ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Ο οδηγός αυτός αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Γυναίκες στην Τοπική Ανάπτυξη», Αρ. Συμφωνίας Επιδότησης VS/2006/0426, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Πρόγραμμα σχετιζόμενο με την Κοινοτική Στρατηγική Πλαίσιο για την ισότητα των φύλων. Οι πληροφορίες που περιέχονται στον οδηγό αυτόν δεν αντανακλούν απαραιτήτως τη θέση ή την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Το Γενικό Πλαίσιο 1.2 Ειδικό Πλαίσιο Ομάδα Εργασίας 3- «Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση» 2. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 2.1 Το Θέμα της Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση 2.1.1 Η Σημασία της Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση 2.1.2 Τα Βασικά Εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι Γυναίκες Επιχειρηματίες 2.1.3 Πηγές Χρηματοδότησης και Συμβουλές που Ζητούνται 2.2 Διαθέσιμα Προγράμματα στις Χώρες των Εταίρων 2.2.1 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ I. Χρηματοδότηση από Εμπορικές Τράπεζες II. Θεσμική Χρηματοδότηση και Χρηματοδότηση Προγραμμάτων για Εταιρίες στη Βουλγαρία A. Πρόγραμμα Δημιουργίας Ανταγωνιστικών Νέων Επιχειρήσεων (Πρόγραμμα 100) B. Ευκαιρίες μέσω του Προγράμματος Υποστήριξης Επιχειρήσεων (JOBS) Γ. Εθνικό Ταμείο Καινοτομιών Δ. Η Ένωση Λαϊκών Συνεταιριστικών Ταμείων E. Micro-fund JSC ΣΤ. Συνεταιρισμός Nachala Ζ. Εταιρεία USTOI H. Εταιρεία FEDERATION of CMAACAPO Θ. Βραβείο Καλύτερου Νέου Επιχειρηματία 2.2.2 ΚΥΠΡΟΣ I. Συνεργατική Τράπεζα Γυναικών Κύπρου (Co-operative Organisation Cyprus Women Initiative Ltd) II. Πρόγραμμα Γυναικείας Επιχειρηματικότητας III. Πρόγραμμα Νεανικής Επιχειρηματικότητας 2.2.3 ΕΛΛΑΔΑ I. Πρόγραμμα Γυναικείας Επιχειρηματικότητας II. Πρόγραμμα Νεανικής Επιχειρηματικότητας III. Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων IV. Ανάπτυξη της Γυναικείας Απασχόλησης και Επιχειρηματικότητας 2.2.4 ΛΕΤΟΝΙΑ I. ALTUM Πρόγραμμα Χρηματοδότησης για Νέες Επιχειρήσεις II. Πρόγραμμα Δανειοδότησης για Νέες Επιχειρήσεις III. FEM INTERREG IIIB Πρόγραμμα Μικροχρηματοδότησης για Γυναίκες Επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον Αγροτικό Τομέα IV. Λετονικός Οργανισμός Εγγυήσεων 2.2.5 ΡΩΜΗ I. Convenzione Della Camera Di Commercio Di Roma II. Legge 215/92 Imprenditoria Femminile III. Legge 95/95 (ex. 44/86) Imprenditoria Giovanile 2.2.6 ΤΟΣΚΑΝΗ I. Πρόγραμμα «Let s Grant Credit to Women» 2
II. Μνημόνιο Συμφωνίας που υπογράφηκε από την Περιφερειακή Κυβέρνηση της Τοσκάνης και τις Τράπεζες με στόχο την Ανάπτυξη του Οικονομικού Συστήματος της Τοσκάνης III. Νόμος υπ αριθμ. 215/1992 2.2.7 Περιφέρεια Ζλιν της Δημοκρατίας της Τσεχίας I. Πρόγραμμα START ΙI. Πρόγραμμα GUARANTEE III. Πρόγραμμα PROGRESS 2.3 Ανάπτυξη Νέων Υπηρεσιών / Προϊόντων από τα Επιμελητηρία-Εταίρους 2.3.1 Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Βουλγαρίας (BCCI) 2.3.2 Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Κύπρου (CCCI) και Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων (ΚΕΕ) 2.3.3 Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Λετονίας 2.3.4 Εμπορικό, Βιομηχανικό και Γεωργικό Επιμελητήριο Ρώμης (ΙΤΑΛΙΑ) 2.3.5 Unioncamere (Ένωση Εμπορικών Επιμελητηρίων) Τοσκάνης (ΙΤΑΛΙΑ) 2.3.6 Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο Ζλιν (ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΤΣΕΧΙΑΣ) 3. Συμπεράσματα και Προτάσεις Πολιτικής Παραρτήματα I. Ελληνική Έκδοση του Οδηγού Επιχειρηματικών Σχεδίων από το CCCI & την ΚΕΕ II. Ιστοσελίδα Women on Board Δείγμα σελίδων της Ένωσης Επιμελητηρίων της Τοσκάνης. III. Ελληνική Έκδοση του Οδηγού Επιχειρηματικών Σχεδίων από το Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο της Ζλιν IV. Ελληνική Έκδοση του Οδηγού για τις Μικροπιστώσεις που διατίθενται σε Επιχειρηματίες στην περιφέρεια της Ζλιν 3
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρ' όλο που οι γυναίκες αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ του ευρωπαϊκού πληθυσμού, η συμμετοχή τους στην τοπική οικονομική ανάπτυξη παραμένει περιορισμένη και απέχει πολύ από το να είναι ισότιμη με αυτή των ανδρών. Εντούτοις, οι γυναίκες πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο, προκειμένου να συμβάλλουν στους στόχους της Λισαβόνας για αειφόρο οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Οι γυναίκες αποτελούν ένα σημαντικό οικονομικό δυναμικό και, για όσο διάστημα δεν εκμεταλλευόμαστε αυτό το δυναμικό, η Ευρώπη δεν θα επιτύχει τους στόχους της και η θεωρία για ισότητα των φύλων δεν θα γίνει πραγματικότητα. Το πρόγραμμα «Γυναίκες στην Τοπική Ανάπτυξη», εν συντομία «On Board», δημιουργήθηκε από τη ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο οποίο μετέχουν 17 εταίροι, όλοι Εμπορικά και Βιομηχανικά Επιμελητήρια. Στόχος του προγράμματος «On Board» ήταν η προώθηση της ισότητας των φύλων και η ενθάρρυνση της ισόρροπης συμμετοχής ανδρών και γυναικών στην τοπική οικονομική ανάπτυξη (π.χ. ισότιμη συμμετοχή και εκπροσώπηση). Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, οι στόχοι του προγράμματος κατηγοριοποιήθηκαν σε βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους. Οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι ήταν: 1. Να αναλυθούν οι αιτίες της υποεκπροσώπησης των γυναικών στα συμβούλια των Επιμελητηρίων και να αναπτυχθούν στρατηγικές διόρθωσης αυτής της κατάστασης 2. Να δημιουργηθούν δεσμοί μεταξύ των Επιμελητηρίων και άλλων τοπικών φορέων, οι οποίοι θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη βελτίωση της κατανόησης και του χειρισμού του θέματος συνδυασμού της επαγγελματικής/οικογενειακής ζωής 3. Να βελτιωθούν οι δυνατότητες του δικτύου των Επιμελητηρίων στην παροχή υπηρεσιών σε γυναίκες επιχειρηματίες 4. Να αυξηθεί η ενημέρωση των Επιμελητηρίων για τις θετικές επιπτώσεις της πλήρους ένταξης των γυναικών στο τοπικό οικονομικό περιβάλλον. 5. Να βελτιωθεί η ενημέρωση της κοινότητας των γυναικών επιχειρηματιών για τις δυνατότητες πρόσβασής τους σε θέσεις λήψης οικονομικών αποφάσεων. 6. Να βελτιωθούν οι συνθήκες σε τοπικό επίπεδο για τις μέλλουσες γυναίκες επιχειρηματίες. Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι ήταν: 1. Να αυξηθεί η οικονομική συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνία και να προαχθεί η καλύτερη ενσωμάτωσή τους σε όλους τους τομείς της οικονομικής ζωής, γεγονός που θα οδηγήσει σε μια κατάσταση ισότιμης συμμετοχής. 4
2. Να επιτευχθεί στενότερη συνεργασία μεταξύ των τοπικών φορέων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα κοινό όραμα και να συντονιστούν οι προσπάθειες για την υλοποίηση προγραμμάτων που σχετίζονται με την ισότητα των φύλων, γεγονός που θα οδηγήσει στη βελτίωση της ενημέρωσης των εμπλεκόμενων φορέων και στην καλύτερη και πιο αποτελεσματική υλοποίηση των προγραμμάτων. 3. Να αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των Επιμελητηρίων που ασχολούνται με θέματα ισότητας των φύλων και παρέχουν υπηρεσίες στις γυναίκες επιχειρηματίες που είναι μέλη τους. 4. Να δημιουργηθεί ένα επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο θα είναι πιο φιλικό προς τις γυναίκες, θα τις διευκολύνει να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τα επαγγελματικά και οικογενειακά προβλήματα και θα οδηγήσει σε βελτίωση της ποιότητας ζωής. Στόχος του ειδικού προγράμματος ήταν να εξεταστούν 3 θέματα που προκαλούν ανησυχία και δυσχεραίνουν την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στο οικονομικό περιβάλλον και τα οποία μελετήθηκαν από 3 ομάδες εργασίας στο πλαίσιο του προγράμματος. Τα θέματα και οι αντίστοιχες ομάδες εργασίες ήταν: Οι Γυναίκες στα συμβούλια Επιμελητηρίων Δημιουργία δεσμών με τους τοπικούς φορείς Πρόσβαση στη χρηματοδότηση για γυναίκες επιχειρηματίες. Ομάδα Εργασίας 1 «Οι Γυναίκες στα Συμβούλια Επιμελητηρίων». Εξέταση της υποεκπροσώπησης των γυναικών στη διαδικασία λήψης οικονομικών αποφάσεων. Σε αυτή την ομάδα εργασίας συμμετείχαν το Αυστριακό Ομοσπονδιακό Οικονομικό Επιμελητήριο, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο του Μιλάνου, το Κεντρικό Εμπορικό Επιμελητήριο της Φιλανδίας, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Σλοβενίας και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο του Schwerin (Δανία). Στη διάρκεια των 15 μηνών του προγράμματος, αυτή η ομάδα εργασίας ανέλυσε την αιτία της υποεκπροσώπησης των γυναικών στα συμβούλια των Επιμελητηρίων. Επιπλέον, οι εταίροι ανέπτυξαν βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στα εν λόγω συμβούλια. Οι βασικές εργασίες και τα αποτελέσματα αυτής της πρώτης ομάδας εργασίας ήταν: - Να διεξαχθεί μια έρευνα που να επισημαίνει γιατί υπάρχουν τόσο λίγες γυναίκες στα συμβούλια των Επιμελητηρίων - Να αυξηθεί η ενημέρωση τόσο μεταξύ του κοινού, όσο και μεταξύ των γυναικών επιχειρηματιών και των διευθυνουσών συμβούλων για το χαμηλό ποσοστό των γυναικών που εκλέγονται στα συμβούλια των Επιμελητηρίων - Να διοργανωθεί η «Διάσκεψη της Βιέννης», προκειμένου να παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της έρευνας της ομάδας 5
εργασίας και να αναπτυχθούν οι κατευθυντήριες οδηγίες για τους τρόπους με τους οποίους θα βελτιωθεί η κατάσταση κατάρτιση, πρότυπα προς μίμηση, ενθάρρυνση κ.λπ. - Να αναπτυχθούν και να κοινοποιηθούν κατευθυντήριες οδηγίες για τους τρόπους με τους οποίους θα ενισχυθεί η παρουσία των γυναικών στα συμβούλια των Επιμελητηρίων, ώστε να δοθούν περισσότερα κίνητρα σε γυναίκες επιχειρηματίες και διευθύνουσες συμβούλους να βάλουν υποψηφιότητα για να εκλεγούν στα όργανα των Επιμελητηρίων. Ομάδα Εργασίας 2 «Δημιουργία Δεσμών με τους Τοπικούς Φορείς». Εξέταση του συνδυασμού της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής των γυναικών επιχειρηματιών και των εργαζόμενων γυναικών. Στόχος αυτής της ομάδας εργασίας ήταν να βελτιώσει τις συνθήκες για την αντιμετώπιση του θέματος της ισορροπίας μεταξύ της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής, δημιουργώντας δεσμούς με τους διάφορους τοπικούς φορείς και εξετάζοντας τα κενά στα υφιστάμενα μέτρα. Εταίροι αυτής της ομάδας εργασίας ήταν η Retecamere Scrl, το Unioncamere (Γραφείο Βρυξελλών), το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Ρουμανίας, τα Επιμελητήρια της Ιρλανδίας και το Εμπορικό Επιμελητήριο του Alands (Φιλανδία). Καθόλη τη διάρκεια του προγράμματος, τα μέλη συνέλεξαν τις πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί από τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στα κράτη μέλη και τις προσκόμισαν στο φόρουμ, προκειμένου να κοινοποιηθούν. Χάρη στη διεθνική διάσταση του προγράμματος, αποτράπηκε η επανάληψη των εργασιών και βελτιστοποιήθηκε η διάχυση των πληροφοριών και η δικτύωση. Οι βασικές εργασίες και τα αποτελέσματα αυτής της δεύτερης ομάδας εργασίας ήταν: - Να καταρτιστεί ένας οδηγός βέλτιστων πρακτικών, στον οποίο να περιλαμβάνονται προτάσεις για τους τρόπους δημιουργίας δεσμών με τους τοπικούς φορείς αναφορικά με την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής στην ΕΕ. - Να εντοπιστούν οι βασικοί παράγοντες επιτυχίας για τη διατύπωση και την υλοποίηση των πολιτικών συνδυασμού επαγγελματικής/οικογενειακής ζωής στα κράτη μέλη. - Να εντοπιστούν τα κενά στις ισχύουσες συμφωνίες για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής και να προταθούν καινοτόμες και υλοποιήσιμες λύσεις για την αντιμετώπιση των κενών αυτών. Ομάδα Εργασίας 3 «Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση για Γυναίκες Επιχειρηματίες». Ασχολήθηκε με την παροχή υποστήριξης για την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, η οποία αφορά ειδικά τις γυναίκες επιχειρηματίες και τις εργαζόμενες. 6
