«Αρχεία και πολιτισμός» Tμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας & Μουσειολογίας Ιονίου Πανεπιστημίου Ελένη Μπενέκη Αρχειακοί φορείς και ιστορική κουλτούρα: η περίπτωση του Ιστορικού Αρχείου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς
Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς κοινωφελής οργανισμός ιδιωτικού δικαίου μετέχει στη δημόσια λογοδοσία του Ομίλου Πειραιώς Καταστατικός στόχος του η διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, με έμφαση στη βιοτεχνική και βιομηχανική τεχνολογία προωθεί τη σύνδεση του πολιτισμού με το περιβάλλον
Το έργο του Ιδρύματος υλοποιείται μέσω: Δικτύου Θεματικών Μουσείων στην ελληνική περιφέρεια Ιστορικού Αρχείου Βιβλιοθήκης ερευνητικού έργου εκδόσεων εκπαιδευτικών δράσεων επιστημονικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων.
Το Ιστορικό Αρχείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς διατηρεί αρχεία ελληνικών τραπεζών, τις οποίες απορρόφησε ο Όμιλος Πειραιώς στο παρελθόν, καθώς και αρχεία φορέων και επιχειρήσεων που συνδέθηκαν μ αυτές. Φυλάσσει 7 αρχεία τραπεζών, 5 αρχεία κρατικών οικονομικών οργανισμών, 55 αρχεία επιχειρήσεων, 5 ιδιωτικά αρχεία, 3 συλλογικών σωμάτων. Το εντοπισμένο υλικό φθάνει τα 20.000 τρέχοντα μέτρα (το δεύτερο μεγαλύτερο αρχείο στη χώρα) και χρονολογείται κυρίως από τη δεκαετία του 1920. Λυτά έγγραφα, κατάστιχα, μετοχές, χάρτες, σχέδια, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, τρισδιάστατα αντικείμενα, σπάνια βιβλία και εκδόσεις ειδικού ενδιαφέροντος συγκροτούν τις συλλογές του. Το κεντρικής σημασίας ερώτημα που μπορεί κανείς να απευθύνει στο σύνολο του υλικού που απόκειται στο Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ είναι αυτό περί ανάπτυξης της Ελλάδας του 20ού αιώνα, στο σύνολο της οικονομίας της και στις επιμέρους περιοχές αυτής, μέσα από τη δράση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων διαφορετικής στόχευσης και πανελλήνιας εμβέλειας από τον Μεσοπόλεμο και εξής, κρατικών οργανισμών και εταιρειών όλου του παραγωγικού φάσματος. Τράπεζα Πειραιώς, 1916 Τράπεζα Χίου, 1919 Αγροτική Τράπεζα, 1929 Τράπεζα Μετοχικού Ελληνική Τράπεζα Ταμείου Στρατού, 1936 Βιομηχανικής Αναπτύξεως, 1964 Τράπεζα Μακεδονίας-Θράκης,1979
Από την αναδίφηση του υλικού του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ ικανοποιούνται ερευνητικά ζητούμενα που ενδεικτικά αφορούν : - βασικούς θεσμούς και δομές της ελληνικής οικονομίας καθώς και επιμέρους πλευρές της κρατικής οικονομικής πολιτικής και τα αποτελέσματα αυτής στη διαμόρφωση οικονομικών και κοινωνικών στρωμάτων, - κλαδικές μελέτες για βασικούς παραγωγικούς τομείς και υπηρεσίες και τις αναπτυξιακές στρατηγικές που ακολουθήθηκαν από το ελληνικό κράτος, όσον αφορά συγκεκριμένους κλάδους παραγωγής και μέγεθος επιχειρήσεων, - σημαντικές πτυχές του ελληνικού τραπεζικού συστήματος (εξέλιξη και διαφοροποίηση τραπεζικών εργασιών και προϊόντων, διαχείριση αποδόσεων/κινδύνων, χρηματοδοτικές ροές, διάχυση συσσωρευμένων κεφαλαίων, διακύμανση επιτοκίων, ανάπτυξη δικτύου, αναδιάρθρωση/ συγχωνεύσεις, συγκριτική μελέτη ιδρυμάτων, κ.λπ.) καθώς και τη μελέτη του τραπεζικού κεφαλαίου, των επιλογών (π.