611/ΕΟΚ. Στην περίπτωση αυτή, κατά την είσπραξη των τόκων έχει τις υποχρεώσεις του φορέα πληρωμής και συνεπώς οφείλει να αποστείλει τα στοιχεία του πραγματικού δικαιούχου των τόκων σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου. Ο φορέας ή οργανισμός (residual entity) ο οποίος θεωρείται ως φορέας πληρωμής βάσει αυτής της περίπτωσης δεν έχει περαιτέρω υποχρεώσεις, αν στη συνέχεια καταβάλλει τόκους στον πραγματικό δικαιούχο ή εξασφαλίσει την καταβολή τόκων προς άμεσο όφελος του πραγματικού δικαιούχου. Οι μεταγενέστερες αυτές πληρωμές δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νόμου. Όταν ο οικονομικός φορέας που είναι εγκατεστημένος στην Ελλάδα καταβάλλει τόκους σε τέτοιο φορέα ή οργανισμό (residual entity) της αλλοδαπής, έχει υποχρέωση να κοινοποιήσει: - την επωνυμία και - τη διεύθυνση του οργανισμού αυτού, καθώς 21 βλ. ΑΠΟΦ ΠΟΛ//2006 / 0-0 Π.1082:Φορολ. τόκων αποταμιεύσεων φυσικών προσώπων, αμοιβαία συνδρομή κρατών-μελών (ν.3312/05) 20

- και το συνολικό ποσό των τόκων που του κατέβαλε στην αρμόδια αρχή (Δ.Ο.Σ. σε συνεργασία με τη Γ.Γ.Π.Σ) 22, προκειμένου να ενημερωθεί το κράτος μέλος εγκατάστασης του φορέα ή οργανισμού (residual entity) σχετικά με το γεγονός ότι ένας φορέας ή οργανισμός (residual entity) στο έδαφός του πρόκειται να θεωρηθεί ως φορέας πληρωμής κατά την είσπραξη των τόκων. Παράδειγμα: Μια Ελληνική Τράπεζα καταβάλλει τόκους ή εξασφαλίζει την καταβολή τόκων σε φορέα (residual entity) εγκατεστημένο στην Ιταλία και θεωρούμενο ως φορέα πληρωμής. Σε αυτήν την περίπτωση η Ελληνική Τράπεζα κοινοποιεί την επωνυμία και τη διεύθυνση του Ιταλικού φορέα (residual entity), καθώς και το συνολικό ποσό των τόκων που του κατέβαλε ή των οποίων εξασφάλισε την καταβολή στη Δ.Ο.Σ. Η Δ.Ο.Σ. σε συνεργασία με τη Γ.Γ.Π.Σ. διαβιβάζει τα στοιχεία αυτά στις αρμόδιες φορολογικές αρχές της Ιταλίας. Με την διάταξη του άρθρου 9 καθιερώνεται μεταβατική περίοδος για τους τόκους που αποκτά ο πραγματικός δικαιούχος ο οποίος είναι φορολογικός κάτοικος στην Ελλάδα και ο φορέας πληρωμής των οποίων είναι εγκατεστημένος στο Βέλγιο, Λουξεμβούργο ή Αυστρία, στις τρίτες χώρες καθώς και στα συνδεδεμένα ή εξαρτημένα εδάφη που εφαρμόζουν την παρακράτηση του φόρου στην πηγή. Η μεταβατική αυτή περίοδος αρχίζει από την 1η Ιουλίου 2005, ημερομηνία που ορίζεται στο άρθρο 13 του Ν. 3312/2005 και λήγει στο τέλος του πρώτου πλήρους φορολογικού έτους μετά τη μεταγενέστερη από τις παρακάτω ημερομηνίες: α) την ημερομηνία έναρξης ισχύος της συμφωνίας την οποία η Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα συνάψει τελευταία και με ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου, με μία από τις τρίτες χώρες του Παραρτήματος ΙΙ. Αντικείμενο των συμφωνιών θα είναι η ανταλλαγή πληροφοριών κατόπιν αιτήσεως, όπως ορίζεται στο υπόδειγμα συμφωνίας για την 22 υπ αριθ. 1109637/2412/05/ΔΟΣ Υ.Α. (ΠΟΛ 1141) (ΦΕΚ 1671/Β/30-11-2005) 21

ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών το οποίο εξέδωσε ο Ο.Ο.Σ.Α. στις 18 Απριλίου 2002, καθόσον αφορά τις πληρωμές τόκων από φορείς πληρωμής εγκατεστημένους στα αντίστοιχα κράτη προς πραγματικούς δικαιούχους έχοντες κατοικία σε έδαφος όπου εφαρμόζονται οι διατάξεις της Οδηγίας, επί πλέον της εκ μέρους αυτών των χωρών παρακράτησης φόρου επί των πληρωμών αυτών με το συντελεστή που ορίζεται για τις αντίστοιχες περιόδους που αναφέρονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 10 του Ν. 3312/2005. Μετά την συμφωνία που έχει επιτευχθεί μεταξύ της Ε.Ε και Ελβετίας, Ανδόρας, Λιχντεσταϊν, Μονακό και Άγιο Μαρίνο για την εφαρμογή ισοδύναμων μέτρων και την συμφωνία με τις Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο, θεωρείται ότι έχουν πληρωθεί οι προϋποθέσεις αυτές. β) την ημερομηνία κατά την οποία το Συμβούλιο θα αποφασίσει ομόφωνα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υποχρεούνται να ανταλλάσσουν πληροφορίες κατόπιν αιτήσεως, κατά τα οριζόμενα στο υπόδειγμα συμφωνίας του Ο.Ο.Σ.Α., καθόσον αφορά τις πληρωμές τόκων από φορείς πληρωμής εγκατεστημένους στις ΗΠΑ προς πραγματικούς δικαιούχους έχοντες κατοικία σε έδαφος όπου εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρόντος. Επί του ζητήματος, την 21-1- 2003 οι Υπουργοί Οικονομικών των κρατών μελών αποφάσισαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος 23. Με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 10 καθιερώνεται μηχανισμός εξάλειψης της διπλής φορολογίας μέσω χορήγησης πίστωσης φόρου ίσης με το φόρο που παρακρατήθηκε στις χώρες που εφαρμόζουν το σύστημα της παρακράτησης. Ειδικότερα, εάν στα υπόψη εισοδήματα έχει παρακρατηθεί φόρος στο Βέλγιο, το Λουξεμβούργο ή την Αυστρία με τους συντελεστές που ορίζονται, ο φόρος αυτός εκπίπτει από το φόρο που προκύπτει με βάση την παράγραφο 1, εφόσον ο πραγματικός δικαιούχος προσκομίζει πιστοποιητικό παρακράτησης φόρου στην πηγή. 23 Ν. Μπάρμπας, Άμεσοι Φόροι και Κοινοτικό Δίκαιο, σελ. 339 22

Για τα κράτη που θα εφαρμόσουν την παρακράτηση του φόρου στην πηγή ισχύουν τα εξής: - Για καταβολή τόκων από 1ης Ιουλίου 2005 έως και 30 Ιουνίου 2008: 15% - Για καταβολή τόκων από 1ης Ιουλίου 2008 έως και 30 Ιουνίου 2011: 20% - Για καταβολή τόκων από 1ης Ιουλίου 2011: 35% Περαιτέρω, ορίζεται ότι εάν το ποσό του φόρου που παρακρατήθηκε στην αλλοδαπή υπερβαίνει το ποσό του φόρου που αναλογεί για το εισόδημα αυτό στην Ελλάδα, το επιπλέον ποσό φόρου επιστρέφεται στον πραγματικό δικαιούχο. Συνοψίζοντας θα πρέπει να επισημανθεί ότι με την Οδηγία αυτή καταργείται το τραπεζικό απόρρητο και συμφωνείται ότι οι τόκοι αποταμιεύσεων θα μπορούν να φορολογηθούν στο κράτος μέλος που έχουν την κατοικία τους οι δικαιούχοι αυτών. Ειδικότερα, οι τράπεζες και οποιοδήποτε άλλο τραπεζικό ίδρυμα, θα γνωστοποιεί στις δημοσιονομικές υπηρεσίες των άλλων κρατών μελών της Ε.