ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 νονται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης ΕΟΚ, δεδομένου μάλιστα ὅτι τό ἐν λόγω παράρτημα επαναλαμβάνει ἀκριβῶς ὁρισμένες κλάσεις τῆς ὀνοματολογίας τοῦ Συμβουλίου τελωνειακῆς συνεργασίας, γιά την ἑρμηνεία τοῦ ἐν λόγω παραρτήματος πρέπει νά γίνει παραπομπή στά επεξηγηματικά σημειώματα τῆς ὀνοματολογίας αυτής. 3. Τό πεδίο εφαρμογής τοῦ κανονισμοῦ 26 περί εφαρμογής ὁρισμένων κανόνων ἀνταγωνισμοῦ ὅσον άφορᾶ την παραγωγή καί εμπορία τῶν γεωργικών προϊόντων έχει περιορισθεί, ἀπό τό άρθρο 1, στην παραγωγή καί εμπορία των προϊόντων πού ἀπαριθμοῦνται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης ΕΟΚ. Ἑπομένως, δέν εἶναι δυνατή ἡ εφαρμογή τοῦ ἀνωτέρω κανονισμοῦ στην παρασκευή ενός προϊόντος πού δέν περιλαμβάνεται στό παράρτημα ΙΙ, ἀκόμα καί ἄν ἀποτελεί βοηθητικό προϊόν γιά τήν παραγωγή άλλου προϊόντος, τό όποιο περιλαμβάνεται στό ἐν λόγω παράρτημα. Στην υπόθεση 61/80 COÖPERATIEVE STREMSEL- ΕΝ KLEURSELFABRIEK, Leeuwarden, Κάτω Χῶρες, εκπροσωπούμενος ἀπό τόν P. J. Ρ. Verloop, δικηγόρο "Αμστερνταμ, μέ ἀντίκλητο στό Λουξεμβούργο τόν L. Η. Dupong, 14a, rue des Bains, προσφεύγων, υποστηριζόμενος ἀπό ΚΥΒΈΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ἐκπροσωπούμενη ἀπό τόν G. Guillaume, διευθυντή νομικών υποθέσεων τοῦ Ministère des Affaires Étrangères, ἐπικουρούμενο ἀπό τόν Α. Carnelutti, secrétaire des Affaires Étrangères, ἀναπληρωτή εκπρόσωπο, κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤῶΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΏΝ ΚΟΙΝΟΤΉΤΩΝ, ἐκπροσωπούμενης ἀπό τό νομικό τῆς σύμβουλο Β. Van der Esch, επικουρούμενο ἀπό τόν P. J. Kuyper, μέλος τῆς νομικῆς της υπηρεσίας, μέ ἀντίκλητο στό Λουξεμβούργο τό νομικό τῆς σύμβουλο Μ. Cervino, κτίριο Jean Monnet, Kirchberg, καθ' ἧς, πού ἔχει ως ἀντικείμενο αίτηση περί ἀκυρώσεως τῆς ἀποφάσεως 80/234 τῆς 'Επιτροπής, τῆς 5ης Δεκεμβρίου 1979, περί τῆς διαδικασίας εφαρμογής τοῦ άρθρου 85 τῆς συνθήκης περί ιδρύσεως τῆς Ευρωπαϊκῆς Οικονομικῆς Κοινότητας (JO L 51 τῆς 25ης Φεβρουαρίου 1980, σ. 19), 852

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ συγκείμενο ἀπό τους J. Mertens de Wilmars, πρόεδρο, Ρ. Pescatore και T. Koopmans, προέδρους τμημάτων, A. O'Keeffe, G. Bosco, O. Due καί Α. Χλωρό, δικαστές, γενικός εἰσαγγελεύς: J.-P. Warner γραμματεύς: Α. Van Houtte εκδίδει την ἀκόλουθη ΑΠΟΦΑΣΗ Περιστατικά Τά πραγματικά περιστατικά τῆς υποθέσεως, ἡ εξέλιξη τῆς διαδικασίας, τά αιτήματα, καθώς καί οἱ λόγοι καί τά επιχειρήματα τῶν διαδίκων μποροῦν νά συνοψισθοῦν ὡς έξῆς: Τό άρθρο 2 τῆς ἀποφάσεως ἀποκλείει τήν εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3 τῆς συνθήκης, ἐνῶ τό άρθρο 3 επιβάλλει στους ἀποδέκτες [τῆς ἀποφάσεως] τήν ὑποχρέωση τερματισμοῦ τῶν διαπιστωθεισῶν παραβάσεων. Ι Πραγματικά περιστατικά καί διαδικασία 1. Μέ τήν ἀπόφαση 80/234 τῆς 5ης Δεκεμβρίου 1979 (JO L 51 τῆς 25ης Φεβρουαρίου 1980, σ. 19) πού ἀπευθύνονταν πρός τόν προσφεύγοντα Coöperatieve Stremsel- en Kleurselfabriek (ἐφεξής ὁ Συνεταιρισμός) καί τά μέλη του, ἡ 'Επιτροπή, καθ' ἧς, διαπίστωσε (άρθρο 1) ὅτι, τόσο ἡ υποχρέωση ἀγορᾶς κατ' ἀποκλειστικότητα πού επιβάλλεται στά μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ, ὅσο καί ἡ υποχρέωση καταβολής, σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως τους, ποσοῦ ἀνάλογου μέ τήν ποσότητα πυτίας πού ἀγόραζαν κατ' έτος ἀπό τό Συνεταιρισμό, υποχρεώσεις πού προβλέπονται ἀμφότερες ἀπό τό καταστατικό τοῦ τελευταίου, παραβιάζουν τό άρθρο 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης. 2. Ό προσφεύγων εἶναι ὀλλανδικός συνεταιρισμός παραγωγής πυτίας ζωικής προελεύσεως καί χρωστικών οὐσιῶν γιά τυρί. Πυτία εἶναι τό ἔνζυμο πού εξάγεται ἀπό τόν τέταρτο στόμαχο τοῦ μόσχου, τό όποιο έχει τήν ιδιότητα νά συντελεί στην πήξη τοῦ γάλακτος καί χρησιμοποιείται στην παρασκευή τυριοῦ. 'Ως μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ γίνονται δεκτοί γαλακτοκομικοί συνεταιρισμοί πού έχουν τήν έδρα τους στίς Κάτω Χῶρες ή ἀλλοῦ. Όλα τά ὀλλανδικά γαλακτοκομεία παραγωγής τυριοῦ κατέστησαν μέλη. Ὁ Συνεταιρισμός προμηθεύει επίσης πυτία καί χρωστικές οὐσίες σέ επιχειρήσεις πού δέν είναι μέλη του. Τό καταστατικό του, πού έχει κοινοποιηθεί στην 'Επιτροπή, επιβάλλει στά μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ τήν υποχρέωση νά ἀγοράζουν ἀπ αυτόν τίς 853

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 ἀπαιτούμενες ποσότητες πυτίας καί χρωστικών ουσιῶν γιά τυρί. Ή ἀθέτηση τῆς υποχρεώσεως αυτής συνεπάγεται την επιβολή προστίμου 500 φιορινιών. Σέ περίπτωση παραβιάσεως τοῦ καταστατικοί) ἤ τοῦ εσωτερικοί) κανονισμού ἡ σέ περίπτωση πράξεων πού θίγουν τά συμφέροντα τοῦ Συνεταιρισμοί), ἕνα μέλος μπορεί νά ἀποβληθεί ύστερα ἀπό σχετική ἀπόφαση τῆς γενικής συνελεύσεως πού λαμβάνεται μέ πλειοψηφία δύο τρίτων τῶν ψηφισάντων. Σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως ή ἀποβολής μέλους, τό καταστατικό ορίζει ὅτι τό τελευταίο ὑποχρεούται νά καταβάλει υπέρ τοῦ ἀποθεματικού τοῦ Συνεταιρισμοί) ποσό 'ίσο πρός τό γινόμενο 2,5 φιορινιών ἐπί τόν ετήσιο μέσο ὅρο λίτρων πυτίας πού τό μέλος ἀγόρασε ἀπό τό Συνεταιρισμό κατά τό διάστημα τῶν πέντε τελευταίων ετών, κατά τά όποια διετέλεσε μέλος. 3. Ή ἀπόφαση διαπιστώνει περαιτέρω ὅτι ὁ Συνεταιρισμός καλύπτει τό 100 % τῆς εθνικής καταναλώσεως σέ ζωική πυτία, μόνο τύπο πυτίας, ἡ χρήση τοῦ ὁποίου επιτρέπεται σήμερα στίς Κάτω Χώρες γιά την παρασκευή τυριοῦ, καθώς καί τό 90 % τῆς παραγωγής σέ χρωστικές ουσίες, καί ὅτι παραδίδει τό 94 ο/ο τῆς παραγωγής του σέ πυτία καί τό 80 ο/ο τῆς παραγωγής του σέ χρωστικές ουσίες στά μέλη του, πού ἀντιπροσωπεύουν ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 % τῆς ὀλλανδικής βιομηχανίας γαλακτοκομικών προϊόντων. Τό υπόλοιπο τῆς παραγωγής του πωλεῖται σέ ὀλλανδούς τυροπαραγωγούς πού δέν εἶναι μέλη του. Στην ἀπόφαση παρατίθεται πίνακας, ἀπό τόν όποιο προκύπτει ὅτι, κατά τό διάστημα μεταξύ 1976 καί 1978, οἱ Κάτω Χώρες εισήγαγαν 16 τόνους πυτίας ἀπό άλλα Κράτη μέλη, ἐνῶ τά άλλα Κράτη μέλη εισήγαγαν γιά τήν ἴδια περίοδο ποσότητες πού κυμαίνονταν ἀπό 113 έως 745 τόνους. Ό Συνεταιρισμός ουδέποτε πώλησε [ζωική] πυτία στά άλλα Κράτη μέλη τῆς Κοινότητας. Οἱ εξαγωγές πυτίας τῶν Κάτω Χωρών πρός τά 854 ἐν λόγω κράτη ἀφορούν ἀποκλειστικά καί μόνο τή συνθετική πυτία. Δέν ὑπάρχουν επίσημες στατιστικές ὡς πρός τό εμπόριο χρωστικών ουσιών πού παράγονται ἀπό τόν προσφεύγοντα. Μέ βάση τίς πληροφορίες πού συγκέντρωσε ή Ἐπιτροπή, ἡ Δανία ἀποτελεί τήν κυριότερη εξαγωγική χώρα πού εφοδιάζει Ιδίως τή Γαλλία, Μ. Βρετανία, τό Βέλγιο καί τίς Κάτω Χώρες. 4. Ὡς πρός τήν εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης, ἡ ἀπόφαση διαπιστώνει ὅτι ἡ ὑποχρέωση ἀγοράς ἀπό τό Συνεταιρισμό πού κυροῦται μέ τήν επιβολή προστίμου καί επιτείνεται μέ τή δυνατότητα ἀποβολής τῶν μελών τοῦ Συνεταιρισμοῦ, καί τήν πληρωμή ὁρισμένου ποσοῦ, περιορίζει σημαντικά τόν ἀνταγωνισμό εντός τῆς κοινής ἀγορᾶς. Πράγματι, λόγω τῆς υποχρεώσεως αυτής τά μέλη τοῦ Συνεταιρισμοί), πού ἀντιπροσωπεύουν ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 % τῆς ὀλλανδικής γαλακτοβιομηχανίας συναντοῦν εμπόδια στην ἀγορά πυτίας καί χρωστικών ουσιών γιά τυρί ἀπό άλλους προμηθευτές. Τό εμπόριο μεταξύ τῶν Κρατών μελών εἶναι δυνατό νά θιγεῖ, ἄν ληφθεί υπόψη ὅτι οἱ άλλοι προμηθευτές έχουν τήν έδρα τους κυρίως στά υπόλοιπα Κράτη μέλη. Στή συνέχεια, ἡ 'Επιτροπή υπολογίζει, στην ἀπόφαση της, τό ποσό πού καταβάλλεται σέ περίπτωση ἑκούσιας ἀποχωρήσεως ἑνός μέλους μέσης σπουδαιότητας. Συμπεραίνει ὅτι, ἄν ληφθεί υπόψη ἡ σχετικά περιορισμένη οικονομική ικανότητα τῶν ὀλλανδικών γαλακτοκομικών συνεταιρισμών, ή καταβολή τοῦ ποσοῦ αὐτοῦ ἀντιπροσωπεύει μιά σημαντική επιβάρυνση πού γίνεται ἀκόμα βαρύτερη, καθόσον εἶναι ἀνάλογη μέ τήν ποσότητα πυτίας πού ἀγοράζεται κατ' έτος ἀπό τό Συνεταιρισμό. Ή πληρωμή τοῦ ποσοῦ αὐτοῦ εμποδίζει ἡ του-