χ. πιστοδοτική πολιτική, αγροτική πίστη, πελατειακές σχέσεις, κοινωνική πολιτική/κοινή ωφέλεια) και των συγγενειών του, - την αγροτική και βιομηχανική πολιτική της χώρας επί δεκαετίες, - την αγροτική εγκατάσταση ακτημόνων προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής και ανταλλαξίμων, την ιστορία της εγγείου ιδιοκτησίας στις ελληνικές περιοχές, - το αγροτικό συνεταιριστικό φαινόμενο, - την οικονομική ανασυγκρότηση στη μεταπολεμική Ελλάδα καθώς και τη διαχείριση της ξένης βοήθειας που δέχθηκε η χώρα, - ζητήματα ιστορίας επιχειρήσεων και περιπτώσεις μελέτης επιχειρήσεων, - την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη για το σύνολο της επικράτειας της χώρας, - την ιστορία περιβάλλοντος (διαχείριση αγροτικού και δασικού τοπίου, διαχείριση υδάτων/αφαλάτωση, αποξηράνσεις/ εκτροπές, μεγάλα έργα, χωροθέτηση βιομηχανικών περιοχών, κ.λπ.) - μελέτες τοπικής ιστορίας, - ζητήματα ιστορίας της εργασίας, συλλογικής εκπροσώπησης και τεχνολογικής καινοτομίας.
Μονάδες όπως τα Μακεδονικά Κλωστήρια Α.Ε. αξιοποίησαν με επιτυχία τη βοήθεια του Οργανισμού Χρηματοδοτήσεως Οικονομικής Αναπτύξεως (πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ, Αρχείο ΟΧΟΑ).
Οι ψηφιοποιημένες συλλογές του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ είναι προσβάσιμες μέσω της ηλεκτρ. διεύθυνσης http://archives.piop.gr
Archives are not museums - except when they are. Archives are not warehouses - except when they are. Archives are not storehouses for business files still in active use - except when they are. Archives are not movie theatres - except when they are. Archives are not lecture halls - except when they are. Archives are not exhibit spaces - except when they are.
Τυπολογία δράσεων Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ επιστημονικές συναντήσεις (θεματικές ημερίδες, συνέδρια, εργαστήρια), μόνιμη έκθεση οικονομικής ιστορίας του 20ού αιώνα, Ανοικτά μαθήματα Ιστορίας της Ελλάδας του 20ού αιώνα, εκπαιδευτικές δράσεις για σχολικές κοινότητες κατόπιν αιτήματός τους στον χώρο του Ι.Α. (κλιμακώνονται ηλικιακά από το φυσικό υπόβαθρο των αρχείων, το χαρτί, ζητήματα μνήμης και ιστορικής παιδείας έως στοιχεία επαγγελματικού προσανατολισμού σχετικά με τις ειδικότητες που απασχολούνται σε έναν αρχειακό φορέα), με την αποστολή εκπαιδευτικής βαλίτσας με αντικείμενο την τοπική ιστορία κατόπιν αιτήματος απομακρυσμένων σχολικών κοινοτήτων και με ετήσιο Μαθητικό Συνέδριο Ιστορίας της Ελλάδας του 20ού αιώνα (με συμμετοχή μικρού αριθμού σχολείων), με τη συμβολή σε ακαδημαϊκά μαθήματα και με την υποδοχή σχολικών και ακαδημαϊκών κοινοτήτων σε εκπαιδευτικές επισκέψεις, προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης(κυρίως αρχειονομίας, ιστορίας, συντήρησης χαρτώου υλικού), εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης για ενήλικες, παιδιά, οικογένειες και ομάδες τρίτης ηλικίας, περιοδικές επιστημονικές εκθέσεις (οικονομικής/ παραγωγικής ιστορίας), καλλιτεχνικές δράσεις: θεατρικές/θέατρο-ντοκουμέντο, εικαστικές/art-in-the archive, μουσικές παραστάσεις, ειδικές προβολές οπτικοακουστικών τεκμηρίων από τις συλλογές του ή ιστορικού/βιομηχανικού ντοκιμαντέρ κατάλληλα σχολιασμένων, θερινές προβολές ταινιών μυθοπλασίας σε ορισμένο ιστορικό περίγραμμα, ακαδημαϊκά μαθήματα/εκπαιδευτικές επισκέψεις, θεματικές ξεναγήσεις / πολιτιστικοί περίπατοι εκδηλώσεις ενημέρωσης Παρέχεται επιστημονική συνδρομή προς φορείς για την πολιτιστική διαχείριση αρχείων και την παραγωγή συναφών πολιτιστικών υπηρεσιών και προϊόντων Υποστηρίζεται η διοργάνωση εκδηλώσεων τρίτων στους οποίους παραχωρείται η ΑΠΧ ή άλλοι χώροι.
