Εισαγωγή στην Θεωρία Γαιοπροσόδου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Εισαγωγή στην Θεωρία Γαιοπροσόδου & Χρήσεων Γης Ένα από τα σηµαντικότερα ερωτήµατα στην ιστορία της οικονοµικής θεωρίας έχει υπάρξει το πως διαµορφώνεται η τιµή (αξία) της γης. Μεγάλοι οικονοµολόγοι όπως ο David Ricardo προσπάθησαν να δώσουν µία απάντηση σ αυτό το ερώτηµα. Η αγροτική γη είναι προφανές ότι είναι µία πηγή εισοδήµατος για τον ιδιοκτήτη της, µια και αν είναι ο ίδιος παραγωγός αγροτικών προϊόντων, η γη θα είναι η βάση της παραγωγής του. Αν δεν είναι ο ίδιος παραγωγός µπορεί να την νοικιάσει και να παίρνει ενοίκιο. Παρόµοια είναι η λογική για τα ακίνητα στις πόλεις, είτε πρόκειται για ακίνητα που παρέχουν υπηρεσίες στον τοµέα της παραγωγής (γραφεία, χώροι στάθµευσης, βιοµηχανικά κτίρια, κ.α.), είτε πρόκειται για ακίνητα που παρέχουν υπηρεσίες κατοικίας. Ένας τρόπος για να συνδεθεί το ερώτηµα σχετικά µε την αξία της γης µε την ροή των υπηρεσιών τις οποίες αυτή προσφέρει, είναι ο υπολογισµός της αγοραίας αξίας της γης σε τιµές παρούσας αξίας. Εάν ΧΡ είναι το εισόδηµα που δηµιουργεί ένα κοµµάτι γης (και αναµένεται να το δηµιουργεί για n χρόνια) και i είναι το τρέχον επιτόκιο της αγοράς, τότε η παρούσα αξία (ΠΑ) θα δίνεται από τον τύπο: ΠΑ = n ΧΡ i) t= 0 (1 + t 68

Αν, για παράδειγµα, ένα περιουσιακό στοιχείο (ένα κοµµάτι γης στην προκειµένη περίπτωση) αναµένεται να αποδίδει 20 ευρώ εισόδηµα τον χρόνο για τα προσεχή 5 χρόνια, ξεκινώντας από αυτή την χρονική περίοδο, µε τρέχον επιτόκιο αγοράς 10 τοις εκατό, τότε η παρούσα αξία αυτού του περιουσιακού στοιχείου θα είναι: 20 20 20 ΠΑ = 20 + + + + 1,10 1,21 1,33 20 1,46 ΠΑ = 20 + 18,18 + 16,53 +15,04 + 13,70 = 83,45 Εάν υποτεθεί ότι η ροή εισοδήµατος από αυτό το περιουσιακό στοιχείο θα συνεχιστεί επ` άπειρον, τότε στο παράδειγµα αυτό η συνολική παρούσα αξία θα είναι: ΠΑ = R i = 20 0,10 = 200 Αυτή η παρούσα αξία είναι το µέγιστο ποσό που ένας επενδυτής είναι διατεθειµένος να πληρώσει προκειµένου να αποκτήσει ένα περιουσιακό στοιχείο (πχ. ένα αγροτεµάχιο ή ένα διαµέρισµα) µε δεδοµένο ένα εναλλακτικό στοιχείο επένδυσης (πχ. µετοχές, οµόλογα, λογαριασµό ταµιευτηρίου) που θα έχει ποσοστό απόδοσης i τοις εκατό τον χρόνο. Αν πχ. ένας λογαριασµός ταµιευτηρίου δίνει 10 τοις εκατό τόκο τον χρόνο, ο επενδυτής θα είναι αδιάφορος µεταξύ του να αγοράσει ένα αγροτεµάχιο που κάνει 200 ευρώ και του να επενδύσει αυτό το ποσό στον τραπεζικό λογαριασµό µια και στις δυο περιπτώσεις η ετήσια απόδοση θα είναι 20 ευρώ. Αν το αγροτεµάχιο στοιχίζει λιγότερο από 200 ευρώ ο επενδυτής θα επιλέξει αυτό ως αντικείµενο επένδυσης, ενώ αν κάνει περισσότερο από 200 ευρώ θα διαλέξει να καταθέσει το ποσό στον τραπεζικό λογαριασµό. Η αγοραία αξία της γης είναι λοιπόν η παρούσα αξία της ετήσιας ροής εισοδήµατος που θα δώσει κάποιο κοµµάτι γης. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η αξία της γης που χρησιµοποιείται για αγροτική καλλιέργεια µπορεί να µειωθεί αν 69

υπάρξει πχ. υπερεκµετάλλευση που θα κάνει το έδαφος να είναι λιγότερο εύφορο. Αντίθετα, η γη που χρησιµοποιείται για κατοικία ή για εµπορική και βιοµηχανική χρήση αναµένεται να αποδίδει µία συνεχή ροή εισοδηµάτων στον κάτοχό της. Στην συνέχεια της ανάλυσης αυτού του κεφαλαίου οι όροι τιµή γης, απόδοση γης, γαιοπρόσοδος χρησιµοποιούνται εναλλακτικά. Γαιοπρόσοδος και Γονιµότητα Γης: Η Ανάλυση του David Ricardo Ο καθορισµός της αξίας της γης προβληµάτισε τους οικονοµολόγους από την αρχή της συγκρότησης της οικονοµικής σκέψης ως επιστήµη. Την εποχή των φυσιοκρατών (18ος αιώνας) εθεωρείτο ότι η αγροτική παραγωγή ήταν η πηγή του κοινωνικού πλεονάσµατος. Γι αυτούς τα αγροτικά προϊόντα είχαν αξία πώλησης µεγαλύτερη από το κόστος παραγωγής τους και αυτή η διαφορά ήταν το αποτέλεσµα της ικανότητας της γης να παράγει. Την διαφορά αυτή θεωρούσαν ότι την καρπούται µία συγκεκριµένη τάξη, αυτή των γαιοκτηµόνων. Ο Adam Smith θεωρούσε το ενοίκιο της γης είτε σαν το κοµµάτι του πλεονάσµατος της παραγωγής (αφού πληρωθούν οι εργατικοί µισθοί) το οποίο παίρνει ο ιδιοκτήτης της γης, είτε ως την αµοιβή που έχει ο παραγωγικός συντελεστής φύση (και είναι συστατικό στοιχείο του κόστους παραγωγής). Πρέπει να παρατηρηθεί ότι αναλύοντας συστηµατικότερα την έννοια της γαιοπροσόδου ο Adam Smith υποστήριξε ότι το επίπεδο στο οποίο διαµορφώνεται το ενοίκιο της γης καθορίζεται από το ύψος της τιµής των αγαθών (των γεωργικών προϊόντων). Πιο συγκεκριµένα ο Smith έγραψε ότι «η γαιοπρόσοδος εισέρχεται στην σύνθεση της τιµής των αγαθών µε διαφορετικό τρόπο από ότι οι µισθοί και το κέρδος. Υψηλοί ή χαµηλοί µισθοί και κέρδος είναι οι αιτίες της υψηλής ή χαµηλής τιµής [του αγαθού]. Η υψηλή ή χαµηλή γαιοπρόσοδος είναι το αποτέλεσµα της» (Θεοχάρης 1983 σ. 181). Τα έσοδα της γης κατά τον Adam Smith καθορίζονται από την ποσότητα προϊόντος που παράγεται, αλλά η γαιοπρόσοδος εξαρτάται επίσης από την 70