Ε τα ονόματα και τις διευθύνσεις των μη μόνιμων κατοίκων που έχουν καταθέσεις σε αυτόν. Με βάση τις πληροφορίες αυτές η χώρα της μόνιμης εγκατάστασης των δικαιούχων των τόκων θα επιβάλλει το φόρο που προβλέπει η εθνική της φορολογική νομοθεσία. Πρέπει βέβαια να διευκρινιστεί ότι αυτός ο τρόπος φορολόγησης των τόκων καταθέσεων αφορά τα φυσικά και όχι τα νομικά πρόσωπα. Για τα τελευταία η Οδηγία 2003/49 καθιέρωσε κοινό σύστημα φορολόγησης των τόκων και των δικαιωμάτων που καταβάλλονται μεταξύ συνδεδεμένων εταιριών διαφορετικών κρατών μελών 24. Και αυτό προκείμένου να εξασφαλιστεί ότι οι συναλλαγές μεταξύ εταιριών διαφορετικών κρατών μελών δε θα υπόκεινται σε φορολογικό καθεστώς λιγότερο ευνοϊκό από αυτό που ισχύει για τις ίδιες πράξεις όταν αυτές εκτελούνται μεταξύ εταιριών του ιδίου κράτους μέλους. Επιπλέον είναι 24 Ν. Μπάρμπας, Άμεσοι Φόροι και Κοινοτικό Δίκαιο, σελ. 340 επ. 23

ανάγκη να εξασφαλιστεί ότι οι πληρωμές των τόκων καταθέσεων και των δικαιωμάτων θα φορολογούνται μόνο μία φορά σε ένα κράτος μέλος. Προς διασφάλιση λοιπόν της ίσης φορολογικής μεταχείρισης μεταξύ εθνικών και διασυνοριακών συναλλαγών κρίθηκε αναγκαίο να καταργηθεί η φορολόγηση των πληρωμών τόκων και δικαιωμάτων (royalties) στα κράτη μέλη όπου προκύπτουν, είτε με παρακράτηση εις την πηγή, είτε με είσπραξη έπειτα από βεβαίωση. Η ανάγκη κατάργησης των φόρων αφορά ιδιαίτερα τις πληρωμές που πραγματοποιούνται τόσο μεταξύ συνδεδεμένων εταιριών διαφορετικών κρατών μελών, όσο και μεταξύ των μονίμως εγκατεστημένων τέτοιων εταιριών. Στην εν λόγω Οδηγία προβλέπονται ακόμα μεταβατικές διατάξεις προσαρμογής για την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία (άρθρο 6). Και η οδηγία αυτή τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2004/76/ΕΚ του Συμβουλίου, με την οποία επιβλήθηκε μεταβατική περίοδος προσαρμογής για τις χώρες της Τσεχίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Πολωνίας και Σλοβακίας, όσον αφορά την εφαρμογή του κοινού συστήματος φορολόγησης των τόκων και των δικαιωμάτων που καταβάλλονται μεταξύ συνδεδεμένων εταιριών διαφορετικών κρατών μελών. 25 25 Βλ. ΕΕ L 157, thw 30.4.2004, σελ.106-111 24

