ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ & ΘΡΑΚΖ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ & ΘΡΑΚΖ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Γςναικεία απαζσόληζη-επισειπημαηικόηηηα: μία έπεςνα ηων θεηικών και απνηηικών επιδπάζεων πος αζκούνηαι ζε αςηή 1

ΣΔΗ Α.Μ.Θ. ΥΟΛΖ : ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ : ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝΦ Πηςσιακή επγαζία Γςναικεία απαζσόληζη-επισειπημαηικόηηηα: μία έπεςνα ηων θεηικών και απνηηικών επιδπάζεων πος αζκούνηαι ζε αςηή ΓΚΌΓΚΟΤ ΗΧΑΝΝΑ χκβνπινο θαζεγεηήο θνο Γεκεηξηάδεο Δπζηάζηνο ΚΑΒΑΛΑ 2015 2

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ 3

Καηάλογορ πεπιεσομένυν Σελ.3 Ππόλογορ Σελ.6 Δςσαπιζηίερ Σελ.8 Διζαγυγή Σελ.11 1 ν θεθάιαην: Βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε Σελ.15 1.1.Δπηρεηξεκαηηθφηεηα-Απαζρφιεζε 1.2.Γπλαίθα 1.1.1.Ζ έλλνηα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο 1.1.2.Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα 1.2.1.Οξηζκφο γπλαίθαο 1.2.2.Ζ ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ ηζηνξία. χληνκε αλαδξνκή 1.2.2.1.Πολιηικά δικαιώμαηα 1.3.Γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα-απαζρφιεζε 1.3.1.θνπφο θαη αλαγθαηφηεηα ηεο κειέηεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο 1.3.2.Θεσξεηηθφ ππφβαζξν θαη πηπρέο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο 1.3.3.Ο ξφινο ηεο γπλαίθαο ζηελ επηρείξεζε 1.3.4.Ζ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Δ.Δ. 1.3.5.Ζ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα 1.3.6.χγθξηζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο «αξρηθψλ ζηαδίσλ» αλδξψλγπλαηθψλ ζηελ Διιάδα 1.3.7.χγθξηζε «θαζηεξσκέλεο» επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλδξψλ γπλαηθψλ ζηελ Διιάδα 1.3.8.Κιαδηθή ζχλζεζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο γπλαηθψλ 1.3.8.1.Γςναικεία επισειπημαηικόηηηα και ο πόλορ ηηρ ζηην ηοπική ανάπηςξη ηος αγποηικού σώπος 1.3.8.2.Γςναικείοι ζςνεηαιπιζμοί 1.3.8.3.Γςναικεία επισειπημαηικόηηηα ζε άλλοςρ κλάδοςρ οικονομικήρ δπαζηηπιόηηηαρ 1.3.9.χγρξνλεο ηάζεηο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζε δηεζλέο επίπεδν 1.3.10.Πξνηάζεηο-πνιηηηθέο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Σελ.16 Σελ.16 Σελ.18 Σελ.21 Σελ.21 Σελ.21 Σελ.25 Σελ.27 Σελ.27 Σελ.28 Σελ.30 Σελ.32 Σελ.33 Σελ.35 Σελ.36 Σελ.37 Σελ.38 Σελ.41 Σελ.44 Σελ.50 Σελ.52 2 ν θεθάιαην: Δλλνηνινγηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο Σελ.55 2.1.Παξνπζίαζε κνληέινπ ελλνηνινγηθνχ πιαηζίνπ Σελ.56 2.1.1.Πιεξνθνξίεο Σελ.56 2.1.2.Δθπαίδεπζε Σελ.56 2.1.3.Σξφπνο έλαξμεο ηεο επηρείξεζεο Σελ.56 2.1.4.Παξαθίλεζε Σελ.57 2.1.5.Γπζθνιίεο-επθνιίεο Σελ.57 2.1.6.Ηθαλνπνίεζε Σελ.57 2.2.Δξεπλεηηθή κεζνδνινγία Σελ.57 2.2.1.Πιεζπζκφο θαη δείγκα ηεο έξεπλαο Σελ.57 2.2.2.Μέζνδνο δεηγκαηνιεςίαο Σελ.57 2.2.3.Μέηξεζε ησλ παξαγφλησλ ηεο έξεπλαο Σελ.57 3 ν θεθάιαην: Αλάιπζε δεδνκέλσλ Σελ.58 πλέληεπμε 1ε Σελ.59 πλέληεπμε 2ε Σελ.60 πλέληεπμε 3ε Σελ.61 πλέληεπμε 4ε Σελ.62 4 ν θεθάιαην: πκπεξάζκαηα Σελ.64 4

4.1.χλνςε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο 4.2.χληνκε εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ 4.3.Δπίδξαζε ησλ απνηειεζκάησλ ζηελ δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ 4.4.Πεξηνξηζκνί ηεο κειέηεο 4.5.Καηεπζχλζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα Βιβλιογπαθία Σελ.65 Σελ.65 Σελ.66 Σελ.67 Σελ.68 Σελ.69 5

ΠΡΟΛΟΓΟ 6

Σν παξφλ απνηειεί ηελ πηπρηαθή εξγαζία ηεο θνηηήηξηαο Γθφγθνπ Ησάλλαο. Ζ πηπρηαθή απηή αξρηθά αλαθέξεηαη ζην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο, φπνπ γίλεηαη κία γεληθή αλαθνξά ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε γεληθφηεξα αιιά θαη εηδηθά φζν αθνξά ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε. Έπεηηα ζην εξεπλεηηθφ επίπεδν ππάξρεη ε θαηαγξαθή πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ απφ Διιελίδεο γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο ψζηε λα γίλεη θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ δπζθνιηψλ ή ησλ επθνιηψλ πνπ απηέο αληηκεησπίδνπλ. Σέινο γίλεηαη ε δηαηχπσζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ. 7

ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ 8

Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο απηνχο πνπ κε ηνλ δηθφ ηνπο ηξφπν ζηήξημαλ ηελ πξνζπάζεηα κνπ απηή. Έλα κεγάιν ζεξκφ επραξηζηψ ζηνλ θ. Γεκεηξηάδε, γηα ηελ ππνκνλή θαη ηελ ππνζηήξημή ηνπ θαη γηα ηηο ψξεο πνπ κπφξεζε λα αθηεξψζεη απφ ηελ εξγαζία ηνπ, ε θαζνδήγεζε ηνπ ήηαλ πνιχηηκε. Θέινπκε επίζεο λα επραξηζηήζνπκε ηνπο θαζεγεηέο ηνπ Σ.Δ.Η. Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο γηα ηηο γλψζεηο πνπ καο κεηέδσζαλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ καο, νη νπνίεο καο βνήζεζαλ ζηελ πινπνίεζε ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο 9

Όπσο πνιιάθηο αλαθέξεηαη ηφζν ζε επηζηεκνληθά άξζξα φζν θαη ζηηο απιέο θνηλσληθέο επαθέο, ε επηρεηξεκαηηθφηεηα έρεη επηζηξέςεη ζην πξνζθήλην ηεο επηθαηξφηεηαο. Απηφ δηφηη εηδηθά ζήκεξα κε ηελ νινέλα θαη γξεγνξφηεξε αλάπηπμε ηεο γλψζεο θαη ηεο ηερλνινγίαο, έρεη αλαγλσξηζηεί ε ζεκαληηθφηεηα ηεο απέλαληη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. ηελ ζπλέρεηα ζα αζρνιεζνχκε κε ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε (Υξεζηάθεο Μ., 2003). Γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα...δίλαη δχν ιέμεηο πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα ηηο ζπλαληνχκε πνιχ ζπρλά ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο, ζηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη ζηνλ νηθνλνκηθφ ηχπν, εκεξήζην θαη πεξηνδηθφ (B.Blease, Sohl JE, 2007). Οη ιέμεηο απηέο νπζηαζηηθά πξνζδηνξίδνπλ κηα ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα ηελ νπνία βιέπνπκε λα εδξαηψλεη ηελ παξνπζία ηεο φιν θαη πεξηζζφηεξν θαη λα γίλεηαη αληηθείκελν επηζηεκνληθήο κειέηεο θαη ζρνιηαζκνχ νξγαλψζεσλ θαη νξγαληζκψλ, ζε εζληθφ, επξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν (ΔΤΔ, 2006 θαη Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2005) ηελ ζπλέρεηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα γίλεη αλαθνξά ζηηο έλλνηεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη απαζρφιεζεο θαη ζα παξνπζηαζηνχλ νη βάζεηο ζηηο νπνίεο ζα ζηεξίρηεθε ψζηε λα πξνρσξήζεη ε έξεπλα ηεο πηπρηαθήο. θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη ε θαηαλφεζε ησλ φξσλ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ζπγθεθξηκέλα ε παξαηήξεζε κέζσ πνηνηηθήο έξεπλαο ζηνηρείσλ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ Διιάδα. 10

ΔΗΑΓΧΓΖ 11

ηελ πξνζπάζεηα νξηζκνχ ηεο έλλνηαο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, κπνξνχκε λα πνχκε πσο είλαη ε πηζαλφηεηα θάπνηνο λα είλαη ηθαλφο λα αλαγλσξίζεη επθαηξία(-εο) θέξδνπο κέζσ ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ή λα είλαη ηθαλφο λα απνθηήζεη ρξεκαηηθφ φθεινο (είηε πξνζσπηθφ είηε εηαηξηθφ). ηελ ζχγρξνλε νηθνλνκία ε επηρεηξεκαηηθφηεηα είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζπληειεζηέο παξαγσγήο. ηεξηδφκελνη ζηελ κεζνδνινγία ηνπ Παγθφζκηνπ Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα (Global Entrepreneurship Monitor/GEM) ν νξηζκφο πνπ δίλεηαη ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα κε βάζε ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη: Ζ θάζε πξνζπάζεηα γηα δεκηνπξγία λέαο επηρείξεζεο ή λέαο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ην ειεχζεξν επάγγεικα, ε δεκηνπξγία ελφο λένπ επηρεηξεκαηηθνχ νξγαληζκνχ ή ε επέθηαζε ήδε ππάξρνπζαο επηρείξεζεο, πνπ γίλεηαη απφ έλαλ ηδηψηε, απφ νκάδεο ηδησηψλ ή απφ επηρεηξήζεηο πνπ ήδε ιεηηνπξγνχλ. Ζ απαζρφιεζε είλαη δηαθνξεηηθή έλλνηα απφ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Ο φξνο απαζρφιεζε νπζηαζηηθά κπνξεί λα πεξηγξαθεί κε δχν ιέμεηο: εξγαζία θαη αζρνιία. (Μπακπηληψηε, 1998). ηνλ επαγγεικαηηθφ ρψξν δειαδή ε απαζρφιεζε είλαη ε χπαξμε εξγαζίαο, φπνηνπ είδνπο. Οπφηε, ε επηρεηξεκαηηθφηεηα είλαη κνξθή απηφαπαζρφιεζεο. Χζηφζν είλαη θαη πνιιά παξαπάλσ (ζα γίλεη αλάιπζε ζηελ ζπλέρεηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο θαη θπζηθά ζηελ πηπρηαθή πνπ ζα αθνινπζήζεη). Γηα απηφλ ηνλ ιφγν ζηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία ππάξρεη δηαρσξηζκφο, γηα λα κπνξεί λα ηνληζηεί ε ζεκαζία ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Γελ είλαη φκσο ιίγεο νη πεγέο πνπ αλαθέξνπλ πσο ε απαζρφιεζε θαη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ην ίδην. Καηαξρήλ ε ελνπνίεζε ησλ ελλνηψλ ππάξρεη κέζα ζηνπο λφκνπο ηνπ θξάηνπο καο. πγθεθξηκέλα, ζηελ ελνπνίεζε ησλ λφκσλ 128(Η) θαη 52(Η) ηνπ 2010 θαη ζηνπο πεξί ηδξπκάησλ πιεξσκψλ λφκνη ηνπ 2009 κέρξη 2010. (Παξ.Η(I), Αξ.4246θαη Παξ.Η(I), Αξ.4222)Όπνπ νπζηαζηηθά νη δχν έλλνεο ελψ δηαθνξνπνηήζεθαλ ζηελ αξρή έπεηηα αλαθέξνληαη σο κία ππφ ηνλ φξν νη «παξέρνληεο ππεξεζίεο», πνπ γεληθεπκέλνο θαιχπηεη φζνπο παξέρνπλ ππεξεζίεο θαη πξνηφληα. Καη ε Δuropean Commission ζεσξεί πσο ε απαζρφιεζε θαη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ έλα, αθνχ ε ελνπνίεζε ησλ δχν απηψλ ελλνηψλ είλαη νπζηαζηηθά ν αθξηβείο νξηζκφο πνπ αληηηίζεηαη ζε απηφλ ηεο αλεξγίαο. (Δuropean Commission,2009) Γηα ηνλ ίδην ιφγν κε ην παξαπάλσ ζθεπηηθφ ζπκθσλεί θαη ε Κεληξηθή Σξάπεδα ηεο Κχπξνπ. (Ρολεμιδιϊτθσ, και Χαρουτουνιάν, 2012). Ζ 12

