Συνέντευξη του Υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού στην Politico Europe

Συνέντευξη του Υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού στην Politico Europe Carmen Paun Η Ελλάδα ψήφισε πρόσφατα νόμο, με τον οποίο η τιμή αναφοράς των φαρμάκων σε εθνικό επίπεδο τοποθετείται στα χαμηλότερα επίπεδα μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης. Αυτό στην πράξη συνεπάγεται πιθανή αύξηση των τιμών. Γιατί πέρασε αυτή η μεταρρύθμιση τώρα; Πότε θα αρχίσει να εφαρμόζεται; Δεν θα αυξήσει τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας ; Στο θέμα της τιμολόγησης των φαρμάκων, νομοθετήσαμε πρόσφατα ένα απλούστερο, διαφανέστερο και ορθολογικότερο σύστημα γιατί μετά από 10 χρόνια μνημονιακών περιορισμών και στρεβλώσεων οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τις παρενέργειες της προηγούμενης περιόδου. Κατ αρχήν, η ανατιμολόγηση των παλιών φαρμάκων θα γίνεται 1 φορά τη χρόνο ( αντί για 2 που ίσχυε όλη τη μνημονιακή περίοδο), ενώ παράλληλα αλλάζει η βάση υπολογισμού των τιμών και επιλέγονται οι 2 χαμηλότερες τιμές της Ευρωζώνης ( αντί για τις 3 χαμηλότερες της ΕΕ) επειδή θεωρούμε ότι η χώρα μας πλέον πρέπει να συμβαδίζει με τα standars της ζώνης του ευρώ, με τις χώρες δηλαδή που έχουν παραπλήσιο επίπεδο οικονομικής και κοινωνική ανάπτυξης με τη δική μας. Το νέο μοντέλο έχει ως αποτέλεσμα μια περίπου ισοδύναμη αυξομείωση τιμών ( τα φάρμακα που έχουν τιμή πάνω από το μέσο όρο των 2 χαμηλότερων της Ευρωζώνης θα μειωθούν σταδιακά κατά 10% το χρόνο ενώ τα φάρμακα που έχουν τιμή κάτω από τη χαμηλότερη τιμή της Ευρωζώνης θα αυξηθούν αντίστοιχα κατά 10% το χρόνο και μέχρι τη χαμηλότερη τιμή). Έτσι αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα με τις πολύ χαμηλές πλέον τιμές για αρκετά γενόσημα και off patent ( λόγω του συνεχούς dumping τιμών σε κάθε ανατιμολόγηση), την απόσυρση από την ελληνική αγορά φθηνών και αποτελεσματικών φαρμάκων και την αύξηση των παράλληλων εξαγωγών. Με το νέο αυτό σύστημα διασφαλίζεται η βιωσιμότητα και η επάρκεια στην αγορά καταξιωμένων, αποτελεσματικών και φτηνών φαρμάκων, περιορίζεται το φαινόμενο της υποκατάστασης φαρμάκων που είναι σε έλλειψη με νεότερα χωρίς θεραπευτικό πλεονέκτημα αλλά πολύ ακριβότερα, διευκολύνεται η είσοδος στη χώρα καινοτόμων φαρμάκων, ενισχύεται η παραγωγή αξιόπιστων φαρμάκων στη

χώρα και η δυνατότητα εξαγωγής τους σε μεγάλες αγορές, δημιουργείται ένα πιο βιώσιμο και προβλέψιμο περιβάλλον στην αγορά φαρμάκου αλλά και ένα κλίμα ασφάλειας στην κοινωνία για την εγγυημένη κάλυψη των φαρμακευτικών της αναγκών. Το νέο σύστημα τιμολόγησης θα εφαρμοστεί από το επόμενο Δελτίο Τιμών ( περίπου σε 1 μήνα), δεν επηρεάζει προφανώς τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας λόγω της ύπαρξης κλειστού budget, η επίπτωση του στην αύξηση του claw back θα είναι ανεπαίσθητη και, επειδή θα συνοδευτεί με αλλαγές στην αποζημιωτική