.1 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Φτώχεια & Οικολογική Καταστροφή ΚΕΙΜΕΝΟ Είναι αναµφισβήτητο ότι το παγκόσµιο οικονοµικό σύστηµα έχει δηµιουργήσει πρωτοφανή πλούτο, ο οποίος όµως έχει κατανεµηθεί πολύ άνισα: για παράδειγµα, λιγότερα από 12 άτοµα στην κορυφή της κοινωνικής πυραµίδας του παγκόσµιου χωριού έχουν µεγαλύτερο εισόδηµα από αρκετές δεκάδες φτωχές χώρες στη βάση της (σύµφωνα µε την πρόσφατη έκθεση του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών για την παγκόσµια φτώχεια). Σε αυτή την τερατώδη κατανοµή οφείλεται, εν µέρει τουλάχιστον, το ότι, παρά τις πιο πρόσφατες τεχνολογικές βελτιώσεις και την εντυπωσιακή αύξηση της παραγωγικότητας, 1,3 δισ. άνθρωποι -περίπου το ένα πέµπτο της ανθρωπότηταςεξακολουθούν να ζουν σήµερα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, στερούµενοι επαρκούς τροφής, καθαρού νερού και της στοιχειώδους υποδοµής για περίθαλψη και εκπαίδευση. Μπορούµε να εντοπίσουµε δύο κύριους µηχανισµούς που συνδέουν συστηµατικά την άνιση παγκόσµια ανάπτυξη µε ζητήµατα φτώχειας και οικολογίας. Με δεδοµένη τη µεγάλη κινητικότητα του κεφαλαίου, στις µανιώδεις προσπάθειές τους να µειώσουν το κόστος, οι πολυεθνικές τοποθετούν ένα µέρος των επενδύσεών τους σε χώρες όπου το εργατικό δυναµικό δεν είναι µόνο φθηνό, αλλά και ιδιαιτέρως πειθήνιο. Επιπλέον, καθώς οι φτωχές χώρες επιζητούν απεγνωσµένα επενδύσεις, προσπαθούν να ξεπεράσουν η µία την άλλη, προσφέροντας στο ξένο κεφάλαιο όχι µόνο τους κατώτερους δυνατούς µισθούς, αλλά και την αναστολή κανόνων και περιορισµών που σχετίζονται µε ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος. Το αποτέλεσµα αυτού του είδους του διπλού ανταγωνισµού δεν είναι µόνο µια ευρείας κλίµακας καταστροφή στο περιβάλλον αλλά και η καταστροφή ανθρώπινων πόρων (και πάλι σύµφωνα µε την έκθεση του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, 250 εκατ. παιδιά, αντί να πηγαίνουν στο σχολείο, εργάζονται µε πλήρη απασχόληση και συχνά σε απάνθρωπες συνθήκες).
.2 Πέραν του παγκόσµιου οικονοµικού ανταγωνισµού, η δηµιουργία µιας παγκόσµιας καταναλωτικής κουλτούρας αποτελεί έναν ακόµη σηµαντικό µηχανισµό που δηµιουργεί εµπόδια όχι µόνο στην αποκατάσταση της ισορροπίας της φύσης, αλλά και στην απάλειψη ακραίων µορφών φτώχειας. Το πρώτο που πρέπει να επισηµάνουµε εδώ είναι η τεράστια επιρροή που έχουν τα µέσα ενηµέρωσης στον τρόπο ζωής ανθρώπων οι οποίοι ζουν ακόµα και στις απώτερες γωνιές του πλανήτη. Τα µέσα αυτά (και ειδικά η τηλεόραση) στις σηµερινές συνθήκες ταχείας υπέρβασης της παραδοσιακής κοινωνίας έχουν γίνει βασικοί παράγοντες δηµιουργίας αξιών, ταυτοτήτων και τρόπων ζωής. Έτσι, δεν πρέπει να δηµιουργεί έκπληξη το γεγονός ότι ο καταναλωτισµός βασιλεύει αδιαφιλονίκητα, ακόµη και ανάµεσα στους φτωχούς της Γης. Οι άνθρωποι αυτοί εισέρχονται στην παγκόσµια κουλτούρα κατανάλωσης σε φαντασιακό επίπεδο, ενώ την ίδια στιγµή αποκλείονται από αυτήν στο επίπεδο της σκληρής οικονοµικής πραγµατικότητας. Αυτός ο συνδυασµός φαντασιακής ενσωµάτωσης και πραγµατικού