ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟY

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟY ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ ΚΑΡΑΜΠΙΤΣΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΜΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ...6 1.1. ΕΠΩΝΥΜΙΑ, ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ...6 1.2. ΤΕΧΝΙΚΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 6 1.2.1. Τεχνικές Προδιαγραφές... 6 1.2.2. Γεωμετρικά στοιχεία... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ-ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 11 4.1. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 11 4.1.1. Κλιματολογικά στοιχεία... 11 4.1.2. Έδαφος-Γεωλογικά χαρακτηριστικά... 14 4.1.3. Υδρολογικά στοιχεία... 17 4.1.4. Οικοσυστήματα / χλωρίδα-πανίδα/ φυτοκάλυψη... 18 4.1.5. Φυσικό Τοπίο... 21 4.2. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 21 4.2.1. Πληθυσμός- Απασχόληση... 21 4.2.2. Παραγωγική τομείς... 22 2

4.2.3. Υφιστάμενη υποδομή της περιοχής... 25 4.2.4. Ιστορικοί-Αρχαιολογικοί χώροι... 30 4.3. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 31 4.3.1. Εκμετάλλευση και επιβάρυνση του εδάφους και του υπεδάφους... 31 4.3.2. Εκμετάλλευση και επιβάρυνση των υδάτινων πόρων... 31 4.3.3. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στη χλωρίδα και την πανίδα... 32 4.3.4. Επιδράσεις στην ατμόσφαιρα και το κλίμα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες... 34 4.3.5. Υφιστάμενη κατάσταση ηχορύπανσης... 37 4.3.6. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στο ιστορικό περιβάλλον... 38 4.3.7. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στο φυσικό τοπίο... 38 4.4. ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 40 5.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 40 5.2. ΦΑΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ... 41 5.2.1. Εργοταξιακοί χώροι... 41 5.2.2. Απαιτήσεις σε πρώτες ύλες-δανειοθάλαμοι-απόβλητα και χώροι αποθέσεων... 41 5.3. ΦΑΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 43 5.3.1. Χρονικός προγραμματισμός... 43 5.3.2. Περιγραφή μόνιμης λειτουργίας και στοιχεία κυκλοφοριακού φόρτου... 43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... 47 6.1. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ... 47 6.1.1. Επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα... 47 6.1.2. Επιπτώσεις στο έδαφος και το υπέδαφος της περιοχής... 63 3

6.1.3. Επιπτώσεις στους υδάτινους πόρους... 64 6.1.4.Επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα... 65 6.2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 66 6.3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ... 73 6.3.1. Επιπτώσεις στους οικισμούς... 73 6.3.2. Επιπτώσεις στις οικονομικές και παραγωγικές δραστηριότητες... 74 6.3.3. Επιπτώσεις στις χρήσεις γης και τα δίκτυα... 74 6.4. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 75 6.5. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ... 75 6.6. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 76 6.7. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... 77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... 78 7.1. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... 78 7.1.1. Μέτρα αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης... 78 7.1.2. Μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων στο έδαφος και στο υπέδαφος... 79 7.1.3. Μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων στους υδάτινους πόρους... 80 7.1.4. Μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων στην χλωρίδα και την πανίδα... 81 7.2. ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗΣ... 85 7.3. ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 87 7.3.1. Αντιμετώπιση επιπτώσεων στους οικισμούς και την απασχόληση... 87 7.3.2. Αντιμετώπιση επιπτώσεων στο ιστορικό- πολιτιστικό περιβάλλον... 89 7.4. ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ... 89 7.5. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 90 4

7.6. ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΡΩΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... 91 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 99 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 1.1. ΕΠΩΝΥΜΙΑ, ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ Τίτλος Μελέτης: Μελέτη περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Οδικού Δικτύου Φορέας Υλοποίησης: Ανώνυμη Εταιρία Μελετητής: Καραμπιτσάκης Αθανάσιος, Μηχανικός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου 1.2. ΤΕΧΝΙΚΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 1.2.1. Τεχνικές προδιαγραφές Για την σύνταξη της μελέτης του έργου χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω κανονισμοί: 1. Π.Δ. 696/74 Π.Δ. 515/89 2. Τεύχος 103/Ι.Ε. 60-62 Διαμόρφωσης Διατομών Ελληνικών Οδών 3. Τεύχος 104/Ι.Ε. 64 Διαμόρφωσης Ελιγμών Ελληνικών Οδών 4. Kανονισμοί Μελετών Γεφυρών και Τεχνικών Έργων 5. Εγκύκλιος Α144/75 περί μελετών τεχνικών έργων 6. Εγκύκλιος Α82/75 περί καθορισμού διατομών γεφυρών 7. Εγκύκλιος Γ82/64 περί μελετών παρά οικισμούς 8. Η Ανάλυση Τιμών Έργων Οδοποιίας και Υδραυλικών Έργων 9. Πρότυπες Τεχνικές Προδιαγραφές Χωματουργικών,Τεχνικών Έργων, Οδοστρωσίας, και Ασφαλτικών Έργων. 10. Σχέδιο Ελληνικών Κανονισμών Υπεραστικών Οδών 11. Οδηγίες Σήμανσης Ελληνικών Οδών 12. Πρότυπα κατασκευής έργων της Δ/νσης Οδικών Έργων του ΥΠΕΧΩΔΕ 6

1.2.2. Γεωμετρικά Στοιχεία Ο γεωμετρικός σχεδιασμός των παραλλήλων και καθέτων οδικών έργων έγινε σύμφωνα με τον κανονισμό RAS και τον Κανονισμό μελετών του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η ταχύτητα μελέτης ελήφθη Ve=50km/h Τα πρανή των επιχωμάτων έχουν γενικά κλίση 3:4 ανεξάρτητα με το ύψος του επιχώματος ενώ τα πρανή των ορυγμάτων, ανάλογα με τις τοπικές εδαφικές συνθήκες,έχουν κλίση από 1:2 μέχρι 1:1. Στο μήκος που αναπτύσσονται οι περιδιαβάσεις, η κλίση των ορυγμάτων είναι 3:4 Σε όλο το εύρος καταλήψεως προβλέπεται αφαίρεση της επιφανειακής φυτικής γης σε βάθος τουλάχιστον 25cm. Τα γεωμετρικά στοιχεία του τεχνικού δίνονται στη συνέχεα : Μήκος Τεχνικού είναι 40m Ελεύθερο ύψος της οδού είναι σε όλες τις θέσεις μεγαλύτερο από 4m Διατομή Τεχνικού έχει πλάτος 25.50m Θεμελιώδη Αντιστηρίξεις: Η θεμελίωση του έργου θα γίνει με πασσάλους. Η αντιστήριξη των πρανών θα γίνει με πασσαλότοιχους. Κατά την φάση της κατασκευής,θα κατασκευασθεί πασσαλότοιχος κατά μήκος του άξονα, ώστε να διατηρηθεί η κυκλοφορία. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ αφορά την κατασκευή οδικού δικτύου και τη κατασκευή ανισόπεδης διάβασης των σιδηροδρομικών γραμμών ώστε να αποκατασταθεί η κυκλοφορία οχημάτων και πεζών, με μεγαλύτερη ασφάλεια μετά την περίφραξη της σιδηροδρομικής γραμμής. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΕΚΤΑΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ Η περιοχή μελέτης υπάγεται διοικητικά στο Νομό Θεσσαλονίκης. Ο νομός έχει έκταση 3.683km2 και πληθυσμό 1.099.598 κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2005 ). Ο Νομός Θεσσαλονίκης βρίσκεται στην κεντρική Μακεδονία και βρέχεται από τον Θερμαϊκό κόλπο στα δυτικά και τον Στρυμονικό κόλπο στα ανατολικά. Στο κεντρικότμήμα του νομού υπάρχει η κοιλάδα της Μυγδονίας με τη Λίμνη Κορώνεια και λίγο ανατολικότερα τη Λίμνη Βόλβη. Ο νομός Θεσσαλονίκης συνορεύει : Νοτιοδυτικά με το Νομό Ημαθίας Δυτικά με το Νομό Πέλλας Βόρεια με το Νομό Κιλκίς Ανατολικά με το Νομό Χαλκιδικής Το συνολικό έργο αναλύεται σε υποτμήματα ως εξής: Α) Οδικός κλάδος Α μήκους 375μ. Β) Οδικός κλάδος Β μήκους 300μ. Γ) Οδικός κλάδος Γ μήκους 150μ. Δ)Οδικός κλάδος Δ μήκους 90μ. Ε) Κυκλική πλατεία διαμέτρου 40μ. Οι ως άνω οδικοί κλάδοι συμβάλλουν σε κυκλική πλατεία μέσω της οποίας εξασφαλίζονται, όλες οι δυνατές κινήσεις από και προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Ως άμεση περιοχή του έργου, θεωρείται η περιοχή που εκτείνεται σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου περιμετρικά του έργου, ενώ ως ευρύτερη περιοχή που περικλείεται από τα διοικητικά όρια του δήμου, εντός του οποίου διέρχεται το έργο. 9