παραγωγικότητα του εδάφους και την απόσταση ενός συγκεκριµένου κοµµατιού γης από την αγορά (εξαιτίας του κόστους µεταφοράς). Υπό µία έννοια ο Adam Smith χρησιµοποίησε την έννοια της διαφορικής γαιοπροσόδου (που είχε ήδη διατυπώσει ο William Petty τον 17o αιώνα), έννοια που στην συνέχεια ανέπτυξε ο Ricardo. Ο Smith θεωρούσε ότι η οικονοµική πρόοδος θα τείνει να αυξάνει την αξία της γαιοπροσόδου. Ο David Ricardo είναι εκείνος από όλους τους κλασσικούς οικονοµολόγους που είχε πιθανότατα την σηµαντικότερη συµβολή στην ανάλυση της γαιοπροσόδου. Όσο πιο εύφορο είναι ένα κοµµάτι γης τόσο περισσότερο θα είναι διατεθειµένοι οι ενοικιαστές της γης (παραγωγοί αγροτικών προϊόντων) να πληρώσουν γι αυτήν. Έστω ότι υπάρχει µία περιφέρεια στην οποία οι αγρότεςπαραγωγοί αγροτικών προϊόντων νοικιάζουν γη από γαιοκτήµονες. Στο θεωρητικό αυτό υπόδειγµα υποθέτουµε επίσης ότι παράγεται ένα αγροτικό προϊόν, πχ. σιτάρι, µε την χρήση διάφορων εισροών παραγωγής, πχ. εργασία, σπόρους, λιπάσµατα, µηχανήµατα. Έστω ότι οι τιµές τόσο του αγροτικού προϊόντος, όσο και των εισροών καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο και είναι οι ίδιες σε όλα τα σηµεία της περιφέρειας που εξετάζουµε. Υποθέτουµε επίσης, ότι υπάρχει πλήρης ανταγωνισµός, πράγµα που σηµαίνει ότι υπάρχει ελεύθερη είσοδος επιχειρήσεων στην αγροτική παραγωγή. Η ελεύθερη είσοδος συνεπάγεται (στην µακροχρόνια περίοδο) οικονοµικό κέρδος ίσον µε µηδέν. Το µεταφορικό κόστος θεωρείται αµελητέο στοιχείο του κόστους. Οι γαιοκτήµονες νοικιάζουν την γη σε αυτόν που καταβάλει το µεγαλύτερο ενοίκιο. Τέλος, υπάρχουν τρεις κατηγορίες γης: γη που είναι πολύ εύφορη (h), γη µέτριας ευφορίας (m), και γη χαµηλής ευφορίας (l). Στα διαγράµµατα 6.1 το πρώτο από αριστερά διάγραµµα παρουσιάζει το πως διαµορφώνεται η τιµή ισορροπίας του αγροτικού προϊόντος (σιτάρι) στην εθνική αγορά, εφόσον έχουµε υποθέσει ότι η τιµή του σιταριού διαµορφώνεται σε εθνικό επίπεδο. Τα υπόλοιπα τρία διαγράµµατα δίνουν τις καµπύλες µέσου συνολικού κόστους και οριακού κόστους για τις τρεις κατηγορίες γης (έστω ότι κάθε ένα από αυτά τα διαγράµµατα αναφέρεται σε ένα στρέµµα κάθε κατηγορίας). Το κόστος που παρουσιάζουν οι καµπύλες αυτές αναφέρεται στο σύνολο του κόστους των εισροών παραγωγής εκτός γης, περιλαµβάνοντας και το 71

κόστος ευκαιρίας του αγρότη (υποτίθεται ότι ο αγρότης θα µπορούσε να είχε επιλέξει ένα πιο προσοδοφόρο επάγγελµα). Το διάγραµµα για την κατηγορία γης υψηλής ευφορίας δείχνει ότι οι καµπύλες κόστους είναι πιο χαµηλά απ ότι στα διαγράµµατα των άλλων κατηγοριών γης. Αυτό συµβαίνει γιατί ο παραγωγός σιταριού σ αυτήν την κατηγορία γης θα ξοδέψει λιγότερο για την αγορά λιπασµάτων, σπόρων, µηχανηµάτων, κτλ. Με την ίδια λογική οι καµπύλες κόστους στην γη µέτριας ευφορίας είναι χαµηλότερα απ ότι αυτές της γης χαµηλής ευφορίας. Το γενικό συµπέρασµα, λοιπόν, είναι ότι όσο πιο εύφορη είναι η γη τόσο πιο χαµηλά θα είναι οι καµπύλες κόστους. Το διάγραµµα 6.1 δείχνει ότι η τιµή του σιταριού στην εθνική αγορά έχει διαµορφωθεί (είναι δηλαδή η τιµή ισορροπίας που διαµορφώνεται µε την διαδικασία προσφοράς και ζήτησης) στα 10 ευρώ. Οι αγρότες-παραγωγοί θα παράγουν, δηλαδή θα µεγιστοποιούν το κέρδος τους, στο σηµείο εκείνο το οποίο η τιµή θα τέµνει την καµπύλη οριακού κόστους (µια και έχει υποτεθεί ότι οι αγρότες-παραγωγοί δεν µπορούν να επηρεάσουν την τιµή του σιταριού). Σ αυτό το ύψος τιµής θα παράγουν 220 κιλά σιτάρι ανά στρέµµα τον χρόνο. Το συνολικό κέρδος τους θα είναι το εµβαδόν της γκρι περιοχής, το οποίο ισούται µε 1.320 ευρώ τον χρόνο. Το κέρδος αυτό υπολογίζεται ως εξής: το σύνολο των εσόδων του αγρότη θα είναι 220 κιλά σιταριού επί 10 ευρώ το κιλό, που ισούται µε 2.200 ευρώ. Απ αυτό το ποσό αφαιρούµε το κόστος που ανέρχεται σε 4 ευρώ ανά κιλό, άρα 880 ευρώ συνολικά. Με παρόµοιο τρόπο υπολογίζουµε το κέρδος (320 ευρώ), συνολικά έσοδα (1.600 ευρώ) και κόστος (1.280 ευρώ) και για την περίπτωση της γης µέτριας ευφορίας, αν το κόστος ανά κιλό είναι 8 ευρώ και το συνολικό παραγόµενο προϊόν είναι 160 κιλά σιταριού. 72