1.2. ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - Ομάδα Εργασίας 3- «Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση» Στόχος της τρίτης ομάδας εργασίας (η οποία είναι επίσης αρμόδια για την ανάπτυξη του παρόντος ηλεκτρονικού οδηγού) ήταν να παρέχει στις γυναίκες υποστήριξη για την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, δεδομένου ότι αυτό φαίνεται να αποτελεί ένα βασικό πρόβλημα για τις γυναίκες επιχειρηματίες. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για το ξεκίνημα των γυναικών επιχειρηματιών, ενώ το θέμα της ρευστότητας και τα οικονομικά ζητήματα εξακολουθούν να αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα για τις γυναίκες στο πλαίσιο της καθημερινής λειτουργίας της επιχείρησής τους. Παρά το μεγάλο φάσμα των μέτρων πρόσβασης στη χρηματοδότηση και των σχετικών προγραμμάτων στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων ορισμένα απευθύνονται ειδικά σε γυναίκες, ενώ άλλα είναι πιο γενικής φύσεως, ο βαθμός της ενημέρωσης και της αξιοποίησης αυτών των μέτρων από την ομάδα-στόχο ήταν αρκετά χαμηλός. Μέλη αυτής της ομάδας εργασίας ήταν: Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Βουλγαρίας (BCCI) Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Κύπρου (CCCI) Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Λετονίας (LCCI) Το Εμπορικό, Βιομηχανικό και Γεωργικό Επιμελητήριο της Ρώμης (Ιταλία) Το Unioncamere Tuscany (Ιταλία) Η Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδας (ΚΕΕ) Το Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο του Ζλιν (Δημοκρατία της Τσεχίας) Επικεφαλής αυτής της ομάδας ήταν το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Κύπρου που συντόνισε τις δραστηριότητες όλων των ομάδων εργασίας και την απαιτούμενη διαδικασία σύνταξης αναφορών. o ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ - Έρευνα Τα μέλη της ομάδας εργασίας πραγματοποίησαν μια ανεξάρτητη έρευνα στις περιφέρειές τους και κάθε μέλος κατάρτισε μια αναφορά, στην οποία επισημαίνεται η τοπική κατάσταση και τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε κάθε περιφέρεια αναφορικά με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση. - Εργαστήριο στην Κύπρο Μετά την ολοκλήρωση των μεμονωμένων αναφορών, διοργανώθηκε ένα εργαστήριο στην Κύπρο από το σχετικό Επιμελητήριο (CCCI), στο οποίο εκπροσωπήθηκαν όλα τα μέλη της 3 ης ομάδας εργασίας. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου, εξετάστηκαν συνδυαστικά τα πορίσματα των τοπικών εκθέσεων και τέθηκε η βάση για αυτό τον ηλεκτρονικό οδηγό. - Νέες υπηρεσίες/προϊόντα Στη διάρκεια του εργαστηρίου που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο, επαληθεύτηκε ότι κάθε μέλος της ομάδας εργασίας, με βάση τα 7
πορίσματα της σχετικής έκθεσης, θα αναπτύξει μια νέα υπηρεσία ή ένα νέο προϊόν στον τομέα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση σε συνεργασία με το αντίστοιχο Επιμελητήριο, προκειμένου να διευρύνει το υφιστάμενο φάσμα των παρεχόμενων υπηρεσιών/προϊόντων, καθώς αυτό προβλεπόταν στην πρόταση του προγράμματος. Στις εν λόγω υπηρεσίες/προϊόντα θα μπορούσε να περιλαμβάνεται η υποστήριξη για την προετοιμασία των εγγράφων που απαιτούνται από τις τράπεζες κατά την αίτηση για δανειοδότηση, η ανάπτυξη προγραμμάτων καθοδήγησης, η ανάπτυξη οδηγών με συμβουλές για την κατάρτιση επιχειρηματικών σχεδίων κ.λπ. Αυτές οι νέες υπηρεσίες/προϊόντα περιλαμβάνονται σε αυτό τον ηλεκτρονικό οδηγό και βρίσκονται στην ενότητα 2.3 με τίτλο «Νέες υπηρεσίες/προϊόντα που αναπτύχθηκαν από Επιμελητήρια εταίρους». - Ηλεκτρονικός οδηγός Τέλος, η τρίτη ομάδα εργασίας ανέλαβε να καταρτίσει αυτόν τον ηλεκτρονικό οδηγό, στόχος του οποίου είναι να προσφέρει καθοδήγηση τόσο σε υφιστάμενες όσο και σε υποψήφιες γυναίκες επιχειρηματίες για τις δυνατότητες πρόσβασης στη χρηματοδότηση και τα διάφορα προγράμματα που διατίθενται στις χώρες των μελών της ομάδας εργασίας και τα οποία απευθύνονται συγκεκριμένα στις υφιστάμενες και τις υποψήφιες γυναίκες επιχειρηματίες. Τα αποτελέσματα της ομάδας εργασίας «Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση» ήταν: - Υποστήριξη των γυναικών που επιθυμούν να γίνουν επιχειρηματίες - Αύξηση των γνώσεων / της ενημέρωσης για τις δυνατότητες πρόσβασης σε χρηματοδοτικά μέτρα για γυναίκες επιχειρηματίες - Ανάπτυξη και διεύρυνση των υπηρεσιών/προϊόντων των Επιμελητηρίων στον τομέα των οικονομικών υπηρεσιών για γυναίκες επιχειρηματίες και νέους επιχειρηματίες γενικότερα. Ο οδηγός που ακολουθεί τονίζει αρχικά τη σημασία του θέματος της «πρόσβασης στη χρηματοδότηση» για τις νέες γυναίκες επιχειρηματίες, καθώς και για τις