Το τοπίο της περιοχής μελέτης χαρακτηρίζεται από ποικίλες χρήσης γης. Υπάρχει αστική συγκέντρωση του οικισμού στη ζώνη άμεσης επιρροής καθώς και άλλων,πιο μακρινών οικισμών,στην ευρύτερη ζώνη. Ευρύτερη περιοχή του έργου είναι πεδινή και αποτελεί κυρίως γεωργικοί γη, στην οποία καλλιεργούνται σιτάρι, ρύζι,.καλαμπόκι, βαμβάκι και πρόκειται για μια από τις πιο παραγωγικές πεδιάδες της χώρας. Ως προς το φυσικό περιβάλλον,το υπό μελέτη έργο θα πραγματοποιηθεί εξ ολόκληρου στο νότιο τίμημα της πεδιάδας. Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει εκτάσεις πεδινές και ημιλοφώδεις και κλίσεις του εδάφους είναι μικρές. Τα ποτάμια και οι χείμαρροι που διασχίζουν την πεδινή αυτή έκταση εκβάλλοντας στο Θερμαϊκό κόλπο,συμβάλουν στην εμφάνιση του χαρακτηριστικού εκείνου τοπίου ποταμίων, λιμναίων και λιμνοθαλασσών οικοσυστημάτων. Η χλωρίδα και η πανίδα είναι πλούσια και πολλά είδη της, ως ιδιαίτερα σπάνια και απειλούμενα, προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες ή εθνικούς νόμους. Ο υγροβιότοπος καθώς και η λιμνοθάλασσα προστατεύονται.ο πυρήνας της ζώνης υψηλής προστασίας του υγροβιότοπου βρίσκεται μακριά από την περιοχή μελέτης. Το κλίμα της περιοχής ανήκει στο ισόθερμο ημίξηρο μεσογειακό κλίμα ενώ κυριαρχούν βορειοδυτικοί και νοτιοανατολικοί άνεμοι. 10

Κεφάλαιο 4 ο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4.1. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4.1.1. Κλιματολογικά στοιχεία Τα κυριότερα μετεωρολογικά φαινόμενα,όπως αυτά προκύπτουν από την επεξεργασία στοιχείων του σταθμού Μίκρας-Θεσσαλονίκης, παρουσιάζονται στους παρακάτω πίνακες: Πίνακας 4.1: Θερμοκρασία ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ C ΜΗΝΑΣ ΜΕΣΗ ΜΕΣΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 4,1 8,9 0,5 22,6-11,5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 5,6 10,3 1,6 24,0-10,0 ΜΑΡΤΙΟΣ 9,4 14,2 4,7 29,4-6,3 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 14,1 19,3 8,7 36,0 2,0 ΜΑΙΟΣ 19,0 24,3 12,7 33,6 4,1 ΙΟΥΝΙΟΣ 23,6 29,0 16,3 41,2 7,3 ΙΟΥΛΙΟΣ 25,4 31,0 18,1 41,4 7,0 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 24,4 30,6 17,4 39,0 8,0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 21,0 27,6 14,4 41,0 7,0 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 15,5 21,5 10,3 36,0-2,0 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 9,4 14,2 5,5 29,8-2,3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 5,1 9,3 1,4 20,2-17,2 11

Πίνακας 4.2: Ύψος βροχής και σχετική υγρασία ΜΗΝΑΣ ΜΕΣΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΥΨΟΣ ΥΕΤΟΥ ΜΕΣΟ ΥΨΟΣ ΥΕΤΟΥ MEΣΗ ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ (%) (mm) (24h) (mm) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 30,5 35,0 74,9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 47,3 36,2 72,0 ΜΑΡΤΙΟΣ 59,7 42,0 73,4 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 49,2 43,3 68,6 ΜΑΙΟΣ 39,8 35,0 63,7 ΙΟΥΝΙΟΣ 36,3 49,3 57,6 ΙΟΥΛΙΟΣ 14,2 21,0 57,5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 17,4 26,1 62,3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 14,5 26,0 66,9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 54,0 85,3 73,0 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 71,0 64,0 77,0 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 63,4 62,0 77,1 Πίνακας 4.3: Άλλα καιρικά φαινόμενα ΑΡΙΘΜΟΣ ΗΜΕΡΩΝ ΜΕ ΜΗΝΑΣ ΒΡΟΧΗ ΧΙΟΝΙ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ ΧΑΛΑΖΙ ΟΜΙΧΛΗ ΔΡΟΣΟ ΠΑΓΕΤΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 6,3 1,8 0,0 0,0 3,3 5,4 8,9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 7,3 2,4 0,1 0,0 3,4 2,4 5,7 ΜΑΡΤΙΟΣ 9,3 0,5 0,4 0,0 4,8 6,3 1,7 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 8,9 0,0 1,2 0,0 2,5 7,9 0,0 ΜΑΙΟΣ 8,3 0,0 3,8 0,1 0,5 5,0 0,0 ΙΟΥΝΙΟΣ 5,5 0,0 4,8 0,1 0,0 1,6 0,0 ΙΟΥΛΙΟΣ 3,9 0,0 3,4 0,0 0,1 2,1 0,0 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 3,6 0,0 2,7 0,0 0,3 5,5 0,2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 3,5 0,0 0,9 0,0 2,7 12,3 0,0 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 7,5 0,0 1,1 0,0 4,2 11,3 0,2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 9,7 0,3 0,4 0,0 3,3 9,1 3,7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 8,0 1,1 0,2 0,0 3,5 5,2 7,8 12

Από τα στοιχειά του σταθμού Μίκρας-Θεσσαλονίκης συνάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα: Η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται από 4,1 έως 25,4(Ιανουάριος-Ιούλιος),με ελάχιστη απόλυτη τιμή, που έχει παρατηρηθεί ποτέ, τους -17,2(Δεκέμβριος) και μέγιστη απόλυτη, τους 41,4(Ιούλιος). Ο ψυχρότερος μήνας είναι ο Ιανουάριος κατά τη διάρκεια του οποίου η θερμοκρασία κυμαίνεται, κατά μέσο όρο, από 0,5 έως 8,9. Ο θερμότερος μήνας είναι ο Ιούλιος, κατά τη διάρκεια του οποίου η θερμοκρασία κυμαίνεται, κατά μέσο όρο, από 18,1 C έως 31,0.Σε γενικές γραμμές, η θερμοκρασία κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα από Νοέμβριο έως Μάρτιο ενώ από Απρίλιο έως και Οκτώβριο είναι αισθητά υψηλότερη. Η σχετική υγρασία κυμαίνεται μεταξύ 57,5% τον Ιούλιο και 77,1% τον Δεκέμβριο. Ο Ιούλιος και ο Αύγουστος, κατά πρώτο λόγο, και ο Ιούνιος με τον Σεπτέμβριο, κατά δεύτερο, είναι μήνες με τις λιγότερες νεφώσεις ενώ από Οκτώβριο έως και Μάιο είναι σημαντικά αυξημένες. Μάρτιος και ο Νοέμβριος είναι μήνες με τις περισσότερες βροχές ημέρες (9,3 και 9,7 αντίστοιχα) αν και, σε γενικές γραμμές, στις περιοχή βρέχει συχνά όλους τους μήνες του χρόνου, με ικανοποιητική συχνότητα. Το μεγαλύτερο μέσο ύψος βροχής κατέχει ο Νοέμβριος (71,3 mm) ακολουθούμενος από τον Δεκέμβριο (63,6 mm) ενώ σημαντικό ύψος βροχής σημειώνεται και τον Μάρτιο (59,9 mm). Αντίθετα, λιγότερες βροχερές ημέρες έχουν ο Αύγουστος και ο Σεπτέμβριος (14,4 mm και 14,7mm αντίστοιχα ). Με εξαίρεση τον Οκτώβριο (85,5 mm) και δευτερεύοντος το Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο (64,6 mm και 62,1 mm αντίστοιχα), η μέγιστη βροχόπτωση εικοσιτετραώρου που έχει παρατηρηθεί ποτέ, παρουσιάζει ομαλή κλιμάκωση χωρίς έντονες διακυμάνσεις. Έτσι, τους υπόλοιπους μήνες οι τιμές κυμαίνονται από 26,0 mm(σεπτέμβριος) έως 49,5 mm (Μάιος). Καταιγίδες εκδηλώνονται όλους τους μήνες του χρόνου (με εξαίρεση τον Ιανουάριο) και ιδιαίτερα το τετράμηνο Μάιου Αυγούστου. Οι συχνές καταιγίδες αυτής της περιόδου είναι άλλωστε εν από τα χαρακτηριστικότερα μετεωρολογικά φαινόμενα του κλίματος της Βόρειας Ελλάδας. 13