ιάγραµµα 6.1 Ευφορία Γης και Γαιοπρόσοδος MC l Προσφορά MC h MC m Ενοίκιο Ενοίκιο ATC m ATC l Ζήτηση ATC h Q* Ποσότητα Αγορά σιταριού Ποσότητα σιταριού Ποσότητα σιταριού Ποσότητα σιταριού Γη υψηλής Γη µέτριας Γη χαµηλής ευφορίας ευφορίας ευφορίας Ένας αγρότης θα είναι διατεθειµένος να πληρώσει µέχρι 1.320 ευρώ τον χρόνο ενοίκιο για την γη υψηλής ευφορίας και µέχρι 320 ευρώ για την γη µέτριας ευφορίας. Με άλλα λόγια οι αγρότες θα είναι διατεθειµένοι να πληρώνουν ενοίκιο µέχρι το σηµείο όπου ο γαιοκτήµονας θα αποσπά ακριβώς το σύνολο του κέρδους τους. Το διάγραµµα για την γη χαµηλής ευφορίας δείχνει ότι το κόστος παραγωγής είναι τόσο υψηλό που δεν επιτρέπει σε κανένα αγρότη να παράγει εκεί. Ένα τέτοιο κοµµάτι γης θα µείνει ακαλλιέργητο. Έτσι σε επίπεδο ισορροπίας η συνολική γαιοπρόσοδος που θα καρπωθούν οι γαιοκτήµονες θα είναι ίση µε την (πλεονασµατική) διαφορά των συνολικών εσόδων µείον το συνολικό κόστος για τις εισροές παραγωγής εκτός γης. Αυτό αποκαλείται η αρχή του υπολοίπου. Μία προϋπόθεση που πρέπει να ισχύει ώστε να συµβαίνει αυτό είναι τα διαφορετικά κοµµάτια γης να έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά (επίπεδα ευφορίας), αλλά οι αγρότες-παραγωγοί να είναι ίδιοι (παράγουν µε την ίδια τεχνολογία παραγωγής, δεν µπορούν να µονοπωλήσουν την αγορά, κτλ.). Αν, παραδείγµατος χάριν, κάποιοι αγρότες έχουν µηχανήµατα ή σπόρους ανώτερης τεχνολογίας και παραγωγικότητας που δεν έχουν οι υπόλοιποι παραγωγοί σιταριού, τότε θα µπορούν να καρπωθούν αυτοί τα οικονοµικά τους κέρδη και όχι οι γαιοκτήµονες. Οι γαιοκτήµονες αποκτούν την ικανότητα να αποσπούν µέρος 73

των κερδών µε την µορφή της γαιοπροσόδου όταν και οι υπόλοιποι αγρότες αποκτήσουν πρόσβαση σ αυτές τις πιο παραγωγικές τεχνολογίες. Όταν γίνει αυτό, είναι ο παράγοντας έδαφος που θα καθορίζει τις διαφορές κόστους των παραγωγών αγροτικών προϊόντων. Γαιοπρόσοδος και ηµόσια Πολιτική Εφόσον η ευφορία της αγροτικής γης καθορίζει την γαιοπρόσοδο, είναι προφανές ότι δηµόσια έργα που επηρεάζουν αυτή την ευφορία θα έχουν άµεση επίπτωση στο επίπεδο που διαµορφώνεται η γαιοπρόσοδος. Αν, για παράδειγµα, υποτεθεί ότι το δηµόσιο κατασκευάζει ένα µεγάλο αρδευτικό έργο σε µία περιφέρεια το οποίο µετά την ολοκλήρωση του δίνει άφθονο δωρεάν νερό σε όλους τους παραγωγούς αυτής της περιφέρειας, είναι αναµενόµενο (ή έστω υποτιθέµενο) ότι η ευφορία όλων των κοµµατιών γης σε αυτή την περιφέρεια θα αυξηθεί. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα, αν συνεχίσουµε το παράδειγµα που παρουσιάστηκε στο διάγραµµα 6.1, να γίνει πιο επικερδής η καλλιέργεια τόσο στα κτήµατα υψηλής ευφορίας, όσο και στα κτήµατα µέσης ευφορίας. Αυτό διαγραµµατικά µεταφράζεται ως µετακίνηση των καµπυλών κόστους προς τα κάτω. Αν η τιµή των 10 ευρώ παραµείνει σταθερή θα αυξηθεί η παραγωγή στα κτήµατα υψηλής και µέσης ευφορίας, µια και η γη καλλιεργείται πιο εντατικά όταν είναι πιο εύφορη. Στο δεύτερο διάγραµµα 6.2, η γη υψηλής ευφορίας θα παράγει 240 κιλά σιταριού µε χαµηλότερο κόστος. Στο ίδιο διάγραµµα 6.2 η γη µέσης ευφορίας θα παράγει 180 κιλά, επίσης µε χαµηλότερο κόστος. Τα κέρδη πριν την καταβολή του ενοικίου για την χρήση γης θα αυξηθούν και στις δύο περιπτώσεις. Το πιο ενδιαφέρον αποτέλεσµα όµως του προγράµµατος άρδευσης είναι το γεγονός ότι η γη χαµηλής ευφορίας που δεν χρησιµοποιείτο στην παραγωγή σιταριού είναι στο παράδειγµα αυτό αρκετή εύφορη πλέον ώστε συµφέρει κάποιους παραγωγούς να την νοικιάσουν. 74