ζεσξεία απηή κπνξεί λα ππνζηεξηρηεί θαη γηα ηειείσο δηαθνξεηηθφ ιφγν. Τπάξρνπλ έξεπλεο πνπ έρνπλ δείμεη πσο ζηελ πεξίπησζε ησλ γπλαηθψλ ε επηρεηξεκαηηθφηεηα (δειαδή ε απηφ-απαζρφιεζε) ηαπηίδεηαη κε ηελ απαζρφιεζε. Γεδνκέλνπ ην φηη νη γπλαίθεο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν αληηκεησπίδνληαη σο «κεηνλφηεηεο» ή θαιχηεξα σο αδχλακε νκάδα, (Lazaridis θαη Koumandraki, 2001) ηζρχεη πσο αληηκεησπίδνληαη ξαηζηζηηθά θαη ζηελ πξνζπάζεηα απνθπγήο ησλ δηαθξίζεσλ πνπ δέρνληαη εηο βάξνο ηνπο ζηξέθνληαη ζηελ απηφ-απαζρφιεζε σο ηελ κνλαδηθή επηινγή απαζρφιεζεο πνπ ηνπο δίλεηε (Serderakis θ.α.., 2003, Liapi, 2006). Οκνίσο θαη εκείο ζην εμήο ζα ζεσξνχκε ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα έλα θαη ην απηφ. Όπνπ αλαθέξνληαη ζα ζεσξείηε ην αθξηβψο αληίζεην ηεο αλεξγίαο. Δλψ, νη ζχγρξνλεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο αληηκεησπίδνληαη σο θχξηνο άμνλαο ηεο νηθνλνκίαο, κέρξη πξφζθαηα ε επηρεηξεκαηηθφηεηα δελ είρε δηεξεπλεζεί ιακβάλνληαο ππφςε ηε δηάζηαζε ηνπ θχινπ. Δηδηθφηεξα, δελ είρε δνζεί έκθαζε ζην θαηά πφζν ν παξάγνληαο θχιν ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ή εληζρπηηθά ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ ηεο αγνξάο ή αλ επηδξά ζηηο κεζφδνπο παξαγσγήο πνπ επηιέγνληαη θαη ζηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ( Ρνζγφβα, 2009). Οη πξνυπνζέζεηο γηα λα ζεσξεζεί κηα επηρείξεζε γπλαηθεία, φπσο νξίδεηαη απφ ηνλ Οξγαληζκφ γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη Αλάπηπμε (ΟΑΑ) είλαη νη εμήο: α) λα ππάξρεη γπλαηθεία ζπκκεηνρή ζε πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ 51% ζην θεθάιαην ηεο επηρείξεζεο θαη β) νη ελέξγεηεο ζηξαηεγηθήο ζθνπηκφηεηαο πνπ αθνξνχλ ζηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο λα ιακβάλνληαη απφ ηελ/ηηο ηδηνθηήηξηα/-εο. Ο νξηζκφο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πξνυπνζέζεσλ θαζίζηαηαη απαξαίηεηνο γηα ηελ πξαγκαηηθή θαηαγξαθή ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ, θαζψο κεγάινο είλαη ν αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ, φπνπ νη ζπλέηαηξνη είλαη δηαθνξεηηθνχ θχινπ ή, ζε πεξηπηψζεηο νηθνγελεηαθψλ επηρεηξήζεσλ, ε γπλαίθα θαηαγξάθεηαη σο ηδηνθηήηξηα γηα θνξνινγηθνχο ιφγνπο, ελψ ζηελ νπζία ν άλδξαο ιακβάλεη ηηο απνθάζεηο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο θαη αζθεί επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα (Θενδσξίδε, 2007). Σελ ηειεπηαία δεθαεηία, έρνπλ εθπνλεζεί αξθεηέο κειέηεο κε ζθνπφ ηε δηεξεχλεζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Οη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ζηνρεχνπλ ζηε δηαηχπσζε ζπκπεξαζκάησλ πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ γλσζηά ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαη νη παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ, θαζψο θαη λα παξνπζηαζηεί ε αλάγθε εθαξκνγήο αλαπηπμηαθψλ πνιηηηθψλ γηα ηελ ελίζρπζή ηεο. 13

(Εάβαιε Μ., 2007) Δμάιινπ, ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ γπλαηθψλ απνηειεί ζεκαληηθφ πνιηηηθφ ζηφρν θαη ε δηάζηαζε ηνπ θχιινπ νθείιεη λα δηαπεξλά κε ηξφπν ελεξγφ θαη απφ φιεο ηηο πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, φρη επεηδή είλαη θνηλνηηθή θαη εζληθή επηηαγή, αιιά επεηδή πξάγκαηη νη γπλαίθεο θέξνπλ κεγαιχηεξν ην βάξνο ζηελ θαηαλνκή ηεο αλεξγίαο θαη αληηκεησπίδνπλ κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα έληαμεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. (Γηδαξάθνπ, 2005). Πξνεγνχκελεο έξεπλεο εμέηαζαλ ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα ζε άιιεο ρψξεο. Ξεπεξλψληαο απηφλ ηνλ πεξηνξηζκφ ζθνπφο απηήο ηεο κειέηεο ήηαλ λα εξεπλήζεη ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα. Σν παξφλ απνηειεί πηπρηαθή εξγαζία. Πεξηιακβάλεη θάπνηα γεληθά ζηνηρεία γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε. ηελ ζπλέρεηα, αλαθέξεηαη ην εξεπλεηηθφ κνληέιν, Έπεηηα πεξηγξάθεηαη ε εξεπλεηηθή κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε, φζνλ αθνξά ην δείγκα θαη ηελ αλάπηπμε ησλ κεηαβιεηψλ. Σέινο ππάξρνπλ νη αλαιχζεηο πνπ έγηλαλ θαζψο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο. 14

1 Ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ: ΒΗΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ 15

1.1.Δπισειπημαηικόηηηα-απαζσόληζη 1.1.1. Η έννοια ηηρ επισειπημαηικόηηηαρ Ζ επηρεηξεκαηηθή πξσηνβνπιία θαη δξαζηεξηφηεηα ηίζεηαη ζην επίθεληξν ησλ ζεκάησλ πνπ απαζρνινχλ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Σν γεγνλφο απηφ δελ είλαη ηπραίν, θαζψο ε αχμεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηειεί κνλφδξνκν γηα ηελ σξίκαλζε ησλ νηθνλνκηψλ, δειαδή αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ζηελ αγνξά, νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη θπξίσο δεκηνπξγίαο λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Γηα ην ιφγν απηφ, ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε, ε Δπξσπατθή Έλσζε ζρεδίαζε πξνγξάκκαηα πνπ πξνζθέξνπλ ζεκαληηθά θίλεηξα γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κε ηελ πεπνίζεζε φηη ζα πξνσζεζεί ε θαηλνηνκία θαη ζα δεκηνπξγεζνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο(ρνζγφβα, 2009). Οξίδνληαο ηελ έλλνηα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κπνξνχκε λα πνχκε φηη είλαη ε ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα αλαγλσξίδεη ηηο επθαηξίεο θέξδνπο ζηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ή απφθηεζεο νηθνλνκηθνχ νθέινπο θαη λα ηηο εθκεηαιιεχεηαη. ηα ζχγρξνλα νηθνλνκηθά ε επηρεηξεκαηηθφηεηα απνηειεί έλαλ απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο ζπληειεζηέο παξαγσγήο. χκθσλα κε ηε κεζνδνινγία ηνπ Παγθφζκηνπ Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα (Global Entrepreneurship Monitor/GEM), ε επηρεηξεκαηηθφηεηα κε ηε ζαθή νπηηθή ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, νξίδεηαη σο: Ζ θάζε πξνζπάζεηα γηα δεκηνπξγία λέαο επηρείξεζεο ή λέαο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ην ειεχζεξν επάγγεικα, ε δεκηνπξγία ελφο λένπ επηρεηξεκαηηθνχ νξγαληζκνχ ή ε επέθηαζε ήδε ππάξρνπζαο επηρείξεζεο, πνπ γίλεηαη απφ έλαλ ηδηψηε, απφ νκάδεο ηδησηψλ ή απφ επηρεηξήζεηο πνπ ήδε ιεηηνπξγνχλ. Χο έλλνηα ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ ηερλνγλσζία θαη ηελ θαηλνηνκία, θαζψο ε ζρέζε ηερλνγλσζίαο, θαηλνηνκίαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο-απφδνζεο ραξαθηεξίδεη ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζε φια ηα ζηάδηα αλάπηπμεο. Οη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο έρνπλ αλαδείμεη σο πξσηαξρηθά θίλεηξα γηα ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ηελ ηάζε ηνπ αηφκνπ γηα αλεμαξηεζία θαη ηελ αλάγθε ηεο πξνζσπηθήο δεκηνπξγίαο. Παξάιιεια, βέβαηα, θαη άιινη παξάγνληεο, φπσο ε εμνηθείσζε ηνπ αηφκνπ κε ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ε επηρεηξεκαηηθή ζπγθπξία, ε απηνπεπνίζεζε θαη ε ζηάζε ηνπ αηφκνπ απέλαληη ζην ελδερφκελν απνηπρίαο, δηαδξακαηίδνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πνξεία ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο(bock, 2004). Μάιηζηα, γηα ηελ 16