Στην περιοχή χιονίζει από το Νοέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο. Πάντως, το φαινόμενο είναι πιο συχνό τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, χωρίς όμως να δημιουργούνται ιδιαίτερα προβλήματα στην διεξαγωγή της οδικής και σιδηροδρομικής συγκοινωνίας. Ομίχλη εμφανίζεται καθόλα τη διάρκεια του έτους, με εξαίρεση τον Ιούνιο, ως αποτέλεσμα της πληθώρας των επιφανειών υδάτων της ευρύτερης περιοχής. Το φαινόμενο του δρόσου εμφανίζεται όλο τον χρόνο και ιδιαίτερα το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο (12,3 και 11,3 ημέρες αντίστοιχα). Πάντως η επίδραση κρίνεται καλή σε σχέση με τις καλλιέργειες. Ο παγετός είναι ιδιαίτερα έντονος το δίμηνο Δεκεμβρίου Ιανουαρίου, διάσημα κατά το οποίο εμφανίζεται, κατά μέσο όρο, 8,9 και 7,8 ημέρες αντίστοιχα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικών προβλημάτων στη διεξαγωγή της κυκλοφορίας των οχημάτων, ιδίως τις πρωινές ώρες. Με βάση την αξιολόγηση των μετρήσεων,τα χαρακτηριστικά στοιχειά του κλίματος που επικρατεί στην περιοχή μελέτης είναι κυρίως: Μέτρια ηλιοφάνεια Σχετικά μεγάλη νέφωση Συχνές καταιγίδες την εαρινή και θερινή περίοδο Ικανοποιητικές βροχοπτώσεις καθόλα την διάρκεια του έτους Υγρό και ζεστό καλοκαίρι Σχετικά βαρύς χειμώνας και συχνή εμφάνιση ομίχλης και παγετού Με βάση τα στοιχεία αυτά, το κλίμα της περιοχής κρίνεται μεσογειακό ηπειρωτικού χαρακτήρα, με υγρά και αρκετά ζέστα καλοκαίρια και σχετικά βαρείς χειμώνες. 4.1.2. ΈΔΑΦΟΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΕΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ Στην παράγραφο αυτή γίνεται, σύμφωνα με τις προδιαγραφές, συνοπτική αναφορά στη σύσταση του εδάφους, στους γεωλογικούς σχηματισμούς, την κατάσταση και τις ιδιότητές τους. 14

Α) Γενικά γεωλογική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής Η περίπτωση της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης και κυρίως της ευρύτερης περιοχής των ποταμών Αλιάκμονα, Λουδία, Αξιού, Γαλλικού συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά της τυπικής διαδικασίας σχηματισμού των υγροβιότοπων, καθώς έχει προκύψει από την προσχωσιακή δράση των ποταμών. Η διαδικασία αυτή άρχισε πριν από 500 χιλιάδες χρόνια περίπου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αποτελεί δε το τελευταίο στάδιο γεωλογικής εξέλιξης της περιοχής. Η πρόσχωση αποτελείται από εναλλαγές άμμων, αργίλων, ιλύων και ενδιάμεσων τύπων με τοπικές παρεμβολές χαλικιών. Β) Γεωλογικοί σχηματικοί του έργου Σύμφωνα με τα παραπάνω, στις πεδινές και λοφώδεις περιοχές του νομού Θεσσαλονίκης, το υπέδαφος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής: Ηώκαινο: περιλαμβάνει κυρίως ψαμμίτες, αρκόζες με φακούς τοφιτών, πολύμεικτα κροκαλοπαγή και ασβεστόλιθους. Οι σχηματισμοί αυτοί δομούν τις λίγες λοφοειδείς εξάρσεις. Πλειοπλειστοκαινικά ιζήματα: αποτελούνται από άμμους, χαλίκια και κροκάλες, με κατά τόπους αργιλικές ενστρώσεις. Τεταρτογενείς αποθέσεις: συνίστανται σε ακολουθιακές αποθέσεις σύγχρονες αποθέσεις κοίτης χειμάρρων και υλικά αναβαθμίδων. Αν και οι αλλουβιακές αποθέσεις συνιστούν ενιαίο αδιαίρετο σύστημα, με πάχος 40μ. περίπου, τα υλικά τους αποτελούνται από αργίλους, ιλύες, άμμους, αμμοχάλικα και κροκάλες, σε επάλληλους ορίζοντες και πλευρικές μεταβάσεις. Οι εδαφικές οικογένειες που επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή του έργου, ανήκουν σε αυτήν την τελευταία κατηγορία και είναι αυτές των λεπτόκοκκων ιλυωδών εδαφών. Κατά θέσεις απαντώνται και οικογένειες χονδρόκοκκων πηλωδών εδαφών καθώς και αργιλωδών. Τα εδάφη αυτά σε περιπτώσεις τεχνικών έργων, έχουν συμπεριφορά που εξαρτάται από τη φύση των υλικών που υπεισέρχονται, εκάστοτε, στη δομή τους (άργιλοι, ιλύες, αμμοχάλικα, κροκάλες), το πάχος των υλικών αυτών 15

και τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα σε συνδυασμό με το είδος του τεχνικού έργου που προβλέπεται σε αυτά. Γ) Στοιχεία σεισμικότητας Σύμφωνα με το χάρτη ζωνών σεισμικής επικινδυνότητας της Ελλάδος, σχέδιο 7, η περιοχή του έργου κατατάσσεται στην κατηγορία 1, δηλαδή στη ζώνη με μικρή σεισμική επικινδυνότητα. Ο συντελεστής σεισμικής επιτάχυνσης για τη ζώνη αυτή είναι 0,10 J με μέση περίοδο επανάληψης 60 χρόνια (μέσος όρος ζωής μιας κατασκευής) και 0,20 J για 1000 χρόνια αντίστοιχα, οι τιμές της μακροσεισμικής έντασης είναι 5,7 και 7 και οι τιμές της μέγιστης εδαφικής ταχύτητας 10 και 27 cm/sec. Αν και η περιοχή του έργου κατατάσσεται στη ζώνη 1, δεν πρέπει να αγνοηθεί το γεγονός ότι, σε μικρή απόσταση, οι περιοχές ανήκουν είτε στη ζώνη 2 (μέτριας σεισμικής επικινδυνότητας) είτε στη ζώνη 3 (υψηλής σεισμικής επικινδυνότητας). Οι τρεις αυτές ζώνες συναντώνται εντός των ορίων ενός και μόνο νομού (Θεσσαλονίκης), οπότε δεν θα πρέπει να θεωρηθεί απίθανη για την περιοχή μελέτης, μια αυξημένη σεισμική δραστηριότητα στο μέλλον. Δ) Υδρογεωλογία Τα εδαφικά στρώματα αποτελούνται από έναν ιλυώδη ή αμμώδη ορίζοντα, μέχρι το βάθος των 4μ. ακολουθούμενο από έναν ορίζοντα ιλυώδους αργίλου με φακοειδείς ενστρώσεις άμμου έως το βάθος των 15μ. Στη συνέχεια εμφανίζεται στρώση άμμου με ψηφίδες μέγιστου πάχους 15μ. και ένα σχετικά λεπτό στρώμα μελανότεφρης αργυλοϊλύος στο βάθος των 37 42μ. Βαθύτερα οι ορίζοντες συνίστανται από καστανοκίτρινες άμμους, αμμώδεις έως αργιλώδεις ιλύες με ψηφίδες και χάλικες. Η πλούσια και συνεχής τροφοδοσία επέτρεψε την εντατική άντληση των υδροφόρων της περιοχής κατά την περίοδο 1952 1977 με αποτέλεσμα τον υποβιβασμό της στάθμης μέχρι το βάθος των 37μ. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τι ποσότητες νερού που αντλούνται στο παρελθόν. 16

4.1.3. Υδρολογικά στοιχεία Στην παράγραφο αυτή γίνεται, σύμφωνα με τις προδιαγραφές, συνοπτική περιγραφή του υδάτινου δυναμικού, με έμφαση στα στοιχεία που σχετίζονται με το έργο. Α) Υδρογραφία Υδρολογία επιφανειακών υδάτων Η περιοχή μελέτης αποτελεί τμήμα της ευρείας περιοχής δράσης των ποταμών. Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, τα εκτεταμένα εγγειοβελτιωτικά έργα οδήγησαν στην εξαφάνιση των συγκεντρώσεων και των διαφόρων μικροχειμάρρων, αφού πια η επιφανειακή απορροή και γενικά η εξορθολογικοποιημένη κυκλοφορία των επιφανειακών υδάτων γίνεται από το σύστημα των αρδευτικών αποστραγγιστικών καναλιών (που πλέον αποτελούν τμήμα του επιφανειακού υδρολογικού δικτύου της περιοχής) και των αντλιοστασίων. Για την προστασία των πεδινών εκτάσεων, δυτικά της πόλη της Θεσσαλονίκης, από τις πλημμυρικές παροχές, έγινε διευθέτηση της πεδινής κοίτης αυτού, με την κατασκευή αναχωμάτων και δεξιά και αριστερά αυτής, με προστασία από συρματοκιβώτια, από το ύψος της οδογέφυρας Θεσσαλονίκης Έδεσσας. Τα αναχώματα αυτά και ιδιαίτερα το αριστερό έχει επεκταθεί, από το σημείο ανάντι της προαναφερόμενης οδογέφυρας και ως τα υψώματα. Το τμήμα της Θεσσαλονίκης Κατερίνης μέχρι τη θάλασσα καταλαμβάνεται από το αρδευτικό δίκτυο του. Η περιοχή έχει υψόμετρο 17 55 cm κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Επειδή οι αποστραγγιστικές τάφροι έχουν υψόμετρο χαμηλότερο από τη μέση στάθμη της θάλασσας οι απορροές καταλήγουν σε συλλεκτήριες τάφρους, από όπου, μέσω δύο αντλιοστασίων καταλήγουν στη θάλασσα. Β) Υδροφόρος ορίζοντας Στην ευρύτερη περιοχή του έργου, τα κυριότερα υδροφόρα στρώματα εντοπίζονται σε βάθη από 2,5 8μ. και κάτω. Πρόκειται για υδροφορείς υπό πίεση, που επικοινωνούν υδραυλικά μεταξύ τους και με τον φρεάτιο υδροφορέα, ο οποίος 17

