ρ. Γιώργος Κ. Ζάχος ιευθυντής Βιβλιοθήκης Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Ακαδηµαϊκές Βιβλιοθήκες: Προκλήσεις και προοπτικές στην «Μετά ΕΠΕΑΕΚ» εποχή. 28-03-2008 1
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Οι προκλήσεις στις Βιβλιοθήκες µας τα επόµενα χρόνια θα προέλθουν από: Τις εξελίξεις στην πληροφοριακή τεχνολογία και τα ίκτυα Πληροφοριών. Τις αλλαγές στη φύση των συλλογών µας (Ψηφιακό υλικό) 28-03-2008 2
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Τις αλλαγές στις συµπεριφορές των χρηστών µας Τις αλλαγές στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση. Το ενδεχόµενο να σταµατήσει η χρηµατοδότησή τους µέσω έργων ( ΕΠΕΑΕΚ, κ.α). 28-03-2008 3
Προκλήσεις λόγω ιαδικτύου Οι Βιβλιοθήκες µας αντιµετωπίζουν ήδη: Μείωση στη χρήση των παραδοσιακών υπηρεσιών τους. Ανταγωνισµό από το Internet, τις Μηχανές Αναζήτησης (Google, Yahoo! κ.α.), Τα Portals, τους εµπορικούς προµηθευτές άρθρων και άλλες πηγές πληροφόρησης κ.α. 28-03-2008 4
Προκλήσεις λόγω ιαδικτύου Αύξηση στην πρόσβαση υλικού µε υπογραφή σύµβασης πρόσβασης. ιαχείριση των ηλεκτρονικών πηγών, διαλειτουργικότητα, ασφάλεια, πιστοποίηση των χρηστών, Εξουσιοδοτήσεις πρόσβασης κ.α. Αναµόρφωση του καταλόγου στα πρότυπα των µηχανών αναζήτησης του ιαδικτύου. 28-03-2008 5
Προκλήσεις λόγω Ψηφιακών Συλλογών Αυξανόµενος αριθµός ερευνητικής παραγωγής θα είναι σε ηλεκτρονική µορφή (θετικές αλλά και θεωρητικές επιστήµες). Η διαχείριση των ηλεκτρονικών πηγών, η διασύνδεσή τους, η ασφάλεια και η ταυτοποίηση των χρηστών που θα έχουν δικαίωµα χρήσης τους. 28-03-2008 6
Προκλήσεις λόγω Ψηφιακών Συλλογών Ηδηµιουργία, χρήση και διατήρηση, ερευνητικών δεδοµένων σε ψηφιακή µορφή. Η προσθήκη µεταδεδοµένων στις ψηφιακές πηγές και η ενοποίηση τους µε τον κατάλογο της Βιβλιοθήκης. Η πρόσβαση σε πρωταρχικά δεδοµένα επιστηµονικών δηµοσιεύσεων. 28-03-2008 7
Προκλήσεις λόγω Ψηφιακών Συλλογών Ησυµµετοχή σε προγράµµατα µαζικής ψηφιοποίησης. Η ενσωµάτωση των νέων µέσων µάθησης µε τις έντυπες συλλογές και την ψηφιακή Βιβλιοθήκη. Η εξασφάλιση της πρόσβαση σε περισσότερες ηλεκτρονικές πηγές Η ένταξη e-books στις συλλογές της Βιβλιοθήκης. 28-03-2008 8
Προκλήσεις λόγω Ψηφιακών Συλλογών Ηδιατήρηση και ο εµπλουτισµός των ηλεκτρονικών πηγών της ίδιας της Βιβλιοθήκης και η παραγωγή µεταδεδοµένων περιγραφής τους. Η ενσωµάτωση των ψηφιακών συλλογών της Βιβλιοθήκες µε άλλες εκτός αυτής µε την ανάπτυξη συλλογικών καταλόγων κ.α. 28-03-2008 9
Αλλαγές στην συµπεριφορά των χρηστών Οι Χρήστες µας: Θα χρησιµοποιούν το Internet πριν να ερευνήσουν στη Βιβλιοθήκη. Θα προτιµούν την χρήση µηχανών αναζήτησης παρά το Website της Βιβλιοθήκης. Θα χρησιµοποιούν τη Βιβλιοθήκη ως χώρο κοινωνικής επαφής και µελέτης. Θα ξοδεύουν περισσότερο χώρο στη Βιβλιοθήκη για πλοήγηση στο Web, στο chatting, e-mail κ.α. 28-03-2008 10
Αλλαγές στην συµπεριφορά των χρηστών Θα χρησιµοποιούν την Βιβλιοθήκη χωρίς να την επισκέπτονται Η αντίληψη «εντοπισµός» = «διάθεση» θα καθιερωθεί Η εκτίµησή τους για τη Βιβλιοθήκη ως φυσικό χώρο θα µειώνεται. 28-03-2008 11