επηρεηξεκαηηθφηεηα ησλ γπλαηθψλ, ε ειαζηηθφηεηα ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο πξνβάιιεη σο έλαο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο(brush, 2006). Δπηπξφζζεηα, ζε πνιιέο,κειέηεο ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα δηεξεπλάηαη κε βάζε ηα θίλεηξα έλαξμήο ηεο θαη, έηζη, δηαθξίλεηαη ζε δχν είδε: α) ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα επθαηξίαο θαη β) ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα αλάγθεο (Kuratko, 2009). Σα άηνκα πνπ νδεγνχληαη ζε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα επθαηξίαο βαζίδνληαη ζηελ αλαγλψξηζε κηαο πξαγκαηηθήο επηρεηξεκαηηθήο επθαηξίαο πνπ αλαγλψξηζαλ ζην πεξηβάιινλ θαη ζηελ αγνξά ζηελ νπνία θηλνχληαη. Αληίζεηα, ε επηρεηξεκαηηθφηεηα αλάγθεο αλαθέξεηαη θπξίσο ζηα άηνκα πνπ ζηξέθνληαη ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο δπλαηνηήησλ ηθαλνπνηεηηθήο απαζρφιεζεο. Παξάγνληεο πνπ είλαη πηζαλφ λα νδεγήζνπλ ζε απηφ ην είδνο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζεσξνχληαη ην αλεπαξθέο νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα, νη κε ηθαλνπνηεηηθέο απνδνρέο, νη δπζθνιίεο γηα ηελ εμηζνξξφπεζε ηεο επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο θ.ά. Γεδνκέλσλ ησλ παξαπάλσ, κηα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ δελ αλαπηχζζεηαη απνθιεηζηηθά απφ αλάγθε, αιιά ιφγσ επλντθψλ ζπλζεθψλ έρεη κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο λα απνδεηρζεί επηηπρήο. Οη παξάγνληεο πνπ είλαη πηζαλφ λα σζήζνπλ ην άηνκν λα αθνινπζήζεη κηα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα επθαηξίαο είλαη ε ηάζε γηα αλεμαξηεζία, ε εθπιήξσζε πξνζσπηθψλ ζηφρσλ θαη πξνζδνθηψλ, ε επηζπκία απφθηεζεο πινχηνπ, θνηλσληθνχ θχξνπο θαη εμνπζίαο. (Winn, 2005) ε άιιεο έξεπλεο ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα δηαθξίλεηαη ζε: α) Δπηρεηξεκαηηθφηεηα Αξρηθψλ ηαδίσλ, θαη β) Καζηεξσκέλε Δπηρεηξεκαηηθφηεηα. χκθσλα κε ηελ Έθζεζε γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα 2005-2006, ζηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα Αξρηθψλ ηαδίσλ πεξηιακβάλνληαη νη επίδνμνη/-εο επηρεηξεκαηίεο (18-64 εηψλ) πνπ βξίζθνληαη ζην ζηάδην πξνθαηαξηηθψλ ελεξγεηψλ γηα ηελ έλαξμε εγρεηξήκαηνο (ζπγθέληξσζε θεθαιαίνπ, αλαδήηεζε ρψξσλ εγθαηάζηαζεο, εμνπιηζκνχ θαη ρξεκαηνδφηεζεο) ή έρνπλ ήδε πξνρσξήζεη ζε έλαξμε ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο κέζα ζην ηειεπηαίν ηξίκελν. ηελ θαηεγνξία εληάζζνληαη θαη νη λένη/-εο επηρεηξεκαηίεο (18-64 εηψλ) πνπ είλαη ηδηνθηήηεο/-ηξηεο ή δηεπζπληέο/-ηξηεο κηαο λέαο επηρείξεζεο, δειαδή κηαο επηρείξεζεο πνπ ιεηηνπξγεί γηα φρη πεξηζζφηεξνπο απφ 42 κήλεο. χκθσλα κε ηελ ηειεπηαία Έθζεζε γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα 2006-2007, έρεη ελδηαθέξνλ λα αλαθεξζεί φηη πάλσ απφ ην 20% ησλ λέσλ/επίδνμσλ επηρεηξεκαηηψλ πξνέβε ζηελ έλαξμε επηρεηξεκαηηθήο 17

δξαζηεξηφηεηαο ιφγσ αλάγθεο, ελψ ε πιεηνςεθία έρεη σο θίλεηξν κηα επηρεηξεκαηηθή επθαηξία, πνπ εληφπηζε ζην νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ(landier και Thesmar, 2009). Απφ ηελ άιιε, σο θαζηεξσκέλνο/-ε επηρεηξεκαηίαο νξίδεηαη ην άηνκν πνπ είλαη ηδηνθηήηεο/-ηξηα νιφθιεξνπ ή κφλνλ ελφο κέξνπο ελφο επηρεηξεκαηηθνχ εγρεηξήκαηνο, ην νπνίν έρεη πιεξψζεη κηζζνχο ή θέξδε γηα δηάζηεκα κεγαιχηεξν ησλ 42 κελψλ. Σν ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ φξην έρεη ηεζεί απφ ην εξεπλεηηθφ πξφγξακκα ηνπ GEM κε βάζε ηελ εκπεηξηθή παξαηήξεζε, θαζψο ζπλήζσο ηα εγρεηξήκαηα πνπ ππεξβαίλνπλ ην φξην απηφ έρνπλ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα επηδήζνπλ θαη λα αλαπηπρζνχλ(gem,2011). Γεληθά, νη δηαθξίζεηο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο έρνπλ σο θχξην ζθνπφ ηελ αθξηβή απνηχπσζε ηνπ επηπέδνπ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο. Δπνκέλσο, θξίλεηαη ζθφπηκε απηή ε πξνζπάζεηα νκαδνπνίεζεο θαηά ηε δηεμαγσγή εξεπλψλ, θαζψο ε θάζε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα δηαζέηεη ραξαθηεξηζηηθά πνπ είλαη πηζαλφ λα ηε δηαθνξνπνηνχλ απφ ηηο ππφινηπεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (π.ρ. θιάδνο, κέγεζνο, ηξφπνο νξγάλσζεο, κέζνδνη παξαγσγήο θ.ά.)(landier και Thesmar, 2009). 1.1.2. Η επισειπημαηικόηηηα ζηην Δλλάδα Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, έρεη επαλέιζεη ζην πξνζθήλην ηεο επηθαηξφηεηαο, θαζψο αλαγλσξίδεηαη ε ζεκαληηθή ζπκβνιή ηεο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ηδηαίηεξα ζήκεξα κε ηελ ηαρχηαηε αλάπηπμε ηεο γλψζεο θαη ηεο ηερλνινγίαο. Πνιινί είλαη νη παξάγνληεο, ηφζν νηθνλνκηθήο φζν θαη θνηλσληθήο θχζεο πνπ ζπκβάινπλ ζηελ αλάπηπμε ελφο ζεηηθνχ ή αξλεηηθνχ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο. Ζ ζηαζεξφηεηα θαη ε αμηνπηζηία ζεσξνχληαη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαιείηαη λα έρεη ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή κηαο ρψξαο, πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί θαη λα βειηησζεί πνηνηηθά ε επηρεηξεκαηηθφηεηα( Kazakopoulos, και Gidarakou, 2003). ηελ Διιάδα, ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ ζεκεησζεί ζεκαληηθά βήκαηα ζε φηη αθνξά ηελ αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Χζηφζν, ε Έθζεζε γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα 2005-2006 παξαζέηεη κηα ζεηξά απφ πξνβιήκαηα, φπσο απηά πξνθχπηνπλ απφ ηε ζπγθέληξσζε δεδνκέλσλ. πγθεθξηκέλα αλαθέξνληαη ηα εμήο: 18

Οη επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο είλαη πνιχ ιίγεο. Δηδηθφηεξα, νη Έιιελεο/-δεο επηρεηξεκαηίεο ππνγξακκίδνπλ ηελ έιιεηςε επθαηξηψλ, γεγνλφο πνπ απνξξέεη θαη απφ ηε δηαθνξά κεηαμχ εθείλσλ πνπ ζθέθηνληαλ λα πξνρσξήζνπλ ζε έλαξμε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη απηψλ πνπ ηειηθά φλησο πξνρψξεζαλ. Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ζηξέθνληαη ζηελ παξνρή πξντφλησλ πξνο θαηαλάισζε. Μάιηζηα απηφ αθνξά ηφζν ζηηο λέεο φζν θαη ηηο θαζηεξσκέλεο επηρεηξήζεηο. Ζ νηθνγέλεηα δηαδξακαηίδεη θπξίαξρν ξφιν ζηε ρξεκαηνδφηεζε λέσλ επηρεηξήζεσλ. Δθηφο, φκσο, απφ ηε ζπκβνιή ηεο ζηε ζπγθέληξσζε ηνπ αξρηθνχ θεθαιαίνπ, έρεη πξσηεχνληα ξφιν θαη ζηελ άηππε επέλδπζε. Οη Έιιελεο/-ίδεο εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ έληνλν ην αίζζεκα ηνπ θφβνπ ηεο απνηπρίαο. Γεδνκέλνπ φηη ε αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο πξνυπνζέηεη ξίζθν θαη πεηξακαηηζκφ, ν θφβνο ηεο απνηπρίαο νδεγεί ζε εγρεηξήκαηα πνπ δε ραξαθηεξίδνληαη απφ θαηλνηνκία. Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα δελ ππνζηεξίδεη ηελ αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. πγθεθξηκέλα, δελ ππάξρεη ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην κνξθσηηθφ επίπεδν θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Αθφκα θαη ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε δελ παξέρνληαη γλψζεηο θαη δελ ππνζηεξίδνληαη ελεξγά πξννπηηθέο επηρεηξεκαηηθήο ζηαδηνδξνκίαο. Ο ηξφπνο πνπ ε ειιεληθή θνηλσλία αληηκεησπίδεη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα είλαη αληηθαηηθφο. Οη Έιιελεο/-ίδεο ζεσξνχλ φηη ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη κηα θνηλσληθά απνδεθηή επαγγεικαηηθή επηινγή, ζρεδηάδνπλ λέα εγρεηξήκαηα θαη έρνπλ εκπηζηνζχλε ζηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, αιιά ηαπηφρξνλα δελ απνδέρνληαη ηηο κεγάιεο δηαθνξέο ζηα επίπεδα εηζνδήκαηνο, δελ αλαγλσξίδνπλ ζεκαληηθέο επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο θαη δηαθαηέρνληαη απφ ην θφβν ηεο απνηπρίαο(koutsou κ.α., 2003). Ζ ηειεπηαία Έθζεζε ηνπ Παξαηεξεηεξίνπ Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο ππνγξακκίδεη δχν επηπιένλ εκπφδηα πνπ εληνπίδνληαη θαηά ηελ πξνζπάζεηα εθθίλεζεο ελφο εγρεηξήκαηνο ζηελ Διιάδα. πγθεθξηκέλα, αλαθέξεη ηα αθφινπζα: 19