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ λάχιστον καθίστᾶ πολύ πιό δύσκολη την ἀποχώρηση τῶν μελών πού θά επιθυμούσαν νά εφοδιάζονται ἀπό άλλους προμηθευτές τῆς Κοινότητας ἤ νά παράγουν μόνοι την πυτία πού τους χρειάζεται καί νά συναγωνίζονται μέ τόν τρόπο αυτό τό Συνεταιρισμό. Ή υποχρέωση συνιστά σημαντικό περιορισμό τοῦ ἀνταγωνισμοῦ εντός τῆς κοινής ἀγορᾶς, λόγω τῆς θέσεως πού κατέχει ὁ Συνεταιρισμός στην ἀγορά καί τοῦ γεγονότος ὅτι δέν υπάρχει άλλος παρασκευαστής τοῦ ἐν λόγω προϊόντος στίς Κάτω Χώρες. Ό περιορισμός αυτός εἶναι δυνατό νά ἐπηρεάσει σημαντικά τό εμπόριο μεταξύ των Κρατῶν μελών, δεδομένου ὅτι τά μέλη τοῦ Συνεταιρισμού δύσκολα μπορούν νά τόν εγκαταλείψουν εἴτε γιά νά προβούν σέ ἀγορές ἀπό τά άλλα Κράτη μέλη εἴτε γιά νά δημιουργήσουν νέο ἀνταγωνιστικό κέντρο παραγωγής πού θά ήταν επίσης σέ θέση νά πωλεῖ πυτία καί σέ άλλα Κράτη μέλη. Όσον άφορᾶ τό άρθρο 85 παράγραφος 3, ή ἀπόφαση δέχεται ὅτι πληρούνται οἱ δύο πρώτες προϋποθέσεις: ἡ σύσταση τοῦ Συνεταιρισμοῦ συνέβαλε στή βελτίωση τῆς ποιότητας τῆς πυτίας μέ συνέπεια μή μέλη νά καταστούν μέλη του καί σημαντικές ποσότητες πυτίας νά ἀρχίσουν νά πωλούνται σέ μή μέλη. Τό γεγονός μάλιστα ὅτι ὁ Συνεταιρισμός διατηρεί ἀποθέματα συνιστά οικονομικό ὄφελος, εφόσον επιτρέπεται ὁ σταθερός εφοδιασμός μέ τά ἐν λόγω προϊόντα. Οἱ καταναλωτές τῶν προϊόντων εξασφαλίζουν δίκαιο τμήμα τῶν πλεονεκτημάτων πού προκύπτουν ἀπό τή συμφωνία, ἐνῶ οἱ οικονομίες πού πραγματοποιοῦνται ὡς πρός τό κόστος παραγωγής επηρεάζουν πράγματι την τιμή πωλήσεως τῶν προϊόντων. άλλες λύσεις, λιγότερο περιοριστικές ἀπό τήν υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα καί τῆς καταβολής ὁρισμένου ποσού σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, ὅπως παραδείγματος χάρη ἡ υποχρέωση μερικοῦ εφοδιασμού ἀπό τό Συνεταιρισμό ἡ ἀκόμα ή υποχρέωση προειδοποιήσεως σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, λύσεις πού δέν παρεμποδίζουν τόν προγραμματισμό της παρασκευής ἡ τῆς εναποθηκεύσεως τῶν ἐν λόγω προϊόντων. Ή άποψη αύτη ενισχύεται ἀκόμη περισσότερο καί ἀπό τό γεγονός ὅτι καταναλωτές μή μέλη ἀγοράζουν ἀπό τό Συνεταιρισμόἐπί σειρά ἐτών, χωρίς νά ὑπόκεινται σέ υποχρέωση ἀγοράς. Ή τέταρτη προϋπόθεση τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3 δέ συντρέχει επίσης, δεδομένου ὅτι στην ουσία ὁ ἀνταγωνισμός καταργείταιἐπί τοῦ συνόλου σχεδόν τῆς ὀλλανδικής ἀγοράς τῶν ἐν λόγω προϊόντων. Ή ἀπόφαση ἀποκλείει τήν εφαρμογή τοῦ κανονισμοῦ 26/62 τοῦ Συμβουλίου, τῆς 4ης Ἀπριλίου 1962, περί εφαρμογής ὁρισμένων κανόνων ἀνταγωνισμούἐπί τῆς παραγωγής καί εμπορίας τῶν γεωργικών προϊόντων (JO L 30, σ. 993), επειδή ἡ πυτία δέν περιλαμβάνεται στό παράρτημα II τῆς συνθήκης. 5. Μέ δικόγραφο πού κατέθεσε στή γραμματεία τοῦ Δικαστηρίου τήν 26η Φεβρουαρίου 1980, ὁ προσφεύγων άσκησε τήν παρούσα προσφυγή περί ἀκυρώσεως τῆς ἀποφάσεως τῆς Ἐπιτροπής, τῆς 5ης Δεκεμβρίου 1979, δυνάμει τοῦ ἄρθρου 173 τῆς συνθήκης. 'Αντίθετα, δέ συντρέχει ἡ τρίτη προϋπόθεση, εφόσον γιά την επίτευξη τῶν πλεονεκτημάτων τοῦ Συνεταιρισμοῦ υπάρχουν Μέ υπόμνημα πού κατέθεσε στίς 26 'Ιουνίου 1980, ἡ γαλλική κυβέρνηση ζήτησε νά τῆς επιτραπεί νά παρέμβει στην υπόθεση. Ή παρέμβαση ἔγινε δεκτή μέ διάταξη τῆς 2ας 'Ιουλίου 1980. 855

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 Κατόπιν ἐκθέσεως τοῦ εισηγητῆ δικαστῆ καί ἀφοῦ άκουσε τό γενικό εισαγγελέα, τό Δικαστήριο ἀποφάσισε την έναρξη τῆς προφορικής διαδικασίας, χωρίς προηγούμενη διεξαγωγή ἀποδείξεων. ΙΙ Αιτήματα τῶν διαδίκων Ή υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀποτελεί βασική προϋπόθεση τοῦ συστήματος. Ἔτσι, ὁ γαλλικός νόμος 72-516 τῆς 27ης 'Ιουνίου 1972 περί γεωργικών συνεταιρισμών (JO τῆς Γαλλικής Δημοκρατίας τῆς 28ης 'Ιουνίου 1972, σ. 6619) ὁρίζει ὅτι δέν μπορούν νά θεωρηθούν ὡς συνεταιρισμοί παρά μόνο οἱ εταιρείες, τό καταστατικό τῶν ὁποίων προβλέπει τήν υποχρέωση τῶν μελών τους νά κάνουν χρήση τῶν προσφερόμενων ὑπηρεσιών γιά συγκεκριμένη περίοδο. Μόνο μέ βάση τήν υποχρέωση ἀγορᾶς κατ' ἀποκλειστικότητα Ὁ προσφεύγων ζήτᾶ ἀπό τό Δικαστήριο νά τά μέλη θά ήταν διατεθειμένα νά ἀναλάβουν τήν οικονομική ευθύνη τῶν κοινών ἀκυρώσει τήν προσβαλλομένη ἀπόφαση καί νά καταδικάσει τήν Ἐπιτροπή στά ενεργειών καί οἱ συνεταιρισμοί θά ήταν σέ δικαστικά έξοδα. θέση νά ἀνταπεξέλθουν χωρίς ἀτομικές εἰσφορές κεφαλαίου. Ή 'Επιτροπή ζητᾶ ἀπό τό Δικαστήριο νά κρίνει ὡς ἀβάσιμη τήν προσφυγή καί νά καταδικάσει τόν προσφεύγοντα στά δικαστικά έξοδα. ΙΙΙ Λόγοι καί επιχειρήματα των διαδίκων Μέ τήν υποχρέωση ἀποκλειστικής ἀγορᾶς δέν ἀποσκοπεῖται ὁ περιορισμός τοῦ ἀνταγωνισμού, άλλα ἡ επίτευξη τῆς καλύτερης δυνατής παραγωγής πυτίας καί ἡ εξασφάλιση τοῦ εφοδιασμοῦ τῶν μελών. Ό συνεταιρισμός δέν μπορεί νά έχει άλλον οικονομικό σκοπό. Ή τιμή τῆς πωλούμενης πυτίας υπολογίζεται a posteriori, ώστε νά καλύπτει τό σύνολο τῶν ἐξόδων παραγωγής. Πρώτος λόγος τον προσφεύγοντος 1. Κατ' ἀρχάς, ὁ προσφεύγων ισχυρίζεται ὅτι ἡ 'Επιτροπή θίγει μέ τήν ἀπόφαση της τό παραδοσιακό σύστημα τῶν παραγωγικών καί προμηθευτικῶν συνεταιρισμῶν. Τό σύστημα αυτό συνεπάγεται ἀφενός ὅτι ὁ συνεταιρισμός έχει ὡς μοναδική του ἀποστολή νά εφοδιάζει τά μέλη του καί ἀφετέρου ὅτι τά τελευταία συνδέονται μέ τό συνεταιρισμόἐπί αποκλειστικής βάσεως. Ό προσφεύγων ισχυρίζεται ἀκόμη ὅτι, σέ σχέση μέ τό άρθρο 85 παράγραφος 1 της συνθήκης, οἱ παραγωγικοί καί προμηθευτικοί συνεταιρισμοί στόν τομέα τῆς γεωργίας δέν μποροῦν νά χαρακτηρισθούν ὡς ἀνεξάρτητες επιχειρήσεις, άλλά ὡς μορφή συνεργασίας, ἡ επίδραση τῆς ὁποίας ἐπί τοῦ ανταγωνισμού δέν εκδηλώνεται πρ ς τά έξω, άλλά ἀποκλειστικά στό επίπεδο τοῦ ἀνταγωνισμοῦ μεταξύ τῶν μελών του. Ὅσον άφορᾶ τή συγκεκριμένη περίπτωση, ὁ ἀνταγωνισμός αυτός εκδηλώνεται στην ἀγορά τυριοῦ. 'Εξάλλου, ἡ προσβαλλομένη ἀπόφαση δέν εγείρει τό ζήτημα τοῦ περιορισμοῦ τοῦ ἀνταγωνισμοῦ μεταξύ τῶν μελών. Στή Γαλλία, αυτή ἡ μορφή συνεργασίας προβλέπεται νομοθετικά. Σέ άλλα Κράτη μέλη καί ειδικά στίς Κάτω Χώρες, βασίζεται στην παράδοση. Ό προσφεύγων καταλήγει ὅτι ἡ 'Επιτροπή θεώρησε εσφαλμένως τήν υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγοράς ἀπό αυτόν 856