Αλλαγές στην συµπεριφορά των χρηστών Ηεπόµενη γενιά των φοιτητών : Θα αισθάνονται αυτάρκεις στην αναζήτηση πληροφοριών. Θα προτιµούν τις µηχανές αναζήτησης παρά τον κατάλογο της Βιβλιοθήκης Θα θέλουν πρόσβαση σε πληροφόρηση οποιαδήποτε στιγµή από οπουδήποτε. Θα απαιτούν γρήγορη, ασφαλή, προσωποποιηµένη και ανοιχτή πρόσβαση σε πληροφορίες και πληροφοριακά εργαλεία. 28-03-2008 12
Αλλαγές στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση Τα επόµενα χρόνια τα ΑΕΙ & ΑΤΕΙ θα αντιµετωπίσουν: Αξιολόγηση και συγκρίσεις µεταξύ τους και o διεθνώς Χρηµατοδότηση µέσω προγραµµάτων (Projects) Μεγαλύτερο ανταγωνισµό µεταξύ τους για προσέλκυση πόρων. Υποχρέωση να δηµιουργούν ηλεκτρονικά αρχεία της δικής τους εκπαιδευτικής και ερευνητικής παραγωγής (Ιδρυµατικά Αποθετήρια). 28-03-2008 13
Αλλαγές στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση. o o Μεγαλύτερη κινητικότητα: φοιτητών, ερευνητών, διδασκόντων Μεγαλύτερη συνεργασία σε εκπαιδευτικά και ερευνητικά θέµατα. 28-03-2008 14
Αλλαγές στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση. Νέα εκπαιδευτικά παραδείγµατα (Μάθηση από απόσταση, Ανεξάρτητη µάθηση κ.α.) Ανάπτυξη και Χρήση ψηφιακού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος: Blackboard (WebCT) κ.α. 28-03-2008 15
Αλλαγές στην εκπαιδευτική διαδικασία Στις νέες εκπαιδευτικές πρακτικές οι Βιβλιοθήκες καλούνται: να προσφέρουν όχι µόνο υποστήριξη αλλά και εκπαίδευση στη χρήση πληροφοριακών πηγών και νέων εκπαιδευτικών µέσων. να συνεργάζονται µε τα Τµήµατα για τη δηµιουργία, την οργάνωση και την παρουσίαση ηλεκτρονικών µαθηµάτων. να µετατρέψουν τα αναγνωστήρια τους σε κέντρα µάθησης. 28-03-2008 16
Αλλαγές στην εκπαιδευτική διαδικασία Να ενσωµατώνουν νέα µέσα µάθησης µε τις συλλογές και την ψηφιακή Βιβλιοθήκη τους. Να δηµιουργούν και να αποκτούν ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόµενο. 28-03-2008 17
Μετά το ΕΠΕΑΕΚ Στην περίπτωση που θα σταµατήσει η χρηµατοδότηση από πόρους του ΕΠΕΑΕΚ τα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ θα αντιµετωπίσουν: Μεγάλη επιβάρυνση του τακτικού προϋπολογισµού τους για αγορά: Ηλεκτρονικού υλικού (ηπεριοδικά, Βάσεις δεδοµένων, κ.α.) Ηλεκτρονικού εξοπλισµού 28-03-2008 18
Μετά το ΕΠΕΑΕΚ Προσλήψεις προσωπικού (Βιβλιοθηκονόµους, ειδικούς πληροφορικής κ.α.) Συνέχιση των έργων Ψηφιοποίησης Αναβάθµιση και Συντήρηση εξοπλισµών κ.α. Ανάληψη νέων ρόλων από την Βιβλιοθήκη 28-03-2008 19
Ερωτήµατα Πως θα ανταποκριθούµε στις αυξηµένες προσδοκίες των χρηστών µας; Πως θα ανταποκριθεί και ποια θα είναι η θέση της Βιβλιοθήκης στις αλλαγές που συντελούνται στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση της χώρας µας; Πως θα µπορέσουµε να διατηρήσουµε το επίπεδο υπηρεσιών, συλλογών και υποδοµών που εξασφαλίσαµε µέσω των έργων ΕΠΕΑΕΚ; 28-03-2008 20
Ερωτήµατα Θα µπορέσει να χρηµατοδοτηθεί επαρκώς η Βιβλιοθήκη από τον τακτικό προϋπολογισµό των Ιδρυµάτων ώστε να διατηρήσουν ότι δηµιούργησαν αλλά και και να το αναβαθµίσουν; Θα µπορέσουν τα Ιδρύµατα να διατηρήσουν το προσωπικό που τώρα µισθοδοτείται µέσω των έργων ΕΠΕΑΕΚ; Θα µπορέσουν οι Βιβλιοθήκες να λειτουργήσουν και να αναβαθµίσουν τις υποδοµές που δηµιούργησαν µέσω των έργων ΕΠΕΑΕΚ; 28-03-2008 21