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΟΜΟΛΟΓΩΝ 1. ΈΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΜΟΛΟΓΩΝ Ομόλογα είναι τα ανώνυμα χρεόγραφα τα οποία περιέχουν υπόσχεση του εκδότη έντοκης χρηματικής παροχής προς τον κομιστή 26. Τα ομόλογα εκδίδονται είτε από το ελληνικό Δημόσιο, είτε από τράπεζες ή ασφαλιστικές επιχειρήσεις, είτε πρόκειται για ομόλογα ιδιωτικών επιχειρήσεων. Όλα τα ομόλογα υπάγονται στη γενική κατηγορία των ανώνυμων χρεωγράφων του ΑΚ (888επ.). Αποτελούνται από δύο μέρη, το σώμα του τίτλου και τα τοκομερίδια, τα οποία είναι προσαρτημένα στο σώμα. Το σώμα του ομολόγου ενσωματώνει την απαίτηση για την επιστροφή του κεφαλαίου, μετά τη λήξη της δανειστικής περιόδου και τα τοκομερίδια ενσωματώνουν τον καρπό, δηλαδή τη μέλλουσα απαίτηση τόκου (καρπό) ως προϊόν του δανείου. Τόσο τα ομόλογα- ανώνυμα χρεόγραφα, όσο και τα τοκομερίδια, ως αυτοτελείς ανώνυμοι τίτλοι εις τον κομιστή, έχουν αξιογραφικό χαρακτήρα, ενσωματώνουν δηλαδή την απαίτηση του δανειστή κατά το χρόνο λήξης του ομολόγου πρώτον για την επιστροφή του κεφαλαίου το οποίο δάνεισε και δεύτερον για την καταβολή του τόκου, τον οποίο υποσχέθηκε ο εκδότης. Η πληρωμή του τόκου, η εξαργύρωση των τοκομεριδίων πραγματοποιείται, με την αποκοπή τους από το σώμα του ομολόγου και την παράδοση τους κατά τη λήξη της τοκοφόρου περιόδου. Από τους τόκους, δηλαδή το αποτέλεσμα της εξαργύρωσης του τοκομεριδίου, επέρχεται κτήση από το δικαιούχο εισοδήματος Γ πηγής. Ο εκδότης του ομολόγου έχει υποχρέωση να εξοφλήσει το κεφάλαιο και τους τόκους σε χρόνο κατά τον οποίο έχει υποσχεθεί να τα επιτρέψει. Ο χρόνος αυτός αναγράφεται στο σώμα του ομολόγου ή 26 Ν. Ρόκα, Αξιόγραφα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα Κομοτηνή 1997, σελ. 36, Λ. Ν. Γεωργακόπουλου, Εγχειρίδιο Εμπορικού Δικαίου Αξιόγραφα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα Κομοτηνή 1989, σελ. 184. 25

των τοκομεριδίων. Προκειμένου να εξοφληθεί το κεφάλαιο είναι απαραίτητο να παραδοθεί η ομολογία, ενώ για την εξόφληση των τόκων απαιτείται η παράδοση των τοκομεριδίων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί η δυνατότητα προεξόφλησης. Ως προεξόφληση χρεογράφων ορίζεται η τραπεζική συναλλαγή, κατά την οποία ο κομιστής του χρεογράφου το μεταβιβάζει στην τράπεζα, η οποία καθιστάμενη έτσι διάδοχος του κομιστή, καταβάλλει σε αυτόν χρηματικό ποσό ίσο με την ονομαστική αξία του, αφαιρουμένου του προεξοφλητικού τόκου, δηλαδή τόκου, ο οποίος υπολογίζεται στην ονομαστική αξία του τίτλου και αναλογεί προς το χρόνο που μεσολαβεί από την προεξόφληση μέχρι και την ημέρα του τίτλου 27. Με το άρθρο 4 του ΝΔ 3745/1957 ρυθμίζεται η δυνατότητα προεξόφλησης ομολόγων του Δημοσίου. Η πράξη της προεξόφλησης είναι δυνατό να γίνει μόνο από επιχειρήσεις που ασκούν τραπεζική δραστηριότητα και εφόσον ο κάτοχος δεν έχει αποκόψει από το σώμα του ομολόγου τα τοκομερίδια. Στην περίπτωση αυτή ο κομιστής του ομολόγου εισπράττει το δεδουλευμένο μέχρι τη στιγμή της προεξόφλησης τόκο, αυξομειούμενο ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά κατά τη στιγμή της προεξόφλησης. Επομένως το φορολογητέο εισόδημα που προκύπτει είτε σε περίπτωση προεξόφλησης είτε σε περίπτωση εξαργύρωσης κατά τη λήξη αποτελεί εισόδημα Γ πηγής. Η έκδοση ομολογιακού δανείου αποτελεί μέσο χρηματοδότησης του εκδότη του. Αυτό ισχύει και για τα ομολογιακά δάνεια επιχειρήσεων, αλλά ιδιαίτερα για τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, που χρησιμεύουν έτσι για την κάλυψη μεγάλου μέρους του κρατικού προϋπολογισμού. Αυτό ισχύει αληθεύει ιδιαίτερα για τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, που χρησιμεύουν για την κάλυψη σημαντικού μέρους του Κρατικού Προϋπολογισμού. Μάλιστα η έκδοση ομολογιακών δανείων αποτέλεσε κοινή πρακτική για το ελληνικό δημόσιο, για την χρηματοδότηση των αυξημένων αναγκών του 27 Απ. Γεωργιάδη στους Γεωργιάδη-Σταθόπουλο, Αστικός Κώδικας, ΙΙ, Γενικό Ενοχικό, άρθρο 324 σελ 152. 26

κρατικού προϋπολογισμού και με ιδιαίτερα υψηλά επιτόκια, ώστε να τα καταστήσει ανταγωνιστικά σε σχέση με άλλες μορφές τοποθετήσεων και αφετέρου να αμείψει το σχετικά υψηλό κίνδυνο που περιείχαν τα χρεόγραφα για τους ξένους επενδυτές. Συνεπώς, οι υποχρεώσεις του Ελληνικού Δημοσίου για εξόφληση τοκοχρεολυσίων ήταν και παραμένουν ιδιαίτερα υψηλές, έστω και αν σήμερα οι δανειακοί τίτλοι του Ελληνικού Δημοσίου εκδίδονται με επιτόκιο αισθητά χαμηλότερο. Η ανάγκη για διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου είχε ως αποτέλεσμα τη μη υπαγωγή σε φορολόγηση των εισοδημάτων από τόκους των ομολόγων αυτών. 3. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗΣ ΟΜΟΛΟΓΩΝ Σύμφωνα με το αρ 6 παρ 1 του Ν.Δ. 3745/1957 οι τόκοι των έντοκων γραμματίων απαλλάσσονταν από τη φορολογία εισοδήματος. Η απαλλαγή από τη φορολόγηση των εισοδημάτων από τόκους των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου έπαυσε το 1997. Πράγματι η διάταξη του άρθρου 11 παρ 1 του ν. 2459/1997 28, τροποποίησε το αρ 12 παρ 8 και 9 του ΚΦΕ και επιβλήθηκε έτσι φόρος εισοδήματος στους τόκους οι οποίοι αποκτώνται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ενώσεις προσώπων ή ομάδες περιουσίας, χωρίς να εξετάζεται η ιθαγένεια και ο τόπος που διαμένουν ή κατοικούν ή έχουν την έδρα τους και προκύπτουν από εθνικά δάνεια που εκδίδονται με έντοκα γραμμάτια ή ομολογίες από την 1.1.1997 και μετά. Ο φόρος υπολογίζεται με συντελεστή 7,5% στο ποσό των τόκων που προκύπτουν από την επένδυση κεφαλαίων σε ομόλογα ή έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου. Η διάταξη αυτή τροποποιήθηκε εκ νέου από το αρ 9 παρ 1 του ν. 2579/1998 και ορίστηκε φορολογικός συντελεστής 10% για τους ίδιους τίτλους που εκδίδονται από τις 3.1.1998 και μετά. 28 Ν. 2459/1997 Κατάργηση φορολογικών απαλλαγών και άλλες διατάξεις ΦΕΚ Α 17 27