αναπτύσσεται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Το 1960 η πιεζομετρική του στάθμη έφτανε περίπου στην επιφάνεια του εδάφους. Από τότε άρχισε η έντονη εκμετάλλευση των υδροφορέων αυτών για την ύδρευση της Θεσσαλονίκης και για αρδευτικούς και βιομηχανικούς σκοπούς. Το 1987 η στάθμη των υδροφορέων έφτασε τα 36μ. περίπου, ενώ σήμερα, που η κατάσταση όσον αφορά στην άντληση υπογείων υδάτων ελέγχεται, η στάθμη του υπόγειου νερού συναντάται σε βάθος 2,5 5,5μ. από την επιφάνεια. Πτώση στάθμης έχουμε στις περιοχές κοντά στις εκβολές. Ο υδροφόρος ορίζοντας του υπεδάφους πλησίον της παραλιακής ζώνης, είναι σαφώς επηρεασμένος από χλωριούχα άλατα του νατρίου, γεγονός που πρέπει να εκτιμηθεί επακριβώς, σε περίπτωση που το νερό χρησιμοποιηθεί για παρασκευή σκυροδέματος αλλά και λόγω της διάβρωσης που μπορεί να ασκήσει στους πασσάλους θεμελίωσης. 4.1.4. Οικοσύστημα Χλωρίδα & Πανίδα Φυτοκάλυψη Γενικά Όπως έχουμε ήδη αναφερθεί το υπό μελέτη έργα θα πραγματοποιηθεί στην προσχωσιγενή πεδιάδα της Θεσσαλονίκης. Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει εκτάσεις πεδινές και ημιλοφώδεις και οι κλίσεις του εδάφους είναι μικρές. Τα ποτάμια και οι χείμαρροι που διασχίζουν την πεδινή αυτή έκταση δημιουργούν Δέλτα και συμβάλλουν στην εμφάνιση του χαρακτηριστικού εκείνου τοπίου των ποταμιών, λιμναίων και λιμνοθαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η χλωρίδα και η πανίδα που ενδιαίτει στο σχηματισμό αυτό είναι πλούσια, πολλά δε είδη της, ως ιδιαίτερα σπάνια και απειλούμενα, προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες ή εθνικούς νόμους. Οικοσύστημα Είναι φανερό ότι το Δέλτα αποτελεί έναν ενιαίο υγροβιότοπο, φιλοξενώντας ένα, επίσης, ενιαίο οικοσύστημα, με πολύ μεγάλη οικολογική σημασία. Η λεπτομερείς εξέταση του συνόλου του οικοσυστήματος αυτού, όμως, ξεφεύγει από τα πλαίσια της παρούσας Μ.Π.Ε. καθώς το μέγεθος, το είδος και η θέση του έργου δημιουργούν την βεβαιότητα ότι δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις. Στο ενιαίο οικοσύστημα της περιοχής αυτής σχηματίζονται πολλοί ενδιαφέροντες επιμέρους βιότοποι, με ποικιλία και έκταση παρά τη σημαντική μείωση και υποβάθμιση εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, φιλοξενούν μεγάλους 18

πληθυσμούς ειδών πανίδας και κυρίως ορνιθοπανίδας. Οι βιότοποι αυτοί, αν και αντιμετωπίζονται ως σύνολο μέσα στα πλαίσια του όλου οικοσυστήματος, εν τούτοις αναλαμβάνουν αυστηρά διαφοροποιημένες λειτουργίες, φιλοξενώντας διαφορετικούς τύπους χλωρίδας και πανίδας ο καθένας. Η σημαντικότερη επιμέρους βιότοποι είναι οι λιμνοθάλασσες, στις κατώτερες περιοχές, με τις προσχωσιγενείς λουρονησίδες που τις χωρίζουν από τη θάλασσα, τα λασποτόπια και οι αλμυρόβαλτοι, οι εκβολές και μεγάλο τμήμα της κοίτης του ποταμού, τα παραποτάμια δάση και οι νησίδες μέσα στον ποταμό και τέλος, οι ορυζώνες. Οι τελευταίοι αν και ανήκουν στο ανθρωπογενές περιβάλλον προσφέρουν (ιδιαίτερα το καλοκαίρι) τροφικές δυνατότητες, ισοσταθμίζοντας τις απώλειες των φυσικών βιοτόπων και κυρίως των καλαμιώνων και των γλυκόβαλτων. Λειτουργούν δηλαδή ως τεχνητοί, παροδικοί υγροβιότοποι, που κατά κάποιο τρόπο αναδημιουργούν περιοδικά τα έλη που υπάρχουν στην περιοχή πριν τα εγγειοβελτιωτικά έργα. Χλωρίδα & Πανίδα - Φυτοκάλυψη Τα οικοσυστήματα που εξετάστηκαν παραπάνω αντιμετωπίζονται ως ενιαία σύνολα που συνδυάζουν αβιοτικά και βιοτικά χαρακτηριστικά. Το σύνολο των χαρακτηριστικών αυτών είναι που τα καθιστά κατάλληλα για τη φιλοξενία των ειδών πανίδας, ορνιθοπανίδας και χλωρίδας του οικοσυστήματος. Ταυτόχρονα, η διαφοροποίηση της φυτοκάλυψης σε συνδυασμό με τις χαρακτηριστικές διαμορφώσεις των επιμέρους βιότοπων, διαφοροποιούν και εξειδικεύουν τη χρήση τους ως ενδιαιτήματα. Α) Χλωρίδα Φυτοκάλυψη Η ευρύτερη περιοχή, ανήκει φυτοκοινωνικά στην υπομεσογειακή διάπλαση του Ostryo Caprinnion με τα είδη Carpinus orientalis (Γαύρος), Osrrya carpinifolia (Οστρυα), Quercus coccifera (Πρίνος), Pistasia terebinthus (Κοκκορεβυθιά), Cercis silliquastrum (Κουτσουπιά). Η μορφή όμως των φυτοκοινωνιών εμφανίζεται εντελώς αλλοιωμένη, λόγω της απόδοσης των εκτάσεων στη γεωργική εκμετάλλευση. Όσον αφορά στον υγρότοπο των εκβολών του Δέλτα, η βλάστηση η οποία απαντάται είναι: 19

Αλλοφυτική Αμηαλλοφυτική βλάστηση Βλάστηση υγρών λιβαδιών Βλάστηση καλαμιώνων Βλάστηση θαμνώνων Παρυδάτια δενδρώδης βλάστηση Β) Πανίδα Στην ευρύτερη περιοχή των εκβολών του Δέλτα και των εκτεταμένων καλλιεργειών, ενδιαιτούν πολλά είδη πανίδας και κυρίως ορνιθοπανίδας. Στους πίνακες που παρατίθενται στο παράρτημα που συνοδεύει την παρούσα Μ.Π.Ε., περιλαμβάνονται τα είδη ψαριών, αμφίβιων, ερπετών, θηλαστικών και πουλιών που απαντώνται στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Στην άμεση περιοχή μελέτης, η παρουσία άγριας πανίδας είναι σαφώς περιορισμένη, αφού η περιοχή δεν προσφέρει σήμερα χώρους τροφοληψίας και μόνιμης παραμονής των ειδών αυτών. Αυτό που συμβαίνει είναι είτε σποραδικές διελεύσεις άγριων ζώων και πουλιών είτε στάσεις για τροφοληψία στις περιοχές των χωραφιών ανάλογα με την περιοχή και την φάση στην οποία βρίσκονται οι αγροτικές εργασίες. Γ) Άμεση περιοχή μελέτης Η άμεση περιοχή του έργου, είναι σαφώς ανθρωπολειτουργική, με οικιστικές, αγροτικές και βιομηχανικές χρήσεις, που έχει επωλέσει το φυσικό της χαρακτήρα. Οι οικολογικές φωλιές που δημιουργούνται τοπικά, σε φράχτες με φυσική βλάστηση ανάμεσα στις καλλιέργειες και κατά μήκος των αρδευτικών καναλιών, αποτελούν μεν συνέχεια των οικοσυστημάτων του Δέλτα και τροφοδοτούνται από αυτά, δεν μπορούν όμως να χαρακτηριστούν ως κρίσιμα συστατικά μέρη των φυσικών οικοσυστημάτων. Όσον αφορά την πανίδα ορνιθοπανίδα, αυτή είναι σημαντικά υποβαθμισμένη λόγω της έντονης παρουσίας του ανθρώπου. Τα είδη είναι κοινά: αρουραίος, βάτραχος, κοτσύφι, καρακάξα, κλπ. 20