Οη λέεο επηρεηξήζεηο θαινχληαη λα μεπεξάζνπλ πνιχπινθεο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, πνπ απαηηνχλ πνιχ ρξφλν, έρνπλ κεγάιν θφζηνο θαη ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη πνιιέο ππεξεζίεο. Παξφιν πνπ ηα πξνγξάκκαηα θαη νη δξάζεηο γηα ηελ ππνζηήξημε θαη πξνψζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζπλερψο απμάλνληαη θαη θξίλνληαη σο επαξθή, ε πνιππινθφηεηα θαη νη απαηηήζεηο ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ απνηεινχλ αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο(pazarzi και Giannacourou, 2003). 20

1.2. Γςναίκα 1.2.1.οπιζμόρ γςναίκαρ Ο φξνο γπλαίθα ζχκθσλα κε ην ειιεληθφ εηπκνινγηθφ ιεμηθφ είλαη ην αλζξψπηλν νλ γέλνπο ζειπθνχ ζε αληηδηαζηνιή κε ηνλ άληξα, ή ελήιηθν άηνκν ζειπθνχ γέλνπο ζε αληηδηαζηνιή κε ην έθεβν θνξίηζη. Σέινο ην εγθπθινπαηδηθφ ιεμηθφ νξίδεη ηελ γπλαίθα θαη απφ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θχινπ ηεο ζχκθσλα κε ηα θνηλσληθά ζηεξεφηππα, (φπσο, δξαζηήξηα, ρεηξαθεηεκέλε, επαίζζεηε, κνηξαία). (Λεμηθφ ηεο Διιεληθήο σο μέλεο γιψζζαο, 2007, Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο, 1998) 1.2.2.Η θέζη ηηρ γςναίκαρ ζηην ιζηοπία. ύνηομη αναδπομή Πνιιά έρνπλ γξαθεί γηα ηελ πνξεία ηεο γπλαίθαο κέζα ζηελ Ηζηνξία. Μηα ζχληνκε αλαζθφπεζε, ράξηλ ηεο πιεξφηεηαο, πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ ελφηεηα απηή, παξφιν πνπ εθθεχγεη ηνπ ζθνπνχ ηνπ παξφληνο, ην νπνίν δίλεη έκθαζε ζηηο ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο επηξξνέο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο-απαζρφιεζεο. Όκσο ε εμειηθηηθή πνξεία ηεο γπλαίθαο, αιιειέλδεηα δεκέλεο κε ηνλ άλδξα (απηνλφεην θαη ην αληίζηξνθν) αμίδεη κηα ζχληνκεο αλαδξνκήο, απφ κηα δηαθνξεηηθή ζθνπηά. Δίλαη απνδεθηφ φηη ν θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο απνηειεί ηε βάζε ηεο θνηλσληθήο δηαζηξσκάησζεο. ηελ απινχζηεξε κνξθή ηεο, αλαζέηεη ξφινπο αλάινγα κε ηηο θπζηθέο δηαθνξέο θχινπ, ειηθίαο, θαη ζπγγέλεηαο. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ηα κέιε ζπκκνξθψλνληαη κε απηέο ηηο επηηαγέο, επεηδή απφ ηε λεπηαθή ειηθία ηνπο έρνπλ δηδαρζεί ηνπο ηξφπνπο ιεηηνπξγίαο ηεο θνηλσλίαο ηνπο θαη έρνπλ αθνκνηψζεη ηα πξφηππα ηεο. Όζν κηθξφηεξε θαη απινχζηεξε ζηελ νξγάλσζε ηεο είλαη κηα θνηλσλία, ηφζν πην δχζθνιή είλαη θάζε εθηξνπή απφ απηά ηα πξφηππα. Άλδξεο θαη γπλαίθεο ήηαλ ππνρξεσκέλνη λα έρνπλ θαη δηαθνξεηηθέο ελαζρνιήζεηο, δηαθνξεηηθφ ηξφπν πξνζέγγηζεο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο. Να ππνηάζζνληαη θαη νη δχν ζηνπο θαλφλεο κηαο εζηκνηππίαο θη ελφο ηειεηνπξγηθνχ, πνπ δελ είλαη βέβαην φηη ζπλαπνθάζηδαλ, θαη λα αλαπηχζζνπλ ζηνηρεία πξνζσπηθφηεηαο ηαηξηαζηά κε ηε ηδηαίηεξε ζέζε πνπ ηνπο έρεη νξίζεη ν πνιηηηζκφο ζηνλ νπνίνλ αλήθνπλ. Ζ ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ θαηά θαηξνχο επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα-απαζρφιεζε, απφ πεξηνξηζκέλε (πρ Αίγππην, θαηαζθεπή θαη ρξήζε αξσκάησλ) εμειηζζφηαλ(buttner θαη Moore,1997). 21

Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ - θαίλεηαη λα είλαη απζαίξεηνο, αθνχ βαζίδεηαη ζε ηνπηθά έζηκα θαη παξαδφζεηο θαη φρη ζε δηαθνξέο πνπ παξνπζηάδνπλ ν άλδξαο θαη ε γπλαίθα σο πξνο ηηο ζσκαηηθέο ή δηαλνεηηθέο ηθαλφηεηεο. Σν γεγνλφο ιφγνπ ράξε φηη νη γπλαίθεο, ζπγθξηλφκελεο κε ηνπο άλδξεο πζηεξνχλ ζε κπτθή δχλακε θαη θπζηθή αληνρή, δελ ηηο εκπφδηζε λα κεηαθέξνπλ βάξε ή θαη λα πξαγκαηνπνηνχλ βαξηέο αγξνηηθέο ή άιιεο εξγαζίεο πνπ απαηηνχλ κεγάιε παξαηεηακέλε κπτθή πξνζπάζεηα. Καη ηνχην φρη κφλν ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Σν κφλν βέβαην ραξαθηεξηζηηθφ, γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο, ζε φιεο ηηο πξνβηνκεραληθέο θνηλσλίεο είλαη ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο απαζρνιεκέλεο θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δσήο ηνπο κε ηε γέλλεζε θαη αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο, κεηαθηλνχληαλ ιηγφηεξν απφ ηνπο άλδξεο. Καη σο εθ ηνχηνπ αλαιάκβαλαλ θαζήθνληα πιεζηέζηεξα πξνο ηελ θαηνηθία. Γη απηφ ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο θνηλσλίεο κε ππνηππψδε νξγάλσζε ππάξρνπλ νξηζκέλεο απαζρνιήζεηο πνπ ζεσξνχληαη απνθιεηζηηθά γπλαηθείεο: νη θάζε είδνπο νηθηαθέο εξγαζίεο (θαηαζθεπή ελδπκάησλ, θαιαζνπιεθηηθή, καγείξεκα, αθφκε θαη ε θαηαζθεπή ζπζθεπψλ θαη αγγείσλ γηα ηελ παξαζθεπή ηνπ θαγεηνχ θαη ηε δηαηήξεζε ή θχιαμε ησλ ηξνθίκσλ ), νξηζκέλεο εηδηθέο αγξνηηθέο εξγαζίεο θαη ηα θαζήθνληα ηεο καίαο(dănăcică,2012). Ζ παζίγλσζηε ξήζε ηεο παξηηάηηζζαο ζην πηφ ηεο, δίδνληαο ηνπ ηελ αζπίδα ζηελ θνηλσλία ηεο πάξηεο «Ή ηαλ ή επί ηαο» δείρλεη θαη ηελ ηερλνινγηθή δπλαηφηεηα ηεο αζπίδαο λα θξαηήζεη ην βάξνο. Δίλαη ζπλδεδεκέλε θαη κε ηελ πνιεκηθή ηερλνινγία ηεο επνρήο ηελ αζπίδα. Γείρλεη επίζεο ηελ δνκή θαη ηεο θνηλσλίαο, φπνπ ιαθσληθά ε κεηέξα ηνπ αλαδεηθλχεηαη ζε θπξίαξρν πξφζσπν ηεο δσήο ηνπ θαη ηνπ ζαλάηνπ ηνπ. Σν γεγνλφο απηφ ήηαλ αδηαλφεην ζηελ θαηά πνιχ δεκνθξαηηθφηεξε Αζήλα, φπνπ ε ζέζε ηεο γπλαίθαο θαη δηαθνξεηηθή ήηαλ θαη ππνβαζκηζκέλε, δεο Θνπθπδίδε, Δπηηάθηνο ηνπ Πεξηθιένπο (Β, 35 46). Ζ πξφζθιεζε ηνπ απηνθξάηνξα Θεφθηινπ πξνο ηελ ππνςήθηα ζχδπγν Καζζηαλή ήηαλ εκθαλήο : «Δθ γπλαηθφο εξξχε ηα θαχια» ηεο είπε ν κνλάξρεο θαη ε απάληεζε έκεηλε παξνηκηψδεο: «αιιά θαη δηα γπλαηθφο πεγάδεη ηα θξείηησ»! Ζ θαηλνηφκνο δηάζεζε ηεο Καζζηαλήο δελ είρε κεγάιε ζπλέρεηα πνπ απνξξνθήζεθε απφ ηνλ Υξηζηηαληζκφ. Όκσο ε Δπδνθία, ζχδπγνο ηνπ Θενδνζίνπ Β ηνπ Μηθξνχ, πξνεξρφκελε απφ ηελ Αζήλα, θφξε θηιφζνθνπ Αζελαίο ήηαλ ην φλνκα ηεο, πξνζπάζεζε λα εηζαγάγεη ηηο θαηλνηνκίεο ηεο επνρήο ηεο. Ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηελ ζπληήξεζε, πνπ αληηπξνζψπεπε ε Πνπιρεξία, αδεξθή ηνπ 22