Η διάταξη της παρ. 8 του άρθρου 12 του Κ.Φ.Ε, ως έχει σήμερα διαμορφωθεί ορίζει: «8. Ομοίως, επιβάλλεται φόρος εισοδήματος στους τόκους, οι οποίοι αποκτώνται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ενώσεις προσώπων ή ομάδες περιουσίας, χωρίς να εξετάζεται η ιθαγένεια και ο τόπος που διαμένουν ή κατοικούν ή έχουν την έδρα τους και προκύπτουν από εθνικά δάνεια που εκδίδονται με έντοκα γραμμάτια ή ομολογίες από την 1η Ιανουαρίου 1997 και μετά. Ο φόρος υπολογίζεται με συντελεστή επτά και μισό τοις εκατό (7,5%) στο ποσό των τόκων που προκύπτουν από τους πιο πάνω τίτλους από 1ης Ιανουαρίου 1997 και με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%) στο ποσό των τόκων που προκύπτουν από τους πιο πάνω τίτλους οι οποίοι εκδίδονται από τις 3 Ιανουαρίου 1998 και μετά. Επίσης, με το συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%) φορολογούνται και οι τόκοι που προκύπτουν από ανανεώσεις εκδοθέντων έντοκων γραμματίων που πραγματοποιήθηκαν μετά την 2α Ιανουαρίου 1998. Ο φόρος αυτός για τα έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου, που εκδίδονται με φυσικούς τίτλους ή με τη μορφή άϋλων τίτλων, προεισπράττεται κατά την έκδοσή τους, ενώ για τα ομόλογα ο φόρος παρακρατείται κατά το χρόνο της εξαργύρωσης των τοκομεριδίων τους ή κατά τη λήξη τους, όταν πρόκειται για ομόλογα χωρίς τοκομερίδια (ΖΕΑΟ CΟUΡΟΝ). Σε περίπτωση σιωπηρής ανανέωσης έντοκων γραμματίων, για τους τόκους που προκύπτουν στο διάστημα που διαρκεί η ανανέωση, γίνεται παρακράτηση του φόρου που αναλογεί κατά το χρόνο της εξόφλησής τους. Με τον προεισπραττόμενο ή παρακρατούμενο κατά περίπτωση φόρο, πιστώνεται ο τηρούμενος στην Τράπεζα της Ελλάδος οικείος λογαριασμός του Ελληνικού Δημοσίου. Φόρος με τον ίδιο ως άνω συντελεστή επιβάλλεται και στους τόκους, οι οποίοι αποκτώνται από τα πρόσωπα του πρώτου εδαφίου της παραγράφου αυτής και προκύπτουν από έντοκους τίτλους που εκδίδονται στην Ελλάδα με τις εγκρίσεις που προβλέπει η κείμενη νομοθεσία, από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το Διεθνή Οργανισμό Χρηματοδοτήσεως, τη Διεθνή Τράπεζα Ανασυγκροτήσεως και Αναπτύξεως, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκροτήσεως και Αναπτύξεως και την Ασιατική Τράπεζα Αναπτύξεως. Ο φόρος αυτός παρακρατείται 28

κατά το χρόνο λήξης και εξόφλησης των τοκομεριδίων τους ή κατά τη λήξη των τίτλων, όταν πρόκειται για ομόλογα χωρίς τοκομερίδια, από το διαχειριστή εκάστου δανείου ή από το νόμιμο εκπρόσωπο του εκδότη στην Ελλάδα ή από άλλο εξουσιοδοτημένο προς τούτο πρόσωπο. Ο παρακρατούμενος φόρος του προηγούμενου εδαφίου αποδίδεται με εφάπαξ καταβολή στο Δημόσιο, με την υποβολή δήλωσης, από το πρόσωπο που διενήργησε την παρακράτηση, στη Δ.Ο.