αποκλεισµού καταλήγει σε µια κατάσταση όπου οι στερηµένοι και περιθωριοποιηµένοι θυσιάζουν συχνά βασικές ανάγκες προκειµένου να αποκτήσουν πολυτελή αγαθά που διαφηµίζονται στην τηλεοπτική οθόνη. Δηµιουργεί επίσης µια κατάσταση όπου οι µη έχοντες είναι εξίσου απρόθυµοι µε τους έχοντες να υιοθετήσουν τρόπους ζωής που είναι φιλικοί προς το περιβάλλον. Κατά συνέπειαν, τόσο το ένα έκτο που καταναλώνει σπάταλα όσο και τα πέντε έκτα που, εξαιτίας της παγκόσµιας κουλτούρας κατανάλωσης, επιδιώκουν να το µιµηθούν δηµιουργούν ένα αδιέξοδο το οποίο θα προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις από τη στιγµή που οι οικονοµίες πολυάνθρωπων χωρών (Κίνα, Ινδία) φθάσουν στο στάδιο της µαζικής κατανάλωσης. Υπάρχει κάποιος τρόπος αντιστροφής αυτής της αρνητικής σπείρας; Υπάρχει τρόπος να της προσδώσουµε µια θετική ώθηση; Μπορεί η παγκοσµιοποίηση να συνδεθεί θετικά µε την απάλειψη των απόλυτων επιπέδων φτώχειας και την αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας στη Γη; Από την οπτική γωνία των νεοφιλελεύθερων, η τάση προς περαιτέρω απελευθέρωση των παγκόσµιων αγορών θα επιλύσει τελικώς τα προβλήµατα τόσο της φτώχειας όσο και του περιβάλλοντος: καθώς παράγεται παγκοσµίως περισσότερος πλούτος, κάποιο ποσοστό του θα διαχυθεί µοιραία προς τα κάτω. Τότε, καθώς οι φτωχές χώρες θα γίνονται πλουσιότερες, θα είναι ικανές να αντεπεξέλθουν αποτελεσµατικά στα περιβαλλοντικά προβλήµατα. Η νεοµαρξιστική ή σοσιαλιστική θέση, από την άλλη πλευρά, χαρακτηρίζεται από βαθιά απαισιοδοξία. Με δεδοµένη την άνευ προηγουµένου κινητικότητα του παγκόσµιου κεφαλαίου και τη σχετική έλλειψη κινητικότητας της εργασίας, τα θύµατα της παγκοσµιοποίησης είναι ανίκανα να οργανωθούν
.3 αποτελεσµατικά και να µην αµφισβητήσουν το παγκόσµιο status quo. Το ίδιο το έθνος - κράτος διέρχεται µια διαδικασία οριστικής παρακµής, καθώς είναι ανίκανο να ελέγξει τα ισχυρά δίκτυα των πολυεθνικών κεφαλαίων. Είναι αλήθεια ότι ορισµένες πλευρές της διαδικασίας παγκοσµιοποίησης είναι πράγµατι µη αναστρέψιµες (π.χ. οι νέες τεχνολογίες επικοινωνιών που αυξάνουν την αλληλεξάρτηση µεταξύ κρατών, περιοχών και ανθρώπων και αναπόφευκτα ενισχύουν το σύνδροµο του «παγκόσµιου χωριού»), υπάρχουν όµως και πλευρές που είναι λιγότερο ανεπίδεκτες αλλαγής. Συγκεκριµένα, είναι δυνατόν να αντικαταστήσουµε τη σηµερινή κυριαρχία της λογικής της αγοράς, που επικρατεί σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, µε µια κατάσταση όπου η λογική του ανταγωνισµού θα συνυπάρχει σε ισορροπηµένη αλληλεξάρτηση µε τη λογική της αλληλεγγύης στην κοινωνική σφαίρα, τη λογική της δηµοκρατίας στην πολιτική σφαίρα, τη λογική της αυτονοµίας και της αυτοπραγµάτωσης στην πολιτιστική και τη λογική της περιβαλλοντικής προστασίας στην οικολογική σφαίρα. Αυτό µπορεί να ακούγεται ουτοπικό δεν είναι όµως και τόσο όταν θυµηθεί κανείς ότι ένα µικρό ποσοστό από το εισόδηµα και τον πλούτο ενός µικρού αριθµού κροίσων θα µπορούσε, αν χρησιµοποιείτο σωστά, να απαλείψει απόλυτα επίπεδα φτώχειας παντού στον κόσµο. Τέλος, για να κλείσω