Θενδνζίνπ ηνπ Β. Όκσο ε θαηλνηφκνο δηάζεζε ηεο είρε θαη εξείζκαηα ηερλνηξνπίαο θαη θηινζνθίαο: ζπκβάιιεη απνθαζηζηηθά ζηελ ίδξπζε ηνπ Παλδηδαθηήξηνπ, ηνπ πξψηνπ Παλεπηζηεκίνπ ζην Βπδάληην. Ζ πλεπκαηηθή Γχζε κπνξεί λα επαίξεηαη φηη ηα πξψηα παλεπηζηήκηα δεκηνπξγήζεθαλ εθεί. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ε ίδξπζε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Γιαζθφβεο, έλα ρξφλν πξηλ ηελ άισζε ηεο Πφιεο, ην 1452 θαη βέβαηα είραλ πξνεγεζεί άιια πνιχ λσξίηεξα. ηε ζηάζε ηνπ Νίθα, ην 532, ε Θενδψξα, ζηάζεθε ζην πιεπξφ ηνπ Ηνπζηηληαλνχ δειψλνληαο φηη : «σο θαιφλ εζηί εληάθηνλ ε πνξθχξα». Ζ Θενδψξα ήηαλ ε θφξε ηεο Αλαηνιήο. Γαινπρήζεθε ζε απηήλ, απνξξνθήζεθε απφ απηήλ, είρε ηελ πνλεξίαλ απηήο, πέζαλε ζε απηήλ. Οη Γπηηθέο αλαδεηήζεηο ηνπ Ηνπζηηληαλνχ ηελ έβξηζθαλ αληίζεηε. Αληίζεηα, κηα δπλακηθή θαη δαηκφληα γπλαίθα ε Δηξήλε ε Αζελαία βξηζθφηαλ ζην ζξφλν απφ 780 θαη απεηέιεζε ηνλ ππξήλα ηεο δνκήο ηεο λέαο Γχζεο : Σα Υξηζηνχγελλα ηνπ 800 κυ ν Καξινκάγλνο έθαλε εθείλε ηελ πεξίθεκε θίλεζε πνπ ηνλ ραξαθηήξηζε δηθαίσο κέγα. Απηναλαθεξχρζεθε απηνθξάησξ ησλ Ρσκαίσλ. Ζ Αλαηνιή πεξηνξηδφηαλ ζηελ Αλαηνιή θαη ε δξάζε ηεο Θενδψξαο θαη ηεο Δηξήλεο ηεο Αζελαίαο είλαη θαηαιπηηθή, γηα ηελ Αλαηνιή(Αιεμάθεο, 1998). Ο ηξφπνο ζθέςεο θαη δξάζεο ηεο γπλαίθαο ζε αλαηνιή θαη δχζε άιιαδε αξγά κα ζηαζεξά. Ζ ζπκκεηνρή ηεο ζηα θνηλά θαη ζηελ εξγαζία είρε δηαθνξεηηθή εμέιημε έθηνηε. ήκεξα νη δείθηεο απνδεηθλχνπλ ηελ ππάξρνπζα αθφκε δηαθνξνπνίεζε. Φαίλεηαη ινηπφλ φηη φζν νη θνηλσλίεο γίλνληαη πην ζχλζεηεο θαη ηερλνινγηθά πην πξνεγκέλεο, ε πεξαηηέξσ εμέιημε ηνπο ζηεξίδεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζην αηνκηθφ ηαιέλην θαη ζηελ αηνκηθή πξσηνβνπιία. Σν παιηφ ζχζηεκα θνηλσληθήο δηαζηξσκάησζεο, κε ηηο άθακπηεο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο ηνπ πιεζπζκνχ, είλαη πνιχ ιίγν ηθαλφ λα πξνζαξκνζηεί θαηάιιεια γηα λα αληηκεησπίζεη ηελ αλάγθε αλάπηπμεο θαη θνηλσληθψλ αιιαγψλ θαη απξφζθνξν γηα ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ηνπ δηαζέζηκνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ(robin, 2002). Δίλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ γηα ην ζέκα πνπ εμεηάδεηαη αλ θαη φιν κεγαιχηεξεο θαηαθηήζεηο ηεο γπλαίθαο γηα ηζφηεηα - θνηλσληθή, εθπαηδεπηηθή, επαγγεικαηηθή θαη ζηηο λεψηεξεο γεληέο, ηζφηεηα θαη σο πξνο ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηα ήζε (κε θνξπθαίν ζηαζκφ ηελ Γαιιηθή επαλάζηαζε, ζηελ εμειηθηηθή πνξεία) - νθείινληαη, κπνξεί λα πεη θαλείο, ε θαζεκηά ζε πην άκεζνπο θαη πην εηδηθνχο ιφγνπο. Ζ πεξηζζφηεξε ειεπζεξία ηνπ αηφκνπ, δεηείηαη θαη απφ ηελ θαηάηαμε ηνπ ζχκθσλα κε ηελ πξνζσπηθή αμία ηνπ ή φπσο ην δηαηππψλεη ν Καηαζηαηηθφο Υάξηεο ηνπ Ο.Ζ.Δ. 23

<<ρσξίο δηάθξηζε θπιήο, θχινπ, γιψζζαο ή ζξεζθείαο >>. Καηά ηελ πεξίνδν ηνπ ξνκαληηζκνχ, ζηα ηέιε ηνπ 17νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 18νπ αηψλα, νη άλδξεο εθδήισλαλ ειεχζεξα ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο ραξά, ιχπε ή ηξπθεξφηεηα άθελαλ θπιήζνπλ ηα δάθξπα ηνπο θαη έθηαλαλ ζηελ απηνθηνλία γηα έλαλ έξσηα ρσξίο αληαπφθξηζε. ε άιιεο επνρέο, κηα ηέηνηα ζπκπεξηθνξά ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί αλάμηα γηα έλαλ άλδξα(δuropean Commission,2009). Οη γπλαίθεο ζήκεξα θαινχληαη λα ππεξεηήζνπλ (ππνρξεσηηθή ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο) ζηξαηησηηθή ζεηεία - αλ θαη ζπλήζσο φρη ζε κάρηκεο ππεξεζίεο ζε νξηζκέλεο ρψξεο (φπσο ζην ζεκεξηλφ Ηζξαήι θαη ηελ Μ. Βξεηαλία θαηά ηνλ Β παγθφζκην πφιεκν ), πξάγκα πνπ απνηειεί αζθαιή έλδεημε ηεο πιαηηάο απνδνρήο ηνπ λένπ θνηλσληθνχ ξφινπ ηνπο. Καη ζηελ πιεηνλφηεηα ηνπο νη γπλαίθεο δνπλ θαη ραίξνληαη ην λέν ηνπο πξφζσπν. ε φιεο ηηο θνηλσλίεο ε εμέιημε είλαη ζεκαληηθή θαη ε λέα κνξθή ηεο γπλαίθαο απνδίδεηαη κε ηε ίδηα θπζηθφηεηα πνπ νη γηαγηάδεο ηνπο ηνλ 19ν αηψλα ελζάξθσλαλ ηελ ηδέα ηεο, κηαο άιιεο γπλαηθείαο κνξθήο, ηεο γπλαηθείαο επζξαπζηφηεηαο. Δπλφεην είλαη φηη θαη ζηελ Διιάδα ππήξμε κηα ζεκαληηθή εμέιημε θαη ε ζπκκεηνρή ηεο Γπλαίθαο, ηειηθά, ζην ζηξάηεπκα ζεκαίλεη ηελ εμνηθείσζή ηεο αιιά θαη ηελ ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ(lazar θαη Lazar, 2011). ηελ κειέηε απηή δελ αλαθεξζήθακε ζηελ γπλαίθα ηνπ επξχηεξνπ δεκνζίνπ ηνκέα, αθνχ ην πιαίζην εξγαζίαο αθνξνχζε ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, θαη άξα πεξηνξηζηήθακε ζηελ ζπκκεηνρή ηεο γπλαίθαο ζε επηρεηξήζεηο. Οη έλλνηεο επνκέλσο ηνπ <<αλδξηθνχ >> θαη ηνπ <<γπλαηθείνπ>> ξφινπ ζηελ θνηλσλία ππάξρνπλ, πξψηα απ φια ζηε ζθαίξα ησλ αθεξεκέλσλ ηδεψλ, αιιά θαη ζηελ εξγαζηαθή θαζεκεξηλφηεηα ζε πνιιέο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε Γε. Δκείο ζα επηθεληξσζνχκε ζηελ Διιάδα. Καηά πεξηφδνπο απνδίδνληαλ ζηνπο άλδξεο θαη ζηηο γπλαίθεο δηαθνξεηηθά θαη ζαθψο αληίζεηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα, κε απνηέιεζκα λα δηαηεξείηαη άθζαξηε ε ηδέα ηεο δηπνιηθφηεηαο. Σν ινγηθψο ζθέπηεζζαη, ιφγνπ ράξε, ζεσξνχληαλ αλδξηθφ ραξαθηεξηζηηθφ, ε ζπλαηζζεκαηηθφηεηα ήηαλ γπλαηθείν. Ζ πξαθηηθή αληίιεςε ζεσξνχληαλ ηππηθφ γλψξηζκα άιινηε ηνπ ελφο θαη άιινηε ηνπ άιινπ θχιινπ (γλσζηή ε έθθξαζε : ζειπθφ κπαιφ). Κάπνηε ζηε ίδηα ηδηφηεηα δίλαλε δηαθνξεηηθή νλνκαζία,, αλάινγα κε ην αλ εκθαληδφηαλ ζηνπο άλδξεο νη ηηο γπλαίθεο. Δλψ ιφγνπ ράξε ζηνπο άλδξεο ην δηαλνείζζε νλνκάδνληαλ ινγηθή, ζηηο γπλαίθεο αλαγλσξηδφηαλ σο δηαίζζεζε(lavoie, 1985). 24

ηνλ άλδξα ην λα έρεη θάπνην πξναίζζεκα, ίζσο θαη θάπνηα δηαίζζεζε, δελ ήηαλ θάηη ζπάλην ή ππνηηκεηηθφ, αιιά ε αθεηεξία γηα κηα επηζηεκνληθή αλαθάιπςε ή εθεχξεζε. Πνιχ ζχληνκα γπλαίθεο κε εμαηξεηηθέο ηθαλφηεηεο βξεζήθαλε λα αγσλίδνληαη ζηελ πξσηνπνξία πνιιψλ ηνκέσλ ησλ θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ : ζηελ πξνζπάζεηα γηα κεηαξξχζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ θπιαθψλ,ζηε δηεχζπλζε λνζνθνκείσλ (ε πην γλσζηή ε θπξία κε ηελ ιάκπα, ε Flolence Nightingale ζρεδίαζε θαη πηέξπγα λνζνθνκείνπ πνπ ππήξρε κέρξη ην ηέινο ηνπ 20νπ αηψλα), ζηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ησλ λνζνθφκσλ ζε επαγγεικαηηθή βάζε, ζηε βειηίσζε ηεο ζηέγαζεο ησλ εξγαηψλ, ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ αιθννιηζκνχ θαη ηεο πνξλείαο, ζηνλ αγψλα θαηά ηεο θαθνκεηαρείξηζεο ησλ παηδηψλ, ζηελ εθζηξαηεία γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο δνπιείαο, ζηε δηελέξγεηα θνηλσληθψλ εξεπλψλ θαη ζηελ πάιε γηα λνκνζεηηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Ζ πην ζεκαληηθή σζηφζν ππφζεζε ήηαλ ην δηθαίσκα ςήθνπ ησλ γπλαηθψλ(muresanu,2012). 1.2.2.1.Πολιηικά δικαιώμαηα Θεσξείηαη πηα απηαπφδεηθην φηη ε ηζφηεηα ηεο γπλαηθείαο ςήθνπ θαη ην δηθαίσκα λα εθιέγνληαη ζε εζληθά αμηψκαηα έρνπλ ζεκειηψδε ζεκαζία γηα ηε ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ θνηλσλία. Γηα ηελ ηζφηεηα ηεο γπλαηθείαο ςήθνπ, κηα καρεηηθή κεηνςεθία αγσλίζηεθε πνιιά ρξφληα θαη κε πνιχ πάζνο θαηά ηεο αληίδξαζεο ηνπ <<θαηεζηεκέλνπ>>, ηνπ θξαηνχληνο ηξφπνπ ζθέςεσο θαη δξάζεσο. Έλαο απφ ηνπο ζθνπνχο ηεο <<Δπηηξνπήο γηα ηε λνκηθή ζέζε ησλ Γπλαηθψλ>> ηνπ Ο.Ζ.Δ. ε νπνία ηδξχζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 1946 ήηαλ λα δηεπξχλεη ηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ ζν νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 1952, ε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ Ο.Ζ.Δ. ελέθξηλε ηε << χκβαζε γηα ηα πνιηηηθά Γηθαηψκαηα ησλ Γπλαηθψλ>>, ε νπνία ήηαλ θαη ην πξψην θείκελν δηεζλνχο δηθαίνπ πνπ απνζθνπνχζε ζηελ αλαγλψξηζε θαη θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ γπλαηθψλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Σν 1971 ήδε απφ ηηο 129 ρψξεο πνπ ήηαλε ηα κέιε ηνπ Ο.Ζ.Δ. εθείλε ηελ επνρή, ή ησλ δηαθφξσλ νξγαλψζεσλ ηνπ ή ζπλππέγξαςαλ ην Καηαζηαηηθφ ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ, κφλν ηα 8 δελ είραλ παξαρσξήζεη ζηηο γπλαίθεο ην δηθαίσκα λα ςεθίδνπλ θαη λα ζέηνπλ ππνςεθηφηεηα ηζφηηκα κε ηνπο άλδξεο. ε 3 απφ ηηο 8 απηέο ρψξεο (Πνξηνγαιία, πξία θαη Άγην Μαξίλν ) ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη ησλ γπλαηθψλ ππέθεηην ζε θάπνηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ δελ ππήξραλ ζην δηθαίσκα ησλ αλδξψλ ζε 5 άιιεο ρψξεο (Ηνξδαλία, Κνπβέηη, ανπδηθή Αξαβία, 25