Υ. στην περιφέρεια της οποίας αυτό έχει την έδρα του, μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του επόμενου μήνα που έγινε η παρακράτηση του φόρου. Με την προείσπραξη ή την παρακράτηση του φόρου της παραγράφου αυτής εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση των υποχρέων του άρθρου 2, των ημεδαπών και αλλοδαπών τραπεζικών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθώς και των υποχρέων της περίπτωσης γ της παραγράφου 1 και της παραγράφου 2 του άρθρου 101, με την επιφύλαξη των οριζόμενων από τις διατάξεις των άρθρων 99 και 106. Επίσης, για τη φορολογία των τόκων της παρούσας παραγράφου εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου αυτού. 29». Αναλυτικά, μετά τις αλλαγές του Ν.3091/2002 προβλέπεται ότι στα εισοδήματα από τόκους καταθέσεων, repos, ομολογιακά δάνεια του Δημοσίου κτλ. επέρχεται εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης, μόνο στην περίπτωση που οι δικαιούχοι τους είναι φυσικά πρόσωπα, υπόχρεοι του άρθρου 2, παρ.4 του ΚΦΕ, δηλαδή προσωπικές εταιρίες, κοινωνίες αστικού δικαίου, αστικές εταιρίες συμμετοχικές ή αφανείς εταιρίες, κοινοπραξίες, συνεταιρισμοί, ενώσεις συνεταιρισμών και νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Το ίδιο ισχύει και όταν δικαιούχοι τους είναι τραπεζικές και ασφαλιστικές εταιρίες. Στην περίπτωση όμως που δικαιούχοι των εισοδημάτων είναι τα υπόλοιπα νομικά πρόσωπα της παρ 1 του άρθρου 101 του ΚΦΕ (ΑΕ, ΕΠΕ, δημόσιες, δημοτικές και κοινοτικές επιχειρήσεις και εκμεταλλεύσεις κερδοσκοπικού χαρακτήρα και υποκαταστήματα 29 Η παρ.8 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ.2 άρθρ.3 Ν.3091/2002, ΦΕΚ Α 330/24.12.2002 29

αλλοδαπών επιχειρήσεων) εφαρμόζονται οι γενικές διατάξεις, οπότε με την παρακράτηση του φόρου στα εισοδήματα αυτά δεν επέρχεται εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης. 3. ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΚΩΝ ΑΠΟ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΜΟΛΟΓΑ Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι τόκοι από ιδιωτικά ομόλογα φορολογούνταν με συντελεστή 10% μαζί με το εισόδημα από τόκους καταθέσεων, ενώ δεν προβλεπόταν η αντίστοιχη φορολόγηση για τα ομόλογα του Δημοσίου. Ratio της διαφορετικής αυτής φορολογικής αντιμετώπισης των τόκων ιδιωτικών και δημοσίων ομολόγων ήταν λόγοι εισπρακτικοί αλλά και φορολογικής δικαιοσύνης. Θεωρήθηκε δηλαδή, προφανώς άδικο να φορολογούνται, κατώτερα συνήθως, εισοδήματα από μισθωτή εργασία που επενδύονταν κατά κανόνα στα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και να τυγχάνουν φορολογικής ασυλίας υψηλότατα εισοδήματα, που παράγονται στο πλαίσιο του χρηματοοικονομικού συστήματος. Με την διάταξη του άρθρου 26 παρ 8 του ν. 2789/2000 περί προσαρμογής