Παράσταση θεάτρου-ντοκουμέντο «Γραπτά ίχνη», και στα άδεια αρχειοστάσια του Ι.Α. ΠΙΟΠ. 2015.
Συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία Κράτους (Γ.Α.Κ.) με σκοπό την ανάδειξη των αρχειακών συλλογών των δύο φορέων με ερευνητικές, εκπαιδευτικές και δράσεις διά βίου μάθησης Μνημόνιο συνεργασίας με το ΑΕΙ Δυτικής Αττικής, Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης με στόχο κοινές ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες Συμμετοχή στο Δίκτυο Εργαστηρίων Συντήρησης Χαρτώου Υλικού (ΔΕΣΧΥ)
«Η οικονομική ανασυγκρότηση του νομού Μαγνησίας, 1945-1967» Ημερίδα και έκθεση Μουσείο Πλινθοκεραμοποιΐας Ν.&Σ. Τσαλαπάτα Επιστημονικές εκδηλώσεις Ι.Α. ΠΙΟΠ: η προσπάθεια για ανασυγκρότηση κατά τη μεταπολεμική περίοδο, θεματική προτεραιότητα του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ την περίοδο 2014-2019
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ περιοδικό ΜΝΗΜΩΝ Διήμερη επιστημονική συνάντηση Περιβάλλον και Ιστορία. Οι πολλαπλές όψεις μιας δυναμικής σχέσης Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ, 22-23.10.2015 «σταφίδα, ιστορία και κληρονομιά ενός προϊόντος» «Κώδικας Enigma» Ιστορικό Αρχείο Δωρίδος 2 & Λ.Ειρήνης 14, Ταύρος, ΤΚ 17778 Επιστημονικές εκδηλώσεις Ι.Α. ΠΙΟΠ
Μόνιμη έκθεση Ι.Α. ΠΙΟΠ «Οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας στον 20ό αιώνα»
«Το Αρχείο στα Μουσεία» Στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου του Δικτύου Μουσείων ΠΙΟΠ, αρχειακά τεκμήρια που χρονολογούνται από το 1910 έχουν ταξινομηθεί και εκτίθενται στις εγκαταστάσεις ενός μουσείου του εαυτού του. Στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν.&Σ.Τσαλαπάτα στον Βόλο εγκαινιάσθηκε πρόσφατα περιοδική έκθεση σχετική με την ανασυγκρότηση του νομού Μαγνησίας τη μεταπολεμική περίοδο. Στα Μουσεία Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού Σπάρτης και Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου παρουσιάζεται τη θερινή περίοδο 2018 περιοδική έκθεση υπό τον τίτλο «Διδάσκοντας την ελαιοκομία». Στο Μουσείο Μαστίχας Χίου παρουσιάζεται τη θερινή περίοδο 2018 περιοδική έκθεση βασισμένη στα ιστορικά αρχεία ΠΙΟΠ και Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου.