4.1.5. Φυσικό Τοπίο Το τοπίο της ευρύτερης περιοχής μελέτης αποτελεί τμήμα της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης που δημιουργήθηκε από τις προσχώσεις του Δέλτα. Τα μεγάλα αποστραγγιστικά και αντιπλημμυρικά έργα που έγινα κατά την εποχή του Μεσοπολέμου (1926 34) μετέτρεψαν την γεωγραφική φυσιογνωμία της περιοχής, με την κυριαρχία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας. Αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1960, η κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων καθόρισε και την οικονομική φυσιογνωμία της περιοχής ως μιας αναπτυγμένης αγροτικής περιοχής. Η διαδικασία φυσικής εξέλιξης του τοπίου έχει περιοριστεί σχετικά στις μέρες μας, καθώς τα εγγειοβελτιωτικά έργα και οι διάφοροι μέθοδοι για την απόκτηση γεωργικής γης, παγιώνουν καταστάσεις, αφαιρώντας τη δυναμική της φυσικής μεταβολής τους ή ανατρέπουν άλλες, προς το συμφέρον πάντα του ανθρώπου. Έτσι το τοπίο αποκτά ένα κράμα φυσικού και ανθρωπογενούς χαρακτήρα, εξακολουθώντας παρόλα αυτά να φαντάζει ενιαίο, με κύρια χαρακτηριστικά την ηπιότητα της μεταβολής και το βάθος του ορίζοντα. Σημεία αναφοράς και ιδιαιτέρου κάλους είναι όλες οι χωρικές ενότητες που φιλοξενούν τα ηχοσυστήματα του Δέλτα. Οι βιότοποι είναι τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του τοπίου, αποτελούν ένα φυσικό χώρο αναψυχής, επιτρέποντας την ανανεωτική επαφή του ανθρώπου με τη φύση. Αυτός άλλωστε είναι ένας από τους λόγους που συνέβαλαν ώστε να γίνει συνείδηση η ανάγκη προστασίας τους. 4.2. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4.2.1. Πληθυσμός Απασχόληση Οι οικισμοί της περιοχής μελέτης συμμετέχοντας, ως ένα βαθμό στη διαδικασία αστικοποίησης (αύξηση του πληθυσμού του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης), αναλαμβάνοντας ρόλο χώρο εγκατάστασης βιομηχανικών βιοτεχνικών μονάδων, παρουσίασαν αύξηση του πληθυσμού τους το διάστημα 1971 1991, ενώ κατόρθωσαν να συγκρατήσουν τον πληθυσμό τους, ακόμα και κατά την περίοδο της έντονης εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης. Το φαινόμενο αυτό 21

έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι, γενικά, την αντίστοιχη περίοδο, η αγροτική ενδοχώρα της Θεσσαλονίκης αιμορραγεί πληθυσμιακά, συνεισφέροντας στην αστικοποίηση και στην ανάπτυξη της τελευταίας, αλλά προφανώς και στην εξωτερική μετανάστευση. Οι τάσεις αυτές εξηγούνται από την εγγύτητα της περιοχής στη Θεσσαλονίκη και τη σχέση της με τους αναπτυξιακούς άξονες της παλαιάς και της νέας Ε.Ο. Η ανάπτυξη της πόλης της Θεσσαλονίκης είναι μεν περιορισμένη χωρικά, διαχέεται όμως επιλεκτικά στην άμεση ενδοχώρα. Το μεγάλο αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης προσφέρει πλήρεις εξυπηρετήσεις, δυνατότητες εργασίας, εγκατάστασης, κλπ. και αποτελεί ισχυρό πόλο. Όσες περιοχές της ενδοχώρας καταφέρνουν λόγω θέσης και εξειδίκευσης να λειτουργήσουν συμπληρωματικά με αυτό έχουν το μερίδιό τους στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού της Ελλάδος του 2005 ο νομός Θεσσαλονίκης αύξησε τον πληθυσμό του κατά 101.287 κατοίκους, δηλαδή κατά 10,7 % φτάνοντας τους 1.099.598 κατοίκους. Κατά μέσο όρο τα τελευταία 30 χρόνια (1971 2005), ο νομός Θεσσαλονίκης αυξάνει τον πληθυσμό του κατά 110.000 κατοίκους ανά δεκαετία. Σύμφωνα με τα ίδια προσωρινά στοιχεία, ο πληθυσμός της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ανήλθε σε 1.862.833 κατοίκους. Εκτιμάται ότι η αύξηση του πληθυσμού οφείλεται, κυρίως, στην παλιννόστηση δεκάδων χιλιάδων ομογενών από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και κυρίως της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Ρωσία, Γεωργία, Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν κ.α.), καθώς και στην αθρόα εισροή οικονομικών μεταναστών από άλλες χώρες, όπως Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κουρδιστάν, κ.α. 4.2.2. Παραγωγικοί τομείς Φυσικοί πόροι Τουρισμός Α) Γεωργία Οι σημαντικότερες καλλιέργειες στην ευρύτερη περιοχή επιρροής του έργου όπως έχει ήδη αναφερθεί είναι τα σιτηρά, το ρύζι, ο αραβόσιτος και το βαμβάκι. Άλλα διαδεδομένα ήδη που καλλιεργούνται στην περιοχή είναι τα τεύτλα και τα κηπευτικά. Τα τεύτλα αποτελούν βασικό κλάδο παραγωγής σε έναν αριθμό εκμεταλλεύσεων. Στις λοιπές καλλιέργειες περιλαμβάνονται διάφορα είδη, π.χ. πατάτες και μποστανικά, που καλλιεργούνται σε μικρές εκτάσεις, με περιορισμένη οικονομική 22

σπουδαιότητα, όπως και η πολύ μικρής έκτασης λαχανοκομία. Στην περιοχή οι κλιματικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την δενδροκαλλιέργεια. Στον πίνακα που ακολουθεί, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης, παρουσιάζονται οι κυριότερες καλλιέργειες, καθώς και η έκταση που καταλαμβάνουν. Πίνακας 4.4: Είδη και έκταση καλλιεργειών Η περιοχή είναι από τις πιο ανεπτυγμένες γεωργικά της χώρας. Η ανάπτυξη αυτή αντικατοπτρίζεται στις υψηλές στρεμματικές αποδώσεις των κύριων καλλιεργειών, οι οποίες υψηλότερες των μέσων στρεμματικών αποδόσεων στην υπόλοιπη χώρα. Β) Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφία αντιπροσωπεύει ότι απέμεινε από μακρά περίοδο σταθερής και συνεχούς μείωσης του αριθμού των εκτρεφόμενων ζώων. Η κτηνοτροφία περιλαμβάνει τρεις κλάδους: τις αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, τις θηλάζουσες αγελάδες και την προβατοτροφία. Η εκτροφή των θηλαζουσών αγελάδων από τα δεδομένα που υπάρχουν, φαίνεται ότι ο αριθμός τους μειώνεται τα τελευταία χρόνια. Η προβατοτροφία αποτελεί τον τρίτο κλάδο ζωικής παραγωγής. Τα τελευταία χρόνια, η πολιτική που ασκείται για την προβατοτροφία, ευνοεί την ανάπτυξή της. Τα περιθώρια όμως ανάπτυξης είναι περιορισμένα, αφού υπάρχουν όρια στήριξης. Οι συνθήκες, οικονομικές και κοινωνικές, που διαμορφώνονται στην περιοχή δεν ευνοούν την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Επίσης, και η ασκούμενη πολιτική παρέχει 23

περιορισμένα όρια αύξησης της παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων. Γ) Αλιεία Το θαλάσσιο στοιχείο είναι συνδεδεμένο με τον πληθυσμό οποίος είχε επιδοθεί από παλιά στην αξιοποίηση του θαλάσσιου πλούτου. Ο Θερμαϊκός Κόλπος αποτελούσε και αποτελεί την πιο σημαντική περιοχή στην Ελλάδα για την διαβίωση και ανάπτυξη μεγάλου αριθμού ειδών αλιευμάτων (ψάρια, οστρακοειδή, κτλ.). αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι τέσσερις ποταμοί που εκβάλουν στον κόλπο μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες φερτών υλικών και εμπλουτίζουν τα θαλάσσια νερά με οργανική ύλη. Έτσι, τροφοδοτείται πλήθος υδρόβιων και φυτικών και ζωικών οργανισμών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός πλούσιου σε είδη και ποσότητες οργανισμών, υγροβιότοπου. Τα είδη που αλιεύονται, κατά κύριο λόγο, είναι οι γλώσσες, τα λαυράκια, τα κεφαλόπουλα, οι κουτσομούρες, οι σουπιές, οι γαρίδες και από τα οστρακοειδή, στρείδια και χάβαρα. Δ) Ορυκτός πλούτος Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης δεν υπάρχει εξορυκτική δραστηριότητα, αφού το έδαφος είναι πεδινό και καταλαμβάνεται εξολοκλήρου από γεωργικές χρήσεις. Ταυτόχρονα το υπέδαφος δεν περιέχει κάποια σημαντικά ορυκτά, αφού αποτελείται κυρίως από εδαφικές οικογένειες που ανήκουν στην κατηγορία των λεπτόκοκκων ιλυωδών εδαφών, ενώ κατά θέσεις απαντώνται και οι οικογένειες χονδρόκοκκων πηλωδών εδαφών καθώς και αργιλωδών. Ε) Δασικός πλούτος Όπως έχει αναφερθεί, στην περιοχή κυριαρχούν οι εντατικές και εκτατικές καλλιέργειες, για την ανάπτυξη των οποίων έχουν προηγηθεί εκτεταμένες εκχερσώσεις ειδών φυσικής βλάστησης, έτσι τα λίγα δάση που υπήρχαν έχουν πλέον τα περισσότερα εξαφανιστεί. Οι μόνες βλαστικές μορφές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δάσος, είναι η παρυδάτια βλάστηση και άλλων μεγάλων αρδευτικών και αποστραγγιστικών καναλιών. 24