υπάρχουσες γυναίκες επιχειρηματίες, επισημαίνοντας την τοπική κατάσταση και τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινότητα των γυναικών επιχειρηματιών αναφορικά με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση σε κάθε μία από τις χώρες των εταίρων. Στη συνέχεια, περιγράφει τα διάφορα προγράμματα που διατίθενται στις χώρες των εταίρων της ομάδας εργασίας και τα οποία απευθύνονται σε γυναίκες επιχειρηματίες και αφορούν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Ακολουθεί μια περιγραφή των νέων υπηρεσιών/προϊόντων που ανέπτυξαν οι εταίροι των Επιμελητηρίων στο πλαίσιο του προγράμματος «On Board» προκειμένου να διευκολύνουν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τις γυναίκες επιχειρηματίες, ενώ το τελευταίο τμήμα του οδηγού περιλαμβάνει τα γενικά συμπεράσματα και τις συστάσεις πολιτικής που προκύπτουν από τις έρευνες και τις εργασίες που διεξήχθησαν από την ομάδα 8
εργασίας Πρόσβαση στη Χρηματοδότηση του προγράμματος «On Board». Σημαντική Δήλωση Αποποίησης Ευθύνης Σκοπός του παρόντος οδηγού δεν είναι να υποκαταστήσει νομικές, λογιστικές ή άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες ή συμβουλές. Οι συντάκτες του οδηγού αυτού δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη, ακόμα και στην απίθανη περίπτωση κατά την οποία προκληθεί άμεσα ή έμμεσα ζημιά σε οποιοδήποτε πρόσωπο ή περιουσία ως αποτέλεσμα της χρήσης ή αξιοποίησης του οδηγού αυτού. 2. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 2.1. ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία συγκεντρώθηκαν από τα πορίσματα των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 2007 στις χώρες των μελών της 3 ης ομάδας εργασίας. Σκοπός των ερευνών ήταν να αναλυθεί και να επισημανθεί η τοπική κατάσταση και τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες επιχειρηματίες αναφορικά με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση σε κάθε χώρα. Οι αναλυτικές έρευνες όλων των εταίρων επισυνάπτονται στον ηλεκτρονικό οδηγό (e-guide), στο site που δημιούργησε η Κεντρική Ένωσης Επιμελητηρίων στα πλαίσια του προγράμματος Women on Board of Local Development (Οι γυναίκες στην Τοπική Ανάπτυξη) www.on-board.gr ή στην ιστοσελίδα της Κ.Ε.Ε.Ε. www.uhc.gr. (Απαιτείται πρόσβαση στο Διαδίκτυο). 2.1.1. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Περίπου 70% των γυναικών επιχειρηματιών που έλαβαν μέρος στην έρευνα δήλωσαν ότι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση ήταν σημαντική για την επιχείρησή τους κατά το ξεκίνημά τους. Οι νέες κύπριες επιχειρηματίες συγκέντρωσαν το υψηλότερο ποσοστό, καθώς το 87,5% αυτών χαρακτήρισε το θέμα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση είτε σημαντικό είτε πολύ σημαντικό κατά το ξεκίνημά του. Ακολούθησαν η Ελλάδα, η Δημοκρατία της Τσεχίας και η Λετονία, με ποσοστά μεταξύ 70 και 80% (77,64%, 75% και 70% αντίστοιχα). Τα ποσοστά της έρευνας για τους Ιταλούς εταίρους, τη Ρώμη και την Τοσκάνη, ανήλθαν στο 66,7% και 65,9% αντίστοιχα. Τέλος, η Βουλγαρία είχε το χαμηλότερο ποσοστό, καθώς οι μισές σχεδόν από τις επιχειρηματίες ένα ποσοστό 48% - δήλωσαν ότι το θέμα της χρηματοδότησης ήταν είτε σημαντικό είτε πολύ σημαντικό για το ξεκίνημα της επιχείρησής τους. 9
Η σημασία της Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση για τις Επιχειρηματίες κατά το Ξεκίνημα τους (σημαντικό και πολύ σημαντικό) 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 87,50% 77,64% 65,90% 66,70% 75,00% 70,00% 48,00% Κύπρος Ελλάδα Τοσκάνη Ρώμη Ζλιν Λετονία Βουλγαρία Ομοίως, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση θεωρείται κρίσιμη στα μετέπειτα στάδια ανάπτυξης των γυναικείων επιχειρήσεων. Το μέσο ποσοστό είναι περίπου 76%, ενώ τα ποσοστά για τη Ρώμη, την Κύπρο, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τη Λετονία να πλησιάζουν ή να υπερβαίνουν το 80%. Η σημασία της Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση για τις Επιχειρηματίες στο Τρέχον Στάδιο Ανάπτυξης της Επιχείρησης (σημαντικό και πολύ σημαντικό) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 80,00% 78,86% 81,00% 78,57% 80,00% 72,00% 64,80% Κύπρος Ελλάδα Τοσκάνη Ρώμη Ζλιν Λετονία Βουλγαρία Για τις εργαζόμενες που εξετάζουν ή θα εξέταζαν το ενδεχόμενο να γίνουν επιχειρηματίες, το θέμα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση είναι σημαντικό ή πολύ σημαντικό για την τελική τους απόφαση. Κατά μέσο όρο, περίπου 88% των γυναικών εργαζομένων στις χώρεςεταίρους θεωρούν το θέμα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση εξίσου σημαντικό ή πολύ σημαντικό για την τελική τους απόφαση. Η σημασία της Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση για Εργ αζόμενες που εξετάζουν το Ενδεχόμενο να γίνουν Επιχειρηματίες (σημαντικό και πολύ σημαντικό) Βουλγαρία Ζλιν Τοσκάνη Κύπρος 77,30% 65,90% 92,00% 93,75% 93,00% 95,56% 96,66% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% 10