ιάγραµµα 6.2 Οι Επιπτώσεις του Αρδευτικού Έργου στην Γαιοπρόσοδο Αρχική Προσφορά Νέα Προσφορά Ενοίκιο Ενοίκιο Ενοίκιο Ζήτηση Αγορά σιταριού Ποσότητα σιταριού Ποσότητα σιταριού Ποσότητα σιταριού Γη υψηλής Γη µέτριας Γη χαµηλής ευφορίας ευφορίας ευφορίας Η αγορά σιταριού και πιο συγκεκριµένα η τιµή του θα επηρεαστεί από την αύξηση της παραγωγής. Η γη η οποία ήδη συµµετείχε στην παραγωγή σιταριού θα είναι πλέον πιο εύφορη και έτσι θα έχουµε αύξηση της παραγωγής. Στο παράδειγµα του διαγράµµατος 6.2 η γη υψηλής και µέσης ευφορίας θα παράγει 40 κιλά σιταριού επιπλέον. Ταυτόχρονα θα υπάρξει και µία επιπρόσθετη αύξηση της παραγωγής µια και κοµµάτια γης στα οποία δεν υπήρχε παραγωγή θα αρχίσουν να παράγουν. Στο παράδειγµα µας η γη χαµηλής ευφορίας θα προσθέσει 140 κιλά στην συνολική παραγωγή σιταριού. Έτσι ενώ πριν το αρδευτικό έργο η περιφέρεια παρήγαγε συνολικά 380 κιλά σιταριού ανά στρέµµα τον χρόνο, µετά θα παράγει 560 κιλά σιταριού. Η αυξηµένη ποσότητα σιταριού που θα προσφέρεται στην αγορά θα έχει ως αποτέλεσµα την µείωση της τιµής του (σιταριού). Αυτή η πτώση της τιµής θα επιφέρει µείωση των κερδών των παραγωγών σιταριού. ιαγραµµατικά αυτό σηµαίνει ότι θα µειωθεί το εµβαδόν των σκούρων περιοχών που αντιπροσωπεύουν τα κέρδη των παραγωγών, τα οποία αποσπούν οι γαιοκτήµονες µε την µορφή του ενοικίου γης. Σε αυτήν την περίπτωση οι καταναλωτές σιταριού θα καρπωθούν µεγάλο µέρος από το συνολικό κέρδος από την αύξηση της παραγωγής σιταριού. Αντίθετα, αν το αρδευτικό έργο πραγµατοποιείτο σε µία 75

µικρή από άποψη έκτασης περιφέρεια η αύξηση της παραγωγής σιταριού είναι πολύ πιθανόν να αποτελούσε ένα πολύ µικρό τµήµα της συνολικής παραγωγής σιταριού στην χώρα. Τότε η αύξηση αυτή της παραγωγής δεν θα επηρέαζε την τιµή του σιταριού (έχουµε υποθέσει ότι η τιµή του σιταριού διαµορφώνεται σε εθνικό επίπεδο). Έτσι οι γαιοκτήµονες στους οποίους ανήκει αυτή η συγκεκριµένη έκταση γης που ευνοήθηκε από την κατασκευή του αρδευτικού έργου µπορούν να υποχρεώσουν τους καλλιεργητές αυτής της γης να καταβάλουν ενοίκιο, δηλαδή καρπούνται αυτοί την αύξηση της ευφορίας της γης. Μπορούµε λοιπόν να συµπεράνουµε ότι όσο µεγαλύτερη είναι η γεωγραφική έκταση της περιοχής που ευνοείται από το αρδευτικό έργο τόσο µεγαλύτερη θα είναι η µεταβολή της παραγόµενης ποσότητας και τόσο µεγαλύτερη η µεταβολή (µείωση) της τιµής του προϊόντος. Όσο µεγαλύτερη η µεταβολή της τιµής του αγροτικού προϊόντος τόσο µικρότερο θα είναι το µέρος των κερδών το οποίο αποσπούν οι γαιοκτήµονες µε την µορφή γαιοπροσόδου. Στην περίπτωση που κάποιο δηµόσιο έργο µπορεί να βελτιώσει την ευφορία της γης σε ολόκληρη την χώρα, τότε οι καταναλωτές θα καρπωθούν µεγάλο µέρος αυτής της αύξησης. Η αύξηση της απόδοσης από την βελτίωση ενός κοµµατιού γης (µε την κατασκευή ενός δηµόσιου έργου) θα αυξήσει το ενοίκιο που παίρνουν οι γαιοκτήµονες απ αυτή την γη. Αυτό θα αυξήσει τα αναµενόµενα εισοδήµατα και κατά συνέπεια την παρούσα αξία του συγκεκριµένου κοµµατιού γης. Γαιοπρόσοδος και Πρόσβαση στην Αγορά: Η Ανάλυση του von Thünen Ο γερµανός οικονοµολόγος Johan Heinrich von Thünen ανέλυσε τις διαφορετικές χρήσεις της αγροτικής γης (δες σχετικό κεφάλαιο) και παρουσίασε µία διαφορετική προσέγγιση για την διαµόρφωση του επιπέδου της γαιοπροσόδου απ αυτήν του Ricardo. Στο υπόδειγµα του υπέθεσε ότι υπάρχει µία τελείως επίπεδη περιφέρεια στην οποία υπάρχει µία πόλη που δεν έχει οικονοµικές σχέσεις µε άλλες πόλεις 76

(είναι µία αποµονωµένη πόλη). Η δυνατότητα µετακίνησης και µεταφοράς είναι η ίδια προς όλες τις κατευθύνσεις γύρω από την πόλη. Η γονιµότητα της γης είναι η ίδια σε όλα τα σηµεία του αγροτικού χώρου της περιφέρειας. Οι τιµές για τα αγροτικά προϊόντα και τις παραγωγικές εισροές που χρησιµοποιούνται στην αγροτική παραγωγή είναι δεδοµένες, πχ. καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο, και είναι ίδιες σε όλα τα σηµεία αυτής της περιφέρειας. Τα παραγόµενα αγροτικά προϊόντα πρέπει να µεταφερθούν στην πόλη για να πωληθούν. Το κόστος µεταφοράς είναι ανά χιλιόµετρο, δηλαδή όσο πιο µακριά από την πόλη είναι εγκατεστηµένος ο παραγωγός γεωργικών προϊόντων τόσο πιο ακριβή θα είναι η µεταφορά τους στην αγορά (πόλη). Υποθέτουµε όπως και στο προηγούµενο Ρικαρδιανό υπόδειγµα, ότι υπάρχει πλήρης ανταγωνισµός, δηλαδή ελεύθερη είσοδος επιχειρήσεων στην αγροτική παραγωγή και µακροχρόνια µηδενικό οικονοµικό κέρδος. Ακόµα υποτίθεται ότι η ένταση της χρήσης της αγροτικής γης (δηλαδή η συνολική ποσότητα κεφαλαίου και εργασίας που χρησιµοποιείται στην παραγωγή ανά στρέµµα) µένει σταθερή. Τέλος, υποτίθεται ότι οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων χρησιµοποιούν σταθερή αναλογία µεταξύ γης και των υπολοίπων συντελεστών της αγροτικής παραγωγής. Αυτή η υπόθεση σηµαίνει ότι όταν η τιµή της γης ανεβαίνει ο παραγωγός δεν µπορεί να υποκαταστήσει γη µε τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές. Το συνολικό κόστος ενός αγρότη-παραγωγού θα είναι: TC = t Q k όπου t όπως αναφέρθηκε πιο πριν είναι το µεταφορικό κόστος ανά τόνο ανά χιλιόµετρο, Q είναι το παραγόµενο προϊόν (σε τόνους) και k είναι η χιλιοµετρική απόσταση του σηµείου παραγωγής του αγροτικού προϊόντος από την αγορά (πόλη). Το συνολικό κέρδος θα είναι: π = P Q C t Q k R 77