ΣΤ) Μεταποίηση Όπως έχει αναφερθεί ο δευτερογενής τομέας παραγωγής είναι ο πλέον δυναμικός και έχει δώσει μεγάλη ώθηση στο ν τομέα της μεταποίησης που κυρίως έχει να κάνει με τα παραγόμενα προϊόντα, αλλά και ακόμα μακρύτερα, γεωργικά προϊόντα. Επίσης, πολλά από τα καταστήματα του δευτερογενούς τομέα συγκεντρώνονται στην βιομηχανία ειδών διατροφής, υπόδησης και ενδυμασίας, προϊόντων μετάλλου και μεταφορικών μέσων. Οι αυξημένες ανάγκες για εργατικά χέρια έχουν ως αποτέλεσμα τις μακρινές, σχετικά, μετακινήσεις, μέρους των εργαζομένων από τη Θεσσαλονίκη και άλλους οικισμούς. Ζ) Τουρισμός Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, και πολύ περισσότερο στην άμεση, υπάρχει μικρή σχετικά τουριστική ανάπτυξη. Η όποια τουριστική κίνηση που παρατηρείται στην περιοχή, κυρίως σχετίζεται με υποτυπώδεις οικοτουριστικές δραστηριότητες. 4.2.3. Υφιστάμενη Υποδομή της Περιοχής Α. Μεταφορές Α1. Οδικό Δίκτυο Σε γενικές γραμμές, όλοι οι οικισμοί έχουν εύκολη πρόσβαση γεγονός που συνεπάγεται σημαντικά οφέλη στις μεταφορές προϊόντων και εργαζομένων και στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Η συγκοινωνιακή σύνδεση των οικισμών της περιοχής με τη Θεσσαλονίκη γίνεται με αστική συγκοινωνία. Η εξυπηρέτηση κρίνεται καλή. Σε ένα ευρύτερο επίπεδο, η ύπαρξη σιδηροδρομικών γραμμών μέσα και έξω των οικισμών και στις καλλιεργούμενες εκτάσεις δημιουργεί δυσκολίες στην μετακίνηση των κατοίκων, ενώ η έλλειψη ανισόπεδων διαβάσεων και η ύπαρξη πολλών αφύλακτων συχνά έχει γίνει αιτία για τροχαία δυστυχήματα. Το γεγονός αυτό, είναι και ένας από τους λόγους βελτίωσης του συνόλου της χάραξης των σιδηροδρομικών γραμμών. 25

Στην υφιστάμενη κατάσταση, η οδική σύνδεση των εκατέρωθεν αστικών και αγροτικών περιοχών στην περιοχή του έργου, πραγματοποιείται με ισόπεδες διαβάσεις που βρίσκονται πάνω στους κύριους οδικούς άξονες της περιοχής. Επίσης, για την οδική εξυπηρέτηση παράλληλα προς τις σιδηροδρομικές γραμμές, υπάρχουν αγροτικοί δρόμοι, μέσω των οποίων και σε συνδυασμό με τις ισόπεδες διαβάσεις πραγματοποιείται η οδική κυκλοφορία. Σε πολλά σημεία, μεταξύ παράλληλων αγροτικών δρόμων και των σιδηροδρομικών γραμμών, παρεμβάλλονται αρδευτικές και αποστραγγιστικές τάφροι, που καθιστούν δυσχερή την πρόσβαση στις σιδηροδρομικές γραμμές, καθώς και τη συντήρηση του δικτύου. Α2. Σιδηροδρομικό δίκτυο Το σιδηροδρομικό δίκτυο της ευρύτερης περιοχής μελέτης αποτελείται από τις δυο κυρίες γραμμές Αθήνας- Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης-Ειδομένης καθώς και της ενωτικής γραμμής. Επίσης, υπάρχουν οι εξής συνδέσεις: Σύνδεση υφισταμένου εμπορικού και επιβατικού σταθμού. Η σύνδεση κατευθυνόμενη νοτιοανατολικά, συνδέει το υφιστάμενο εμπορικό σταθμό με τον επιβατικό της Θεσσαλονίκης όπου και τερματίζεται. Σύνδεση υφισταμένου εμπορικού σταθμού με το λιμένα Θεσσαλονίκης. Η σύνδεση αυτή οδηγεί από τον εμπορικό σταθμό, κινούμενο νοτιοδυτικά, προς τις υπάρχουσες πέντε προβλήτες του λιμένος Θεσσαλονίκης. Σύνδεση σταθμού διαλογής λιμένος με την βιομηχανική περιοχή. Α3. Λιμάνια Το σημαντικότερο λιμάνι της ευρύτερης περιοχής, όσο και της βόρειας Ελλάδας γενικότερα είναι αυτό της Θεσσαλονίκης, το οποίο από την ίδρυση της πόλης το 315 Π.χ. είναι στενά συνδεδεμένο με την πολιτιστική και οικονομική ζωή της πόλης και του ευρύτερου βαλκανικού χώρου. Το σύγχρονο λιμάνι άρχισε να παίρνει τη μορφή του στις αρχές του 20 ου αιώνα, με την ίδρυση το 1914 της Ελευθέρας Ζώνης Θεσσαλονίκης που άρχισε ουσιαστικά να λειτουργεί το 1925. Το 1953 η «Ελευθέρα Ζώνη» και το «Λιμενικό Ταμείο» συγχωνεύονται σε έναν ενιαίο φορέα με την επωνυμία «Ελευθέρα Ζώνη και Λιμήν Θεσσαλονίκης». Το λιμάνι έλαβε την τελική 26

μορφή του το 1970 με την ίδρυση νέου Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Το λιμάνι παρουσιάζει κυρίως εμπορικό χαρακτήρα αν και τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σημαντική αύξηση της επιβατικής του κίνησης. Α4. Αεροδρόμια Το σημαντικότερο αεροδρόμιο είναι αυτό της Μίκρας που βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το μελετώμενο έργο, στα νότια της Θεσσαλονίκης Β. Ύδρευση Αποχέτευση Τα στοιχεία που αναφέροντα παρακάτω και που έχουν σχέση με την ύδρευση, την αποχέτευση των ακάθαρτων, των ομβρίων και τις γεωτρήσεις, στην άμεση περιοχή του έργου έχουν ληφθεί με βάση πρωτοκόλλου συγκεκριμένου υπουργικού άρθρου. Οι οικισμοί υδρεύονται εξολοκλήρου από το δίκτυο ύδρευσης το οποίο τροφοδοτείται από 5 γεωτρήσεις δυναμικότητας από 30 έως 50 m3/h. Τι νερό συγκεντρώνεται αρχικά σε υδατόπυργο και στη συνέχεια διανέμεται στους κατοίκους της περιοχής. Στο σχέδιο Ο1, κλίμακας 1:5000, σημειώνονται δυο γεωτρήσεις που βρίσκονται πλησίον του έργου. Το δίκτυο ύδρευσης εμπλέκεται με το μελετώμενο έργο στις εξής θέσεις: Κλάδος Α Η χάραξη τέμνει κάθετα το δίκτυο σε θέσεις (Χ.Θ. 0+0,50 & Χ.Θ. 0+0,72 περίπου), ενώ από Χ.Θ. 0+0,50 περίπου κινείται επί του δικτύου (και αριστερά και δεξιά της χάραξης). Κλάδος Β Η χάραξη τέμνει το δίκτυο ύδρευσης σε δύο θέσεις (Χ.Θ. 0+0,30 & Χ.Θ. 0+0,40), ενώ από την Χ.Θ. 0+0,40 έως το τέλος του δικτύου κινείται κατά μήκος της χάραξης. Κλάδος Γ Η χάραξη τέμνει το δίκτυο σε δύο θέσεις ( Χ.Θ. 0+0,71 & Χ.Θ. 0+185), ενώ από την Χ.Θ. 0+300 έως το τέλος το δίκτυο κινείται κατά μήκος της χάραξης. 27