Για τις εργαζόμενες από την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Λετονία, τη Δημοκρατία της Τσεχίας και τη Βουλγαρία που εξετάζουν το ενδεχόμενο να γίνουν επιχειρηματίες, τα ποσοστά ξεπέρασαν το 90%. Για τις κύπριες εργαζόμενες, το ποσοστό ήταν εκπληκτικό, μόλις κάτω από 97%, ενώ ακολούθησαν οι ελληνίδες εργαζόμενες με ποσοστό 96% και οι λετονές και τσέχες εργαζόμενες, με ποσοστά περίπου 94% και 93% αντίστοιχα. Για τους Ιταλούς εταίρους, την Τοσκάνη και τη Ρώμη, το ποσοστό των εργαζομένων που θεωρούν το θέμα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση εξίσου ζωτικό στην απόφασή τους να γίνουν επιχειρηματίες ήταν 65,9% και 77,3% αντίστοιχα. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση χαρακτηρίστηκε σημαντικός παράγοντας στην απόφασή τους και από την πλειοψηφία των γυναικών εργαζομένων που δεν θεωρούν ότι είναι πιθανό να γίνουν επιχειρηματίες, με το μέσο ποσοστό να ανέρχεται περίπου στο 75%, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα. Ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά (άνω του 90%) καταγράφηκαν στη Βουλγαρία, στη Δημοκρατία της Τσεχίας και την Κύπρο. Η σημασία της Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση για την Από φα ση των Εργαζομένων να μην γίνουν Επιχειρηματίες (σημαντική και πολύ σημαντική) Βουλγαρία Ζλιν Τοσκάνη Κύπ ρος 30,80% 44,11% 80,00% 95,00% 93,00% 88,88% 91,30% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2.1.2. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ Το πιο κοινό εμπόδιο που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες επιχειρηματίες είναι προφανώς η συγκέντρωση κεφαλαίων. Αυτό αποδείχτηκε ότι ισχύει για όλα τα μέλη της ομάδας εργασίας, εκτός από τη Δημοκρατία της Τσεχίας. Οι επιχειρηματίες από την Κύπρο (52%), την Ελλάδα (55,69%), την Τοσκάνη (44,3%), τη Λετονία (34,31%), τη Βουλγαρία (69%) και τη Ρώμη (29%) δήλωσαν ότι το βασικό τους πρόβλημα στο ξεκίνημά τους ήταν η συγκέντρωση κεφαλαίων. Τα Βασικά Προβλήματα κατά το Ξεκίνημα 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 69,00% 52,00% 55,69% 44,30% 34,31% 29,00% 26,00% Κύπρος Ελλάδα Τοσκάνη Λετονί α Βουλγαρί α Ρώμη Ζλι ν Οι κονομι κά ζητήματα (εύρεση χρηματοδότησης) Εύρεση των σωστών επαφών 11
Η πιο δημοφιλής απάντηση για τις επιχειρηματίες από την περιφέρεια της Ζλιν της Δημοκρατίας της Τσεχίας ήταν ότι έπρεπε να βρουν τις σωστές επαφές για την επιχείρησή τους με ποσοστό 26%- αυτό αποτέλεσε το βασικό εμπόδιο κατά το ξεκίνημά τους. Το οικονομικό θέμα ήταν το δεύτερο πιο σημαντικό εμπόδιο, με ποσοστό 23%. Επιπλέον, η έρευνα απέδειξε ότι τα περισσότερα προβλήματα πρόσβασης στη χρηματοδότηση σχετίζονται με το τραπεζικό σύστημα, με την Ελλάδα, την Τοσκάνη, την Κύπρο και τη Βουλγαρία να καταγράφουν ποσοστά κοντά στο 70%. Είδος του Προβλήματος Πρόσβασης στη Χρηματοδότηση 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 69,23% 73,72% 70,60% 68,00% 48,00% 42,00% 38,89% Κύπρος Ελλάδα Τοσκάνη Ρώμη Ζλι ν Βουλγαρί α Λετονί α Τραπεζι κό Σύστημα Μη δι αθέσι μα κρατι κά κεφάλαι α Τέλος, η έρευνα απέδειξε ότι το είδος των προβλημάτων που σχετίζονται με το τραπεζικό σύστημα ήταν πρωτίστως το υψηλό κόστος της χρηματοδότησης και οι πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες που σχετίζονται με την εξασφάλιση της χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα. Το υψηλό κόστος της χρηματοδότησης συγκέντρωσε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στην Κύπρο (68,18%), στην Ελλάδα (57,84%) και τη Βουλγαρία (47%), ενώ οι πολύπλοκες / χρονοβόρες διαδικασίες συγκέντρωσαν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στη Βουλγαρία (76%), στην Τοσκάνη (41,7%), στην Ελλάδα (41,18%) και τη Λετονία (39,29%). Είδος των Προβλήμάτων που σχετίζονται με το Τραπεζικό Σύστημα 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 68,18% 57,84% 33,30% 26,00% 47,00% 45,45% 15,00% Υψηλό κόστος χρηματοδότησης 17,86% Απυσία γνώσεων διαπραγμάτευσης με την τράπεζα 51,96% 31,82% Έλλειψη επιχειρηματικού σχεδίου 76,00% 41,18% 41,70% 39,29% 29,00% 19,00% Πολύπλοκες / χρονοβόρες διαδικασίες 33,30% 32,14% 32,00% 25,00% 19,00% Έλλειψη εγγυήσεων Κύπρος Ελλάδα Τοσκάνη Ρώμη Ζλιν Λετονία Βουλγαρία 12
2.1.3. ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΟΥ ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ Με μέσο ποσοστό περίπου 61%, οι γυναίκες που απάντησαν στην έρευνα από τις έξι χώρες (7 περιφέρειες) δήλωσαν τους «Ίδιους Πόρους» ως την πρωταρχική πηγή χρηματοδότησης κατά το ξεκίνημά τους. Τα υψηλότερα αποτελέσματα καταγράφηκαν στην περίπτωση των γυναικών επιχειρηματιών από τη Βουλγαρία και την Τοσκάνη, με ποσοστό 71%. Πρωταρχική Πηγή Χρηματοδότησης κατά το Ξεκίνημα 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 66,67% 70,50% 71,00% 61,79% 49,00% 52,00% 57,14% Κύπ ρος Ελλάδα Τοσκάνη Ρώμη Ζλιν Λετονία Βουλγαρία Ίδιοι Πόροι Υψηλά αποτελέσματα καταγράφηκαν επίσης στις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο (66,67%), στην Ελλάδα (61,79%) και τη Λετονία (57,14%). Στην περιφέρεια του Ζλιν καταγράφηκε ποσοστό 52% και στη Ρώμη 49%. Η πρωταρχική πηγή συμβουλών για το ξεκίνημα των γυναικών διαφέρει μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα. Οι νέες επιχειρηματίες από την Κύπρο (42,22%) και τη Λετονία (34,21%) βασίστηκαν πρωτίστως σε συμβουλές από εμπορικές τράπεζες. Οι Ιταλοί εταίροι βασίστηκαν στις συμβουλές που έλαβαν από συμβούλους (Τοσκάνη 34,1% και Ρώμη 33%), ενώ οι υφιστάμενες γυναίκες επιχειρηματίες αποτέλεσαν τη βασική πηγή συμβουλών για τις νέες επιχειρηματίες από την περιφέρεια της Ζλιν (28%). Τέλος, οι γυναίκες από τη Βουλγαρία βασίστηκαν σε συμβουλές από το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον (52%), ενώ η πιο συχνή απάντηση των ελληνίδων επιχειρηματιών που ρωτήθηκαν για τη συγκεκριμένη ερώτηση ήταν «από κανέναν», με ποσοστό 28,86%. Πρωταρχική Πηγή Συμβουλών κατά το Ξεκίνημα 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 52,00% 42,22% 34,21% 34,10% 33,00% 28,00% 28,86% Cy prus Latv ia Tuscany Rome Zlin Bulgaria Greece Commercial Banks Consultants Existing Entrepreneurs Friends and Family Nowhere 13