πολιτική, θα προκύψει για 1η φορά μετά από μια περίοδο πολλαπλών επιβαρύνσεων που έπληξαν ιδιαίτερα τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, αισθητή οικονομική ανακούφιση των πολιτών. Η βιομηχανία φαρμακευτικών προϊόντων συνεχίζει να διαμαρτύρεται για το αυξανόμενο κόστος του clawback και για το γεγονός ότι ορισμένες μικρές εταιρείες δυσκολεύονται να το πληρώσουν. Σκοπεύετε να κάνετε αλλαγές στην πολιτική επιστροφών ή είναι αυτό ένα σύστημα που λειτουργεί καλά, από την άποψή σας; Η φαρμακοβιομηχανία αναδεικνύει, εύλογα από την πλευρά της, τις στρεβλώσεις και τα αδιέξοδα που έχει προκαλέσει το σύστημα των πολύ χαμηλών κλειστών προϋπολογισμών και η συνεχιζόμενη υπέρβαση της δαπάνης, άρα και των αναγκαστικών επιστροφών ( rebate - claw back ). Ο μηχανισμός του clawback είναι ένα μέτρο οριζόντιο και άδικο που επιβαρύνει όλες τις εταιρείες, ανεξάρτητα από τη συμβολή καθεμιάς στην υπέρβαση του προϋπολογισμένου budget. Είναι όμως και ένα μέτρο που μας επέτρεψε να καλύψουμε πλήρως τις ανάγκες της χώρας και ιδιαίτερα των ανασφάλιστων πολιτών σε περίοδο λιτότητας, χωρίς να υπάρξει πρόβλημα στην πρόσβαση των ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία και στις σύγχρονες αλλά ακριβές θεραπείες. Το clawback που όντως επιβαρύνει τη φαρμακοβιομηχανία, δημιούργησε μια συνθήκη «τριμερούς χρηματοδότησης» της αγοράς φαρμάκων ( Κράτος+Ασφαλιστικό Σύστημα- Βιομηχανία-Πολίτες), με την οποία διασφαλίσαμε το μείζον : την καθολική και ισότιμη κάλυψη των φαρμακευτικών αναγκών της κοινωνίας, άρα υψηλού επιπέδου υγειονομικά standars για τη χώρα, κοινωνική συνοχή και αξιοπρέπεια. Η αναγκαία μείωση των επιστροφών απαιτεί διαρθρωτικά μέτρα (αξιολόγηση-διαπραγμάτευση-πρωτόκολλα συνταγογράφησηςμητρώα ασθενών) που ήδη υλοποιούνται αλλά και σταδιακή ενίσχυση των

κλειστών προϋπολογισμών ( το 2019 καταφέραμε να αυξήσουμε κατά 45 εκ. ευρώ το budget για τα φάρμακα των νοσοκομείων του ΕΣΥ). Και επειδή ο εξορθολογισμός της ζήτησης και της δαπάνης δεν αποδίδει άμεσα, απαιτείται παράλληλα μια δικαιότερη κατανομή του claw back στις εταιρείες, η οποία κατά την άποψη μας προκύπτει από το συνυπολογισμό της «ανάπτυξης», δηλαδή της αύξησης της αιτούμενης δαπάνης/έτος με βάση τη σχέση 75/25 ( 75% μερίδιο αγοράς-25% ανάπτυξη) από το 2019 ( αντί για 90/10 που είναι σήμερα). Μια πιο διαρθρωτική παρέμβαση είναι οι πολλοί κλειστοί προϋπολογισμοί ανα θεραπευτική κατηγορία ( ΑΤC-4), τους οποίους δρομολογούμε για το 2020. Μια ιδέα επίσης που συζητούμε είναι να λαμβάνεται υπ όψιν στον υπολογισμό του clawback το κόστος των κλινικών μελετών που χρηματοδοτεί μια εταιρεία στην Ελλάδα. Το μνημόνιο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαιτούσε από την Ελλάδα να εφαρμόσει σύστημα HTA. Έχει γίνει αυτό; Ποια είναι η παρούσα κατάσταση; Δεν ήταν μόνο μνημονιακή υποχρέωση, ήταν ένα σημαντικό θεσμικό έλλειμμα της χώρας στον τομέα του φαρμάκου