Κλάδος Δ Η χάραξη δεν τέμνει σε καμία θέση το δίκτυο ύδρευσης. Σύμφωνα με αυτήν τη μελέτη ένα εκτεταμένο δίκτυο αγωγών αναλαμβάνει την μεταφορά των ακαθάρτων, σε μεγάλους, συλλεκτήριους αγωγούς, από όπου οδηγούνται στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας κλιμάτων της Θεσσαλονίκης. Η διάταξη των αγωγών ακολουθεί τη διάταξη των οδών και κατά αυτήν την έννοια η επιμέρους χαράξεις του έργου θα κινούνται επί του δικτύου ακαθάρτων, όπου αυτό θα έχει κατασκευαστεί. Μέχρι σήμερα έχει κατασκευαστεί μόνο το πρωτεύον δίκτυο το οποίο, όμως, δεν θίγεται σε κανένα σημείο του από το μελετώμενο έργο. Σήμερα, η πλειονότητα των κατοίκων αποχετεύεται σε βόθρους. Για τις υδρευτικές ανάγκες της ΒΙ.ΠΕ.Θ υπεύθυνη είναι η Ε.Υ.Α.Θ (Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης) η οποία τροφοδοτεί την ΒΙ.ΠΕ.Θ μέσω του δικτύου της. Στην ΒΙ.ΠΕ.Θ υπάρχει πλήρες αποχετευτικό δίκτυο, το οποίο οδηγεί τα λήμματα σε εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού δευτεροβάθμιας επεξεργασίας. Στην παρούσα φάση κατασκευάζεται αγωγός, ο οποίος θα μεταφέρει τα λήμματα της ΒΙ.ΠΕ.Θ ανεπεξέργαστα στην ΕΕΛ Θεσσαλονίκης. Η μονάδα του βιολογικού καθαρισμού της ΒΙ.ΠΕ.Θ, θα παραμείνει ως εφεδρεία σε περίπτωση τοξικού επεισοδίου, σε κάποια από τις βιομηχανίες. Προς το παρόν τα επεξεργασμένα λήμματα διοχετεύονται υποβρυχίως σε απόσταση 4 5 χιλιομέτρων από τις εγκαταστάσεις, όπου καταλήγουν σε τάφρο της περιοχής και ακολούθως στην ακτή του Θερμαϊκού. Γ. Αντιπλημμυρική προστασία Η ευρύτερη περιοχή κατακλύζεται από τα νερά της βροχής που παροχετεύονται στη θάλασσα με σύστημα στραγγιστικών τάφρων, οι οποίες έχουν αμελητέες κλίσεις. Οι τάφροι καταλήγουν σε αντλιοστάσια κοντά στην ακτή. Οι οικισμοί προστατεύονται από κατακλυσμό με περιφερειακές τάφρους και με τα υψηλότερα αναχώματα των αρδευτικών καναλιών. Τα όμβρια ύδατα των αστικών περιοχών αποχετεύονται μέσω των τάφρων. Τα βάθη των τάφρων, όμως, δεν επιτρέπουν να διοχετεύονται σε αυτές τα όμβρια με κλειστούς αγωγούς βαρύτητας αφού άλλωστε και ο φρεάτιος ορίζοντας βρίσκεται σε μικρά βάθη. Έτσι, η διοχέτευση των ομβρίων στις τάφρους γίνεται με 28

ανοιχτά επενδεδυμένα ή ανεπένδυτα αυλάκια πλάτους 0,5 2,0 μ., όταν το επιτρέπει η στάθμη του νερού στις τάφρους. Οι μικρές κλίσεις, όμως, προκαλούν συχνά τη λίμναση των νερών, που με τη σειρά της δημιουργεί οχλήσεις (δυσοσμία, έντομα, κλπ.) για τον πληθυσμό. Δ. Απορρίμματα Τα απορρίμματα του οικισμού συλλέγονται και αποτίθενται σε χωματερή στις εκβολές του Γαλλικού και συγκεκριμένα κοντά στη λιμνοθάλασσα, γεγονός που λειτουργεί σε βάρος του οικοσυστήματος. Ε. Ενέργεια Τηλεπικοινωνίες Το ενεργειακό σύστημα των οικισμών είναι εναέριο και τροφοδοτείται με τριφασικό δίκτυο μέσης τάσης 16KV. Από την περιοχή διέρχεται και η γραμμή μεταφοράς υψηλής τάσης 150KV. Το ηλεκτρικό δίκτυο χαμηλής τάσης επεκτείνεται σε όλη την έκταση των πληθυσμών. Πηγές ανανεώσιμων μορφών ενέργειας δεν εντοπίστηκαν στην περιοχή.η τηλεπικοινωνιακή σύνδεση είναι γενικά καλή. Το δίκτυο αποτελείται από εναέρια σήματα και εξυπηρετεί όλους τους οικισμούς, με δυνατότητα σύνδεσης σε αυτό οποιαδήποτε μεμονωμένου χρήστη / καταναλωτή. Στ. Αρδευτικό δίκτυο Στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης λειτουργούν 34 αρδευτικά δίκτυα (25 βαρύτητας και 9 κλειστά αγωγών υπό πίεση), τα οποία διοικούνται από 28 Δ.Σ. ΤΟΕΒ (Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων) και το Δ.Σ. ΓΟΕΒ (Γενικώς Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων) που έχει την ευθύνη υδροδότησής τους. Η επιφάνεια που καλύπτεται από τα αρδευτικά δίκτυα είναι 990.000 στρέμματα και οι κύριες καλλιέργειες των αρδευτικών δικτύων είναι: Οπωροκηπευτικά 32% Βαμβάκι 22 % 29

Καλαμπόκι 14% Ρύζι 16% Τεύτλα 6% Λοιπά 10% (μηδική, καπνός, φασόλια, κλπ.). Η στράγγιση των δικτύων της πεδιάδας υποβοηθάτε από 13 αντλίες και έχει τελικό αποδέκτη τον Θερμαϊκό Κόλπο. Οι περιοχές του αρδευτικού εκτίνονται δυτικά νοτιοδυτικά της περιφερειακής τάφρου και βόρεια της παλαιάς σιδηροδρομικής γραμμής (περιοχή Μαγνησίας). 4.2.4. Ιστορικοί Αρχαιολογικοί χώροι Η ευρύτερη περιοχή της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης κατοικείται από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι πρώτοι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής ονομάζονταν Βοττιαίοι και φέρονται ως κρητικής καταγωγής. Εκδιώχθηκαν από τους Μακεδόνες στα τέλη του 6 ου Π.χ. αιώνα. Κατά την προϊστορική εποχή ο Θερμαϊκός κόλπος έφτανε μέχρι την περιοχή των Γιαννιτσών και η Πέλλα ήταν παραλιακή. Η προσχωσιγενής δραστηριότητα των ποταμών αλλοίωσε τελείως το τοπίο και στα τέλη του 1 ου Π.χ. αιώνα η ίδια πόλη απείχε από τη θάλασσα περίπου 22 χιλιόμετρα. Στην άμεση περιοχή του μελετώμενου έργου σύμφωνα με τις γνωμοδοτήσεις των αρμόδιων εφοριών αρχαιοτήτων, μετά από σχετικό ερώτημα των μελετητών, δεν έχουν εντοπιστεί οποιαδήποτε αρχαιολογικά ευρήματα. Μόνο από πλευράς της τέταρτης εφορίας νεοτέρων μνημείων, επισημαίνεται το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της υπηρεσίας, για τα παλιά κτίσματα που συγκροτούν τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Όσον αφορά την ευρύτερη περιοχή μελέτης, έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες τη προϊστορικής και κλασσικής περιόδου, που όμως δεν πρόκειται να θιγούν από το μελετώμενο έργο, λόγω μεγέθους του έργου αλλά κα λόγω της απόστασής τους από αυτά. Βέβαια σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής αποκαλυφθούν αρχαιολογικοί χώροι ή μνημεία, θα πρέπει να ειδοποιηθεί αμέσως η αρμόδια Εφορία Αρχαιοτήτων για την αξιολόγηση, ανασκαφή, ανάδειξη και προστασία ευρημάτων. 30

4.3. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ & ΑΛΛΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4.3.1. Εκμετάλλευση και επιβάρυνση εδάφους και υπεδάφους Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης δεν υπάρχει εξορυκτική δραστηριότητα. Η μόνη άμεση ανθρώπινη επέμβαση στο έδαφος είναι οι μη ελεγχόμενες αμμοληψίες οι οποίες εντείνονται τις περιόδους αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας, καθώς η άμμος καλύπτει τις οικοδομικές ανάγκες της πόλης της Θεσσαλονίκης. Έμμεση επέμβαση στη σύσταση του εδάφους αποτελούν τα εγγειοβελτιωτικά έργα και οι υδρογεωτρήσεις, που πολλές φορές αποτυγχάνοντας να μετατρέψουν σε ικανοποιητικό βαθμό τις φυσικές εκτάσεις σε καλλιέργειες, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία προβληματικών εδαφών. 4.3.2. Εκμετάλλευση και επιβάρυνση των υδάτινων πόρων Α) Επιφανειακά ύδατα Το σύνολο σχεδόν του ρυπαντικού φορτίου της περιοχής της Θεσσαλονίκης καταλήγει στον Θερμαϊκό. Η αποχέτευση των μονάδων γίνεται κυρίως στις αποστραγγιστικές τάφρους που υπάρχουν στην περιοχή και εκβάλλουν στον Θερμαϊκό. Στην πλειοψηφία τους τα απόβλητα διοχετεύονται στις τάφρους χωρίς προηγούμενη επεξεργασία. Τελικώς αποδέκτης όλων των αποβλήτων είναι η Κεντρική Αποστραγγιστική Τάφρος της περιοχής. Αρκετές είναι επίσης οι βιομηχανίες οι οποίες είναι εγκατεστημένες και οι οποίες διοχετεύουν τα βεβαρυμμένα απόβλητά τους είτε απευθείας σε αυτόν, είτε σε χείμαρρους που πέφτουν σε αυτόν. Όσον αφορά την εκμετάλλευση των επιφανειακών υδάτων, όπως έχει ήδη αναφερθεί, στην περιοχή έχει αναπτυχθεί ένα ευρύ αρδευτικό και αποστραγγιστικό δίκτυο, που έχει μεταβάλλει τη φυσική ροή των ποταμών και τις ποσότητες των υδάτων και φερτών υλών. 31