όπου π είναι το συνολικό κέρδος ανά στρέµµα, Ρ είναι η τιµή του αγροτικού προϊόντος ανά τόνο, C είναι το συνολικό κόστος του παραγωγού εκτός από το κόστος γης (είναι δηλαδή το κόστος για την χρησιµοποίηση των άλλων παραγωγικών εισροών όπως κεφάλαιο, εργασία, πρώτες ύλες, ενδιάµεσες εισροές, κτλ., συµπεριλαµβάνοντας και το κόστος ευκαιρίας για την απασχόληση του αγρότη-παραγωγού στην παραγωγή αγροτικού προϊόντος και όχι κάποια άλλη δραστηριότητα), R είναι η γαιοπρόσοδος. Όταν το οικονοµικό κέρδος γίνεται µηδέν, η γαιοπρόσοδος θα ισούται µε: R = P Q C t Q k Αυτός ο τύπος δείχνει ότι όσο µεγαλύτερη η χιλιοµετρική απόσταση του τόπου παραγωγής από την αγορά (που βρίσκεται στην πόλη) τόσο µικρότερο ενοίκιο για την γη που χρησιµοποιεί θα είναι διατεθειµένος να πληρώσει ο παραγωγός. Αυτό συµβαίνει γιατί στην δεξιά πλευρά της εξίσωσης αυτής έχουµε θεωρήσει ότι τα έσοδα P. Q είναι σταθερά, το κόστος C για την χρησιµοποίηση των συντελεστών παραγωγής πλην γης είναι επίσης σταθερό, και το µόνο µέγεθος το οποίο µεταβάλλεται είναι το συνολικό κόστος µεταφοράς TC (= t. Q. k). Έτσι ο παραγωγός για να µεγαλώσει το κέρδος του θα προσπαθεί να µειώσει το κόστος µεταφοράς παράγοντας σε γη που βρίσκεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στην πόλη. Αυτό το κέρδος το αποσπά ο γαιοκτήµονας µε την µορφή γαιοπροσόδου. ιαγραµµατικά η σχέση του συνολικού κόστους και της γαιοπροσόδου παρουσιάζεται στο παράδειγµα του διαγράµµατος 6.3. Έστω ότι τα συνολικά έσοδα είναι σταθερά και ισούνται µε 300 ευρώ. Στον κάθετο άξονα φαίνεται ότι το κόστος για την χρησιµοποίηση των συντελεστών παραγωγής πλην γης, το οποίο έχουµε υποθέσει ότι είναι σταθερό, είναι 50 ευρώ. Αν κάποιος παραγωγός παράγει σε γη που βρίσκεται στην πόλη θα έχει να πληρώσει µόνο αυτό το σταθερό κόστος και καθόλου µεταφορικό κόστος. Θα πρέπει όµως να πληρώσει πάρα πολύ υψηλό ενοίκιο για την γη που χρησιµοποιεί. Στο παράδειγµα του διαγράµµατος 6.3 το ενοίκιο θα είναι 250 ευρώ. Το ενοίκιο αυτό πέφτει κατά 80 ευρώ ανά χιλιόµετρο. Έτσι θα είναι 170 ευρώ σε απόσταση ενός χιλιοµέτρου από την πόλη, 90 ευρώ σε απόσταση 2 χιλιοµέτρων, 10 ευρώ σε απόσταση 3 χιλιοµέτρων. 78

ιάγραµµα 6.3 Έσοδα, Κόστος και Πλειοδοτική Γαιοπρόσοδος Συνολκά έσοδα Πλειοδοτική γαιοπρόσοδος (ανά στρέµµα) Συνολικό κόστος Γαιοπρόσοδος Απόσταση από την αγορά (χλ µ.) Ανακεφαλαιώνοντας θα πρέπει να επαναλάβουµε το ότι έχουµε υποθέσει ότι οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων δεν διαφέρουν µεταξύ τους, άρα παράγουν µε την ίδια τεχνολογία παραγωγής που συνεπάγεται πανοµοιότυπο κόστος. Έτσι ανταγωνιζόµενοι για να πάρουν όσο το δυνατόν κοντινότερη θέση προς την πόλη (όπου βρίσκεται η αγορά) το µόνο στοιχείο που µπορούν να µεταβάλουν είναι το µεταφορικό τους κόστος. Όσο πιο κοντά είναι στην αγορά θα µειώνουν το µεταφορικό τους κόστος και θα αυξάνουν τα κέρδη τους, αλλά ταυτόχρονα αναγκάζονται να παραδίδουν αυτά τα κέρδη τους στους γαιοκτήµονες µε την µορφή του ενοικίου γης. 79

