26 27 Φεβρουαρίου 2014, Athens Ledra Hotel, Αθήνα Η ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ Καθ. Ζαχαράτος Γεράσιμος Δρ. Μαρκάκη Μαρία Πανούση Σοφία Δρ. Σώκλης Γιώργος
Εισαγωγή Το φαινόμενο της εποχικότητας αναγνωρίζεται ως το πιο εμφανές χαρακτηριστικό του τουριστικού κλάδου και αποτελεί ταυτόχρονα και το σημαντικότερο πρόβλημα που ο κλάδος καλείται να αντιμετωπίσει. Στόχος της έρευνας: 1. Διερεύνηση της εποχικότητας του τουρισμού στην Ελλάδα. 2. Σύγκριση με ανταγωνίστριες χώρες 3. Διαχρονική Εξέλιξη του φαινομένου (2000-2012) 4. Διερεύνηση της περιφερειακής διάστασης της εποχικότητας
Η εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα 4.000.000 Αφίξεις σε τουριστικά καταλύματα (Σύνολο Τουριστών) 3.000.000 2.000.000 1.000.000 2000 2012 0 Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Αφίξεις σε τουριστικά καταλύματα (Εισερχόμενος Τουρισμός) 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 2000 2012 500.000 0 Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Αφίξεις σε τουριστικά καταλύματα (Εγχώριος Τουρισμός) 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 2000 2012 Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Πηγή: Eurostat
Εποχικότητα: Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες (1) Ποσοστιαία Κατανομή αφίξεων στα τουριστικά καταλύματα (Σύνολο Τουριστών) 25% Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2000 2 15% 1 5% 14,61% 15,47% 11,91% 12,55% 10,65% 7,29% 8,09% 3,36% 3,74% 4,77% 3,94% 3,63% Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 25% Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2012 2 15% 1 5% 19,28% 17,6 13,61% 13,22% 9,41% 5,57% 6,23% 2,95% 2,74% 3,68% 2,83% 2,86% Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Πηγή: Eurostat
Εποχικότητα: Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες (2) Ποσοστιαία Κατανομή αφίξεων στα τουριστικά καταλύματα (Εγχώριος Τουρισμός) Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2000 25% 2 15% 1 5% 16,03% 11,78% 7,42% 8,54% 7,55% 8,7 9,7 7,32% 4,81% 5,69% 6,39% 6,07% Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 25% Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2012 2 15% 13,89% 16,82% 1 5% 6,15% 5,64% 7,12% 7,36% 6,54% 9,59% 9,2 6,32% 5,37% 6,0 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Πηγή: Eurostat
Εποχικότητα: Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες (3) Ποσοστιαία Κατανομή αφίξεων στα τουριστικά καταλύματα (Εισερχόμενος Τουρισμός) Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2000 25% 2 15% 1 5% 16,2 16,9 15,12% 13,87% 12,63% 8,79% 6,99% 2,71% 1,38% 1,64% 2,08% 1,68% Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 25% Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2012 2 15% 16,03% 19,83% 20,76% 15,63% 1 11,14% 5% Πηγή: Eurostat 6,18% 4,49% 1,03% 1,0 1,62% 1,32% 0,98% Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος
Μεθοδολογίες Εκτίμησης Εποχικότητας Δείκτης Συγκέντρωσης CR4 Δείκτης Συγκέντρωσης CR6 Συντελεστής Ανισότητας Gini Δείκτης Herfindahl-Hircshman
Δείκτες Συγκέντρωσης (1) Δείκτης Συγκέντρωσης (CR4): Το μερίδιο του τουριστικού μεγέθους για τους μήνες Ιούνιο-Σεπτέμβριο ως προς το σύνολο του μεγέθους για το συγκεκριμένο έτος όπου Χ i οι αφίξεις σε καταλύματα τον μήνα i και Χ το σύνολο των αφίξεων του έτους Δείκτης Συγκέντρωσης (CR6): Το μερίδιο του τουριστικού μεγέθους για τους μήνες Μάιο-Οκτώβριο ως προς το σύνολο του μεγέθους για το συγκεκριμένο έτος