Β) Υπόγεια ύδατα Στις επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στα υπόγεια ύδατα, περιλαμβάνεται η αυξομείωση της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα, ως αποτέλεσμα των υδρογεωτρήσεων και των καθεστώτων διαχείρισής τους. Στη μεγάλη πτώση στάθμης των υπογείων νερών κατά την περίοδο 1955 1980, φαίνεται ότι οφείλονται οι εκτεταμένες και σχετικά ομοιόμορφες καθιζήσεις που εμφανίστηκαν με μικρή χρονική υστέρηση το 1964. με την πτώση της στάθμης αυξάνεται η τιμή της ενεργούς τάσεως που ασκείται στα υποκείμενα εδαφικά στρώματα. Η αύξηση αυτή του φορτίου, σε συνδυασμό με τη συμπιεστότητα του εδάφους, οδήγησε στην εμφάνιση των καθιζήσεων. Σημειώνεται ότι η άνοδος της στάθμης του υπόγειου νερού, που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια, συνοδεύτηκε από περιορισμό του ρυθμού των καθιζήσεων. Η προαναφερθείσα καθίζηση της περιοχής κατά τη δεκαετία του 1965 1975 ξεπέρασε τα 1,20μ. ενώ σήμερα έχει φτάσει στα 2,5 μ. περίπου. Ο ρυθμός καθίζησης των εδαφών ανακόπηκε μεταξύ 1979 1984, όταν η άντληση από τον Ο.Υ.Θ είχε παύσει, κατόπιν όμως φαίνεται ότι επιταχύνθηκε και πάλι με τα την επανάληψη των αντλήσεων. Η μέση ημερήσια ποσότητα άντλησης έφτανε τα 15.000 μ3 το 1987. Υπάρχουσες γεωτρήσεις στην περιοχή έχουν δυνατότητα άντλησης 20.000 μ3 ημερησίως. Όσον αφορά τη ρύπανση, ο υδροφόρος ορίζοντας παρουσιάζει τα προβλήματα που απορρέουν από την κατάληξη σε αυτόν τόσο των αστικών βιομηχανικών λημμάτων όσο και των γεωργικών καταλοίπων μέσω των επιφανειακών υδροφορέων. 4.3.3. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στην χλωρίδα και την πανίδα Α) Επιδράσεις στη χλωρίδα Στην ευρύτερη περιοχή επιρροής του έργου, η εκτατική και εντατική γεωργία εχει συντελέσει στην σταδιακή μείωση έως εξαφάνιση της άγριας χλωρίδας. Η πεδινή ενότητα, λόγω των μεγάλων επιπέδων εκτάσεων με την εύφορη γη και την αφθονία νερού εντάσσεται στις περιοχές εφαρμογής του σύγχρονου γεωργικού μοντέλου, με τη χρήση γεωργικών μηχανημάτων, μηχανικής άρδευσης, λιπασμάτων και 32

φυτοφαρμάκων. Αυτό που σήμερα αναγνωρίζουμε ως καλλιεργούμενη επιφάνεια είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης δράσης. Επιπλέον, τα λιπάσματα επέδρασαν πάνω στα φυτά μειώνοντας τη φυσική αντίστασή τους και η χρήση εντομοκτόνων έγινε αναγκαίο κακό. Η χρήση εντομοκτόνων διαταράσσει σε μεγάλο τις φυσικές ισορροπίες αφού υποτιμάται ο ρόλος των εντόμων και επιχειρείται η εξόντωσή τους, με αποτέλεσμα την παράλληλη εξόντωση πολλών άλλων οργανισμών και τελικά τη διαταραχή της τροφικής αλυσίδας μέχρι και τους ανώτερους καταναλωτές. Τελικά τα εντομοκτόνα προκαλούν, επίσης, δραστικές μεταβολές των οικολογικών σχέσεων των ζώντων οργανισμών, όπως με τη δημιουργία παρασίτων και την επακόλουθη χρήση παρασιτοκτόνων, με αποτέλεσμα ο φαύλος κύκλος των αγροχημικών να μην κλείνει ποτέ. Η ίδια τάση έχει οδηγήσει σε δραματική μείωση της κτηνοτροφίας στις πεδινές περιοχές. Με την εξειδίκευση της πεδινής αγροτικής παραγωγής στη γεωργία, οι χώροι βοσκής των προβάτων και των γιδιών περιορίζονται στα λιγότερο παραγωγικά εδάφη και κυρίως στους μικρούς λόφους, οι οποίοι, λόγω της υπερβοσκής, απογυμνώνονται από τη φυσική τους βλάστηση. Συμπερασματικά, οι γεωργικές δραστηριότητες, που παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία της περιοχής και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της έκτασής της θεωρούνται οι κύριες πηγές ρύπανσης και υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος. Ως εκτατικές και όχι σημειακές πηγές ρύπανσης, έχουν αυξημένο βαθμό δυσκολίας στην αντιμετώπισή τους. Β) Επιδράσεις στην πανίδα Πολλά από τα είδη της πανίδας και της ορνιθοπανίδας της ευρύτερης περιοχής είναι σπάνια, απειλούμενα και προστατευόμενα, δέχονται δε πιέσεις από τη επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και την επακόλουθη μείωση των φυσικών εκτάσεων. Σημαντικές είναι οι πιέσεις που ασκούνται στα είδη πανίδας και ορνιθοπανίδας των υγροβιότοπων του πεδινού τμήματος. Οι κυριότερες πιέσεις οφείλονται: 1) Στην απώλεια βιοτόπων προς όφελος της γεωργίας αλλά και της κτηνοτροφίας. 33

2) Στην ρύπανση υδάτων και εδαφών, που επιφέρει μείωση του πληθυσμού των ψαριών και γενικά της υδρόβιας ζωής αλλά και των πτηνών. 3) Στην παρουσία του ανθρώπου, που ενοχλεί γενικά με τις δραστηριότητές του την πανίδα και την ορνιθοπανίδα. 4) Στο κυνήγι, που σε συνδυασμό με όλες τις παραπάνω πιέσεις κινδυνεύει να εξοντώσει κυρίως τα πιο σπάνια και ευπαθή είδη. 5) Στην ύπαρξη τεχνικών έργων και εμποδίων (σύρματα ηλεκτρισμού, συρματοπλέγματα, κανάλια) που πολλές φορές γίνονται παγίδες για ζώα και πουλιά. Αποτέλεσμα όλων αυτών των πιέσεων είναι η απειλή εξαφάνισης από την περιοχή ειδών, που παλαιότερα αποτελούσαν συνηθισμένο θέαμα, πολλά από τα οποία όπως έχει ήδη αναφερθεί, προστατεύονται από διεθνής συνθήκες ως σπάνια και απειλούμενα. 4.3.4. Επιδράσεις στην ατμόσφαιρα και το κλίμα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι κυριότερες επιδράσεις στην ατμόσφαιρα της περιοχής μελέτης από ανθρωπογενείς δραστηριότητες είναι: Α. η κυκλοφορία των οχημάτων Β. οι εκπομπές από τα συστήματα θέρμανσης. Το πρόβλημα αυτό είναι εποχιακό και εμφανίζεται το χειμώνα (Δεκέμβριος Φεβρουάριος) Γ. οι εκπομπές από ντιζελομηχανές των τρένων Για την ύπαρξη των παραπάνω πηγών, η ποιότητα της ατμόσφαιρας στην περιοχή του προτεινόμενου έργου διατηρείται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Η κυριότερη επιβάρυνση του αέρα στην άμεση περιοχή του έργου είναι οι εκπομπές αερίων ρύπων από την οδική κυκλοφορία, που εκτιμώνται στη συνέχεια. Στη συνέχεια συνοψίζονται οι παραδοχές, που έγινα για την εκτίμηση της κυκλοφορίας στο υφιστάμενο οδικό δίκτυο: ΕΜΙΚ έτους 2010, 20.000 οχήματα 34

Ποσοστό βαρέων οχημάτων, 20% Ποσοστό καταλυτικών έτους 2010, 40% Μέγιστη ταχύτητα κυκλοφορίας, 30 km/h Οι χρησιμοποιηθέντες συντελεστές εκπομπής, οι ημερήσιες εκπομπές και οι ετήσιες εκπομπές στο υφιστάμενο οδικό δίκτυο παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα. Η τελική εκτίμηση των εκπομπών είναι για ένα ισοδύναμο οδικό δίκτυο στην περιοχή του έργου. Πίνακας 4.5: Εκπομπές αερίων ρύπων το έτος 2010 CO: μονοξείδιο του άνθρακα, NOx: ξείδια του αζώτου, VOC: πτητικοί υδρογονάνθρακες, SO2: διοξείδιο του θείου, PM: σωματίδια Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του παραπάνω πίνακα οι ετήσιες εκπομπές ρύπων που προκύπτουν ως επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας από ένα αντίστοιχο οδικό τμήμα μήκους ενός 1 km για το έτος 2010, εκτιμώνται περίπου σε: 54,9 τόνοι μονοξείδιο του άνθρακα (CO) 10,4 τόνοι οξείδιο του αζώτου (NOx) 9,7 τόνοι υδρογονάνθρακες (VOC) 0,2 τόνοι διοξείδιο του θείου (SO2) 35