Γαιοπρόσοδος και Υποκατάσταση Παραγωγικών Συντελεστών Μία βασική υπόθεση στην προηγούµενη ανάλυση ήταν ότι «οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων χρησιµοποιούν σταθερή αναλογία µεταξύ γης και των υπολοίπων συντελεστών της αγροτικής παραγωγής». Ένας ορθολογικά σκεπτόµενος παραγωγός, όµως, θα υποκαθιστούσε τον σχετικά ακριβό παραγωγικό συντελεστή γη µε τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές, αν είχε βέβαια την δυνατότητα, προκειµένου να µειώσει το κόστος του. Στο παράδειγµα του διαγράµµατος 6.3, όπου ο παραγωγός αγροτικού προϊόντος παρήγαγε µε σταθερή αναλογία γης και υπολοίπων παραγωγικών συντελεστών, η καµπύλη της γαιοπροσόδου είναι ευθεία γραµµή εξαιτίας ακριβώς αυτής της σταθερής αναλογίας. Είχαµε υποθέσει ότι το κόστος των παραγωγικών συντελεστών πλην γης για να παράγει 20 τόνους σιταριού ήταν 50 ευρώ. Αν η υπόθεση της σταθερής αναλογίας αναιρεθεί, η καµπύλη της γαιοπροσόδου θα γίνει καµπύλη γραµµή και κυρτή ως προς την αρχή των αξόνων. Το διάγραµµα 6.4 παρουσιάζει την καµπύλη ισοπαραγωγής διαφορετικούς συνδυασµούς γης και των υπολοίπων παραγωγικών συντελεστών έτσι ώστε να έχουµε πάλι παραγωγή 20 τόνων σιταριού. Στο συνδυασµό Α χρησιµοποιείται 1 στρέµµα γης και 50 ευρώ παραγωγικών συντελεστών πλην γης (µε άλλα λόγια είναι ίσος µε την σταθερή αναλογία του προηγούµενου παραδείγµατος). Στο συνδυασµό Β χρησιµοποιείται 0,80 στρέµµατος γης και 60 ευρώ παραγωγικών συντελεστών πλην γης. Στο συνδυασµό Γ χρησιµοποιείται 0,60 στρέµµατος γης και 80 ευρώ παραγωγικών συντελεστών πλην γης. Στο συνδυασµό χρησιµοποιείται 0,40 στρέµµατος γης και 120 ευρώ παραγωγικών συντελεστών πλην γης. Έτσι, το διάγραµµα 6.4 δείχνει ότι όσο πιο κοντά ο παραγωγός εγκατασταθεί στην πόλη, δηλαδή όσο η αξία (ενοίκιο) γης είναι υψηλότερη, τόσο πιο πολύ θα υποκαθιστά τον παραγωγικό συντελεστή γη µε τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές. 80

ιάγραµµα 6.4 Καµπύλη Ισοπαραγωγής Αγροτικού Προϊόντος Ποσότητα παραγωγικών συντελεστών πλην γης Συνολικό κόστος Ποσότητα γης (στρέµµατα) Αν ο παραγωγός υποκαθιστά γη µε τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές, το συνολικό κέρδος του θα είναι: π = P Q C t Q k RT όπου Τ είναι έκταση γης (σε στρέµµατα) που χρησιµοποιεί. Αυτό σηµαίνει ότι όταν το οικονοµικό κέρδος είναι µηδέν, θα πληρώνει συνολικά για τον παραγωγικό συντελεστή γη: RT = P Q C t Q k άρα, το ενοίκιο γης ανά στρέµµα θα είναι: R = P Q C t Q k T 81

Ο πίνακας 6.1 δείχνει πως διαµορφώνεται η γαιοπρόσοδος ανάλογα µε την απόσταση από την πόλη-αγορά. Έχει υποτεθεί ότι ο παραγωγός παράγει 20 τόνους σιταριού, του οποίου η τιµή πώλησης είναι 15 ευρώ ο τόνος, και το µεταφορικό κόστος είναι 4 ευρώ ανά χιλιόµετρο. Πίνακας 6.1 Κόστος και γαιοπρόσοδος όταν υπάρχει υποκατάσταση της γης µε τους άλλους παραγωγικούς συντελεστές Απόσταση Καλλιεργούµ Συνολικά Κόστος Μεταφορικό Συνολικά Ενοίκιο γης από την πόλη ενη έκταση έσοδα παραγωγικών κόστος (σε κέρδη χωρίς ανά στρέµµα (χιλιόµετρα) (στρέµµατα) παραγωγού συντελεστών ευρώ) να έχει (σε ευρώ) (σε ευρώ) πλην γης (σε αφαιρεθεί το ευρώ) ενοίκιο γης (σε ευρώ) 0 0,4 300 120 0 180 450 1 0,6 300 80 80 140 233 2 0,8 300 60 160 80 100 3 1,0 300 50 240 10 10 Είναι προφανές ότι το ενοίκιο γης ανά στρέµµα προκύπτει αν διαιρεθεί η γαιοπρόσοδος που θα πληρώσει ο παραγωγός στον γαιοκτήµονα µε την έκταση που ο παραγωγός χρησιµοποιεί (η γαιοπρόσοδος ισούται µε το σύνολο των κερδών πριν την αφαίρεση του ενοικίου γης, είναι δηλαδή στο παράδειγµα του πίνακα 6.1 το ποσό που δίνει η προτελευταία δεξιά στήλη). Έτσι ένα χιλιόµετρο µακριά από την αγορά, τα κέρδη πριν την αφαίρεση της γαιοπροσόδου θα είναι 140 ευρώ. Αυτό θα είναι το ενοίκιο που θα πάρει ο γαιοκτήµονας. Για να βρούµε πόσο είναι το ενοίκιο ανά στρέµµα διαιρούµε αυτό το ποσό δια την έκταση που χρησιµοποιεί ο παραγωγός, δηλαδή 140 (ευρώ)/0,6 (στρέµµατα) που είναι ίσο µε (περίπου) 233 ευρώ ανά στρέµµα. Το διάγραµµα 6.5 παρουσιάζει µία σύγκριση των καµπυλών γαιοπροσόδου στην περίπτωση που ένας παραγωγός Α δεν υποκαθιστά γη µε τους 82