Τεκέλε, αλα, θαη Ληρηελζηάηλ ) νη γπλαίθεο δελ είραλ αθφκε δηθαίσκα ςήθνπ. Απφ ηηο ρψξεο απηέο πνπ αλαγλψξηζαλ ζηηο γπλαίθεο ηζνηηκία ςήθνπ θαη εθινγηκφηεηαο ήηαλ : Φηιαλδία1906, Ννξβεγία 1913 θαη ε Γαλία θαη ε Ηζιαλδία 1915. Με εμαίξεζε κεξηθέο νκφζπνλδεο πνιηηείεο ηεο Απζηξαιίαο θαη ησλ Ζ.Π.Α. νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο Γπηηθέο ρψξεο αλαγλψξηζαλ ηελ ηζνηηκία ςήθνπ ησλ γπλαηθψλ κεηά ηνλ Α παγθφζκην πφιεκν : ε Οιιαλδία θαη ε νβηεηηθή Έλσζε ην 1917, ε Γεξκαλία θαη ην Λνπμεκβνχξγν ην 1919, ε Απζηξία, ε Σζερνζινβαθία, ε Πνισλία θαη ε νπεδία ην 1918, νη Ζ.Π.Α. ην 1920, θαη ε Μεγάιε Βξεηαλία ην 1928 ( αλ θαη κε νξηζκέλνπο πεξηνξηζκνχο, φπσο ιφγνπ ράξε ζην δήηεκα ηεο ειηθίαο θαη ηεο νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο, νη γπλαίθεο ζηε Μ. Βξεηαλία είραλ απνθηήζεη δηθαίσκα ςήθνπ γηα πξψηε θνξά κε ηνλ Νφκν πεξί Αληηπξνζψπεπζεο ηνπ Λανχ ηνπ 1918). ηε δηάξθεηα ηνπ κεζνπνιέκνπ, ε ηζνηηκία ηεο ςήθνπ επεθηάζεθε θαη ζηηο γπλαίθεο ηεο Ννηηναθξηθαληθήο Έλσζεο 1930,Ηζπαλία 1931, Βξαδηιία θαη ηάκ 1932 Κευιάλε, Κνχβα, Σνπξθία, Οπξνπγνπάε 1934, Βηξκαλία θαη Ρνπκαλία 1935 θαη Φηιηππίλεο 1937. ηηο ππφινηπεο ρψξεο ε ηζνηηκία ήιζε κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν κε ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ απνηθηαθψλ απηνθξαηνξηψλ απφ λέα θπξίαξρα θξάηε. Ύζηεξα απφ κηζφ αηψλα γπλαηθείαο ςήθνπ ν αξηζκφο ησλ γπλαηθψλ πνπ θαηέιαβαλ αλψηαηα αμηψκαηα κε αλάινγε πνιηηηθή εμνπζία θαη επηξξνή είλαη ηφζν κηθξφο ψζηε λα ηηο μέξνπκε κε ην φλνκα ηνπο. Αθφκε θαη ε εθπαίδεπζε θαίλεηαη λα ζεσξείηαη ζπλήζσο σο έλαο ηνκέαο πνιχ ζεκαληηθφο πνιηηηθά γηα λα αλαηεζεί ε επζχλε ηνπ ζε γπλαίθα. Αλ θαη ε πξψηε πνπ θαηέιαβε ππνπξγηθφ αμίσκα ήηαλ ε Νίλα Μπάλγθ ε ππνπξγφο παηδείαο ηεο Γαλίαο απφ ην 1924 έσο ην1926. ηελ κειέηε απηή, κφλν πεξηιεπηηθά αλαθεξφκεζα ζηα ζέκαηα απηά, θαη κφλν ζηελ ελφηεηα απηή. Πνιιά έρνπλ γξαθεί πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Ο δηαρσξηζκφο θαη ε πξνζέγγηζε είλαη εκθαλήο: Ζ παξνχζα κειέηε επηθεληξψλεηαη ζηα πνζνηηθά ζηνηρεία θαη ζηελ θαηλνηνκηθή ζπκπεξηθνξά θαη φρη ζηα δηάθνξα ζρεηηθά κε ηελ δξαζηεξηφηεηα ηεο γπλαίθαο πνπ θαηά θαηξνχο αλαπηχρζεθαλ θαη ππνζηεξίρζεθαλ. Θα επηθεληξσζνχκε ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ηεο Διιελίδαο θαη ηελ ζπκκεηνρή ηεο ζηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη θαηλνηνκηθέο δηαδηθαζίεο. Γηα λα ζηαζεί κε ζεβαζκφ θαη πξνβιεκαηηζκφ ζην νηθνλνκηθφ ζαχκα ηεο Ηξιαλδίαο πνπ ζηεξίρζεθα θαηά ην έλα ζθέινο ζηελ δξαζηεξηνπνίεζε, ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, ηνπ γπλαηθείνπ πιεζπζκνχ ηεο Ηξιαλδίαο.( Δ.Δ., Παξ.Η(I), Αξ.4222, 27/11.2009 θαη Δ.Δ., Παξ.Η(I), Αξ.4246, 18/6/2010 ) 26

1.3.Γςναικεία Δπισειπημαηικόηηηα-Απαζσόληζη 1.3.1. κοπόρ και αναγκαιόηηηα μελέηηρ ηηρ γςναικείαρ επισειπημαηικόηηηαρ θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα πεξηγξάςεη θαη λα παξνπζηάζεη ηηο πηπρέο θαη φινπο ηνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο πξνζπάζεηαο δεκηνπξγίαο κηαο λέαο επηρείξεζεο ή ηελ επέθηαζε κηαο πθηζηάκελεο επηρείξεζεο απφ γπλαίθεο θαη θπξίσο απφ ηηο Διιελίδεο. Μέζσ ηεο εξγαζίαο πξνζπαζνχκε λα εληνπίζνπκε ηνπο παξάγνληεο πνπ ηηο δηαθνξνπνηνχλ, απφ εθείλεο ησλ αλδξψλ, εζηηάδνληαο ζηα πξνβιήκαηα θαη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο. Θα αλαξσηηφηαλ θαλείο γηαηί απνηειεί αλάγθε ζηα επηζηεκνληθά δξψκελα ε κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ. Κάπνηεο θνξέο νη αξηζκνί κηινχλ κφλνη ηνπο. ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο,ζε κηα ρψξα κε κεγάιε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, νη γπλαίθεο είλαη ηδηνθηήηξηεο ηνπ 30% (6.7 εθαηνκκχξηα) ησλ ηδησηηθψλ εηαηξηψλ θαη θαηέρνπλ ηνπιάρηζηνλ ην 50% ησλ κεηνρψλ ηνπ 46% (10.1 εθαηνκκχξηα) ηέηνησλ επηρεηξήζεσλ. Ο εηήζηνο ηδίξνο απηψλ ησλ εηαηξηψλ αλέξρεηαη ζηα 1.2 ηξηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα θαη απαζρνινχλ 19.1 εθαηνκκχξηα ππαιιήινπο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Κέληξνπ γηα ηελ επηρεηξεζηαθή έξεπλα ησλ γπλαηθψλ ησλ Ζ.Π.Α. ην 2008. Με ηα παξαπάλσ ζηνηρεία αληηιακβάλεηαη θαλείο ηε ζεκαληηθφηεηα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ εγρεηξεκάησλ ησλ γπλαηθψλ, ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, φζνλ αθνξά ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηελ θαηλνηνκία, ζηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο θαη ηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηελ πξψηε χιε. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο ε κειέηε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο είλαη έλαο αλαπηπζζφκελνο ηνκέαο ηεο έξεπλαο παγθνζκίσο. χκθσλα κε κειέηεο, νη ηάζεηο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο είλαη παξφκνηεο απφ ρψξα ζε ρψξα. Οη γπλαίθεο παγθνζκίσο πξνσζνχλ ελεξγά θαη δηαρεηξίδνληαη ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο. Δλψ ηα ζηνηρεία ηνπ GEM (Global Entrepreneurship Monitor) δείρλνπλ φηη νη γπλαίθεο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο αξρίδνπλ επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε ρακειφηεξν πνζνζηφ απφ ηνπο άλδξεο, ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ γπλαηθψλ είλαη κεγαιχηεξε απφ 30% ζε πνιιέο ρψξεο ( Minitti, Arenius & Langowitz, 2005). Άιιε 27