Δείκτες Συγκέντρωσης (2) Αφίξεις σε τουριστικά καταλύματα (Σύνολο Τουριστών) 9 8 7 73,27% 79,36% 63,72% 63,21% 64,23% CR6 CR4 65,87% 66,33% 68,65% 74,5 63,5 65,89% 6 5 54,54% 45,68% 46,91% 49,44% 50,21% 48,8 54,23% 46,38% 48,38% 4 3 2 1 2000 2012 2000 2012 2000 2012 2000 2012 2000 2012 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία
Δείκτες Συγκέντρωσης (3) Αφίξεις σε τουριστικά καταλύματα (Εγχώριος Τουρισμός) 7 6 5 59,5 44,38% 62,36% 49,5 CR6 CR4 60,34% 60,79% 62,09% 62,15% 47,72% 48,51% 44,4 44,83% 56,7 45,9 61,41% 61,09% 51,03% 46,21% 63,03% 48,23% 4 3 2 1 2000 2012 2000 2012 2000 2012 2000 2012 2000 2012 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία
Δείκτες Συγκέντρωσης (4) Αφίξεις σε τουριστικά καταλύματα (Εισερχόμενος Τουρισμός) 9 8 7 73,27% 79,36% 63,72% CR6 CR4 63,21% 64,23% 65,87% 66,33% 68,65% 74,5 63,5 65,89% 6 5 54,54% 45,68% 46,91% 49,44% 50,21% 48,8 54,23% 46,38% 48,38% 4 3 2 1 2000 2012 2000 2012 2000 2012 2000 2012 2000 2012 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία
Συντελεστής Ανισότητας Gini (1) Ο συντελεστής Gini είναι ένα μέτρο της ανισότητας μίας κατανομής. Στην εξεταζόμενη περίπτωση εκτιμά την ανισότητα στη μηνιαία κατανομή των αφίξεων σε καταλύματα. Καμπύλες Lorenz Όπου S i το μερίδιο κάθε μήνα σε φθίνουσα κατάταξη Καμπύλη Ισοκατανομής
Συντελεστής Ανισότητας Gini (2) Διαχρονική Εξέλιξη του Συντελεστή Gini για τη μηνιαία κατανομή των αφίξεων σε καταλύματα (Σύνολο Τουριστών) 0,4 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Συντελεστής Ανισότητας Gini (3) Διαχρονική Εξέλιξη του Συντελεστή Gini για τη μηνιαία κατανομή των αφίξεων σε καταλύματα (Εισερχόμενος Τουρισμός) 0,6 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Συντελεστής Ανισότητας Gini (4) Διαχρονική Εξέλιξη του Συντελεστή Gini για τη μηνιαία κατανομή των αφίξεων σε καταλύματα (Εγχώριος Τουρισμός) 0,3 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Herfindahl-Hirschman Index (HHI) Ο δείκτης ΗΗΙ ορίζεται ως HHI 12 = i i=1 ( S ) 2 Στην περίπτωση όπου η εποχικότητα είναι μηδενική, ισχύει S1 S2... S12, και ο δείκτης παίρνει την τιμή HHI MIN 1/12, ενώ στην περίπτωση όπου το σύνολο του τουριστικού μεγέθους συγκεντρώνεται σε έναν και μόνο μήνα, ο δείκτης παίρνει την τιμή HHI MAX 1. Στα αποτελέσματά μας, ο ΗΗΙ είναι εκφρασμένος ως ποσοστό απόκλισης από την ελάχιστη τιμή του, 1/12.
Δείκτης HHI για την Ελληνική Οικονομία 9 8 7 6 5 4 ΕΓΧΩΡΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 3 2 1 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Δείκτης HHI για τον Εγχώριο Τουρισμό 35% 3 25% 2 15% ΕΛΛΑΔΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 1 5% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Δείκτης HHI για τον Εισερχόμενο Τουρισμό 9 8 7 6 5 4 3 ΕΛΛΑΔΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 2 1 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Δείκτης HHI τον Συνολικό Τουρισμό 6 5 4 3 2 ΕΛΛΑΔΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 1 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Περιφερειακή Διάσταση της Εποχικότητας (1) Τα περιφερειακά δεδομένα προέρχονται από την «Έρευνα Περιφερειακής Κατανομής Ετήσιας Τουριστικής Δαπάνης». Τα αποτελέσματα της έρευνας αφορούν μόνον στον λεγόμενο «εισερχόμενο τουρισμό», δηλαδή σε επισκέπτες οι οποίοι δηλώνουν ως τόπο μόνιμης κατοικίας εκτός Ελλάδας. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι διαθέσιμα για το διάστημα Ιούλιος- Δεκέμβριος 2013.