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ ὡς σημαντικό περιορισμό τοῦ ἀνταγωνισμοῦ εντός τῆς κοινῆς ἀγορᾶς. 2. Ή 'Επιτροπή δέν ἀντιλαμβάνεται πώς εἶναι δυνατό νά μήν περιορίζεται ὁ ἀνταγωνισμός εντός τῆς κοινής ἀγορᾶς ἐφόσον ή υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγοράς ἀπό τό Συνεταιρισμό ἀποτελεί νομικά καί οικονομικά ἀπαραίτητη προϋπόθεση συγκεκριμένης μορφής συνεργασίας. Δέν μπορεί νά γίνει δεκτό ὅτι ὁ Συνεταιρισμός δέν ἀποτελεί αυτόνομη επιχείρηση. Τούτο προκύπτει ἐξαλλου καί ἀπό τό γεγονός ὅτι ὁ Συνεταιρισμός πωλεί πυτία καί χρωστικές ουσίες σέ μή μέλη του, παράγει καί πωλεί καί άλλα προϊόντα καί συνάπτει κατά τρόπο αυτόνομο άλλες συμφωνίες μέ τρίτους. Δεύτερος λόγος τον προσφεύγοντος Οὔτε τό γεγονός ὅτι ἡ ὑποχρέωση ἀγορᾶς 1. Μέ τό λόγο αυτό προβάλλεται ἡ άποψη κατ' ἀποκλειστικότητα καθιερώνεται νομοθετικά στᾶ Γαλλία ἤ ἀκόμα ἀποτελεί παράδοση στίς Κάτω Χῶρες, μπορεί νά παρεμποδίσει τήν εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης. Ή 'Επιτροπή υπογραμμίζει ὅτι δέν υπάρχει διάταξη τῆς συνθήκης ἡ τῶν κανονισμών πού έχουν εκδοθεί βάσει αὐτής πού νά ἀποκλείει τους συνεταιρισμούς τοῦ γεωργικοῦ τομέα ἀπό τήν ἐφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1, έστω καί ἄν δέν επηρεάζεται ὁ ἀνταγωνισμός μεταξύ τῶν μελών τους. Παραπέμπει σχετικά στίς ἀποφάσεις τηςἐπί τῶν υποθέσεων πού ἀφορούν τή ζάχαρη (2 'Ιανουαρίου 1973, JO L 140 τῆς 26ης Μαίου 1973, σ. 17) καί τίς ἀνθοκράμβεις (2 Δεκεμβρίου 1977, JO L 21 τῆς 26ης 'Ιανουαρίου 1978, σ. 23), καθώς καί στην ἀπόφαση τοῦ Δικαστηρίου τῆς 16ης Δεκεμβρίου 1975 (Suiker Unie καί λοιποί, συνεκδικασθεῖσες υποθέσεις 40 έως 48, 50, 54 έως 56, 111, 113 καί 114/73, Rec. σ. 1663). ὅτι ἡ υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα δέν εἶναι δυνατό νά επηρεάσει τό εμπόριο μεταξύ τῶν Κρατών μελών: γιά νά εξασφαλίσουν τήν καλύτερη ποιότητα στά προϊόντα τους, οἱ ὀλλανδοί τυροπαραγωγοί δέ θά προσέφευγαν ποτέ σέ εισαγωγές. 'Ακόμα καί ἄν δέν ὑπήρχε ὑποχρέωση ἀγοράς, τά μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ θά προέβαιναν στίς προμήθειες τους ἀπό άλλους παραγωγούς μόνο στην περίπτωση πού εμφανιζόταν προσωρινά μιά σαφώς πλεονεκτική τιμή. Οἱ παραγωγοί πού δέν εἶναι μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ ἀγόραζαν πάντοτε ἀπ αυτόν τό σύνολο τῆς πυτίας καί τῶν χρωστικών ουσιών πού χρειάζονταν. Τά στοιχεία πού ἀφορούν τό κοινοτικό εμπόριο πυτίας καί ἀναφέρονται στην ἀμφισβητούμενη ἀπόφαση περιλαμβάνουν έκτος ἀπό τή ζωική καί τή συνθετική πυτία, ἡ χρήση τῆς ὁποίας ἀπαγορεύεται στίς Κάτω Χώρες. Ό προσφεύγων καταλήγει ὅτι ἡ υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα δέν διαταράσσει τά συνήθη ἐμπορικά ρεύματα κατά τήν έννοια τῶν σκέψεων 22 ἑπ. τῆς ἀποφά τοῦ Δικαστηρίου τῆς 31ης Μαΐου 1979 Ἡ 'Επιτροπή θεωρεί ὅτι ἡ διάκριση σέ ἀντα σεωγωνισμό μεταξύ τῶν μελών ἀφενός καί στην ῦπόθεση 22/78, Hugin κατά 'Επιτροπής (Rec. σ. 1869) καί ὅτι προκύπτει ἀνταγωνισμό μεταξύ τοῦ Συνεταιρισμού καί τρίτων προμηθευτών πυτίας ἀφετέρου παραδείγματος χάρη ἀπό τίς σκέψεις 27 ἑπ. είναι τεχνητή καί δέ λαμβάνει υπόψη τίς τῆς ἀποφάσεως τοῦ Δικαστηρίου τῆς 26ης σκέψεις πού εκτίθενται στά σημεία 22 καί Νοεμβρίου 1975 στην υπόθεση 73/74, 24 τῆς ἀποφάσεως της. Papiers peints καί λοιποί κατά 'Επιτροπής 857

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 (Rec. σ. 1491), ὅτι ἡ Ἐπιτροπή ὄφείλε νά ἔχει ἀναλύσει τίς οικονομικές περιστάσεις, εντός τῶν ὁποίων ὑφίστατο ἡ ἐν λόγω υποχρέωση. 2. Ή 'Επιτροπή θεωρεί ὅτι ἀπέδειξε ὅτι ή υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα εἶναι δυνατό νά επηρεάσει τίς συναλλαγές μεταξύ Κρατών μελῶν. Παρατηρεί σχετικά ὅτι μιά τέτοια υποχρέωση, πού καλύπτει τό 90 % περίπου τῆς ζητήσεως στίς Κάτω Χώρες, καθιστά νομικά ἀνέφικτη τήν ἀγορά ἀπό τρίτες επιχειρήσεις, κυρίως σέ άλλα Κράτη μέλη, ἄν ληφθεί ὑπόψη ὅτι ὁ Συνεταιρισμός εἶναι κατ' ουσία ὁ μοναδικός ὀλλανδός παρασκευαστής, γεγονός πού επιτείνει τήν εθνική προστασία. Ή κατάσταση αύτη επιβεβαιώνεται καί ἀπό τίς στατιστικές πού ἡ Επιτροπή ἀναφέρει στην ἀπόφαση της, ἀπό τίς όποιες προκύπτει ὅτι οἱ εισαγωγές στίς Κάτω Χώρες εἶναι χαμηλότερες ἀπό ὁποιοδήποτε Κράτος μέλος. μέλους τοῦ Συνεταιρισμοί) δέν αποτελεί σοβαρό εμπόδιο γιά ὅποιον επιθυμεῖ νά ἀλλάξει προμηθευτή πυτίας. Τά 2,5 φιορίνια πού καταβάλλονται ἀνά λίτρο τῆς κατ' έτος ἀγορασθείσας πυτίας ἀντιστοιχεί κατ' ουσία στό 1/9 τῆς τιμής ενός λίτρου πυτίας καί τό ποσό πού καταβάλλεται ἀντιπροσωπεύει τελικά τό 0,08 % τῆς ἀξίας της ἐτήσιας παραγωγής τυριοῦ καί τό 0,032 % τοῦ συνολικοί) ετήσιου κύκλου εργασιών τῶν μελών τοῦ Συνεταιρισμοῦ. 2. Ή 'Επιτροπή υπενθυμίζει ὅτι στην ἀπόφαση τῆς υπολόγισε τό μέσο ὅρο τοῦ ποσού πού καταβάλλεται σέ περίπτωση ἀποβολής ἤ ἀποχωρήσεως ἑνός μέλους τοῦ Συνεταιρισμοί) βάσει τῆς κατ' έτος παραδόσεως ἀπό τά μέλη καί συμπεραίνει ὅτι γιά τά μέλη του ἡ προοπτική νά υποχρεωθοῦν σέ καταβολή τοῦ ἐν λόγω ποσοῦ συνιστά οικονομική επιβάρυνση πού δέν εἶναι ἀμελητέα καί καθιστά δυσκολότερη τήν ἀποχώρηση τους. Ή 'Επιτροπή παρατηρεί επιπλέον ὅτι ούτε οἱ τεχνικές δυσκολίες παραγωγῆς ούτε τά τεχνικά εμπόδια στό εμπόριο ἡ στίς μεταφορές ούτε τέλος ενδεχόμενοι οικονομικοί λόγοι ἀποδεικνύουν ὅτι, χωρίς υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀπό τό Συνεταιρισμό, τά μέλη τοῦ τελευταίου δέ θά προέβαιναν σέ εισαγωγές. Ή 'Επιτροπή δέν μπορεί νά δεχθεί ὅτι ή παρούσα υπόθεση μπορεί νά συγκριθεί μέ τήν υπόθεση Hugin 22/78, δεδομένου ὅτι υπάρχει ἕνα σύνηθες ρεῦμα συναλλαγών σέ πυτία μεταξύ τῶν Κρατών μελών. Τρίτος λόγος τον προσφεύγοντος 1. Ό προσφεύγων ισχυρίζεται ἐν προκειμένω ὅτι τό καταβαλλόμενο ποσό σέ περίπτωση ἀποβολῆς ἤ ἀποχωρήσεως 858 Τέταρτος λόγος τον προσφεύγοντος 1. Ό λόγος αυτός συνίσταται στην επιβεβαίωση τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ 'Επιτροπή θεώρησε εσφαλμένα ὅτι ἡ έλλειψη ὑποχρεώσεως καταβολῆς ὁρισμένου ποσού σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως ἀπό τό Συνεταιρισμό θά συνέβαλε στή δημιουργία ἀνταγωνιστικοί) κέντρου παραγωγής πού θά μποροῦσε επίσης νά πωλεί πυτία σέ άλλα Κράτη μέλη: ἡ ἀπό κοινοῦ παραγωγή θά συνιστούσε τή μόνη εγγύηση κανονικοί) ἐφοδιασμοῦ σέ πυτία καλής καί σταθερής ποιότητας. "Αν καί στό επίπεδο τῶν τυροπαραγωγῶν υπάρχει ἀγορά γιά τό σύνολο τῶν υπηρεσιών πού ἔχουν συγκροτηθεί ἀπό τόν εφοδιασμό αυτό, δέν υπάρχει ἀγορά πυτίας ζωικῆς προελεύσεως, ὡς εμπορικοί) προϊόντος, σέ κοινοτικό επίπεδο, επειδή ή σχετική τιμή τῆς πυτίας σέ σύγκριση μέ ἐκείνη τοῦ τυριοῦ εἶναι υπερβολικά χαμηλή. Ό κανονικός εφοδιασμός σέ πυτία καλής καί σταθερής ποιότητας προσλαμ-