που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε. Σήμερα έχουμε για 1η φορά στην Ελλάδα μια Επιτροπή ΗΤΑ στελεχωμένη από αξιόπιστους επιστήμονες που αξιολογεί την κλινική αποτελεσματικότητα και την προστιθέμενη θεραπευτική αξία των νέων φαρμάκων. Έχουν ήδη αξιολογηθεί και έχουν παραπεμφθεί στην Επιτροπή Διαπραγμάτευσης του Υπουργείο αρκετά φάρμακα, διασφαλίζοντας ότι πλέον κανένα φάρμακο δεν θα αποζημιώνεται χωρίς κλινική αξιολόγηση και χωρίς να προηγηθεί διαπραγμάτευση προσιτής τιμής αποζημίωσης. Η μοναδική στην Ευρώπη ελληνική «πατέντα» να αποζημιώνονται τα ακριβά φάρμακα σε τιμή καταλόγου, τελειώνει οριστικά. Η Ελλάδα είναι μέλος της πρωτοβουλίας της Βαλέτα, που έχει στόχο την από κοινού διαπραγμάτευση για χαμηλότερες τιμές φαρμάκων. Ποια είναι η εξέλιξη αναφορικά με την πρωτοβουλία αυτή; Για ποιες ασθένειες θα γίνεται αυτή η διαπραγμάτευση και πόσες διαδικασίες περιλαμβάνει; Συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις όλες οι χώρες του ομίλου Valletta ή τη διαπραγμάτευση θα κάνουν μερικές μόνο χώρες; Η πρωτοβουλία της «Βαλέτα», στη συγκρότησης της οποίας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο η χώρα μας, αποτελεί μια φιλόδοξη και ελπιδοφόρα

προσπάθεια πολυμερούς συνεργασίας που ενισχύει τη διαπραγματευτική δύναμη των μεμονωμένων χωρών έναντι της φαρμακοβιομηχανίας, με στόχο την ευχερή πρόσβαση των πολιτών στα καινοτόμα φάρμακα αλλά και τη βιωσιμότητα των Συστημάτων Υγείας. Είμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο μετά από περίπου 2 χρόνια διαβουλεύσεων ανάμεσα στις 9 χώρες που συμμετέχουν ( Ελλάδα, Κύπρος, Ιταλία, Μάλτα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Κροατία, Σλοβενία), και ακριβώς επειδή μας ενδιαφέρει πολύ η επιτυχία του εγχειρήματος και η υλοποίηση των πρώτων θετικών του βημάτων, έχουμε ως χώρα καταθέσει ένα πλαίσιο νομικής θωράκισης της πρωτοβουλίας που είναι αναγκαίο για να μπορεί να έχει καθολική ισχύ σε όλα τα μέρη το αποτέλεσμα μια διαπραγμάτευσης για ένα νέο φάρμακο. Το πλαίσιο αυτό έχει ήδη συζητηθεί, αλλά σίγουρα απαιτείται περισσότερος χρόνος για να προκύψει συναντίληψη και ομοφωνία που είναι βασική αρχή της «Βαλέτα». Τα φάρμακα που μας ενδιαφέρουν είναι νέες δραστικές ουσίες που δεν έχουν ακόμα εγκριθεί από τον ΕΜΑ ή δεν έχουν ακόμα κυκλοφορήσει σε καμιά από τις χώρες-μέλη της συμμαχίας αλλά είναι πραγματικά καινοτόμες ( ογκολογικά φάρμακα, βιολογικοί παράγοντες ή βιοομοειδή, «ορφανά» φάρμακα κλπ). Ο καταμερισμός εργασίας προβλέπει την εκ περιτροπής συμμετοχή όλων των χωρών, με εμπειρογνώμονες τους, στην κοινή αξιολόγηση και διαπραγμάτευση. Έχουν συμφωνήσει οι χώρες της Βαλέτα αν θα διαπραγματευτούν όλοι για την ίδια τιμή ή για μια σειρά τιμών; Θα επιδιώξουν ο καθένας να πάρει τις δικές του εθνικές εκπτώσεις ξεκινώντας από την τιμή με την οποία που συνήθως διαπραγματεύεται; Είναι σε εξέλιξη η συζήτηση για το στόχο της διαπραγμάτευσης και τον