2.2 ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν προγράμματα που διευκολύνουν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τις γυναίκες επιχειρηματίες, η ενημέρωση γι αυτά και η χρήση τους είναι ελάχιστη: αυτό ήταν ένα από τα βασικά αποτελέσματα της έρευνας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο οδηγός αυτός συγκεντρώνει έναν αριθμό διαθέσιμων προγραμμάτων στις χώρες των εταίρων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούν οι γυναίκες επιχειρηματίες, προκειμένου να λαμβάνουν κατευθυντήριες γραμμές στο θέμα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Στον οδηγό αυτό περιλαμβάνονται δύο κατηγορίες προγραμμάτων: εξατομικευμένα προγράμματα τα οποία απευθύνονται αποκλειστικά σε γυναίκες επιχειρηματίες και γενικά προγράμματα, τα οποία απευθύνονται τόσο σε άνδρες, όσο και σε γυναίκες επιχειρηματίες. Προκειμένου να γίνεται διάκριση μεταξύ των δύο κατηγοριών διαθέσιμων προγραμμάτων, τα προγράμματα που απευθύνονται αποκλειστικά σε γυναίκες περιλαμβάνονται με μπλε χρώμα. 2.2.1 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Ι. Χρηματοδότηση από εμπορικές τράπεζες Σχεδόν όλες οι εμπορικές τράπεζες της Βουλγαρίας προσφέρουν δανειακές διευκολύνσεις, ειδικά προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ΜΜΕ επιχειρήσεων. Σε γενικές γραμμές, τα δάνεια είναι ευέλικτα και εφαρμόζεται εξατομικευμένη προσέγγιση. Ο δανεισμός από τις εμπορικές τράπεζες χαρακτηρίζεται με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: Τύπος δανείου Επιχειρηματικό ιστορικό Επιτόκιο Όροι και προϋποθέσεις Εμπράγματη ασφάλεια/υποθήκη Πρόγραμμα αποπληρωμής Επιχειρηματικό σχέδιο Τύπος δανείου. Οι τράπεζες προσφέρουν μια ευρεία γκάμα δανείων, με βάση τις ανάγκες του δανειολήπτη. Στην πραγματικότητα, όλες οι τράπεζες προσφέρουν τους δύο βασικούς τύπους δανείων: δάνεια κεφαλαίου κίνησης και επενδυτικά δάνεια. Αυτοί οι δύο όροι χρησιμοποιούνται ευρέως, αλλά ορισμένες φορές τέτοιου είδους δάνεια ονομάζονται ανανεώσιμα, αναχρηματοδότησης, εξυπηρέτησης κ.λπ. 14
Επιχειρηματικό ιστορικό. Είναι σχετικά δύσκολο να χρηματοδοτηθούν επιχειρήσεις στο ξεκίνημά τους με τραπεζικά δάνεια. Η βασική αιτία είναι ο υψηλός κίνδυνος χρεοκοπίας των μικρών επιχειρήσεων και η απροθυμία των τραπεζών να αναλάβουν υψηλούς κινδύνους. Οι περισσότερες τράπεζες ζητούν έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι έχουν μεσολαβήσει τουλάχιστον τρεις μήνες επιχειρηματικής δραστηριότητας. Οι πελάτες που δεν έχουν επιχειρηματικό ιστορικό και οικονομική δραστηριότητα σπάνια λαμβάνουν χρηματοδότηση. Τόσο σε αυτή, όσο και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, πραγματοποιείται λεπτομερής ανάλυση των προοπτικών και της αποδοτικότητας της επιχείρησης, των προβλεπόμενων ταμειακών ροών και της αξίας και της ρευστότητας της εμπράγματης ασφάλειας, με βάση την οποία ορίζονται προσεκτικά οι όροι και το επιτόκιο δανεισμού ανάλογα με το επίπεδο του κινδύνου. Επιτόκιο. Το επιτόκιο είναι το τίμημα της πίστωσης. Διαμορφώνεται από διάφορους παράγοντες, ενώ οι βασικότεροι είναι το πιστωτικό ιστορικό του πελάτη με την τράπεζα, ο σκοπός της χρηματοδότησης, η διάρκεια, το ύψος, οι επιλογές εμπράγματης ασφάλειας, οι ικανότητες διαχείρισης, οι προοπτικές της επιχείρησης και του κλάδου, καθώς και το νόμισμα του δανείου. Το επιτόκιο επηρεάζεται επίσης από το κατά πόσο ο δανειολήπτης χρησιμοποιεί άλλες υπηρεσίες που παρέχονται από την τράπεζα, υπηρεσίες που παρέχονται από άλλες τράπεζες και, γενικά, από το κατά πόσο ο δανειολήπτης αποτελεί επιθυμητό πελάτη. Τα επιτόκια για τους πελάτες με ασφαλές πιστωτικό ιστορικό άνω των 5 ετών είναι ουσιαστικά χαμηλότερα, λόγω του μικρότερου αντιληπτού κινδύνου του πελάτη. Όροι και προϋποθέσεις. Στους όρους και τις προϋποθέσεις περιλαμβάνονται διάφορες «λεπτομέρειες», εκ των οποίων ορισμένες είναι πολύ σημαντικές. Τα δάνεια από τις εμπορικές τράπεζες περιλαμβάνουν πολλές χρεώσεις και προμήθειες. Περιλαμβάνουν μια εφάπαξ χρέωση επεξεργασίας της αίτησης δανείου. Κατά την έγκριση του δανείου, καταβάλλεται προμήθεια παροχής δανείου. Οι χρεώσεις εξυπηρέτησης δανείου καταβάλλονται κατά την εκταμίευση. Επιπλέον, πρόωρη εξόφληση επιφέρει ποινή. Συμπληρωματικές χρεώσεις ή/και προμήθειες χρεώνονται για την αξιολόγηση της εμπράγματης ασφάλειας, η οποία πραγματοποιείται είτε από εμπειρογνώμονες της τράπεζας είτε από αναγνωρισμένους εξωτερικούς εμπειρογνώμονες. Εμπράγματη ασφάλεια. Η εμπράγματη ασφάλεια αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο των προϋποθέσεων του δανείου, το οποίο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το ύψος του επιτοκίου. Κάθε τράπεζα έχει διαφορετικές απαιτήσεις για το ύψος της ασφάλειας. Ωστόσο επικρατούν δύο βασικοί κανόνες: η ασφάλεια πρέπει να υπερβαίνει το 130 τοις εκατό του ποσού του δανείου και το ποσό του δανείου δεν πρέπει να υπερβαίνει το 80 τοις εκατό της ασφάλειας. Διάφοροι άλλοι παράγοντες μπορεί να μειώσουν ή να αυξήσουν τις απαιτήσεις για το ύψος της ασφάλειας. 15