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ βάνει τόσο μεγάλη σημασία, ώστε τά τυροκομεία επιδιώκουν τη διατήρηση μιᾶς σταθερής σχέσεως μέ ἀξιόπιστο προμηθευτή. "Αν ὁ προσφεύγων παρέβαινε τίς υποχρεώσεις του, τά μέλη του θά προσπαθούσαν νά εντοπίσουν τους λόγους στό επίπεδο τοῦ Συνεταιρισμοῦ καί νά τους ἐξαλείψουν. Ἐπιπλέον, τίποτε δέν εμποδίζει τό Συνεταιρισμό νά διαθέτει τήν παραγωγή του καί σέ άλλα Κράτη μέλη ἡ νά δέχεται ὡς μέλη του τυροπαραγωγούς πού εἶναι εγκατεστημένοι σ' αυτά. 2. Σύμφωνα μέ τήν 'Επιτροπή, δέν είναι ἀκριβές ὅτι ἡ συλλογική παραγωγή συνιστᾶ τή μόνη εγγύηση κανονικοῦ εφοδιασμοῦ μέ πυτία καλής καί σταθερής ποιότητας: ἡ καλύτερη εγγύηση εἶναι ή παρασκευή πυτίας ἀπό τόν 'ίδιο [τόν παραγωγό]. "Αλλοι τρόποι εἶναι δυνατό νά επιφέρουν τό 'ίδιο ἀποτέλεσμα, ὅπως παραδείγματος χάρη συμβατική υποχρέωση τοῦ προμηθευτή πυτίας νά παραδίδει στον πελάτη ὅση ποσότητα χρειάζεται. Ή Ἐπιτροπή παρατηρεί ἀκόμα ὅτι ἡ υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀπό τό Συνεταιρισμό δέν αυξάνει τήν εγγύηση ὅτι ὁ καταναλωτής πυτίας θά εφοδιάζεται κανονικά. 'Αντίθετα, ἡ ελευθερία τοῦ καταναλωτή νά ἀγοράζει ἀλλοῦ πυτία θά συνιστούσε καλύτερη εγγύηση. Κανείς δέν μπορεί νά ἀμφισβητήσει τήν ύπαρξη ἀγοράς πυτίας. 'Εξάλλου, ὁ Συνεταιρισμός πωλεί πυτία τόσο στά μέλη του, ὅσο καί σέ τρίτους. Οἱ στατιστικές επίσης ἀποδεικνύουν ὅτι ἡ πυτία ἀγοράζεται καί πωλείται έκτός τῶν συνόρων τῶν Κρατών μελών σέ ποσότητες πού δέν εἶναι ἀμελητέες. Τό γεγονός ὅτι ἡ πυτία ἀντιπροσωπεύει ἀσήμαντο ποσοστό τῆς τιμής τοῦ τυριού δέν εμποδίζει τό προϊόν αὐτό νά καταστεί αντικείμενο ιδιαιτέρων εμπορικῶν συναλλαγών. Ἐξάλλου, δέν υπάρχουν εμπόδια γιά τήν εξαγωγή πυτίας σέ άλλα Κράτη μέλη. Ὁ όμιλος AKZO, πού παράγει συνθετική πυτία, εξάγει χωρίς τήν παραμικρή δυσκολία σημαντικές ποσότητες σέ άλλα Κράτη μέλη, ἐνῶ ὁ 'ίδιος ὁ Συνεταιρισμός εξάγει άλλα προϊόντα. Πέμπτος λόγος τοῦ προσφεύγοντος 1. Ό προσφεύγων ισχυρίζεται ἀκόμα ὅτι, δυνάμει τοῦ κανονισμοῦ 22/62, τό άρθρο 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης δέν εφαρμόζεται στην περίπτωση πυτίας ζωικής προελεύσεως, δεδομένου ὅτι δέν υπάγεται, ὅπως διατείνεται ἡ 'Επιτροπή στην ἀπόφαση της, στην κλάση 35.07 πού δέν ἀναφέρεται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης, ἀλλά στην κλάση 05.04 ἡ 05.15, οἱ όποιες ἀντίθετα περιλαμβάνονται στό ἐν λόγω παράρτημα. Οἱ σχετικές κλάσεις εἶναι διατυπωμένες ὡς έξῆς: «05.04: "Εντερα, κύστεις καί στόμαχοι ζώων, ὁλόκληρα ἡ εἰς τεμάχια, έτερα τῶν ἐξ ιχθύων τοιούτων. 05.15: Προϊόντα ζωικής προελεύσεως, μή ἀλλαχοῦ κατονομαζόμενα ἡ περιλαμβανόμενα. Μή ζῶντα ζώα τῶν κεφαλαίων 1 ἡ 3, ἀκατάλληλα διά τήν ἀνθρωπίνην κατανάλωσιν. 35.07: "Ενζυμα. "Ενζυμα παρασκευασμένα μή ἀλλαχοῦ κατονομαζόμενα ή περιλαμβανόμενα.» Σύμφωνα μέ τόν προσφεύγοντα, ἡ διττή παραπομπή σέ προϊόντα «μή ἀλλαχοῦ κατονομαζόμενα» επιτρέπει νά συναχθεί ὅτι ἡ κλάση 35.07 ἀναφέρεται ἀποκλειστικά στή συνθετική πυτία. Παρόμοια ἑρμηνεία τοῦ παραρτήματος ΙΙ τῆς συνθήκης επιβάλλεται καί γιά τόν πρόσθετο λόγο ὅτι τό άρθρο 38 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης προβλέπει ὅτι ὡς 859

γεωργικά προϊόντα νοοῦνται ὄχι μόνο τά κτηνοτροφικά, άλλα καί τά προϊόντα πρώτης μεταποιήσεως πού έχουν άμεση σχέση μέ τά πρῶτα, ὅπως ἡ πυτία πού παρασκευάζει ὁ προσφεύγων. ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 Οἱ επεξηγηματικές σημειώσεις τῆς ὀνοματολογίας τῶν Βρυξελλών σχετικά μέ την κλάση 35.07, σύμφωνα μέ την ὁποία ή πυτία πού εξάγεται ἀπό τόν τέταρτο στόμαχο τοῦ μόσχου εμπίπτει στην κλάση αύτη, δέν εἶναι δυνατό νά άφορᾶ τήν προκειμένη περίπτωση, εφόσον ὑπάρχουν σχετικές κοινοτικές διατάξεις, δηλαδή τό άρθρο 38 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης καί τό παράρτημά τῆς ΙΙ. επειδή ἡ πυτία ζωικής προελεύσεως δέν Ἀκόμη καί ἄν ἡ πυτία, ὑπό τή μορφή πού ἀποτελεί γεωργικό προϊόν ὑπό τήν έννοια παράγεται ἀπό τόν προσφεύγοντα, δέν τοῦ παραρτήματος ΙΙ τῆς συνθήκης. περιλαμβάνεται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης, πάντως εμπίπτει στό πεδίο εφαρμογής τοῦ κανονισμού 26/62, επειδή ὁ Εκτος λόγος τοῦ προσφεύγοντος οικείος τρόπος παραγωγής εἶναι ἀπαραίτητος γιά τήν επίτευξη τῶν στόχων πού εξαγγέλλει τό άρθρο 39 τῆς συνθήκης καί επειδή ὁ προσφεύγων πρέπει νά θεωρείται ὡς κοινή ὀργάνωση μεταποιήσεως γεωργικών προϊόντων κατά τήν ἔννοια τοῦ άρθρου 2 τοῦ κανονισμού 26/62. 2. Ή 'Επιτροπή άπαντᾶ ὅτι, ἀπό τό άρθρο 38 παράγραφος 3 τῆς συνθήκης καί τά άρθρα 1 καί 2 τοῦ κανονισμοῦ 26/62, προκύπτει ὅτι γεωργικά προϊόντα, στά όποια εφαρμόζεται ὁ κανονισμός αυτός, εἶναι ἀποκλειστικά καί μόνο εκείνα πού περιλαμβάνονται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης. Τό σύστημα αὐτό επιλέχτηκε, ώστε να ἀποφευχθεί ὁποιαδήποτε ἀμφιβολία ὡς πρός τήν κατηγορία τῶν γεωργικών προϊόντων. Ή πυτία ζωικής προελεύσεως δέν περιλαμβάνεται στό ἐν λόγω παράρτημα, επειδή υπάγεται στην κλάση 35.07 τῆς ὀνοματολογίας τῶν Βρυξελλών. ὅτι οἱ σχετικές διατάξεις τῆς συνθήκης πρέπει νά ερμηνεύονται βάσει τῆς ὀνοματολογίας καί ὄχι ἀντίθετα πρός αυτή. 'Υπογραμμίζει ὅτι, ελλείψει σχετικών κοινοτικών διατάξεων, ισχύουν οἱ επεξηγηματικές σημειώσεις τῆς ὀνοματολογίας τῶν Βρυξελλών. 'Επειδή τό άρθρο 38 τῆς συνθήκης δέν 'έχειὡς προορισμό τήν ερμηνεία τοῦ παραρτήματος ΙΙ, εἶναι ἀδύνατο νά ἀνευρεθεῖ κοινοτική διάταξη πού νά άφορᾶ τήν πυτία. Σχετικά μέ τά επιχειρήματα τοῦ προσφεύγοντος περί εφαρμογής τοῦ ἄρθρου 2 τοῦ κανονισμού 26/62, ἡ 'Επιτροπή φρονεί ὅτι αὐτά δέν μπορούν νά ληφθούν υπόψη, 1. Ό έκτος λόγος συνίσταται στην ὑποστήριξη τῆς ἀπόψεως ὅτι ἡ ὑποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα καθώς καί εκείνη τῆς καταβολής ὁρισμένου ποσού σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, καλύπτονται ἀπό τό άρθρο 85 παράγραφος 3, γιατί συνιστούν τά ἀπαραίτητα μέσα γιά τήν επίτευξη πλεονεκτημάτων πού καί ἡ 'ίδια ή 'Επιτροπή αναγνωρίζει στην ἀπόφαση της. Λόγω τῶν στενών δεσμών πού έχει μέ τά μέλη του, ὁ Συνεταιρισμός εἶναι πράγματι σέ θέση: νά διατηρεί απόθεμα σέ τελικά προϊόντα καί πρώτες ὕλες πού επαρκούν γιά 3 καί 6 μήνες ἀντιστοίχως νά μήν έχει ιδιαίτερη ὀργάνωση πωλήσεως νά πληρώνει ἀποσβέσειςἐπί τῶν επενδύσεων μέ τό ρυθμό πού συμφωνήθηκε τή στιγμή κατά τήν ὁποία ἀποφασίσθηκαν, επειδή τό σύνολο τοῦ πραγματικοῦ κόστους διαχειρίσεως τοῦ εργοστασίου φέρουν οἱ πελάτες' νά καθορίζει, τέλος, τίς τιμές σέ τέτοιο ὕψος, ώστε νά καλύπτονται τά έξοδα παραγωγής. Ἀφοῦ υπενθυμίζει ὅτι τό παράρτημα ΙΙ τῆς Ὁ προσφεύγων προσθέτει ὅτι τό καταβαλλόμενο ποσό σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως δέν συνθήκης παραπέμπει ρητά στην ὀνοματολογία τῶν Βρυξελλών, ἡ 'Επιτροπή θεωρεί επαρκεί ούτε γιά νά καλύψει τά πάγια 860