λοιπούς παραγωγικούς συντελεστές και στην περίπτωση που ένας παραγωγός Β υποκαθιστά. ιάγραµµα 6.5 Συναρτήσεις Πλειοδοσίας Γαιοπροσόδου Γαιοπρόσοδος (ανά στρέµµα) Συνάρτηση παραγωγού που υποκαθιστά παρ. συντελεστές Συνάρτηση παραγωγού που δεν υποκαθιστά παρ. συντελεστές Απόσταση από αγορά (χλµ.) Το σηµαντικό στοιχείο στο διάγραµµα αυτό είναι ότι µε την εξαίρεση της περίπτωσης όπου οι δύο παραγωγοί έχουν τα ίδια κέρδη (και άρα µπορούν να δώσουν το ίδιο ενοίκιο για την χρήση της γης), σε κάθε άλλη περίπτωση ο παραγωγός Β έχει µεγαλύτερα κέρδη πράγµα που µεταφράζεται σε δυνατότητα καταβολής µεγαλυτέρου ενοικίου για την γη. Έτσι ο παραγωγός Β θα είναι αυτός που θα νοικιάσει τελικά την γη. Επειδή η γη θα νοικιαστεί σ αυτόν τον παραγωγό που θα δώσει το υψηλότερο ενοίκιο, πολλές φορές η καµπύλη γαιοπροσόδου αναφέρεται και ως καµπύλη πλειοδοσίας γαιοπροσόδου. Το διάγραµµα 6.6 δείχνει την γενική περίπτωση σύγκρισης για παραγωγούς που υποκαθιστούν γη µε άλλους παραγωγικούς συντελεστές και έχουν κυρτή ως προς την αρχή των αξόνων καµπύλη ενοικίου µε παραγωγούς που δεν µπορούν να κάνουν µια τέτοια υποκατάσταση. Μόνο στο σηµείο που εφάπτονται οι δύο καµπύλες θα µπορεί ο παραγωγός που δεν µπορεί να κάνει υποκατάσταση να συναγωνιστεί τον παραγωγό που µπορεί. Είναι δε µάλλον απίθανο για τον παραγωγό που µπορεί να κάνει υποκατάσταση να συµβεί αυτή η περίπτωση. 83

Αυτό έχει ως συνέπεια οι αναποτελεσµατικοί παραγωγοί να µην µπορούν να συναγωνιστούν αυτούς που µπορούν να παράγουν µε πιο αποτελεσµατικό µείγµα γης και υπολοίπων παραγωγικών συντελεστών. ιάγραµµα 6.6 Συναρτήσεις Πλειοδοσίας Γαιοπροσόδου µε και χωρίς Υποκαταάσταση Πραγωγικών Συντελεστών Γαιοπρόσοδος (ανά στρέµµα) Πλειοδοτική συνάρτηση γαιοπροσόδου µε υποκατάσταση Πλειοδοτική συνάρτηση γαιοπροσόδου χωρίς υποκατάσταση Απόσταση από αγορά (χλµ.) Γαιοπρόσοδος και Μεταφορικό Κόστος Στα υποδείγµατα διαµόρφωσης της γαιοπροσόδου που βασίζονται στην προσέγγιση του von Thünen βασικό στοιχείο διαµόρφωσης του συνολικού κόστους παραγωγής είναι το µεταφορικό κόστος. Μία νέα επένδυση σε µεταφορικές υποδοµές, πχ. ένας καινούργιος αυτοκινητόδροµος, θα µειώσει το µεταφορικό κόστος αυξάνοντας τα κέρδη του παραγωγού τα οποία στην συνέχεια αποσπά µε την µορφή της γαιοπροσόδου ο γαιοκτήµονας. Εν ολίγοις, ο καινούργιος αυτοκινητόδροµος θα αυξήσει την γαιοπρόσοδο. Μία τέτοια περίπτωση δείχνει το διάγραµµα 6.7. 84

ιάγραµµα 6.7 Το Αποτέλεσµα της Μείωσης του Μεταφορικού κόστους στην Συνάρτηση Πλειοδοσίας Γαιοπροσόδου Γαιοπρόσοδος (ανά στρέµµα) Συνάρτηση γαιοπροσόδου µε χαµηλότερο µεταφορικό κόστος και χαµηλότερη τιµή αγροτικού προϊόντος Συνάρτηση γαιοπροσόδου µε χαµηλότερο µεταφορικό κόστος και σταθέρη τιµή αγροτικού προϊόντος Αρχική συνάρτηση γαιοπροσόδου Απόσταση από αγορά (χλµ.) Στο διάγραµµα αυτό η µείωση του µεταφορικού κόστος θα µειώσει την κλίση της καµπύλης γαιοπροσόδου. Εάν υποτεθεί ότι η τιµή του αγροτικού προϊόντος είναι δεδοµένη, πχ. καθορίζεται σε εθνικό επίπεδο, στην περιοχή που ήδη υπήρχαν καλλιέργειες, ως το σηµείο u 0, το ενοίκιο γης θα αυξηθεί. Αυτό διαγραµµατικά φαίνεται από το γεγονός ότι η νέα καµπύλη ενοικίου R 1 θα είναι πιο δεξιά από την αρχική R 0 (λόγω της µειωµένης κλίσης που αναφέραµε πριν). Έτσι η καλλιεργούµενη έκταση θα αυξηθεί από u 0 σε u 1, λόγω του ότι γη που πριν δεν συνέφερε να καλλιεργηθεί τώρα µπαίνει στην παραγωγή αγροτικού προϊόντος. Η ποσότητα αυτού του προϊόντος θα αυξηθεί και γιατί τέτοια οριακή γη µπαίνει σε καλλιέργεια και γιατί η αρχική γη (ως το u 0 ) θα καλλιεργείται τώρα πιο εντατικά. Το τελευταίο θα συµβεί γιατί οι καλλιεργητές υποκαθιστούν την ακριβή γη µε τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές. Αυτό αυξάνει το παραγόµενο προϊόν ανά στρέµµα. Μία πιο πολύπλοκη περίπτωση υπάρχει όταν η αύξηση της παραγωγής του αγροτικού προϊόντος θα είναι τόσο µεγάλη ώστε να µεταβάλει την τιµή του στην αγορά. Τότε η νέα καµπύλη ενοικίου R 2 θα είναι πιο δεξιά από την αρχική 85