τρόπο ενσωμάτωσης του αποτελέσματος της στο εθνικό πλαίσιο κάθε χώρας. Υπάρχουν προτάσεις για μια κατώτατη τιμή που θα ισχύει παντού, για εύρος τιμών, για κοινά συμφωνημένη τιμή με περιθώριο όμως επιπλέον μείωσης μετά από εθνική διαπραγμάτευση κλπ. Σε κάθε περίπτωση, το κρίσιμο κατά τη άποψη μας είναι να δημιουργήσουμε γρήγορα το «νομικό κέλυφος» που θα επιλύσει αυτά τα προβλήματα και θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα και κυρίως την αποτελεσματικότητας της πρωτοβουλίας. Είναι σωστό ότι η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται σε αδράνεια όσον αφορά την αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου κατά του

καπνίσματος; Εάν ναι, γιατί το έκανε αυτό; Γιατί ο νόμος κατά του καπνίσματος δεν εφαρμόζεται σωστά στην Ελλάδα; Ο αντικαπνιστικός νόμος είναι αλήθεια ότι δεν εφαρμόζεται ή μάλλον εφαρμόζεται σε περιορισμένο βαθμό εδώ και 15 χρόνια, αυτό μας προσβάλλει ως χώρα και οφείλουμε να καλύψουμε γρήγορα την απόσταση από το ευρωπαϊκό κεκτημένο σ αυτό το μείζον ζήτημα Δημόσιας Υγείας. Προφανώς η εφαρμογή του νόμου απαιτεί διϋπουργική συνεργασία, ισχυρό ελεγκτικό μηχανισμό και κυρίως ένα σταθερό κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο που θα βοηθήσει να ξεπεραστεί η εδραιωμένη κοινωνική κουλτούρα ανοχής και μη συμμόρφωσης με τις αυστηρές προδιαγραφές του νόμου. Η προτεραιότητα ζωτικών προβλημάτων επιβίωσης της κοινωνίας και του Συστήματος Υγείας την περίοδο της κρίσης, δεν μας έδωσε το περιθώριο πολιτικού χρόνου και ενέργειας για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, αλλά πλέον πρέπει χρειάζεται να εκφραστεί με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο η ισχυρή πολιτική βούληση επανεκκίνησης της προσπάθειας εφαρμογής του νόμου. Είδαμε μια επιστολή από εσάς που απευθύνθηκε στην ιταλική υπουργό Υγείας Giulia Grillo και τον γενικό διευθυντή του ΠΟΥ Tedros Adhanom που υποστηρίζει την ιταλική πρωτοβουλία για τη διαφάνεια των τιμών, με ημερομηνία 26 Μαρτίου. Μπορείτε να επιβεβαιώσετε την αυθεντικότητα της επιστολής; Προφανώς ισχύει η πληροφορία σας, στείλαμε θετική απαντητική επιστολή γιατί όντως θεωρήσαμε σωστό να υποστηρίξουμε την πρωτοβουλία της Ιταλίδας Υπουργού να τεθεί στη ΓΣ του ΠΟΥ το θέμα της διαφάνειας των τιμών στα φάρμακα και της δυνατότητας διαμοιρασμού «εμπιστευτικών» πληροφοριών ανάμεσα σε κράτη-μέλη της ΕΕ, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη ριζικής αλλαγής πλαισίου της φαρμακευτικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Αναζητείται μια νέα ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες των ασθενών και στο δημόσιο συμφέρον κάθε χώρας από τη μια, και στην ανάγκη ενθάρρυνσης της κλινικής έρευνας -καινοτομίας και του εταιρικού κέρδους από την άλλη. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα και η βιωσιμότητα των δημόσιων συστημάτων στο πολύ ευαίσθητο και ζωτικό πεδίο του φαρμάκου.