έξεπλα έρεη δείμεη φηη ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ είλαη κεγαιχηεξν απφ 30% ζηνλ Καλαδά, ηε Γαλία, ηε Φηλιαλδία θαη ηε Νέα Εειαλδία (Brush θ.α., 2006). Παξά ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ εθηηκήζεηο φηη νη γπλαίθεο είλαη έλαο απφ ηνπο γξεγνξφηεξα απμαλφκελνπο πιεζπζκνχο ησλ επηρεηξεκαηηψλ θαη φηη έρνπλ ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ θαηλνηνκία, ηελ εξγαζία θαη ηε δεκηνπξγία πινχηνπ ζηηο νηθνλνκίεο ζε φιν ηνλ θφζκν, ην θαηλφκελν βξίζθεηαη ππφ έξεπλα. Απηή ε ζπαληφηεηα ηεο έξεπλαο γηα ην επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα ησλ γπλαηθψλ είλαη θαιά ηεθκεξησκέλε (Brush, 1992; Brush θαη Edelman,2000; Gatewood θ.α..,2003; Terjesen, 2004). πλνιηθά, απηέο νη κειέηεο ππνινγίδνπλ θαηά κέζν φξν 6-7% ησλ ζπλνιηθψλ δεκνζηεχζεσλ απφ ην 1994 ζηα νρηψ θνξπθαία επηζηεκνληθά πεξηνδηθά γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Γηαηί ζπκβαίλεη απηφ; Τπάξρνπλ πνιιέο πηζαλέο εμεγήζεηο, αιιά ε κειέηε ηεο βηβιηνγξαθίαο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ αλαδεηθλχεη ηξεηο θπξίσο ιφγνπο, νη νπνίνη πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηξφπν πνπ νη εξεπλεηέο πξνζεγγίδνπλ γεληθά ηελ έξεπλα, ηα θίλεηξα θαη ηηο αληηιήςεηο γηα ηηο γπλαίθεο. 1.3.2. Θευπηηικό ςπόβαθπο και πηςσέρ ηηρ γςναικείαρ επισειπημαηικόηηηαρ Οη ζεσξίεο γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα πξνζθέξνπλ δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο γηα ηελ επηρεηξεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη επηρεηξεκαηηθφηεηα. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη νηθνλνκηθέο πξννπηηθέο, φπσο απηή ηνπ Schumpeter (1934) αλαγλσξίδνπλ σο επηρεηξεκαηίεο εθείλνπο πνπ δεκηνπξγνχλ λένπο ζπλδπαζκνχο, λέεο αγνξέο, λέα πξντφληα ή ζπζηήκαηα δηαλνκήο, ελψ ν Kirzen (1985) πξνζδηνξίδεη ηνπο επηρεηξεκαηίεο σο εθείλνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πιεξνθνξίεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αλαθαιχπηνπλ επθαηξίεο πνπ νη άιινη δελ κπνξνχλ. Ζ εξγαζία ηνπ David McClelland (1961) εζηηάδεη ζηα ςπρνινγηθά γλσξίζκαηα πνπ πξνζδηνξίζηεθαλ ζε έλα δείγκα λέσλ αλδξψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα δηαθχβεπζε, επίηεπγκα, γεσκεηξηθφο ηφπνο ειέγρνπ, θαη απφ ηελ εξγαζία ηνπ θαη ηνπ δηαδφρνπο ηνπ, αλαπηχρζεθαλ ηα φξγαλα πνπ κεηξνχλ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά. Απφ θνηλσληνινγηθή πξννπηηθή, o Aldrich (1999) θαζνξίδεη ηνλ δεκηνπξγνχκελν επηρεηξεκαηία σο θάπνηνλ πνπ αξρίδεη λέεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξννξίδνληαη λα θαηαιήμνπλ ζε κηα βηψζηκε ίδξπζε επηρείξεζεο. Πην πξφζθαηα, Shane (2003) θαζνξίδεη ηνλ επηρεηξεκαηία σο έλα άηνκν πνπ αλαθαιχπηεη, αμηνινγεί θαη 28

εθκεηαιιεχεηαη ηηο επθαηξίεο λα πξνηείλεη ζηελ αγνξά λέα πξντφληα θαη ππεξεζίεο, ηξφπνπο νξγάλσζεο, αγνξέο, δηαδηθαζίεο θαη πξψηεο χιεο κέζσ ηεο νξγάλσζεο πξνζπαζεηψλ πνπ πξνεγνπκέλσο δελ ππήξμαλ. ε φια απηά ηα παξαδείγκαηα, θαη ζε πνιιά άιια, επηθξαηεί κηα ππνλννχκελε ππφζεζε φηη ν κεκνλσκέλνο επηρεηξεκαηίαο είλαη κηα έλλνηα γεληθή, ε νπνία δε δηαθέξεη παξά κφλν αλ ηε ζπγθξίλεη θαλείο κε θάπνηνλ κε επηρεηξεκαηία. Με απηήλ ηελ ππφζεζε, δελ ππάξρεη αλάγθε λα κειεηεζνχλ νη γπλαίθεο ρσξηζηά, επεηδή άλδξεο θαη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο ζα είραλ παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά. Αιιά, απηφ πνπ ε ππφζεζε απηή δελ αλαγλσξίδεη είλαη ε πηζαλφηεηα φηη επεηδή νη ζεσξίεο αλαπηχρζεθαλ ζε δείγκαηα αλδξψλ, απφ άλδξεο, θαη εμεηάζηεθαλ αξρηθά ζε δείγκαηα αλδξψλ, λα κελ αληηπξνζσπεχνπλ πιήξσο ηα γλσξίζκαηα ησλ γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο (Hurley, 1991). Όπσο ε Martin (2000) βεβαηψλεη, νη νξγαλσζηαθέο ζεσξίεο είλαη ζπάληα νπδέηεξν γέλνο. πλεπψο, ε ζχγρξνλε ζεσξία κπνξεί λα κελ εμεγεί πιήξσο ή λα κελ απνδίδεη ηελ πιήξε νπζία ηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο έσο φηνπ εμεηάδνπκε άιια δείγκαηα. Δληνχηνηο, φηαλ έξεπλεο πεξηιακβάλνπλ ηηο γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο, είηε σο νκάδα είηε εζηηάδνληαο ζε απηέο, ε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ κειεηψλ ζεσξεί ηηο γπλαίθεο σο εληαία πιεζπζκφ. Απηφ απεηθνλίδεηαη ζηελ επηινγή δεηγκάησλ, φπνπ νη κειέηεο δελ κπνξνχλ λα έρνπλ σο ζθνπφ λα εμεηάζνπλ ηνπο βαζηζκέλνπο ζηα ζπκθξαδφκελα παξάγνληεο, πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο εθβάζεηο απφδνζεο δηαθνξεηηθά. Γηα παξάδεηγκα, γπλαίθεο πνπ κεγαιψλνπλ κφλεο ηνπο ηα παηδηά ηνπο ή πνπ δηαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθά απφ αλάγθε, κπνξεί λα μεθηλνχλ κε ιηγφηεξνπο πφξνπο απφ φηη νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθά εθκεηαιιεπφκελεο κηα επθαηξία, νη νπνίεο κπνξεί λα μεθηλνχλ κε κηα δηαθνξεηηθή δέζκε πφξσλ (Minniti θ.α., 2005). Απηφ πνπ έρνπκε κάζεη απφ εκπεηξηθέο κειέηεο είλαη φηη ππάξρνπλ δηαθνξέο αλάκεζα ζε νκάδεο γπλαηθψλ απφ ηελ άπνςε ραξαθηεξηζηηθψλ πλεπκαηηθνχ ππφβαζξνπ, πσο κεγαιψλνπλ, θαη άιιεο παξακέηξνπο (Gatewood, 2003). Με αλαγλσξίδνληαο απηέο ηηο ηδηνπνηνχο δηαθνξέο, κπνξεί λα κελ θαηαλννχκε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δηαδηθαζίαο. 29

1.3.3. Ο πόλορ ηηρ γςναίκαρ ζηην επισείπηζη Ζ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα, φρη κφλν ζηελ Διιάδα απνηειεί έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ θαη θαηαιακβάλεη αθφκε κηθξφηεξν πνζνζηφ ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαηλνηνκηθέο κεζφδνπο. Πνιιέο έξεπλεο ηνλίδνπλ ηα ρακειά πνζνζηά αλάιεςεο θηλδχλνπ εθ κέξνπο ησλ γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Απηφ είλαη εκθαλέο φρη κφλνλ ζηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αιιά παξνπζηάδεηαη σο ηάζε ζε γεληθφηεξεο γπλαηθείεο ζπκπεξηθνξέο νηθνλνκηθνχ πεξηερνκέλνπ(becker-blease και Sohl, 2007). ηνλ επηρεηξεκαηηθφ ρψξν ηδηαίηεξα, νη γπλαίθεο εκθαλίδνληαη ιηγφηεξν πξφζπκεο απφ ηνπο άλδξεο ζπλαδέιθνπο ηνπο λα εκπιαθνχλ ζε θαηαζηάζεηο κε αβέβαηα απνηειέζκαηα, ελψ επηιέγνπλ ζπρλφηεξα ζηξαηεγηθέο απνθπγήο επηθίλδπλσλ θαηαζηάζεσλ, δίλνληαο έκθαζε ζηελ αζθάιεηα. Δπηπιένλ, επηιέγνπλ βξαδχηεξνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζήο ηνπο, ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο επηρεηξεκαηίεο, ελψ θαίλεηαη λα ζέηνπλ πνιιέο θνξέο θαη φξηα γηα ηελ αλάπηπμε απηή(cliff, 1998). ηε ζχγρξνλε επνρή νη γπλαίθεο είλαη αληηκέησπεο κε πνιιέο πξνθιήζεηο. Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ αλαδεηθλχεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν φηη θαλέλα απφ ηα ζχγρξνλα πξνβιήκαηα δελ κπνξεί λα επηιπζεί ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ, ρσξίο ηε ζπλεηζθνξά, ηηο ηδέεο θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ. Μέζα ζε απηφ ην γεληθφ πιαίζην ηνπ ξφινπ ηεο γπλαίθαο ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία, ηα ηειεπηαία ρξφληα αλαδεηθλχεηαη θαη ν ξφινο ηεο γπλαίθαο ζηνλ ηνκέα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Ζ ζέζε ησλ γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ γίλεηαη φιν θαη πην ηζρπξή, θαζφζνλ φιν θαη πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο εηζρσξνχλ ζηνλ ηνκέα ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ παγθφζκηα ηάζε γηα νινέλα θαη απμαλφκελε δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ απφ γπλαίθεο θαίλεηαη λα παξαηεξείηαη θαη ζηε ρψξα καο, πξνζθέξνληαο απαζρφιεζε θαη εηζφδεκα ζηηο ίδηεο, θαζψο επίζεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη αλάπηπμε ζηε ρψξα, ηδηαίηεξα ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα θαη ζε ηνκείο πνπ παξαδνζηαθά ζρεηίδνληαη κε ηελ γπλαηθεία εξγαζία(hughes και Jennings,2012). ηελ Διιάδα, ε επηζηήκε θαη νη ηερληθέο δηνίθεζεο άξγεζαλ λα εθαξκνζηνχλ ζηε ιεηηνπξγία ησλ νξγαληζκψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ. Μφιηο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, θπξίσο ιφγσ ηεο δξαζηεξηφηεηαο πνιιψλ δηεζλψλ επηρεηξήζεσλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, έγηλε αληηιεπηή ε δχλακε ηεο θνηλήο γλψκεο, εληζρχνληαο ηελ άπνςε φηη απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη ηελ θνηλσληθή πξφνδν. Ζ Γηνίθεζε Δπηρεηξήζεσλ είλαη επηζηήκε πνπ ζηνρεχεη, κεηαμχ άιισλ, ζηε δεκηνπξγία εηαηξηθήο 30