Οι υπολογισμοί του επιχειρηματία για την αξία της πρόσθετης ασφάλειας και η αξιολόγηση του εμπειρογνώμονα συχνά διαφέρουν σημαντικά. Η ενεχυριασμένη ασφάλεια κατατίθεται στο Κεντρικό Μητρώο Ειδικών Ενεχύρων. Επιπλέον, τα ενεχυριασμένα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να ασφαλιστούν υπέρ της τράπεζας με έξοδα του δανειολήπτη, γεγονός που πρέπει επίσης να συνυπολογιστεί, καθώς αυξάνει ακόμα περισσότερο το κόστος του δανεισμού. Πρόγραμμα αποπληρωμής. Σχεδόν όλα τα χρηματοδοτικά ιδρύματα προσφέρουν ευέλικτα προγράμματα αποπληρωμής. Επισημαίνεται ωστόσο ότι η ευελιξία αυτή προσφέρεται κυρίως σε επιχειρήσεις με υψηλά τακτικά έσοδα, όπως τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, καθώς και στο γεωργικό κλάδο κατά τις περιόδους αιχμής. Οι περισσότερες τράπεζες ακολουθούν τον κανόνα, σύμφωνα με τον οποίο οι ταμειακές ροές πρέπει να είναι διπλάσιες από τις δόσεις αποπληρωμής του δανείου. Θα πρέπει επίσης να πραγματοποιείται διάκριση μεταξύ της φυσιολογικής εποχικότητας και των προσωρινών οικονομικών προβλημάτων μιας επιχείρησης, έτσι ώστε να καθίσταται εκ των προτέρων σαφής ο βαθμός ευελιξίας του προγράμματος αποπληρωμής σε περίπτωση προσωρινών οικονομικών προβλημάτων. Επιχειρηματικό σχέδιο. Η πρακτική απαίτησης επιχειρηματικού σχεδίου συναντάται ολοένα και σπανιότερα. Καλύπτεται από το διορισμό ενός «συμβούλου επιχείρησης», ο οποίος βοηθά την εταιρεία να προετοιμάσει τα απαραίτητα έγγραφα. Επιπλέον, ο σύμβουλος καταρτίζει, σε συνεργασία με τον πελάτη, ένα πρωτόκολλο για την πραγματική κατάσταση της επιχείρησης με βάση τις προοπτικές για τα διαθέσιμα στοιχεία ενεργητικού και το κέρδος. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη διαχρονική ανάπτυξη της επιχείρησης: η ανάπτυξη διασφαλίζει ότι η επιχείρηση είναι όντως προσοδοφόρος και επικερδής. Για τη χρηματοδότηση μακροπρόθεσμων στοιχείων ενεργητικού απαιτείται πρωτίστως μια σαφής επιχειρηματική στρατηγική, παρά ένα επιχειρηματικό σχέδιο. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στο να εναρμονιστεί η επιχείρηση με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις και στο να ενημερωθεί ο επιχειρηματίας για τις ρυθμιστικές επιπτώσεις που έχει η ένταξη στην επιχείρησή του/της. II. Θεσμική χρηματοδότηση και χρηματοδότηση προγραμμάτων για εταιρείες στη Βουλγαρία A. Πρόγραμμα Δημιουργίας Ανταγωνιστικών Νέων Επιχειρήσεων (Πρόγραμμα 100) Το Πρόγραμμα Δημιουργίας Ανταγωνιστικών Νέων Επιχειρήσεων (Πρόγραμμα 100) είναι μια πρωτοβουλία του Υπουργείου Οικονομίας και Ενέργειας που ξεκίνησε το 2004 σε συνεργασία και με την υποστήριξη του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών 16
(UNDP) και εφαρμόζεται σε όλο το δίκτυο επιχειρηματικών κέντρων και φυτωρίων επιχειρήσεων του προγράμματος JOBS. Αρμόδια αρχή για το πρόγραμμα: Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας, Διεύθυνση Πολιτικής Επιχειρήσεων Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλέφωνο: +359 2 940 7581, 940 74 69, 940 72 97 Φαξ +359 2 987 2190; 981 9970; 981 5039 Email: e.anavi@mee.government.bg public@mее.government.bg, Δικτυακός τόπος: www.mee.government.bg, http://www.jobs-bg.org/project100.htm Β. Ευκαιρίες μέσω του Προγράμματος Υποστήριξης Επιχειρήσεων (JOBS). Στόχος του προγράμματος είναι να προάγει την αειφορία και την ανταγωνιστικότητα του ιδιωτικού τομέα, παρέχοντας ολοκληρωμένη και στοχευμένη υποστήριξη για τη σύσταση και την ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία, στους τομείς της Παραγωγής ή της Παροχής Υπηρεσιών και διευκολύνοντας τα άτομα με βιώσιμες και υποσχόμενες επιχειρηματικές ιδέες να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση. Προτεραιότητα δίνεται στις πρωτοποριακές ιδέες που περιλαμβάνουν τη χρήση τεχνολογιών πληροφοριών, ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ανάπτυξη νέων προϊόντων και τεχνολογιών και προγράμματα με οικολογικό προσανατολισμό. Το πρόγραμμα είχε συνολικό προϋπολογισμό 2,1 εκατ. BGN (λεβ Βουλγαρίας) για το 2004 και το 2005 και χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας. Η ενίσχυση που δίνεται από το πρόγραμμα είναι της τάξης των 5.000 15.000 BGN, με ελάχιστη συμμετοχή του αιτούντα ύψους 20%. Το πρόγραμμα δεν χρηματοδοτεί ιδέες που σχετίζονται με το εμπόριο και τη διανομή, τη γεωργία, τις χρηματοοικονομικές και μεσιτικές υπηρεσίες, τα τυχερά παιχνίδια, τις ασφάλειες και τη διαφήμιση, την εκπαίδευση και τις υπηρεσίες φροντίδας της υγείας, την παραγωγή οινοπνευματωδών ποτών, τα προϊόντα καπνού και τα όπλα, τα προϊόντα που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Αρμόδια αρχή για το πρόγραμμα: Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας, Διεύθυνση Πολιτικής Επιχειρήσεων Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλέφωνο: +359 2 940 7581, 940 74 69, 940 72 97 Φαξ +359 2 987 2190; 981 9970; 981 5039 Email: e.anavi@mee.government.bg public@mее.government.bg, Δικτυακός τόπος: www.mee.government.bg, http://www.jobs-bg.org/project100.htm 17