Πριν από λίγο καιρό το υπουργείο σας συγκρούστηκε με τη Roche, η οποία ήθελε να αποσύρει από τον κατάλογο αποζημιούμενων φαρμάκων ένα φάρμακο για τον καρκίνο. Τι συνέβη στην περίπτωση αυτή στο τέλος; H συγκεκριμένη φαρμακευτική εταιρεία, επικαλούμενη υπαρκτά προβλήματα στην ελληνική αγορά φαρμάκου και αδιαμφισβήτητες επιβαρύνσεις που υπήρξαν τη μνημονιακή περίοδο, απαίτησε, εκβιαστικά κατά τη γνώμη μας, την απόσυρση ενός αντικαρκινικού φαρμάκου από τη θετική λίστα αποζημιούμενων φαρμάκων. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτό. Ενημερώσαμε τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Οικονομικών, τους Υπουργούς Υγείας της ΕΕ, τον Επίτροπο Υγείας, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και θέσαμε το θέμα σε συζήτηση στο Συμβούλιο Υπουργών. Διαμηνύσαμε προς κάθε κατεύθυνση ότι το αν θα έχουν οι ασθενείς της χώρας μας πρόσβαση στα σύγχρονα αντικαρκινικά φάρμακα δεν είναι ένα ζήτημα που αφορά το business plan μιας εταιρείας, αλλά είναι ένα πολιτικό ζήτημα. Μετά από εντυπωσιακές δηλώσεις αλληλεγγύης που είχαμε από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και μετά τη νομικά τεκμηριωμένη άρνηση του Υπουργείου να αποσυρθεί το φάρμακο από τη θετική λίστα, η Roche υποχώρησε,το φάρμακο παρέμεινε στην ελληνική αγορά και θεωρώ ότι μαζί με την υπόθεση αυτή έκλεισε οριστικά το σενάριο για Grexit στα καινοτόμα φάρμακα. Το θέμα της δωροδοκίας των λειτουργών δημόσιας υγείας έχει αποκτήσει μεγάλη δημοσιότητα. Οι επικριτές λένε ότι πρόκειται για ένα θέμα που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ εναντίον των πολιτικών αντιπάλων σας στη Νέα Δημοκρατία. Αυτό είναι σωστό? Ποια είναι η κατάσταση της υπόθεσης τώρα; Θα χρησιμοποιηθεί το ζήτημα κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για τις ευρωπαϊκές και εθνικές εκλογές; Η θεωρία της «σκευωρίας» που επικαλείται η αντιπολίτευση για ένα σκάνδαλο διεθνών διαστάσεων όπως η «υπόθεση Novartis» προκαλεί την κοινή γνώμη στην Ελλάδα, η οποία έχει καταλάβει πλέον ότι στο χώρο της Υγείας και του Φαρμάκου υπήρξε διαχρονικό party που για 1η φορά διερευνάται με θεσμικό τρόπο από τη Δικαιοσύνη. Οι πολιτικές ευθύνες για την εκτεταμένη διαφθορά στο Σύστημα Υγείας είναι αυταπόδεικτες και αφορούν τα 2 κόμματα εξουσίας της προηγούμενης 20ετίας (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ). Οι ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες πολιτικών προσώπων, κρατικών στελεχών ή

λειτουργών της υγείας αναζητούνται, χωρίς καμιά διάθεση σκανδαλολογίας αλλά με γνώμονα το καθολικό αίτημα της κοινωνίας να μην υπάρξει ασυλία και συγκάλυψη και, κυρίως, να «θωρακιστεί» το σύστημα για την πρόληψη και αποτροπή ανάλογων φαινομένων στο μέλλον. Η κατηγορία εναντίον της κυβέρνησης για μεθόδευση και στοχοποίηση των αντιπάλων της, είναι απολύτως ενοχική και προσφέρει «πολιτική προστασία» σε πρόσωπα που πιθανότητα θα αποδειχθεί ότι εμπλέκονται ενεργά στις υπό διερεύνηση υποθέσεις. Η κυβέρνηση θα διεκδικήσει την υποστήριξη των πολιτών στις Ευρωεκλογές και στις βουλευτικές εκλογές με βάση το θετικό αφήγημα της εξόδου από την κρίση και τα Μνημόνια, της επανεκκίνησης της οικονομίας και της στήριξης του Κοινωνικού Κράτους, της προοδευτικής απάντησης στην απειλή του εθνικισμού, του ρατσισμού και της Ακροδεξιάς. Σίγουρα όμως τα θέματα της διαφθοράς στο δημόσιο βίο της χώρας θα παίξουν ένα ιδιαίτερο ρόλο στην τελική επιλογή των πολιτών και κατά την εκτίμηση μας- δεν θα επιτρέψουν την παλινόρθωση του χρεωκοπημένου πολιτικού συστήματος του παρελθόντος.