ΒΙΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Πέιραµα 4 ο : Σχέση ισοκινητικής ροπής των εκτεινόντων µυών του γονάτου µε την επίδοση στο κατακόρυφο άλµα (60º/sec, 180º/sec)
Εισαγωγή Η ισοκινητική αξιολόγηση είναι µια δοκιµασία που χρησιµοποιείται από πολλούς επιστήµονες για τη µέτρηση της µυϊκής απόδοσης. Με βάση την αξιολόγηση των αποτελεσµάτων από την ισοκινητική δοκιµασία καθοδηγείται η προπονητική διαδικασία µε στόχο τόσο την αποφυγή ή αποκατάσταση τραυµατισµών όσο και την αύξηση της απόδοσης-επίδοσης. Τα πλεονεκτήµατα που παρουσιάζει η µέθοδος αυτή είναι η αξιοπιστία, η ασφάλεια του δοκιµαζόµενου κατά τη διάρκεια της µέτρησης, η δυνατότητα αποµόνωσης και µέτρησης µιας µυϊκής οµάδας και, τέλος, ο έλεγχος της ταχύτητας κατά την εκτέλεση της δοκιµασίας. Φυσικά, κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης των αποτελεσµάτων µιας ισοκινητικής δοκιµασίας θα πρέπει να λαµβάνουµε υπόψη τις διαφορές της ισοκίνησης, όσον αφορά στον τρόπο λειτουργίας του νευροµυϊκού µηχανισµού, από τις περισσότερες αθλητικές δραστηριότητες. Οι παραπάνω δυναµικές και κινηµατικές διαφορές είναι και το σηµαντικότερο µειονέκτηµα της µεθόδου, που µας εµποδίζει να κάνουµε ασφαλή πρόγνωση της απόδοσης. Συµπερασµατικά, όσον αφορά στην ισοκινητική ροπή δύναµης, από τη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται ότι: Σε µια συγκεκριµένη γωνιακή ταχύτητα η µέγιστη ισοκινητική ροπή δύναµης που µπορεί να παράγει ένας µυς που δραστηριοποιείται έκκεντρα είναι µεγαλύτερη από αυτή που µπορεί να παράγει όταν δραστηριοποιείται οµόκεντρα. Η οµόκεντρη ισοκινητική ροπή δύναµης µειώνεται µε την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας. Αντίθετα για την έκκεντρη ισοκινητική ροπή δύναµης οι αναφορές στη βιβλιογραφία είναι αντικρουόµενες. Σε υγιή άτοµα δεν εµφανίζονται στατιστικά σηµαντικές διαφορές στην ισοκινητική ροπή δύναµης µεταξύ των δύο σκελών. Οι διαφορετικές απαιτήσεις που έχει το κάθε άθληµα δηµιουργούν διαφορές στην ανάπτυξη της ισοκινητικής ροπής δύναµης µεταξύ των αθλητών διαφορετικών αθληµάτων. Το κατακόρυφο άλµα είναι εκρηκτική κίνηση που απαιτεί γρήγορη ταχύτητα αντίδρασης και µέγιστη δύναµη κυρίως από τους εκτείνοντες µυς των κάτω άκρων. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση στο κατακόρυφο άλµα είναι: η µέγιστη δύναµη, η ισχύς, η τεχνική εκτέλεση της κίνησης καθώς και νευροµυϊκοί και ψυχικοί παράγοντες. Μεθοδολογία Εξοπλισµός Για τη µέτρηση της ισοκινητικής ροπής δύναµης των δοκιµαζοµένων θα χρησιµοποιηθεί το ισοκινητικό δυναµόµετρο Cybex Norm (Lumex Corporation, Ronkhoma, NY) που επιτρέπει την εκτέλεση έκκεντρων και οµόκεντρων κινήσεων µε µέγιστη γωνιακή ταχύτητα 500 0 s -1. Το συγκεκριµένο δυναµόµετρο πραγµατοποιεί δειγµατοληψία µε συχνότητα 500 Hz και η επεξεργασία των δεδοµένων γίνεται µε το πρόγραµµα Cybex software (version 2.06).