του ελληνικού δικαίου προς την οδηγία 98/26/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19.5.1998 σχετικά με το αμετάκλητο του διακανονισμού στα συστήματα πληρωμών και στα συστήματα διακανονισμού χρηματοπιστωτικών μέσων και άλλες διατάξεις 30 οι ομολογίες που εκδίδονται από εταιρίες ή επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Ελλάδα έχουν την ίδια φορολογική μεταχείριση με τις ομολογίες που εκδίδει το Ελληνικό Δημόσιο. Για τους τόκους όμως που προκύπτουν από τις ομολογίες αυτές δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις των παραγράφων 11 και 12 του άρθρου 12 του Κώδικα Φορολογίας 30 ΦΕΚ Α 21 της 11.2.2000 30

Εισοδήματος 31, δηλαδή δεν απαλλάσσονται του φόρου ακόμη και αν είναι διάρκειας δύο ετών ή και μεγαλύτερη και ο αρχικός κάτοχος των ομολογιών διακρατεί τόσο τα σώματα αυτών όσο και τα τοκομερίδιά τους, μέχρι την ημερομηνία λήξης τους και κατά συνέπεια υπάρχει υποχρέωση παρακράτησης φόρου με συντελεστή 10%. Η εξαίρεση αυτή, από τις απαλλαγές των διατάξεων των παρ. 9 και 11 του άρθρου 12 του Κ.Φ.Ε, ορίστηκε ότι έχει εφαρμογή για τόκους που προκύπτουν από ομολογιακά δάνεια που εκδίδονται από 22.12.2006 και μετά 32. Μάλιστα και το τελευταίο εδάφιο της παρ.8 το οποίο είχε προστεθεί με το άρθρο 24 του Ν.3049/2002 και σύμφωνα με το οποίο οι τόκοι που προέρχονταν από ομολογίες που εκδίδονταν από αλλοδαπές εταιρείες ή επιχειρήσεις των οποίων η πλειοψηφία του μετοχικού τους κεφαλαίου ανήκε σε ημεδαπά πιστωτικά ιδρύματα απαλλάσσονταν της φορολογίας καταργήθηκε με την παρ.7 άρθρου 6 Ν.3522/2006,ΦΕΚ Α 276/22.12.2006. Η κατάργηση αυτή καταλαμβάνει τους τόκους που προκύπτουν από την 1η Ιανουαρίου 2007 και μετά, ανεξάρτητα αν τα ομολογιακά δάνεια εκδόθηκαν πριν ή μετά τη δημοσίευση του νόμου αυτού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ήτοι τις 22 Δεκεμβρίου 2006. Με τη νέα αυτή ρύθμιση για τους τόκους που προκύπτουν από 1ης Ιανουαρίου 2007 και μετά από τα ως άνω ομολογιακά δάνεια επιβάλλεται φόρος εισοδήματος με συντελεστή 10%. Διευκρινίζεται μάλιστα 33 ότι για τους τόκους ομολογιακών δανείων που εκδίδουν οι επιχειρήσεις στην αλλοδαπή, δεν υφίσταται απαλλαγή από το φόρο εισοδήματος για τους κατοίκους Ελλάδος, καθόσον οι διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 31 του Ν. 2682/1999, με τις οποίες καταργήθηκε μόνο για τους κατοίκους αλλοδαπής η φορολογία των τόκων από ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου είναι 31 Το δεύτερο εδάφιο της παρ.8 προστέθηκε με την παρ.5 του άρθρου 6 του Ν.3522/2006, ΦΕΚ Α 276/22.12.2006 32 άρθρο 6 παρ.6 Ν. 3255/2006 ΦΕΚ Α 276/22.12.2006 33 βλ. και ΠΟΛ 1052/2007 / 0-0 Π.1052,Κοιν.διατάξεων Ν.3522/06 περί φορολογίας εισοδήματος, αρ.26 Φορολογικά και οργανωτικά θέματα. 31