Ερωτήµατα Οι Βιβλιοθήκες µας είναι έτοιµες να αναλάβουν ρόλους στις νέες εκπαιδευτικές πρακτικές που θα εφαρµοστούν στα Ιδρύµατά µας; Τα προγράµµατα ψηφιοποίησης που ξεκίνησαν µέσω των έργων ΕΠΕΑΕΚ θα συνεχιστούν ή θα εξαφανιστούν; 28-03-2008 22
Απαντήσεις Γενικές απαντήσεις ΕΝ υπάρχουν Οι απαντήσεις θα δοθούν ανα Ίδρυµα και θα εξαρτηθούν από προσωπικές αντιλήψεις, ικανότητες και συµπεριφορές και βέβαια την πολιτική βούληση της Κυβέρνησης να χρηµατοδοτήσει τα Ιδρύµατα και τις Βιβλιοθήκες µε τους απαραίτητους πόρους. 28-03-2008 23
Τι πρέπει να κάνουµε... Να οργανώνουµε τις έντυπες και ηλεκτρονικές συλλογές µας µε αποτελεσµατικό τρόπο. Να διαθέτουµε προσωπικό ικανό στον εντοπισµό και στην αξιολόγηση των πληροφορικών πηγών κάθε µορφής. Να διαθέτουµε έντυπο υλικό (Βιβλία κ.α.) σε αριθµούς ικανούς να στηρίξουν τις νέες µαθησιακές πρακτικές. Να διαθέτουµε χώρους ελκυστικούς για µάθηση, κοινωνική επαφή και πολιτιστικές δραστηριότητες. 28-03-2008 24
Τι πρέπει να κάνουµε Να συνδέσουµε λειτουργικά τη Βιβλιοθήκη µε το Κέντρο Η/Υ και το Κέντρο ικτύων. Να ανανεώσουµε το ενδιαφέρον για την Βιβλιοθήκη ως χώρο ανάγνωσης και ακαδηµαϊκής ζωής. 28-03-2008 25
Τι πρέπει να κάνουµε... o o o Να αναδιοργανώσουµε τις υπηρεσίες µας και να βελτιώσουµε τις δεξιότητες του προσωπικού µας. Να επιτύχουµε µεγαλύτερη συνεργασία σε τοπικό, περιφερειακό, Εθνικό και ιεθνές επίπεδο µε σκοπό να προσφέρουµε καλύτερες και οικονοµικότερες υπηρεσίες. Να είµαστε έτοιµοι να εκχωρούµε λειτουργίες που µπορούν να γίνουν καλύτερα από άλλους. 28-03-2008 26
Τι πρέπει να κάνουµε... Να συνεργαστούµε µε τα Εκπαιδευτικά Τµήµατα Να προβάλουµε τη Βιβλιοθήκη και να επιδιώκοµε καλύτερη αξιοποίηση των πληροφοριακών πηγών. Να αξιοποιήσουµε στο µέγιστο τις δυνατότητες που µας προσφέρει η τεχνολογία για την προσφορά στοχευµένων υπηρεσιών. 28-03-2008 27
Τι πρέπει να κάνουµε... Να αναµορφώσουµε τους χώρους της Βιβλιοθήκης µας ώστε να: ιατίθενται για ενεργή και συνεργαστική µάθηση Έχουν τη µέγιστη δυνατή πολυµορφία: Περιοχές παραγωγής και χρήσης πολυµέσων, θέσεις οµαδικής εργασίας, αίθουσες πρόσβασης και χρήσης πληροφορικών πηγών κ.α. 28-03-2008 28
Τι πρέπει να κάνουµε... Η Βιβλιοθήκη να γίνει ο κύριος φορέας προβολής του Πανεπιστηµίου και να λειτουργεί ως πολιτιστικός φορέας του Ιδρύµατος. 28-03-2008 29
Τι πρέπει να κάνουµε... Επειδή το παρελθόν και η εµπειρία που έχουµε δεν µας κάνουν να αισιοδοξούµε πρέπει να: Πιέσουµε µε κάθε µέσο για συνέχιση της χρηµατοδότησης των Βιβλιοθηκών µέσω έργων του ΕΣΠΑ. Αλλά και να προετοιµάσουµε τις Βιβλιοθήκες µας τόσο λειτουργικά, όσο και οργανωτικά για την µετά ΕΠΕΑΕΚ εποχή. 28-03-2008 30
Οι Βιβλιοθήκες µας έζησαν στην προ ΕΠΕΑΕΚ εποχή και θα ζήσουν και µετά από αυτό αλλά για να διατηρήσουν το επίπεδο που κατέκτησαν αλλά και να αναπτυχθούν χρειάζονται: ΠΟΡΟΙ & ΥΠΟ ΟΜΕΣ. Ας ελπίσουµε ότι θα το αντιληφθούν και αυτοί που έχουν την ευθύνη να µας τα προσφέρουν. 28-03-2008 31
Σας ευχαριστώ για την υποµονή σας!!! 28-03-2008 32
Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Κεντρική Βιβλιοθήκη Πανεπιστηµιούπολη Ιωαννίνων 45110 Ιωάννινα http://www.lib.uoi.gr gzachos@cc.uoi.gr Τηλ.: 26510 95010 Fax:26510 95096 Blogs: http://www.vivliothikonomos.blogspot.com http://www.dimotis.blogspot.com 28-03-2008 33