µε µια αισιόδοξη νότα, η νέα γενιά µπορεί να συµβάλει σοβαρά στην αντιστροφή της αρνητικής σπείρας. Υπάρχουν εµπειρικές ενδείξεις ότι, παντού στον κόσµο, πολλοί νέοι άνθρωποι (παρά την καταναλωτική προπαγάνδα των µέσων ενηµέρωσης) τείνουν όλο και περισσότερο να υιοθετούν µετα-υλιστικές αξίες και αντιλήψεις. Τείνουν να ενδιαφέρονται λιγότερο για τη σώρευση αγαθών και περισσότερο για µια ποιοτικά δηµιουργική ζωή. Τείνουν, µε άλλα λόγια, να ζουν λιγότερο µε τον τρόπο τού έχειν και περισσότερο µε τον τρόπο τού είναι. Από αυτή την άποψη, υπάρχει ακόµη ελπίδα για τον κοινό µας κόσµο. Μουζέλης, Ν. (2000, 20 Φεβρουαρίου). Πώς η ανάπτυξη φέρνει φτώχεια και οικολογική καταστροφή. Το Βήµα. Ανακτήθηκε από http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=119509 ΘΕΜΑΤΑ (για τρίωρη εξέταση στο πρότυπο των Πανελληνίων Εξετάσεων) Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100 έως 120 λέξεις. Μονάδες 25
.4 Β1. «Τα µέσα ενηµέρωσης (και ειδικά η τηλεόραση) στις σηµερινές συνθήκες ταχείας υπέρβασης της παραδοσιακής κοινωνίας έχουν γίνει βασικοί παράγοντες δηµιουργίας αξιών, ταυτοτήτων και τρόπων ζωής»: Σε µία παράγραφο 80 έως 100 λέξεων να αναλύσετε το περιεχόµενο αποσπάσµατος αυτού. Μονάδες 10 Β2. Να καταγράψετε τον τρόπο και τα µέσα πειθούς που χρησιµοποιούνται από τον συγγραφέα στη β παράγραφο [«Με δεδοµένη απάνθρωπες συνθήκες)»] του κειµένου. Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας, παραπέµποντας σε συγκεκριµένα χωρία της παραγράφου. Β3. α) «απόλυτης», «βασικές», «κινητικότητα», «αυτονοµίας», «εµπειρικές»: Να αντικαταστήσετε καθεµία από τις λέξεις αυτές του κειµένου µε µία αντίθετή της. β) «κατανοµή», «πειθήνιο», «µοιραία», «παρακµής», «τείνουν»: Να αντικατάστήσετε καθεµία από τις λέξεις αυτές µε µία συνώνυµή της, λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία που έχει στο κείµενο. Β4. α) Να δικαιολογήσετε τη χρήση της διπλής τελείας, της διπλής παύλας και της παρένθεσης στην α παράγραφο («Είναι αναµφισβήτητο οικολογίας») του κειµένου. Μονάδες 6 β) Να χωρίσετε το κείµενο που σας δόθηκε σε νοηµατικές ενότητες και να προσδιορίσετε τον τρόπο µε τον οποίο συνδέονται µεταξύ τους. Μονάδες 4 Γ. Όπως παρατηρεί στο άρθρο του ο Νίκος Μουζέλης, «το παγκόσµιο οικονοµικό σύστηµα έχει δηµιουργήσει πρωτοφανή πλούτο». Παρ όλα αυτά, τα φαινόµενα της φτώχειας και της εκµετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, όχι µόνο δεν περιορίστηκαν, αλλά φαίνεται πως έχουν ενταθεί, ειδικά σε ό,τι αφορά τις αναπτυσσόµενες χώρες. Προβληµατισµένοι από την εξέλιξη αυτή και υπό το πρίσµα της έξαρσης του µεταναστευτικού προβλήµατος κατά τη διάρκεια των
.5 τελευταίων ετών, η Ελληνική Βουλή των Εφήβων, στην οποία συµµετέχετε, σας αναθέτει να συντάξετε µία επιστολή (500 έως 600 λέξεις) προς τη Γενική Συνέλευση του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών (ΟΗΕ), στην οποία αναδεικνύεται η αναγκαιότητα αναχαίτισης της κατάστασης αυτής και προτείνονται πολιτικές και δράσεις µε τις οποίες αυτή θα µπορούσε να επιτευχθεί. Μονάδες 40