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ έξοδα πού βαρύνουν τό ἀποχωροῦν μέλος κατά τή διάρκεια τοῦ ἀκολουθοῦντος τήν ἀποχώρηση έτους. Τό ἐν λόγω ποσό είναι λοιπόν εύλογο καί ὑπό τήν έννοια αύτη συνιστά ουσιώδες στοιχεῖο ἑνός ἀπαραίτητου συστήματος. 2. 'Η 'Επιτροπή υπογραμμίζει ὅτι δέν καταδικάζει γενικά κάθε ὑποχρέωση ἀγοράς, άλλα μόνο τόν ἀποκλειστικό χαρακτήρα τῆς επιβαλλομένης υποχρεώσεως, τόν όποιο ἀκριβῶς δέ θεωρεί ἀπαραίτητο γιά τήν ἐπίτευξη τῶν πλεονεκτημάτων πού ἀναφέρει στην ἀπόφαση της. Δηλώνει ὅτι, έστω καί ἄν τά πλεονεκτήματα πού ἀπορρέουν ἀπό τό Συνεταιρισμό δικαιολογούν ἴσως ὁρισμένο δεσμό μεταξύ τοῦ Συνεταιρισμοῦ καί τῶν μελών του, δέν είναι δυνατό ἐντούτοις νά παράσχουν μόνα τους τήν ἀπόδειξη ὅτι εἶναι ἀπαραίτητη ή υποχρέωση ἀγοράς κατ' ἀποκλειστικότητα. Κατά τή γνώμη τῆς 'Επιτροπής, τά ἐν λόγω πλεονεκτήματα μπορούν κάλλιστα νά επιτευχθούν καί στην περίπτωση πού τά μέλη ἀφεθούν ελεύθερα νά ἀγοράζουν μέρος τῶν προϊόντων τους ἀλλοῦ. Τό γεγονός ὅτι ἀριθμός μή μελών πού δέν εἶναι ἀμελητέος εφοδιάζεται ἀπό τόν προσφεύγοντα ἀποδεικνύει κατά τήν 'Επιτροπή ὅτι ἡ κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορά δέν ἀποτελεί στοιχείο ἀπαραίτητο για τήν επίτευξη τῶν πλεονεκτημάτων πού ἀπαριθμεί στην ἀπόφαση της. Ὡς πρός τό ποσό πού καταβάλλεται σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, ἡ 'Επιτροπή παραπέμπει στην επιχειρηματολογία πού ἀνέπτυξεἐπ ευκαιρία τοῦ τρίτου λόγου. Ἕβδομοςλόγοςνου προσφεύγοντος 1. Ό προσφεύγων ισχυρίζεται μέ τό λόγο αυτό ὅτι ἡ κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορά δέν εξαλείφει τόν ἀνταγωνισμόἐπί τοῦ συνόλου σχεδόν τῆς ὀλλανδικής ἀγοράς πυτίας καί χρωστικών ουσιών γιά τυρί: ή καταβολή ποσοῦ πού ἀνέρχεται στό 0,08 % τῶν μέσων ετήσιων εξόδων παραγωγής δέν μπορεί νά έχει ἀποφασιστική σημασία γιά τόν καθορισμό τῆς πυτίας πού θά χρησιμοποιηθεῖ στην τυροπαραγωγή, λόγω τοῦ μεγαλύτερου ενδιαφέροντος πού παρουσιάζει ένας κανονικός ἐφοδιασμός σέ πυτία καλής καί σταθερής ποιότητας. Ό προσφεύγων εἶναι τῆς γνώμης ὅτι μιά καταγγελία μέ μακρά προθεσμία μπορεί νά επιφέρει ἀποτέλεσμα περισσότερο περιοριστικό ἀπ ὅσο ἡ καταβολή ορισμένου ποσοῦ ὡς τιμήματος γιά τήν ἀποχώρηση, γιατί θά ἀποτελούσε πράγματι εμπόδιο για έναν πελάτη, ἀνήσυχο λόγω ἀπρόβλεπτης πτώσεως τῆς ποιότητας ἡ ἀντικανονικών παραδόσεων, νά ἀναζητήσει άλλο προμηθευτή πυτίας γιά νά διατηρήσει τήν τυροπαραγωγή του. 2. Κατά τή γνώμη τῆς 'Επιτροπῆς,ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἐπιχειρήματος αυτού δέ λαμβάνει υπόψη τόσο τήν ἀδυναμία τῶν μελών τοῦ Συνεταιρισμοῦ νά ἀγοράσουν ἀπό τρίτους, ὅσο καί τή θέση πού αυτός κατέχει, καλύπτοντας δηλαδή ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 ο/ο τῆς ὀλλανδικῆς ἀγοράς πυτίας. Τέλος, ἡ 'Επιτροπή παρατηρεί ὅτι γιά τήν άρνηση χορηγήσεως τῆς δηλώσεως περί μή δυνατότητας εφαρμογής τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3, ἀρκεῖ νά μή συντρέχει μία ἀπό τίς τέσσερις προϋποθέσεις καί υπενθυμίζει ὅτι κατά τήν άποψη τῆς αυτό συμβαίνει μέ τήν τρίτη. Παρατηρήσεις τῆς γαλλικής κυβερνήσεως Ἡ γαλλική κυβέρνηση παρατηρεί ὅτι ἡ ἀπόφαση τῆς Ἐπιτροπῆς φαίνεται ὅτι μπορεί νά βλάψει σοβαρότατα τή γεωργική συνεργασία λόγω τῆς γενικότητας τῆς διατυπώσεως της. Κατά τή γνώμη της, ὁ θεσμός τῶν γεωργικών συνεταιρισμών ἀπαιτεί, ὅπως προκύπτει ἀπό τους στόχους του πού ἀποβλέπουν στή διευκόλυνση τῶν μικρών ἀγροτικών εκμεταλλεύσεων γιά τήν ἀπό κοινού χρησιμοποίηση όλων τῶν μέσων πού είναι πρόσφορα γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς οικονομικής τους δραστηριότητας, τήν καθιέρωση προνομιακών δεσμών μεταξύ τῶν επιμέρους παραγωγών ἀφενός καί τῶν παραγωγών αυτών καί τοῦ συνεταιρισμού ἀφετέρου. Παρόμοιοι δεσμοί ἀποτελούν 861

ὄχι μόνο τήν προϋπόθεση ευημερίας τοῦ συνεταιρισμοί), ἀλλά κυρίως τήν εγγύηση της ἀξιοπιστίας του έναντι τρίτων. Μεταξύ τῶν δεσμεύσεων πού έχουν ὡς ἀντικείμενο νά ἐξασφαλίσουν την ἀφοσίωση τῶν μελῶν, περιλαμβάνεται υποχρεωτικά μάλιστα στό γαλλικό δίκαιο καί ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 σέ ἄλλα Κράτη μέλη ἤ προαιρετικά ἀλλοῦ ὅπως στίς Κάτω Χώρες υποχρέωση κάθε μέλους νά κάνει χρήση τῶν υπηρεσιών πού παρέχει ὁ συνεταιρισμός εἴτε συνολικώς εἴτε μερικώς. Μόνο βάσει μιᾶς τέτοιας ὑποχρεώσεως εἶναι δυνατό ένας συνεταιρισμός νά ἐξακριβώσει τό μέγεθος της ἀγοράς γιά τήν παραγωγή ἡ τίς ὑπηρεσίες πού προτίθεται νά προσφέρει. Ἀκόμη, μεταξύ τῶν κανόνων εκείνων πού εκφράζουν τήν ἀφοσίωση τῶν μελών, περιλαμβάνεται καί ἡ δέσμευση νά μήν ἀποχωρήσουν ἀπό τό συνεταιρισμό πρίν ἀπό τή λήξη ὁρισμένης περιόδου, έκτός ἄν πρόκειται γιά νόμιμους λόγους. Ή υποχρέωση αυτή, ὅπως καί ἡ περί μή παραβιάσεως τοῦ καταστατικοί), εἶναι ἀπαραίτητο νά συνοδεύονται ἀπό χρηματικές ποινές διαφορετικά στερούνται πρακτικής σημασίας. Ἡ ἀμφισβήτηση τέτοιων κανόνων μέ τόν ισχυρισμό ὅτι σέ κάθε περίπτωση αντίκεινται αυτοί καθεαυτοί καί ἀνεξαρτήτως περιστάσεων στό άρθρο 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης ισοδυναμεί άρνηση ὁποιασδήποτε δυνατότητας επιβιώσεως τοῦ γεωργικοί) συνεταιρισμοί). Ἡ γαλλική κυβέρνηση παραδέχεται ὅτι ή πυτία δέν ἀνήκει στό πεδίο εφαρμογής ratione matériáé τοῦ κανονισμοί) 26/62 καί ὅτι κατά συνέπεια ὁ τελευταίος δέν εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση. Κατά τή γνώμη της, πάντως, αυτό σημαίνει ὅτι, εκτιμώντας τίς ενδεχόμενες προσβολές κατά τοῦ ἀνταγωνισμοί), τό Δικαστήριο καί ἡ Ἐπιτροπή ὀφείλουν νά λάβουν πολύ 862 σοβαρά υπόψη τίς ιδιομορφίες τῆς γεωργικής παραγωγής καί τίς ιδιαίτερες ἀπαιτήσεις αὐτής τῆς πρωτότυπης μορφής ὀργανώσεως, πού συνιστά ὁ γεωργικός συνεταιρισμός. Ἡ γαλλική κυβέρνηση διαπιστώνει ὅτι ή 'Επιτροπή δέν καταδικάζει τήν ὑποχρέωση ἀγοράς ἀπό τό Συνεταιρισμό αύτη καθεαυτή, άλλά μόνο τόν ἀποκλειστικό της χαρακτήρα. Δέν μπορεί ὅμως νά παραδεχθεί ὅτι μία τέτοια ὑποχρέωση ἀντίκειται «per se» στό άρθρο 85 παράγραφος 1, ἀνεξαρτήτως ὁποιασδήποτε εξετάσεως τοῦ οικονομικοί) καί κοινωνικοί) περιβάλλοντος, στό όποιο δρᾶ ὁ Συνεταρισμός, καθώς καί τῶν επιπτώσεων τῆς διατάξεως αυτήςἐπί τοῦ ἐν λόγω περιβάλλοντος. Συνηθέστατα, καί ιδιαίτερα σέ ὀρεινές περιοχές, μόνο ἡ ἀποκλειστική ὑποχρέωση εφοδιασμοί) μπορεί νά επιτρέψει σ' ἕνα συνεταιρισμό νά λειτουργήσει μέ εύλογες πιθανότητες ἐπιτυχίας. Ὑπό τίς προϋποθέσεις αυτές, οἱ ἐνδεχόμενες προσβολές ἐκ μέρους τοῦ προσφεύγοντος κατά τον) ἀνταγωνισμοί) δέ δύνανται, σύμφωνα μέ τή γαλλική κυβέρνηση, νά θεμελιώσουν νομίμως τήν προσβαλλόμενη ἀπόφαση, παρά μόνο λόγω τοῦ οιονεί μονοπωλίου πού ὁ προσφεύγων έχει ἀποκτήσει στην ὀλλανδική αγορά πυτίας καί χρωστικών ουσιών. Λόγω τῆς γενικότητας τῆς αιτιολογίας της, ἡ ἐν λόγω ἀπόφαση δέ φαίνεται, κατά τήν άποψη της, σύμφωνη ούτε μέ τό γράμμα ούτε μέ τό πνεῦμα τῆς συνθήκης. 'Επίσης, ἡ γαλλική κυβέρνηση δέν μπορεί νά συμμερισθεί τίς κατηγορηματικές διαπιστώσεις πού ἀναφέρονται στά σημεία 22, 24 in fine καί 31 τῆς ἀποφάσεως, οἱ όποιες θεωρεί ὅτι δημιουργούν τεκμήριο παρανομίας. Γιά τους 'ίδιους λόγους κρίνει ὡς ἀμφίβολη τήν καταδίκη a priori μιᾶς ρήτρας πού προβλέπει τήν καταβολή ἀποζημιώσεως λόγω ἀποχωρήσεως.