θήκεο, ε νπνία είλαη απαξαίηεηε γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ κέζα ζε έλα ηφζν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ φπνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη. Βαζηθή ινηπφλ πξνυπφζεζε, γηα λα κπνξέζνπλ νη ζχγρξνλεο επηρεηξήζεηο λα δηαηεξεζνχλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ απνηειεζκαηηθά κέζα ζε έλα ζπλερψο κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ, είλαη ε αιιαγή ηεο λννηξνπίαο ζε ζέκαηα δηνίθεζεο θαη εγεζίαο. Καηά ζπλέπεηα, ν ξφινο ησλ γπλαηθψλ ζηνλ 21ν αηψλα αλαδεηθλχεηαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφο κέζα ζην λέν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ, πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηηο δηαξθψο απμαλφκελεο ηερλνινγηθέο κεηαβνιέο θαη ηελ εμάπισζε ησλ εθαξκνγψλ ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ηεο επηθνηλσλίαο. Οη γπλαίθεο, κε ηελ επαηζζεζία θαη ην ελδηαθέξνλ πνπ ηηο δηαθξίλεη γηα δηάθνξα θνηλσληθά ζέκαηα, κπνξνχλ ελδερνκέλσο λα ρεηξηζηνχλ κε πην δεκηνπξγηθφ ηξφπν ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο(Casrud και Johnson, 1989). Σα ηειεπηαία ρξφληα φιν θαη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα, φπσο θαη ζην εμσηεξηθφ, ζπλεηδεηνπνηνχλ ηελ αλάγθε γηα επηθνηλσλία θαη δηνίθεζε πνπ ζα κεγηζηνπνηνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ κέζα απφ ελαιιαθηηθά θαλάιηα επηθνηλσλίαο, πξνσζψληαο ηε δεκηνπξγία ελφο θιίκαηνο θαηαλφεζεο, ζεβαζκνχ ζηε δηαθνξεηηθφηεηα θαη ζπλεξγαζίαο. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην ν ξφινο ηεο γπλαίθαο ζε κηα εηαηξία ή έλαλ νξγαληζκφ είλαη πνιιαπιφο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ, πνπ έρνπλ εθπνλεζεί ζε δηεζλέο επίπεδν, θαίλεηαη φηη νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο ζηελ πιεηνςεθία ηνπο επηηπγράλνπλ ρακειφηεξα πνζνζηά πσιήζεσλ θαη θεξδψλ, αλ ρξεζηκνπνηεζνχλ κφλνλ νηθνλνκηθνί δείθηεο (Du Rietz θαη Henrekson, 2000; Fasci θαη Valdez, 1998). Ζ εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ, πνπ επηρεηξείηαη απφ ηνπο ζπγγξαθείο ησλ εξεπλψλ απηψλ, ζηεξίδεηαη ζην επηρείξεκα φηη θαηά ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο απφδνζεο κηαο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε εθηφο απφ ηνπο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο θαη νη επηδηψμεηο ησλ ππεπζχλσλ επηρεηξεκαηηψλ. πγθεθξηκέλα ππνζηεξίδεηαη φηη, εάλ ε νηθνλνκηθή απφδνζε δελ απνηειεί ηνλ πξσηαξρηθφ ζηφρν έλαξμεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε ρξήζε νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ κπνξεί λα κελ είλαη θαηάιιειε(watson, 2002), Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ζχγρξνλσλ εξεπλψλ (UNECE, 2000), ν γπλαηθείνο πιεζπζκφο επεξεάδεηαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ αλεξγία θαη ηελ ππναπαζρφιεζε θαη αληηκεησπίδεη πνιιέο κνξθέο δηαθξίζεσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. πρλά νη γπλαίθεο ακείβνληαη ιηγφηεξν απφ ηνπο άλδξεο, αθφκε θαη αλ έρνπλ ηηο ίδηεο γλψζεηο, ηελ ίδηα επαγγεικαηηθή εκπεηξία θαη ηελ ίδηα δηάξθεηα ζεηείαο ζηε ζέζε εξγαζίαο. ηελ Δ.Δ. 31

νη γπλαίθεο ακείβνληαη κφλν κε ην 76% ηνπ κηθηνχ σξνκηζζίνπ ησλ αλδξψλ γηα ηελ ίδηα δνπιεηά, ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ είλαη 51,2% ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν 70,8% ησλ αλδξψλ θαη ηέινο ην 83% ησλ εξγαδνκέλσλ κεξηθήο απαζρφιεζεο ζηελ Δ.Δ. είλαη γπλαίθεο (ΔUROSTAT, 1998/99). Ο εγθισβηζκφο απηφο ησλ γπλαηθψλ ζε ρακειά επίπεδα ακνηβψλ θαη δεμηνηήησλ θαη γεληθφηεξα ε θαηαπνιέκεζε απηήο ηεο αληζφηεηαο ζην ρψξν εξγαζίαο απαηηεί, πέξαλ ηνπ ήδε ππάξρνληνο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, ηελ ππνζηήξημε ησλ γπλαηθψλ απφ ηε Γηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο θαη ηελ απνδνρή πην θεκηληζηηθψλ κνληέισλ εγεζίαο. 1.3.4. Η γςναικεία επισειπημαηικόηηηα ζηην Δ.Δ. Πνιιέο ρψξεο ηεο Δ.Δ. αληηκεησπίδνπλ ξαγδαίεο δνκηθέο αιιαγέο ζηελ νηθνλνκία ηνπο, πνπ ζπρλά νδεγνχλ ζηε δηάζπαζε ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο παξαδνζηαθά θπξηαξρνχζαλ ζηελ αγνξά. Σα ηειεπηαία ρξφληα αλαγλσξίδεηαη ε αλάγθε δεκηνπξγίαο θαη αλάπηπμεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ), νη νπνίεο ζα ζπλεηζθέξνπλ ζηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ αλάπηπμε(kirzner,1985). Μέζα ζηα πιαίζηα απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, ηα παλεπηζηήκηα θαη ηα άιια αλψηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκίαο θαη ηελ αλάπηπμε λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ θιάδσλ, θαζψο θαη γηα ηε δεκηνπξγία ηεο θαηάιιειεο ππνδνκήο γηα γλψζε, ηδέεο θαη κάζεζε. Οη απφθνηηνη απηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ, γπλαίθεο θαη άλδξεο αδηαθξίησο, απνηεινχλ ζεκειηψδε πεγή πφξσλ γηα ηε δεκηνπξγία ησλ αλαγθαίσλ λέσλ επηρεηξήζεσλ ζηνπο θιάδνπο ησλ επηζηεκψλ θαη ηεο ηερλνινγίαο( Kuhn, 1996). ηελ Δ.Δ. θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ην πνζνζηφ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλέξρεηαη ζην 20-30% κε απμεηηθή ηάζε (ΔUROSTAT, 1998/99). Παξά ηαχηα, αλ θαη ην πνζνζηφ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απμάλεηαη θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο απνηεινχλ αθφκε ηε κεηνςεθία. Δηδηθά ζηνπο ηερληθνχο θιάδνπο νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο είλαη ζρεδφλ αλχπαξθηεο, αθφκε θαη ζηνπο λένπο, ζχγρξνλνπο θαη θαηλνηφκνπο θιάδνπο φπσο ηεο Πιεξνθνξηθήο. Πξάγκαηη, ειάρηζηεο γπλαίθεο αθνινπζνχλ θαξηέξα ζηηο πξαθηηθέο επηζηήκεο θαη ηελ ηερλνινγία. Γηα ηνλ ιφγν απηφ εληείλνληαη νη πξνζπάζεηεο ηεο Δ.Δ., κέζα ζηα πιαίζηα ηεο αλάπηπμεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ, κε ζηφρν 32

ηνλ γπλαηθείν θνηηεηηθφ πιεζπζκφ. Πξφζεζε είλαη ε παξνπζίαζε ηεο ηδέαο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζε λέεο γπλαίθεο, νη νπνίεο ήδε βξίζθνληαη ζην κέζν ησλ ζπνπδψλ ηνπο, κε ζθνπφ λα εμνηθεησζνχλ κε ηελ έλλνηα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ψζηε λα απνθηήζνπλ ελδηαθέξνλ, λα παξαθηλεζνχλ θαη λα ελζαξξπλζνχλ γηα ηε δεκηνπξγία δηθήο ηνπο επηρείξεζεο κεηά ηελ απνθνίηεζή ηνπο επάλσ ζην γλσζηηθφ ηνπο αληηθείκελν. Δίλαη γεγνλφο φηη ζηελ πξάμε ε ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ θαη εηδηθά ζηνλ ηνκέα ηεο εξγαζίαο απαηηεί πνιχκνξθνπο αγψλεο. Απφ ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο (1957), φπνπ ζεζκνζεηήζεθε ε αξρή ηεο ίζεο ακνηβήο γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο, νη αγψλεο ζπλερίδνληαη αθφκα θαη ίζσο ε ηειεπηαία κφιηο δεθαεηία ήηαλ ε πην γφληκε ζην ζέκα ηεο ηζφηεηαο. Με ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1999) εληζρχζεθε ζε κεγάιν βαζκφ ε λνκηθή βάζε γηα ηα δηθαηψκαηα ηεο γπλαίθαο. Ζ Δπξσπαία απνιακβάλεη ζήκεξα κηα ζεηξά απφ ζεκαληηθά δηθαηψκαηα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ είλαη ε ηζφηεηα ζηηο ακνηβέο θαη ε ίζε κεηαρείξηζε ζηνλ ρψξν εξγαζίαο, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο πξφζβαζεο ζηελ απαζρφιεζε, θαηάξηηζε θαη επαγγεικαηηθή αλέιημε. (ΔUROSTAT, 1998/99) ηελ Δ.Δ. ν αξηζκφο ησλ απηναπαζρνινπκέλσλ αλδξψλ είλαη δηπιάζηνο απφ ηνλ αληίζηνηρν γηα ηηο γπλαίθεο θαη έρεη απνδεηρζεί κέζα απφ δηάθνξεο κειέηεο φηη πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο ζα ήζειαλ λα έρνπλ δηθή ηνπο επηρείξεζε. Ζ ζπκκεηνρή πεξηζζφηεξσλ γπλαηθψλ ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν ζα εληζρχζεη ηηο δνκέο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ζα απμήζεη ηελ απαζρφιεζε, ζα δεκηνπξγήζεη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη ζα δηεπξχλεη ηηο επθαηξίεο γηα θαηλνηφκν αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ (UNSPECIFIED, 2000; Kjeldsen θαη Nielsen, 2000; Brush, 1992). 1.3.5. Η γςναικεία επισειπημαηικόηηηα ζηην Δλλάδα Δίλαη γεγνλφο φηη ζηε ρψξα καο νη γπλαίθεο αληηκεησπίδνπλ πνιιά πξνβιήκαηα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ζηήζνπλ κηα δηθή ηνπο επηρείξεζε. Έλαο βαζηθφο πεξηνξηζκφο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο είλαη ε έιιεηςε ρξεκαηνδφηεζεο, θαζφζνλ νη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί εκθαλίδνληαη αξθεηά επηθπιαθηηθνί ζηε δαλεηνδφηεζε γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ. Καηά ζπλέπεηα, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο ρξεζηκνπνηνχλ πξνζσπηθά ηνπο θεθάιαηα ή θάλνπλ ρξήζε νηθνλνκηθήο βνήζεηαο απφ ηελ νηθνγέλεηά ηνπο θαη ζε πνιχ κηθξφηεξν βαζκφ ρξεζηκνπνηνχλ ηξαπεδηθά δάλεηα. Ζ δπζθνιία απηή ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ εμεγεί ίζσο θαη ην φηη επελδχεηαη έλα πεξηνξηζκέλν εχξνο 33