ιαδικασία µέτρησης Κατακόρυφη αλτική ικανότητα Το είδος του κατακόρυφου άλµατος που θα εκτελέσει ο δοκιµαζόµενος είναι το άλµα από ηµικάθισµα (squat jump ή SJ): Στο άλµα από ηµικάθισµα, ο δοκιµαζόµενος πρέπει να εκτελέσει µέγιστο κατακόρυφο άλµα ξεκινώντας από τη θέση του ηµικαθίσµατος µε όρθιο τον κορµό και µε τα χέρια στη µέση. Ως ιδανική γωνία ηµικαθίσµατος θα οριστεί η γωνία 90 ο (Bosco, Luhtanen & Komi 1983b). Ο δοκιµαζόµενος πρέπει να εκτελέσει τη δοκιµασία χωρίς να κάνει αντίθετες κινήσεις προς τα κάτω και να προσγειωθεί µε τις µύτες των ποδιών του στο σηµείο από όπου ξεκίνησε το άλµα. Ισοκινητική ροπή Η µέτρηση θα γίνει από την καθιστή θέση (γωνία ισχίου 90 ο ) και ο δοκιµαζόµενος θα εξεταστεί στο σκέλος προτίµησης. Ο κορµός, η µέση και ο µηρός σταθεροποιούνται µε ιµάντες, ώστε να αποφευχθεί κάθε άλλη κίνηση που θα µπορούσε να επηρεάσει τις µετρήσεις. Τα χέρια θα είναι σταυρωµένα µπροστά στο στήθος και ο άξονας αντίστασης τοποθετείται κοντά στην ποδοκνηµική άρθρωση. Από αυτή τη θέση ο δοκιµαζόµενος θα εκτελέσει µέγιστες κάµψεις του γονάτου. Η αξιοπιστία της αξιολόγησης σε νεαρούς αθλητές κυµαίνεται από 0,90 ως 0,99 ανάλογα µε την δοκιµασία (οµόκεντρη ή έκκεντρη) και τη γωνιακή ταχύτητα. Χειρισµός µηχανήµατος ιαδικασία βαθµονόµησης Πριν από κάθε µέτρηση γίνεται βαθµονόµηση του ισοκινητικού δυναµοµέτρου, ώστε να είµαστε σίγουροι ότι τα αποτελέσµατα που θα προκύψουν θα είναι έγκυρα και αξιόπιστα. Η διαδικασία βαθµονόµησης έχει ως εξής: 1. Ανοίγουµε τον διακόπτη 2. Κάνουµε διπλό κλικ στην εντολή Program Manager 3. Επιλέγουµε την εντολή system tools και από αυτήν, την εντολή Calibration 4. Από το menu αυτό, επιλέγουµε αρχικά το weight calibration 5. Τοποθετούµε τα µέρη του ισοκινητικού δυναµόµετρου στις σωστές θέσεις σύµφωνα µε τις οδηγίες, δηλ: Θέση περιστροφής της καρέκλας στις 20º Θέση της καρέκλας στη βάση της στη θέση 75 (στην άκρη της βάσης) Ύψος δυναµοµέτρου στη θέση 14 Θέση περιστροφής του δυναµοµέτρου στη θέση 70 Κλίση του δυναµόνετρου στις 0º 6. Τοποθετούµε το µοχλοβραχίονα στην αντίστοιχη θέση και σε ύψος 45 cm 7. Απασφαλίζουµε τα µηχανικά stop και αφαιρούµε το ειδικό µαξιλαράκι που χρησιµοποιείται για την σταθεροποίηση του µέλους στον µοχλοβραχίονα 8. Τοποθετούµε τα βάρη στον µοχλοβραχίονα (100 lb) και ξεκινά η διαδικασία βαθµονόµησης Ακολουθώντας τα παραπάνω βήµατα ως το τρίτο, από το menu calibration επιλέγουµε το speed calibration. Στη συνέχεια: 1. Τοποθετούµε τα µέρη του ισοκινητικού δυναµόµετρου στις σωστές θέσεις σύµφωνα µε τις οδηγίες, δηλ:
Θέση περιστροφής της καρέκλας στις 20º Θέση της καρέκλας στη βάση της στη θέση 75 (στην άκρη της βάσης) Ύψος δυναµοµέτρου στη θέση 14 Θέση περιστροφής του δυναµοµέτρου στη θέση 70 Κλίση του δυναµόνετρου στις 90º 2. Αφαιρούµε τον µοχλοβραχίονα και ξεκινάµε τη διαδικασία βαθµονόµησης ιαδικασία µέτρησης της ισοκινητικής ροπής Η διαδικασία µέτρησης της ισοκινητικής ροπής έχει ως εξής: 1. Από το αρχικό menu που εµφανίζεται στην οθόνη όταν ανοίγουµε τον υπολογιστή, επιλέγουµε το norm application 2. Επιλέγουµε το δεύτερο εικονίδιο από αριστερά και εισάγουµε τα στοιχεία του εξεταζόµενου (όνοµα, επίθετο, σωµατικό βάρος, άθληµα, αριθµός καταχώρησης) 3. Επιλέγουµε το τρίτο εικονίδιο από αριστερά και από εκεί το είδος άσκησης που θα εκτελέσει ο εξεταζόµενος (κάµψη-έκταση γονάτου) και το µέλος που εκτελεί την άσκηση (αριστερό, δεξί) 4. Επιλέγουµε το τέταρτο εικονίδιο από αριστερά και εκτελούµε το πρόγραµµα. Προσδοκώµενα αποτελέσµατα Ο συντελεστής συσχέτισης µεταξύ της επίδοσης στο κατακόρυφο άλµα και της ισοκινητικής ροπής δύναµης των εκτεινόντων µυών του γονάτου στις 60º/sec αναµένεται να είναι της τάξης του 0,5 και µεταξύ της επίδοσης στο κατακόρυφο άλµα και της αντίστοιχης ισοκινητικής ροπής στη µεγαλύτερη ταχύτητα (180º/sec) της τάξης του 0,6. Βιβλιογραφία Aura, O., & Viitasalo, J.T. (1989). Biomechanical characteristics of jumping. International Journal of Sport Biomechanics, 5, 89-98. Bobbert, M.F., & van Ingen Schenau, G.J. (1988). Coordination in vertical jumping. Journal of Biomechanics, 21, 249-262. Bosco, C., Mognoni, P., & Luhtanen, P. (1983a). Relationship between isokinetic performance and ballistic movement. European Journal of Applied Physiology, 51, 357-364. Genuario, S.E., & Dolgener, F.A., (1980). The relationship of isokinetic torque at two speeds to the vertical jump. Research Quarterly for Exercise and Sport, 51, 593-598. Kellis, S., Gerodimos, V., Kellis, E., & Manou, V. (2000a). The relationship between vertical jumping height and isokinetic moment of force in elite young soccer players. Proceedings of the 5 th Annual Congress of the European College of Sport Science, 387.
Pääsuke, M., Ereline, J., & Gapeyeva, H. (2001). Knee extensor muscle strength and vertical jumping performance characteristics in pre- and post-pubertal boys. Pediatric Exercise Science, 13, 60-69. Tsiokanos, A., Kellis, E., Jamurtas, A., & Kellis, S. (2002). The relationship between jumping performance and isokinetic strength of hip and knee extensors and ankle plantar flexors. Isokinetic and Exercise Science, 10, 107-115.