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ἡ γαλλική κυβέρνηση υπογραμμίζει στην 'ίδια ἀλληλουχία σκέψεων ὅτι ἡ είσοδος σέ συνεταιρισμό ἀποτελεί ἑκούσια πράξη πού δέν καθίστᾶ τόν ἑταίρο δέσμιό του, δεδομένου ὅτι έχει τό δικαίωμα σύμφωνα μέ τό καταστατικό νά ἀποχωρήσει στό τέλος μιας δεσμευτικῆς περιόδου. Ή περίοδος αυτή περιορίζεται πάντοτε χρονικά σέ μεγαλύτερη ἡ μικρότερη διάρκεια ἀνάλογα μέ τό συνεταιρισμό. Στη Γαλλία ἡ περίοδος αυτή εἶναι γενικά πέντε χρόνια. Ἐπ' αὐτοῦ, συμπεραίνει ὅτι μιά ἀποζημίωση πού παρεμποδίζει τήν ἀποχώρηση μέλους δέν μπορεί νά επικριθεί παρά μόνο ἄν τό ὕψος τῆς εἶναι δυνατό νά εμποδίσει τήν ἀποχώρηση αὐτή. Τέλος, δέν μπορεί νά δεχθεί ούτε τήν επιχειρηματολογία τῆς Ἐπιτροπῆς για τόν ἀποκλεισμό εφαρμογής τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3 τῆς συνθήκης. Μόνο ὅταν τό καταβλητέο κατά τήν ἀποχώρηση ποσό εἶναι υπερβολικό, θά εἶναι δυνατό νά ἀποκλεισθεί ἡ εφαρμογή τῆς διατάξεως αυτής. ΙV Προφορική διαδικασία Κατά τη συνεδρίαση τῆς 14ης 'Ιανουαρίου 1981, ὁ Coöperatieve Stremsel- en Kleurselfa briek, εκπροσωπούμενος ἀπό τόν P. J. P. Verloop, δικηγόρο "Αμστερνταμ, ἡ γαλλική κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν G. Guillaume, διευθυντή νομικών υποθέσεων τοῦ Ministère des Affaires Étrangères, καί ή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν νομικό τῆς σύμβουλο Β. Van der Esch, επικουρούμενο ἀπό τόν P. J. Kuyper, μέλος τῆς νομικής τῆς υπηρεσίας, ἀνέπτυξαν τίς προφορικές παρατηρήσεις τους. Σέ ερώτηση μέλους τοῦ Δικαστηρίου, ή 'Επιτροπή ἀπάντησε ὅτι γνωρίζει καλώς ὅτι ή Δανία εξάγει πυτία ζωικής προελεύσεως καί ὅτι μπορεί ευλόγως νά ὑποστηριχθεί ὅτι μέρος τῶν εισαγωγών πυτίας στή Δανία άφορᾶ πυτία ζωικής προελεύσεως. Ὁ γενικός εἰσαγγελεύς ἀνέπτυξε τίς προτάσεις του στή συνεδρίαση τῆς 18ης Φεβρουαρίου 1981. Σκεπτικό 1 Μέ δικόγραφο πού κατάθεσε στή γραμματεία τοῦ Δικαστηρίου τήν 26η Φεβρουαρίου 1980 ὁ Coöperatieve Stremsel- en Kleurselfabrik (στό έξης Συνεταιρισμός), συνεταιρισμός παραγωγής πυτίας ζωικής προελεύσεως καί χρωστικών ουσιῶν γιά τυρί, εγκατεστημένος στό Leeuwarden τῶν Κάτω Χωρών, άσκησε, δυνάμει τοῦ ἄρθρου 173 εδάφιο 2 τῆς συνθήκης ΕΟΚ προσφυγή περί ἀκυρώσεως τῆς ἀποφάσεως τῆς Ἐπιτροπής τῆς 5ης Δεκεμβρίου 1979, πού άφορᾶ διαδικασία εφαρμογῆς τοῦ ἄρθρου 85 τῆς ἐν λόγω συνθήκης (JO 1980 L 51, σ. 19). Μέ διάταξη τῆς 2ας 'Ιουλίου 1980 τό Δικαστήριο επέτρεψε τήν παρέμβαση τῆς Γαλλικής Δημοκρατίας στή δίκη πρός υποστήριξη τοῦ συνεταιρισμοῦ. 863

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 2 Τό άρθρο 1 τῆς επίδικης ἀποφάσεως διαπιστώνει ὅτι ἡ ὑποχρέωση κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορᾶς πού ἀπορρέει ἀπό τό καταστατικό τοῦ τελευταίου, καθώς καί ή υποχρέωση καταβολῆς, σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, ὁρισμένου ποσοῦ, ἀνάλογου μέ την ποσότητα υτίας πού τά μέλη του ἀγόραζαν κατ' έτος ἀπό τό Συνεταιρισμό, συνιστούν παραβάσεις τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης. Τό άρθρο 2 τῆς ἀποφάσεως ἀρνείται τήν εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3 τῆς συνθήκης, τό δέ άρθρο 3 τῆς ἀποφάσεως επιβάλλει στό Συνεταιρισμό καί τά μέλη του νά θέσουν τέρμα στίς βεβαιωθεῖσες παραβιάσεις. 3 Τό καταστατικό τοῦ Συνεταιρισμοῦ ἐπιβάλλει στά μέλη του τήν υποχρέωση νά ἀγοράζουν ἀπό αυτόν ὅλες τίς ποσότητες πυτίας καί χρωστικών ουσιῶν γιά τυρί πού χρειάζονται. Ή μή τήρηση τῆς υποχρεώσεως αυτής συνεπάγεται τήν επιβολή προστίμου 500 φιορινιών. Τό μέλος πού παραβιάζει τό καταστατικό, μπορεί νά ἀποβληθεί ἀπό τό Συνεταιρισμό. Σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως ἤ ἀποβολής ενός μέλους, τό καταστατικό ὁρίζει ὅτι τό μέλος αυτό ὑποχρεοῦται νά καταβάλει υπέρ τοῦ ἀποθεματικοῦ τοῦ Συνεταιρισμοῦ ποσό 'ίσο πρός τό γινόμενο 2,5 φιορινιών επί τόν ετήσιο μέσο ὅρο λίτρων πυτίας πού τό μέλος ἀγόρασε ἀπό τό Συνεταιρισμό κατά τό διάστημα τῶν τελευταίων πέντε χρόνων, κατά τά όποια διετέλεσε μέλος. 4 Όπως προκύπτει ἀπό τήν προσβαλλομένη ἀπόφαση, ὁ Συνεταιρισμός παρασκευάζει τό 100 % τῆς ὀλλανδικής παραγωγης πυτίας, καθώς καί τό 90 % περίπου τῆς παραγωγής χρωστικών ουσιών γιά τυρί, καί ὅτι διαθέτει τό 94 % τῆς παραγωγής του σέ πυτία καί τό 80 % τῆς παραγωγής του σέ χρωστικές ουσίες στά μέλη του πού ἀντιπροσωπεύουν, σύμφωνα μέ τήν Ἐπιτροπή, ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 % τῆς ὀλλανδικής βιομηχανίας γαλακτοκομικῶν προϊόντων. Τό ὑπόλοιπο τῆς παραγωγής του πωλείται σέ ὀλλανδούς τυροπα ραγωγούς πού δέν εἶναι μέλη του. Ὅσον άφορᾶ τίς ενδοκοινοτικές συναλλαγές σέ πυτία, συμπεριλαμβανόμενης καί τῆς συνθετικής, ἡ ἀπόφαση διαπιστώνει ὅτι, κατά τό διάστημα μεταξύ τῶν ετῶν 1976 καί 1978, οἱ Κάτω Χώρες εισήγαγαν 16 τόνους πυτίας ἀπό άλλα Κράτη μέλη, ἐνῶ τά Κράτη μέλη αυτά, τοῦ Βελγίου καί τοῦ Λουξεμβούργου υπολογιζόμενων ὡς ενιαίας ἀγορᾶς, εισήγαγαν ποσότητες πού κυμαίνονταν ἀπό 113 ἕως 745 τόνους. Τέλος, ὁπως προκύπτει ἀπό τήν ἀπόφαση, ἡ ἀξία τῆς παραγωγής χρωστικών ουσιών ἀπό τό Συνεταιρισμό εἶναι ελάχιστη σέ σύγκριση μέ εκείνη τῆς παραγωγής του σέ πυτία, ἡ ὁποία έφθασε τά 830 000 λίτρα τό 1978. 5 Ὡς πρός τήν εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1, ἡ Ἐπιτροπή διαπιστώνει στην ἀπόφαση τῆς ὅτι τόσο ἡ υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορᾶς ἀπό τό Συνεταιρισμό, πού κυροῦται μέ τήν επιβολή προστίμου καί επιτείνεται μέ 864

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ τη δυνατότητα ἀποβολῆς τῶν μελών τοῦ Συνεταιρισμοῦ, καί την πληρωμή ὁρισμένου ποσοῦ σέ περίπτωση μη τηρήσεως τῆς υποχρεώσεως αυτής, ὅσο καί ή υποχρέωση καταβολής ισοδύναμου ποσού σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, περιορίζουν σημαντικά τόν ἀνταγωνισμό ἐντός τῆς κοινής ἀγορᾶς καί δύνανται να επηρεάσουν σοβαρῶς τό εμπόριο μεταξύ τῶν Κρατῶν μελῶν, δεδομένου ὅτι έχουν ὡς συνέπεια νά παρεμποδίζουν τά μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ, πού ἀντιπροσωπεύουν ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 % τῆς ὀλλανδικής βιομηχανίας γαλακτοκομικών προϊόντων, νά ἀγοράζουν τά ἐν λόγω προϊόντα ἀπό άλλους προμηθευτές πού βρίσκονται κυρίως σέ άλλα Κράτη μέλη. 6 Ή Επιτροπή δέχεται στην ἀπόφαση τῆς ὅτι οἱ δύο πρῶτες προϋποθέσεις τοῦ άρθρου 85 παράγραφος 3 πληροῦνται, επειδή ἡ σύσταση τοῦ Συνεταιρισμοῦ συνέβαλε στή βελτίωση τῆς παραγωγής καί διανομής τῶν ἐν λόγω προϊόντων, εξασφαλίζοντας στους καταναλωτές δίκαιο τμήμα ἀπό τό κέρδος πού προκύπτει. 'Εντούτοις, ἡ τρίτη καί ἡ τέταρτη προϋπόθεση δέν πληροῦνται ἐπειδή, ἀφενός υπάρχουν λύσεις λιγότερο περιοριστικού χαρακτήρα πρός ἀπόκτηση τῶν πλεονεκτημάτων πού επιτυγχάνονται ἀπό τό Συνεταιρισμό, ὅπως παραδείγματος χάρη ἡ περιορισμένη υποχρέωση ἐφοδιασμοῦ ἡ ἀκόμα ἡ ὑποχρέωση γιά προειδοποίηση σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, καί ἀφετέρου επειδή ὁ ἀνταγωνισμός καταργείται στην ουσία ἐπί τοῦ συνόλου σχεδόν τῆς ὀλλανδικής ἀγορᾶς των σχετικῶν προϊόντων. 7 Ή ἀπόφαση ἀποκλείει τήν εφαρμογή τοῦ κανονισμού 26/62 τοῦ Συμβουλίου, τῆς 4ης 'Απριλίου 1962 περί ἐφαρμογής ὁρισμένων κανόνων ἀνταγωνισμού ἐπί τῆς παραγωγής καί εμπορίας γεωργικών προϊόντων (JO L 30, σ. 993), ἐπειδή τό πεδίο εφαρμογής τοῦ κανονισμού αὐτοῦ προσδιορίζεται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης, στό όποιο δέν περιλαμβάνεται ἡ πυτία. 8 Προς υποστήριξη τῆς προσφυγής του περί ἀκυρώσεως, ὁ Συνεταιρισμός επικαλείται ἑπτά λόγους πού ἀναφέρονται στην παράβαση τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1 καί 3, καθώς καί τοῦ κανονισμού 26/62. Ή παρέμβαση τῆς γαλλικής κυβερνήσεως έχει ὡς πρωταρχικό σκοπό τή διαφύλαξη τῶν ιδιαιτέρων ἀπαιτήσεων καί ἀναγκών τοῦ θεσμοῦ τῶν γεωργικών συνεταιρισμών ἐν γένει. 865