Αφίξεις Περιφερειακή Διάσταση της Εποχικότητας (2) 4.500.000 4.000.000 3.500.000 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ανατολική Μακεδονία-Θράκη Κεντρική Μακεδονία Ιόνια Νησιά Αττική Νησιά Νοτίου Αιγαίου Κρήτη 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 Δυτική Μακεδονία Ηπειρος Θεσσαλία Δυτική Ελλάδα Στερεά Ελλάδα Πελοπόννησος Νησιά Βορείου Αιγαίου Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος
Διανυκτερεύσεις Περιφερειακή Διάσταση της Εποχικότητας (2) 45.000.000 40.000.000 35.000.000 30.000.000 25.000.000 20.000.000 15.000.000 10.000.000 5.000.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ανατολική Μακεδονία-Θράκη Κεντρική Μακεδονία Ιόνια Νησιά Αττική Νησιά Νοτίου Αιγαίου Κρήτη 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 1.000.000 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 Δυτική Μακεδονία Ηπειρος Θεσσαλία Δυτική Ελλάδα Στερεά Ελλάδα Πελοπόννησος Νησιά Βορείου Αιγαίου Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος
Δαπάνες Περιφερειακή Διάσταση της Εποχικότητας (3) 3.000.000.000 2.500.000.000 2.000.000.000 1.500.000.000 1.000.000.000 500.000.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ανατολική Μακεδονία-Θράκη Κεντρική Μακεδονία Ιόνια Νησιά Αττική Νησιά Νοτίου Αιγαίου Κρήτη 1.000.000.000 800.000.000 600.000.000 400.000.000 200.000.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Δυτική Μακεδονία Ηπειρος Θεσσαλία Δυτική Ελλάδα Στερεά Ελλάδα Πελοπόννησος Νησιά Βορείου Αιγαίου 60.000.000 50.000.000 40.000.000 30.000.000 20.000.000 10.000.000 0 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος
Περιφερειακή Διάσταση της Εποχικότητας (5) Gini HHI 5 4 3 2 1
Περιφερειακή Διάσταση της Εποχικότητας (6) Κρήτη Απόκλιση Gini Ανατολική Μακεδονία- Θράκη 15% 1 Κεντρική Μακεδονία Απόκλιση HHI Νησιά Νοτίου Αιγαίου Νησιά Βορείου Αιγαίου 5% -5% -1-15% -2 Δυτική Μακεδονία Ηπειρος Αττική Θεσσαλία Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα Δυτική Ελλάδα Ιόνια Νησιά
Συμπεράσματα Η εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα έντονη, ειδικότερα στην περίπτωση που εξετάζουμε τον εισερχόμενο τουρισμό. Η εποχικότητα του εγχώριου τουρισμού είναι σημαντικά μικρότερη από την εποχικότητα του εισερχόμενου και του συνολικού τουρισμού, το μέγεθος όμως επιβαρύνεται σημαντικά τα τελευταία έτη, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Η εποχικότητα του εισερχόμενου και του συνολικού τουρισμού είναι σημαντικά εντονότερη σε σχέση με ανταγωνίστριες χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος, Πορτογαλία). Το πρόβλημα της εποχικότητα του εισερχόμενου και συνολικού τουρισμού στην Ελλάδα γίνεται εντονότερο διαχρονικά και μάλιστα οι εξεταζόμενοι δείκτες επιδεινώνονται γρηγορότερα στην Ελλάδα από ότι στις ανταγωνίστριες χώρες. Η εποχικότητα του εγχώριου τουρισμού εμφανίζεται μικρότερη στην Ελλάδα από ότι στις ανταγωνίστριες χώρες της για τα έτη πριν την οικονομική κρίση. Τα τελευταία έτη όμως οι επιδόσεις του μεγέθους αυτού επιδεινώνονται. Από την περιφερειακή διερεύνηση (με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, Ιούλιος-Δεκέμβριος 2013) προκύπτει ότι τη μικρότερη εποχικότητα την εμφανίζει η περιφέρεια Αττικής και την υψηλότερη οι περιφέρειες Ιονίων Νήσων και Νοτίου Αιγαίου.