Γ. Εθνικό Ταμείο Καινοτομιών Η θέσπιση μιας σταθερής πολιτικής που ενθαρρύνει την καινοτομία και την εφαρμογή κινήτρων, έτσι ώστε οι ιδιώτες επιχειρηματίες να αναλαμβάνουν υψηλότερους κινδύνους και να επενδύουν σε νέα προϊόντα προσανατολισμένα στην αγορά, αποτελεί παράγοντα-κλειδί για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των βουλγαρικών επιχειρήσεων. Η βιομηχανία της Βουλγαρίας μπορεί να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μέσα από την εφαρμογή και τη διάδοση καινοτομιών. Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν ευέλικτες επιχειρήσεις, οι οποίες προσαρμόζονται εύκολα στις συνθήκες της αγοράς και είναι ανοικτές σε νέα προϊόντα, εφαρμόζοντας πιο αποτελεσματική οργάνωση της παραγωγής και νέες τεχνολογίες. Από το 2005, έχει ιδρυθεί ένα Εθνικό Ταμείο Καινοτομιών. Πρόκειται για έναν επιχειρησιακό μηχανισμό που προωθεί την επιχειρηματική δραστηριότητα υποστηρίζοντας τις επιχειρήσεις στα στάδια του σχεδιασμού, των δοκιμών και της ανάπτυξης (ή σημαντικής βελτίωσης) νέων προϊόντων και τεχνολογιών. Στις θεμελιώδεις αρχές που υποστηρίζουν το χρηματοδοτικό πρόγραμμα που έχει αναπτυχθεί για την ενίσχυση καινοτόμων επιχειρήσεων από το Εθνικό Ταμείο Καινοτομιών συμπεριλαμβάνονται τα εξής: - Υποστήριξη των επιχειρήσεων μέσω της χορήγησης ενίσχυσης (επιδότηση); - Επιλέξιμα για αίτηση επιδότησης θα είναι τα πρόσωπα που έχουν συσταθεί με βάση το Εμπορικό Νόμο και υλοποιούν προγράμματα μόνα τους ή σε συνεργασία με άλλα πρόσωπα, τα οποία έχουν συσταθεί με βάση τον Εμπορικό Νόμο, ιδρύματα ανωτάτης εκπαίδευσης, BAS 1, επιστημονικούς οργανισμούς ή ομάδες - Επιλέξιμα για επιδότηση θα είναι τα προγράμματα εφαρμοσμένης επιστημονικής έρευνας και τα προγράμματα τύπου μελέτης σκοπιμότητας - Το μέγιστο ύψος της επιδότησης θα είναι έως και 500.000 BGN για προγράμματα εφαρμοσμένης επιστημονικής έρευνας με περίοδο υλοποίησης έως και 3 χρόνια. Επιδοτούμενο θα είναι το 50 τοις εκατό των επιλέξιμων δαπανών για δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των τέτοιων προγραμμάτων και το 25 τοις εκατό των επιλέξιμων δαπανών για δραστηριότητες ανάπτυξης προϊόντων (δηλ. δραστηριότητες που είναι πιο κοντά στην αγορά). Ένα συμπληρωματικό 10 τοις εκατό της επιδότησης θα δίνεται σε ομάδες προγραμμάτων, στις οποίες συμμετέχουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις. 1 BAS Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών 18
Ένα συμπληρωματικό 10 τοις εκατό της επιδότησης προβλέπεται επίσης για επιστημονικούς οργανισμούς Για προγράμματα τύπου μελέτης σκοπιμότητας, επιλέξιμο για επιδότηση είναι το 25 τοις εκατό των πραγματικών δαπανών, ενώ το μέγιστο ύψος της επιδότητης είναι 50.000 BGN για προγράμματα με περίοδο υλοποίησης έως και 1 χρόνο. Ο προϋπολογισμός για το 2005 ανέρχεται στα 5.000.000 BGN και χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας. Ο Εκτελεστικός Οργανισμός Προώθησης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (EAPSME) είναι αρμόδιος για τη συνολική διοίκηση του Εθνικού Ταμείου Καινοτομιών. Αρμόδια αρχή για το πρόγραμμα: Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας, Διεύθυνση Πολιτικής Επιχειρήσεων Βουλγαρικός Οργανισμός Προώθησης ΜΜΕ Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλέφωνο: +359 2 9329243, 9329240 Φαξ +359 2 9805869 Email: b.cherkovaliev@sme.government.bg, 1office@sme.government.bg Δικτυακός τόπος: www.sme.government.bg and www.mee.government.bg Δ. Η Ένωση Λαϊκών Συνεταιριστικών Ταμείων Η Ένωση Λαϊκών Συνεταιριστικών Ταμείων ιδρύθηκε το 1994. Περιλαμβάνει 22 χρηματοδοτικούς συνεταιρισμούς, διαθέτοντας συνολικά 31.000 μέλη σε όλη τη χώρα. Μόνο μέλη συνεταιρισμών ιδιοκτήτες συνεταιριστικών χρηματοδοτικών ιδρυμάτων που έχουν επενδύσει στον οργανισμό μπορούν να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες που παρέχει, δηλαδή εύκολη πρόσβαση σε δάνεια. Οι συνεταιρισμοί έχουν προσφέρει μέχρι σήμερα περισσότερα από 16.000 δάνεια. Αρμόδιος φορέας για το πρόγραμμα: Η Ένωση Λαϊκών Συνεταιριστικών Ταμείων Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλέφωνο (+359 82) 821 153. 821 150 Φαξ (+359 82) 821 152 Email: kskrpb@mlnk.net Δικτυακός τόπος: www.popkasa-rs.com. 19
E. Micro-fund JSC Το ταμείο Micro-fund JSC υποστηρίζει τους επιχειρηματίες της Βουλγαρίας, προσφέροντας εναλλακτικές χρηματοδοτικές και λοιπές υπηρεσίες σε μικρές εταιρείες, οι οποίες δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν κονδύλια για τα επιχειρηματικά τους σχέδια. Το ταμείο διαθέτει 10 καταστήματα και 7 γραφεία σε 215 δήμους. Έως σήμερα, έχει προσφέρει 3.100 δάνεια με συνολικό ύψος άνω των 26 εκατ. BGN. 40 τοις εκατό των πελατών του είναι γυναίκες που δημιουργούν τη δική τους επιχείρηση. Το ταμείο έχει υποστηρίξει περισσότερες από 350 νέες εταιρείες. Αρμόδιος φορέας για το πρόγραμμα: Micro-fund JSC Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλέφωνο: +359-2-9154834, +359-2-9154840 Φαξ: +359-2-9154811 Email: 1breskovski@ngorc.net Δικτυακός τόπος: www.micro.ngorc.net ΣΤ. Συνεταιρισμός Nachala Ο Συνεταιρισμός Nachala ιδρύθηκε το 1997. Διαθέτει ένα επιχειρησιακό ταμείο αμοιβαίας βοήθειας που υποστηρίζει τις επιχειρήσεις των «μελών» δίνοντας μικρά βραχυπρόθεσμα δάνεια. Αποστολή του συνεταιρισμού Nachala είναι να υποστηρίζει τους μικρούς επιχειρηματίες και τους φτωχούς και άνεργους πολίτες της Βουλγαρίας, ώστε να βελτιώνουν το βιοτικό τους επίπεδο. Το σημείο εστίασης της στρατηγικής του συνεταιρισμού είναι η βελτίωση των δυνατοτήτων παροχής ποιοτικών υπηρεσιών σε μικρούς επιχειρηματίες. Έως σήμερα, ο Συνεταιρισμός Nachala διαθέτει 11 περιφερειακά γραφεία, τα οποία καλύπτουν το 88 τοις εκατό της επικράτειας της Βουλγαρίας, με στόχο για το 2007 άνω του 95 τοις εκατό. Μέχρι το τέλος Μαρτίου του 2005, ο Συνεταιρισμός Nachala είχε δώσει 11.736 δάνεια συνολικού ύψους άνω των 41 εκατ. BGN, ενώ το 43 τοις εκατό των δανείων έχουν δοθεί σε γυναίκες. Αρμόδιος φορέας για το πρόγραμμα: Συνεταιρισμός Nachala Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλέφωνο: +359-2-9608311, 9608312 Φαξ: +359-2-9608342 Email: 1sofia@nachala.bg Δικτυακός τόπος: www.nachala.bg. 20