Ἐπί τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 - ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 9 Μέ τόν πρῶτο λόγο του ὁ Συνεταιρισμός ἀμφισβητεί ὅτι ἡ υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορας ἀπό αυτόν περιορίζει σημαντικά τόν ἀνταγωνισμό εντός τῆς κοινῆς ἀγορᾶς. Ή σχετική υποχρέωση ἀποβλέπει ὄχι στόν περιορισμό τοῦ ἀνταγωνισμοί), ἀλλα στην διευκόλυνση τῆς άριστης δυνατῆς παραγωγης πυτίας καί στην εξασφάλιση τοῦ εφοδιασμοῦ τῶν μελῶν τοῦ Συνεταιρισμού. Ἡ επίδικη ἀπόφαση θίγει τό παραδοσιακό σύστημα τῶν συνεταιρισμών, γιά τους ὁποίους ἡ υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορᾶς ἀποτελεί βασική προϋπόθεση. Σύμφωνα μέ τό άρθρο 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης, οἱ συνεταιρισμοί τοῦ γεωργικού τομέα δέν πρέπει νά θεωρούνται ως ἀνεξάρτητες επιχειρήσεις, ἀλλά ὡς μορφή συνεργασίας πού στηρίζεται ἀναγκαστικά στην υποχρέωση της κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορᾶς ἀπό αυτούς, ἡ ὁποία δέν μπορεί κατά συνέπεια νά περιορίζει τόν ἀνταγωνισμό μεταξύ τοῦ συνεταιρισμού ἀφενός καί τῶν μελών του ἤ τρίτων ἀφετέρου. Οὔτε μπορεί νά περιορίζει τόν ἀνταγωνισμό μεταξύ τῶν μελών. Ό ἀνταγωνισμός αυτός συντελεῖται πλήρως εντός τῶν πλαισίων τῆς ἀγορᾶς τυριού. 10 Μέ τό δεύτερο λόγο ὁ Συνεταιρισμός προβάλλει ὅτι ἡ υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορᾶς ἀπό αυτόν δέν εἶναι δυνατό νά επηρεάσει τό εμπόριο μεταξύ τῶν Κρατών μελών, επειδή τόσο τά μέλη τοῦ Συνεταιρισμού, ὅσο καί οἱ ὀλλανδοί παραγωγοί πού δέν εἶναι μέλη του ἀγόραζαν πάντοτε ἀπ αυτόν τό σύνολο τῆς πυτίας καί τῶν χρωστικών ουσιών τους, καί θά εξακολουθήσουν νά ενεργούν κατ' αυτόν τόν τρόπο, έστω καί χωρίς τήν υποχρέωση αυτή. 11 Μέ τόν τρίτο λόγο, ὁ Συνεταιρισμός ισχυρίζεται ὅτι τό ποσό πού καταβάλλεται σέ περίπτωση ἀποβολής ἡ ἀποχωρήσεως μέλους δέ συνιστᾶ σοβαρό εμπόδιο γιά ὅποίον ἐπιθυμεί νά ἀλλάξει προμηθευτή πυτίας, ἐνῶ μέ τόν τέταρτο λόγο του ὑποστηρίζει ὅτι ἡ 'Επιτροπή έκρινε κακώς ὅτι ἡ έλλειψη υποχρεώσεως καταβολής ὁρισμένου ποσού σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως δύναται νά συμβάλλει στή δημιουργία ενός ἀνταγωνιστικού κέντρου παραγωγής, τό όποιο θά μπορούσε επίσης νά πωλεί πυτία στά άλλα Κράτη μέλη. Ή ἀπό κοινού παραγωγή ἀποτελεί τή μοναδική ἐγγύηση ὁμαλού ἐφοδιασμού σέ πυτία καλής καί σταθερής ποιότητας. Στό κοινοτικό επίπεδο δέν υπάρχει ἀγορά πυτίας ζωικής προελεύσεως ὡς εμπορικού προϊόντος, επειδή ἡ σχετική τιμή τῆς πυτίας συγκριτικά μέ τήν τιμή τοῦ τυριοῦ εἶναι υπερβολικά χαμηλή. Ό ὁμαλός εφοδιασμός σέ πυτία καλής καί σταθερής ποιότητας προσλαμβάνει τέτοια σημασία, ώστε τά τυροκομεία επιδιώκουν τή διατήρηση σταθερής σχέσεως μέ ἀξιόπιστο προμηθευτή. 866

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ 12 Προς τό σκοπό εκτιμήσεως τῶν ἀνωτέρω επιχειρημάτων, πρέπει νά ὑπομνησθεῖ ὅτι γιά νά υπαχθεί στην ἀπαγόρευση τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 1 ἡ επίδικη συμφωνία, θά πρέπει νά έχει «ως άντικείμενο ἡ ὡς άποτέλεσμα τήν παρεμπόδιση, τόν περιορισμό ἤ τη νόθευση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ εντός τῆς κοινῆς ἀγορᾶς». Οἱ διατάξεις τοῦ καταστατικοῦ τοῦ Συνεταιρισμοῦ πού υποχρεώνουν τά μέλη του νά καλύπτουν τό σύνολο τῶν ἀναγκῶν τους σέ πυτία καί χρωστικές οὐσίες γιά τυρί ἀπό αυτόν καί οἱ όποιες επιτείνουν τήν υποχρέωση αυτή, προβλέποντας, σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως ἡ ἀποβολής, τήν καταβολή ποσοῦ πού δέν εἶναι ἀμελητέο, ἀποσκοπούν σαφώς στην παρεμπόδιση τῶν μελών νά εφοδιάζονται ἀπό άλλους προμηθευτές πυτίας ἡ χρωστικών ουσιών ἡ νά τίς παράγουν αυτά τά ἴδια, στην περίπτωση πού οἱ ἐναλλακτικές αυτές λύσεις παρουσιάζουν πλεονεκτήματα ἀπό ἀπόψεως ποιότητας ἡ τιμής. Καθώς ἀντιστοιχεί στά μέλη σήμερα ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 % τῆς ὀλλανδικής παραγωγής τυριοῦ, ὅπως προκύπτει ἀπό μή ἀμφισβητηθεῖσες πληροφορίες, οἱ διατάξεις αυτές συμβάλλουν επιπλέον στή διατήρηση τῆς παρούσας καταστάσεως, ὅπου ὁ Συνεταιρισμός εἶναι στην πράξη ὁ μοναδικός προμηθευτής πυτίας, σέ ὁλόκληρη τήν ὀλλανδική ἀγορά. 13 Κατ' αυτό τόν τρόπο, οἱ ἐν λόγω διατάξεις εἶναι ικανές νά παρεμποδίζουν τόν ἀνταγωνισμό στό επίπεδο τοῦ ἐφοδιασμοῦ σέ πυτία καί χρωστικές ουσίες γιά τυρί μεταξύ παραγωγών πού καλύπτουν σημαντικό μέρος τῆς κοινοτικής ἀγορᾶς τυριοῦ καί τείνουν επίσης νά αποκλείσουν τήν πιθανότητα δημιουργίας μιᾶς ἀνταγωνιστικής καταστάσεως ἐπί τοῦ συνόλου τῆς ὀλλανδικής ἀγορᾶς τῶν βοηθητικών αυτών προϊόντων πού εἶναι ἀπαραίτητα στην παραγωγή τυριοῦ. Ὑπό τίς περιστάσεις αυτές δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά εξεταστεί τό ζήτημα ἄν καί άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στή διατήρηση τῆς δεσπόζουσας θέσεως τοῦ Συνεταιρισμοῦ στην ἐν λόγω ἀγορά καί ἄν ἀρκοῦν τέτοιοι παράγοντες γιά νά εδραιώσουν τή θέση αυτή, ἀκόμη καί σέ περίπτωση ἀπουσίας τῶν ἐν λόγω διατάξεων. 1 4 Γιά νά διαπιστωθεί ἄν ἡ συμφωνία ἀντίκειται στό άρθρο 85 παράγραφος 1, πρέπει ἐπίσης νά εξετασθεί ἄν εἶναι ικανή νά επηρεάσει τό εμπόριο μεταξύ Κρατών μελών, ἄν δηλαδή, σύμφωνα μέ τήν πάγια νομολογία τοῦ Δικαστηρίου, επιτρέπει τήν πρόβλεψη, μέ επαρκή βαθμό πιθανότητας, ὅτι μπορεί νά ἀσκήσει άμεση ἡ έμμεση επιρροή τώρα ἡ στό μέλλον, στην κυκλοφορία εμπορευμάτων μεταξύ τῶν Κρατών μελών καί νά καταστήσει μέ τόν τρόπο αυτό δυσκολότερη τήν οικονομική ἀλληλοδιείσδυση πού επιδιώκει ἡ συνθήκη. 15 Ἀπό τίς πληροφορίες πού παρεῖχει ἡ Ἐπιτροπή προκύπτει ὅτι ήδη υπάρχουν συναλλαγές σέ ζωική πυτία καί χρωστικές ουσίες μεταξύ τῶν Κρατών μελών, 867