Περιοδικές εκθέσεις αρχειακού και βιβλιακού υλικού, συχνά συνδυασμένες με επιστημονικές εκδηλώσεις και προβολές
Εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης ενηλίκων, με πρώτη ύλη το χαρτί, το συνηθέστερο φυσικό υπόστρωμα αρχειακού υλικού.
Εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης ενηλίκων, χειροποίητου χαρτιού, βιβλιοδεσίας και καλλιγραφίας
Ακαδημαϊκά μαθήματα και επισκέψεις για Τμήματα Ιστορίας, Αρχειονομίας, Πολιτιστικής Διαχείρισης, Αρχειοφυλάκων, Συντηρητών και άλλων ανθρωπιστκών σπουδών. «Κατασκευασμένος» αρχειακός φάκελος για τις ανάγκες μαθήματος Ιστορία από τις πηγές.
. Εκπαιδευτικά προγράμματα
Από τις εκπαιδευτικές δράσεις του Ι.Α. ΠΙΟΠ: Μαθητικό Συνέδριο Ιστορίας της Ελλάδας του 20ού αιώνα, ετήσια δράση με 10 αντιπροσωπευτικά σχολεία
.
«Το αρχείο μας», εκπαιδευτική δράση τοπικής ιστορίας, αρχειονομίας και αρχών συντήρησης χαρτιού με την αποστολή «βαλίτσας του Αρχείου» σε σχολεία κατόπιν αιτήματος
Θερινές προβολές ταινιών μυθοπλασίας στον εξώστη του Ι.Α. ΠΙΟΠ
Archive Art: 2014 ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Θεματικές ξεναγήσεις: γενικό κοινό, ειδικές ομάδες»το Αρχείο κρύβει μυστικά»
Πολιτιστικοί περίπατοι στην περιοχή του Ταύρου με έμφαση στη βιομηχανική κληρονομιά και την περίοδο της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης. Φωτογραφική απεικόνιση βαρελιών βαφής βυρσοδεψείου [196-] πηγή: Ι.Α. ΠΙΟΠ, Αρχείο ΕΤΒΑ
Ενθυμήματα και πωλητέα εμπνευσμένα από τον κόσμο των αρχείων.
Ερωτηματολόγια για την έρευνα ικανοποίησης χρηστών Ι.Α. ΠΙΟΠ
Καλές πρακτικές Για την αναδιοργάνωση, τον εμπλουτισμό και την αύξηση της εξωστρέφειάς του το Ιστορικό Αρχείο ακολουθεί κατά το δυνατόν μια σειρά καλών πρακτικών, που αφορούν: -το κτίριο και τις υποδομές για τη φύλαξη του αρχειακού υλικού (εγκιβωτισμός Αρχειοστασίων, σύστημα διατήρησης αρχειακού υλικού, σύστημα ξηρής κατάσβεσης, BEMS- Σύστημα Ενεργειακής Διαχείρισης Κτιρίου, Green Building Monitor), -Περιβαλλοντική Πιστοποίηση (κατά Εco-Μanagement & Audit Scheme) -Πιστοποίηση Ποιότητας κατά ISO 2009, -Πιστοποίηση για τη διαχείριση εκδηλώσεων (ISO 20121) -αστική ασφάλιση των κινούμενων στους χώρους του και ασφάλιση του πολιτιστικού αποθέματός του -Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης για χώρους που στεγάζουν πολιτιστικό περιεχόμενο (το οποίο προβλέπει και την αποκατάσταση των ζημιών επί του υλικού αυτού) και συγκρότηση ομάδας 75 εθελοντών,
Εξοπλισμός ΣΕΑ. Εκπαίδευση εθελοντών στο πλαίσιο του Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης Ι.Α. ΠΙΟΠ. Κινητός εξοπλισμός ΣΕΑ. Αρχειοστάσιο 1 Τοπογραφικό σχεδιάγραμμα (πρώτη προτεραιότητα) - Αναντικατάστατα
Ευχαριστούμε για την προσοχή σας