R 0, αλλά πιο αριστερά από την καµπύλη ενοικίου R 1. Εδώ η καλλιεργούµενη έκταση θα αυξηθεί από u 0 σε u 2. Πρέπει να σηµειωθεί ότι τα κέρδη από την κατασκευή του νέου αυτοκινητόδροµου καρπούνται οι γαιοκτήµονες στην περίπτωση της καµπύλης ενοικίου R 1 γιατί, α) παίρνουν µεγαλύτερο ενοίκιο για την γη που ήδη χρησιµοποιούσαν οι παραγωγοί, και β) γιατί οι ιδιοκτήτες γης που δεν παρήγαγε πριν (δηλαδή της περιοχής από u 0 έως u 1 ) θα µπορούν τώρα να χρεώσουν µε ενοίκιο γης τους παραγωγούς αυτής της περιοχής. Ο γενικός κανόνας για το αν οι γαιοκτήµονες ή οι καταναλωτές θα καρπωθούν τα οφέλη από την αύξηση της παραγωγής είναι ότι όσο µικρότερη η γεωγραφική έκταση τόσο µεγαλύτερο µέρος από αυτά τα οφέλη αποσπούν οι γαιοκτήµονες. Η λογική είναι η ίδια όπως στην ανάλυση που έγινε για την ευφορία της γης και τα δηµόσια έργα. Η Γαιοπρόσοδος στην Περίπτωση ύο Χρήσεων Γης ιαφορετικά προϊόντα συνήθως έχουν διαφορετικές καµπύλες ενοικίου. Αυτό οφείλεται στο ότι το µεταφορικό κόστος ενός προϊόντος Υ µπορεί να είναι σχετικά µεγαλύτερο από το µεταφορικό κόστος ενός προϊόντος Χ, είτε γιατί µπορεί να παραχθεί µεγαλύτερο βάρος ανά στρέµµα (µελιτζάνες και βαµβάκι), είτε γιατί το µεταφορικό κόστος ανά µονάδα προϊόντος είναι µεγαλύτερο (αβγά που θέλουν προσοχή στην µεταφορά και σιτάρι που δεν θέλει). Η καµπύλη ενοικίου του αγαθού µε το µεγαλύτερο µεταφορικό κόστος θα έχει µεγαλύτερη κλίση (που είναι αρνητική). Η παραγωγή αυτού του αγαθού θα γίνει κοντά στην αγορά. Το διάγραµµα 6.8 παρουσιάζει δύο δραστηριότητες Υ και Χ. Η Υ είναι η παραγωγή του αγαθού µε το σχετικά µεγαλύτερο µεταφορικό βάρος. Έτσι η καµπύλη της γαιοπροσόδου της δραστηριότητας Υ έχει µεγαλύτερη κλίση από την καµπύλη της δραστηριότητας Χ. Σε συνθήκες ισορροπίας η συνολική καµπύλη γαιοπροσόδου (δηλαδή η καµπύλη γαιοπροσόδου όλων των δραστηριοτήτων) θα είναι η πιο σκούρα γραµµή στο διάγραµµα. Αυτό θα συµβεί στο βαθµό στον οποίο η δραστηριότητα Υ θα εγκαθίσταται στην ακριβότερη γη 86

(κοντά στην αγορά) µια και µπορεί να πληρώνει υψηλότερο ενοίκιο, έως το σηµείο u, σηµείο από το οποίο και ύστερα η δραστηριότητα Χ µπορεί να πληρώσει µεγαλύτερο ενοίκιο. Αυτή η κατανοµή της γης θα είναι και η πιο αποδοτική από οικονοµική άποψη, µια και η παραγωγή µε τα υψηλότερα κόστη µεταφοράς βρίσκεται κοντά στην αγορά. Αν υποτεθεί ότι κοντά στην αγορά εγκαθίσταται η δραστηριότητα Χ και η Ψ πιο µακρυά, τότε αυτή η κατανοµή γης θα µείωνε το κόστος µεταφοράς της δραστηριότητας Χ λιγότερο απ ότι θα αυξανόταν το κόστος µεταφοράς της δραστηριότητας Ψ. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η ανάλυση αυτής της παραγράφου ισχύει όταν δεν υπάρχουν εξωτερικές οικονοµίες στην χρήση γης. ιάγραµµα 6.8 Συναρτήσεις Πλειοδοσίας Γαιοπροσόδου µε ιαφορετική Κλίση Γαιοπρόσοδος (ανά στρέµµα) Συνάρτηση πλειοδοσίας γαιοπροσόδου Y Συνάρτηση πλειοδοσίας γαιοπροσόδου X Απόσταση από αγορά (χλµ.) 87

Γαιοπρόσοδος και Αγορές Προϊόντων Στην ανάλυση της γαιοπροσόδου σ αυτό το κεφάλαιο έχει µέχρις στιγµής υποτεθεί ότι η γαιοπρόσοδος διαµορφώνεται µε βάση την ζήτηση για τα αγροτικά προϊόντα στην περίπτωση της αγροτικής γης, την ζήτηση για βιοµηχανικά προϊόντα στην περίπτωση της γης που χρησιµοποιεί η βιοµηχανία, την ζήτηση για στέγαση στην γη που χρησιµοποιείται για κατοικία, κοκ. Έτσι όµως ανακύπτει ένα ερώτηµα αιτιότητας και πιο συγκεκριµένα αν είναι οι υψηλές τιµές γης που κάνουν την τελική τιµή ενός προϊόντος υψηλή, ή εάν η υψηλή τιµή ενός προϊόντος οδηγεί σε υψηλές τιµές γης. Για να απαντήσουµε σ αυτό το ερώτηµα µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε το παράδειγµα που παρουσιάζει το διάγραµµα 6.9. Στην αγορά σιταριού (διάγραµµα Α) η τιµή ισορροπίας είναι Ρ 1 και η ποσότητα ισορροπίας C 1. Η τιµή της γαιοπροσόδου που αντιστοιχεί σ αυτές τις συνθήκες ισορροπίας θα διαµορφωθεί στην αγορά γης (διάγραµµα Β) στο επίπεδο R 1. Αν για κάποιους λόγους η ζήτηση σιταριού πχ. αυξηθεί (πράγµα που θα συνέβαινε αν πχ. αυξανόταν το εισόδηµα των καταναλωτών, ή το µέγεθος του πληθυσµού, άλλαζαν οι προτιµήσεις των καταναλωτών, ή κάποιοι από τους άλλους παράγοντες που προσδιορίζουν την ζήτηση παράγοντες που περιγράφονται εκτενώς στα εγχειρίδια µικροοικονοµικής ), τότε η καµπύλη ζήτησης θα µετακινηθεί δεξιά και πάνω. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα να αυξηθεί τόσο η τιµή όσο και ποσότητα ισορροπίας (στο διάγραµµα θα είναι αντίστοιχα, Ρ 2, C 2 ). Η αυξηµένη ζήτηση, που απαιτεί αύξηση της παραγόµενης ποσότητας σιταριού, θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για γη που θα χρησιµοποιηθεί στην καλλιέργεια σιταριού. Έτσι η νέα τιµή της γαιοπροσόδου θα είναι R 2. 88

ιάγραµµα 6.9 Γαιοπρόσοδος και Αγορά Προϊόντος (Α) Αγορά σιταριού Προσφορά σιταριού Τιµή σιταριού Ποσότητα σιταριού (Β) Αγορά γης Γαιοπρόσοδος (ανά στρέµµα) Ποσότητα γης Το συµπέρασµα είναι ότι είναι οι υψηλές τιµές των προϊόντων (και υπηρεσιών) που χρησιµοποιούν γη που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα γαιοπροσόδου και όχι το αντίθετο. 89