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 χωρίς νά γίνει ποτέ λόγος περί τεχνικῶν ἤ οικονομικῶν δυσκολιῶν, πού παρεμποδίζουν την ἐπέκταση παρόμοιων συναλλαγών. 'Αντίθετα, οἱ υποχρεώσεις πού περιέχονται στό καταστατικό τοῦ Συνεταιρισμοί) εἶναι, ἀκριβώς λαμβάνοντας υπόψη τίς ἀμοιβαίες οικονομικές σχέσεις στίς όποιες εντάσσονται, τέτοιας φύσεως, ώστε νά παγιώνουν τό καθεστώς στεγανοποιήσεως σέ ἐθνικά πλαίσια, παρακωλύοντας μέ τόν τρόπο αυτό την οικονομική ἀλληλοδιείσδυση πού επιδιώκει ἡ συνθήκη. 16 Κατά συνέπεια, οἱ τέσσερις πρώτοι λόγοι πού προβάλλει ὁ Συνεταιρισμός πρέπει νά ἀπορριφθούν. Ἐπί τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3 17 Μέ τόν έκτο καί τόν έβδομο λόγο ὁ Συνεταιρισμός υποστηρίζει τήν ἄποψη ὅτι όχι μόνο συντρέχουν οἱ δύο πρώτες προϋποθέσεις τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3, ὅπως άλλωστε τό ἀναγνωρίζει καί ἡ Ἐπιτροπή στην ἀπόφαση της, ἀλλα ότι συντρέχουν καί ἡ τρίτη καί τέταρτη προϋπόθεση αυτής τῆς διατάξεως. Ή υποχρέωση τῆς κατ' ἀποκλειστικότητα ἀγορᾶς, ἀπό τό Συνεταιρισμό καθώς καί εκείνη περί καταβολής ὁρισμένου ποσοῦ σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως, ἀποτελούν στην πραγματικότητα μέτρα ἀπαραίτητα γιά τήν επίτευξη τῶν πλεονεκτημάτων πού ἀναγνωρίζει ἡ 'Επιτροπή στην ἀπόφασή τῆς καί δέν παρέχουν στό Συνεταιρισμό τή δυνατότητα νά εξαλείψει τόν ἀνταγωνισμό σέ ένα σημαντικό μέρος τῆς κοινής ἀγορᾶς. 18 Πρέπει νά σημειωθεί σχετικά μία φορά ἀκόμη ἡ σημαντική θέση τήν ὁποία καταλαμβάνει ὁ Συνεταιρισμός στην ὀλλανδική ἀγορά τῶν οικείων προϊόντων. Γίνεται δεκτό ὅτι στά μέλη τοῦ Συνεταιρισμοῦ ἀντιστοιχεί ποσοστό ἀνώτερο τοῦ 90 ο/ο τῆς παραγωγής τυριοῦ στίς Κάτω Χώρες, καθώς καί ὅτι οἱ ὀλλανδοί παραγωγοί πού δέν εἶναι μέλη του καλύπτουν επίσης τό σύνολο σχεδόν τῶν ἀναγκών τους σέ πυτία ἀπ αυτόν. Ὑπό τίς προϋποθέσεις αυτές, διατάξεις μέ τόσο περιοριστικό χαρακτήρα ὅσο ἡ υποχρέωση ἀγορᾶς μέχρι ποσοστοῦ 100 ο/ο, πού επιτείνεται μέ τήν υποχρέωση καταβολής ὁρισμένου ποσοῦ, πού δέν εἶναι ἀμελητέο, σέ περίπτωση ἀποχωρήσεως ἡ ἀποβολής, δέν εἶναι ἀπαραίτητες γιά τήν επίτευξη τῶν σκοπών πού προβλέπει τό άρθρο 85 παράγραφος 3. 'Επιπλέον, ἀπό ὅσα προαναφέρθηκαν, προκύπτει ὅτι ἐν πάση περιπτώσει οἱ διατάξεις αὐτές συμβάλλουν στή διατήρηση μιᾶς καταστάσεως στην ὁποία ὁ ἀνταγωνισμός καταργείται γιά ἕνα σημαντικό μέρος τῶν ἐν λόγω προϊόντων. Εύλογα, επομένως, ἡ Ἐπιτροπή διαπίστωσε τήν έλλειψη τῶν δύο τελευταίων προϋποθέσεων εφαρμογής τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3. 868

COÖPERATIEVE STREMSEL- EN KLEURSELFABRIEK / ΕΠΙΤΡΟΠΗ 'Επί τῆς εφαρμογής τοῦ κανονισμοῦ 26/62 19 Μέ τόν πέμπτο λόγο ὁ Συνεταιρισμός προβάλλει ὅτι δυνάμει τοῦ κανονισμοῦ 26/62, τό άρθρο 85 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης δέν εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση, εφόσον ἡ πυτία ζωικῆς προελεύσεως εμπίπτει στην κλάση 05.04 ἤ στην κλάση 05.15 τῆς ὀνοματολογίας τοῦ Συμβουλίου περί τελωνειακῆς συνεργασίας πού ἀναφέρεται στό παράρτημα II τῆς συνθήκης καί ὄχι στην κλάση 35.07, στην ὁποία περιλήφθηκε εσφαλμένα τό σχετικό προϊόν, σύμφωνα μέ τήν ἐπεξηγηματική σημείωση τῆς ὀνοματολογίας τοῦ Συμβουλίου περί τελωνειακής συνεργασίας. Επιπλέον, ὁ Συνεταιρισμός υπογραμμίζει ὅτι τό άρθρο 38 παράγραφος 1 τῆς συνθήκης προβλέπει ὅτι ως γεωργικά νοούνται ὄχι μόνον τά προϊόντα τῆς κτηνοτροφίας, άλλα καί τά προϊόντα πρώτης μεταποιήσεως πού έχουν άμεση σχέση μέ τά πρῶτα. 'Ακόμα καί ἄν ἡ πυτία ζωικής προελεύσεως δέν ὑπαγόνταν στό παράρτημα II τῆς συνθήκης, θά υπαγόνταν πάντως στόν κανονισμό 26/62, επειδή ἡ σχετική παραγωγή εἶναι ἀπαραίτητη γιά τήν επίτευξη των σκοπών πού ἐξαγγέλλει τό άρθρο 39 τῆς συνθήκης καί επειδή ὁ Συνεταιρισμός πρέπει νά θεωρείται ὡς κοινή ὀργάνωση μεταποιήσεως γεωργικών προϊόντων κατά τήν έννοια τοῦ ἄρθρου 2 τοῦ ἀνωτέρω κανονισμοῦ. 20 'Ελλείψει κοινοτικών διατάξεων πού ἑρμηνεύουν τίς έννοιες πού περιέχονται στό παράρτημα ΙΙ τῆς συνθήκης, δεδομένου μάλιστα ὅτι τό ἐν λόγω παράρτημα επαναλαμβάνει ἀκριβώς ὁρισμένες κλάσεις τῆς ὀνοματολογίας τοῦ Συμβουλίου περί τελωνειακής συνεργασίας, γιά τήν ερμηνεία τοῦ παραρτήματος αὐτοῦ χρειάζεται ἀναδρομή στίς επεξηγηματικές σημειώσεις αυτής τῆς ὀνοματολογίας. 'Από την επεξηγηματική σημείωση πού άφορᾶ τήν κλάση 35.07 προκύπτει ὅτι ἡ πυτία ζωικής προελεύσεως υπάγεται στην ἀνωτέρω κλάση καί ὄχι στίς κλάσεις πού ἀπαριθμοῦνται στό παράρτημα II τῆς συνθήκης. 21 Κατά τό άρθρο 42 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, οἱ διατάξεις τοῦ κεφαλαίου περί τῶν κανόνων ἀνταγωνισμοῦ εφαρμόζονται ἐπί τῆς παραγωγής καί εμπορίας τῶν γεωργικών προϊόντων μόνο κατά τό μέρος τό όποιο προσδιορίζεται ἀπό τό Συμβούλιο. Τό άρθρο 38 παράγραφος 3 τῆς συνθήκης ὁρίζει ὅτι τά προϊόντα πού υπόκεινται στίς διατάξεις τῶν άρθρων 39 έως καί 46 ἀπαριθμοῦνται στόν κατάλογο πού ἀποτελεί ἀντικείμενο τοῦ παραρτήματος II τῆς συνθήκης καί στόν όποιο τό Συμβούλιο μποροῦσε, εντός δύο ετών ἀπό τήν έναρξη τῆς ισχύος της συνθήκης, νά προσθέσει καί άλλα προϊόντα. Σύμφωνα δέ μέ τίς διατάξεις αυτές τῆς συνθήκης, τό πεδίο εφαρμογής τοῦ κανονισμοῦ 26/62 περί εφαρμογής ὁρισμένων κανόνων ἀνταγωνισμοῦἐπί τῆς παραγωγής καί εμπορίας τῶν γεωργικών προϊόντων έχει περιορισθεί ἀπό τό πρώτο του άρθρο στην παραγωγή καί 869

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 25. 3. 1981 ΥΠΟΘΕΣΗ 61/80 ἐμπορία τῶν προϊόντων πού ἀπαριθμούνται στό παράρτημα II τῆς συνθήκης. Ἑπομένως, δέν εἶναι δυνατή ἡ εφαρμογή τοῦ ἀνωτέρω κανονισμοί) επί της παρασκευής ἑνός προϊόντος πού δέν περιλαμβάνεται στό παράρτημα Π, ἀκόμη καί ἄν αυτό ἀποτελεί βοηθητική ὕλη γιά τήν παραγωγή άλλου προϊόντος, τό ὁποίο ὅμως περιλαμβάνεται στό παράρτημα. Γιά νά τύχει λοιπόν εφαρμογής ὁ κανονισμός ως πρός τήν πυτία πρέπει καί τό προϊόν αυτό νά περιλαμβάνεται στό παράρτημα II τῆς συνθήκης. "Αρα ἀποκλείεται ἡ εφαρμογή τοῦ κανονισμοῦ 26/62 στην προκειμένη περίπτωση καί συνεπώς ὁ πέμπτος λόγος τοῦ προσφεύγοντος πρέπει νά ἀπορριφθεί. 'Επί τῶν παρατηρήσεων τῆς κυβερνήσεως τῆς Γαλλικής Δημοκρατίας 22 Ή κυβέρνηση τῆς Γαλλικής Δημοκρατίας ισχυρίζεται ἰδίως ὅτι, ἀκόμη καί έκτός τοῦ πεδίου εφαρμογής τοῦ κανονισμοῦ 26/62, πρέπει, κατά τήν εκτίμηση των ενδεχομένων επιπτώσεων ἐπί τοῦ ἀνταγωνισμού, νά λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη οἱ ιδιομορφίες τῆς γεωργικής παραγωγής καί οἱ ειδικές ἀπαιτήσεις τῆς πρωτότυπης μορφής ὀργανώσεως, πού ἀποτελεί ὁ γεωργικός συνεταιρισμός. Κατά τήν άποψη της, ὅπως προκύπτει ἀπό τους ἴδιους τῆς τους σκοπούς πού συνίστανται στην ἀπό κοινοῦ χρησιμοποίηση ἀπό τίς μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις ὅλων τῶν μέσων πού εἶναι πρόσφορα γιά τήν ἀνάπτυξη τῶν οικονομικῶν δραστηριοτήτων τους, ἡ γεωργική συνεργασία ἀπαιτεί τήν καθιέρωση προνομιακών δεσμῶν ἀφενός μεταξύ τῶν επιμέρους παραγωγών καί ἀφετέρου μεταξύ αυτών καί τοῦ Συνεταιρισμού. Σύμφωνα, λοιπόν, μέ τή γαλλική κυβέρνηση, δέν εἶναι δυνατό νά θεωρηθούν κατ ἀρχήν ὡς ἀσυμβίβαστες μέ τό άρθρο 85 παράγραφος 1 ούτε ἡ κατ' ἀποκλειστικότητα ὑποχρέωση εφοδιασμού ἀπό τό Συνεταιρισμό ούτε. ἡ υποχρέωση καταβολής ἀποζημιώσεως λόγω ἀποχωρήσεως, ἐκτός ἄν εἶναι ἀπαγορευτικού χαρακτήρα. Δεδομένου ὅτι παρόμοιες υποχρεώσεις εἶναι συνηθέστατα ἀπαραίτητες γιά νά επιτραπεί σ ἕνα συνεταιρισμό νά λειτουργήσει μέ εύλογες πιθανότητες επιτυχίας, δέν εἶναι δυνατό νά ἀποκλεισθεί κατά τρόπο γενικό ἡ εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 85 παράγραφος 3. 23 Ὑπό τίς προϋποθέσεις αυτές, ἡ γαλλική κυβέρνηση φρονεί ὅτι, ἡ ενδεχομένη επιζήμια επίδραση τοῦ Συνεταιρισμού στον ἀνταγωνισμό, δέ δύναται νά θεμελιώσει νόμιμα τήν προσβαλλόμενη ἀπόφαση παρά μόνο λόγω τοῦ οιονεί μονοπωλίου πού ἀπέκτησε ὁ προσφεύγων στην ὀλλανδική ἀγορά πυτίας καί χρωστικών ουσιών. 24 Κατά τή διάρκεια τῆς προφορικής διαδικασίας, ἡ 'Επιτροπή συμφώνησε κατά τό πλείστον μέ τίς απόψεις τῆς γαλλικής κυβερνήσεως ὅσον άφορᾶ τους τυπικούς γεωργικούς συνεταιρισμούς. 870