Μάθημα: Τομέαρ: Δ. Η. Πολεοδομίαρ 8 οτ Πολεοδομίαρ και Φψποσαξίαρ Ακ. Έσορ: 2010-11 Διδάςκονσερ: Δπικοτπικό έπγο: Σποτδάςσπια: Δξάμηνο:. ΑΤΓΔΡΘΜΟΤ ΙΟΚΩΜΘΑ, Ι. ΔΡΡΑΟ Α. ΣΟΤΥΔΓΓΟΠΟΤΚΟΤ, Ε. ΕΑΒΘΣΑΜΟΤ Πίππα Δέςποινα 8 ο ΘΔΜΑ: Ο Ernst May και «Η καινούπια Φπανκυούπση».
Πεπιεφόμενα Α. Δμυάνιςη σψν όπψν κηποτπόλειρ κηποπποάςσια ΔΚ.1-6 1. Σο παπάδειγμα σψν κηποτπόλεψν σοτ Letchworth κ σοτ Welwyn ΔΚ.1-4 2. Σο παπάδειγμα σοτ κηποπποαςσίοτ Hampstead ΔΚ.5-6 Β. Ο Ernst May και οι νέοι οικιςμοί σηρ Φπανκυούπσηρ ΔΚ.7-15 1. Ζ Υπανκυούπση μεσά σον πόλεμο και η επίδπαςη σοτ Ernst May ςσην αλλαγή σηρ πόληρ. ΔΚ.7-8 2. Οι νέερ ςτνοικίερ. ΔΚ.9-15 Γ. Στμπεπάςμασα ΔΚ.16-18 Δ. Βιβλιογπαυία ΔΚ.16-18 Δ. Παπάπσημα υψσογπαυιών ΔΚ.19-20 1. ημεπινέρ εικόνερ από ςτνοικία Romerstadt. ΔΚ.19-20 2. Υψσογπαυίερ κηποτπόλεψν και πποαςσίψν. ΔΚ.21
Α. Δμυάνιςη σψν όπψν κηποτπόλειρ κηποπποάςσια 1 1. Σο παπάδειγμα σψν κηποτπόλεψν σοτ Letchworth και σοτ Welwyn Αναμυίβολα, η βιομηφανική επανάςσαςη έυεπε σεπάςσιερ κοινψνικέρ και οικονομικέρ ςτνέπειερ ςε πολλέρ πόλειρ σηρ Δτπώπηρ. τγκεκπιμένα ςση Λεγάλη Βπεσανία η πεπίοδορ σηρ βιομηφανικήρ επανάςσαςηρ, μεσαξύ 1770 και 1840, είφε ψρ αποσέλεςμα ση ςτγκένσπψςη μεγάλοτ απιθμού πληθτςμού ςσιρ βιομηφανικέρ πόλειρ, εξαισίαρ σηρ πληθώπαρ σψν επγοςσαςίψν και σηρ εύκοληρ μεσακίνηςηρ από και ππορ σο κένσπο, μεσά σην ανάπστξη σψν μηφανών και σψν αςσικών μεσαυοπικών μέςψν. Σο Κονδίνο ςσιρ απφέρ σοτ 19 οτ αιώνα ξεπεπνά σο 1 εκασομμύπιο κασοίκοτρ, διπλαςιάζει σον πληθτςμό σοτ μέφπι σο 1851, και σον διπλαςιάζει εκ νέοτ για να υσάςει σα 4 εκασομμύπια σο 1881. Ατσόρ ο τπεππληθτςμόρ, η υσψφή κασοικία, οι άθλιερ ςτνθήκερ επγαςίαρ και η έλλειχη απαπαίσησψν τποδομών και τγιεινήρ, είφαν ψρ αποσέλεςμα σο τχηλό ποςοςσό θανάσψν και σον αποδεκασιςμό σοτ πληθτςμού. Ζ πόλη άπφιςε να μεσαςφημασίζεσαι και να βελσιώνεσαι πολύ απγόσεπα, πεπίποτ σο 1842-44. Έσςι, ςσο Κονδίνο, αλλά και ςε άλλερ ετπψπαωκέρ πόλειρ, ήσαν ππουανέρ σο υαινόμενο σηρ αςσικοποίηςηρ και σηρ παγδαίαρ εκβιομηφάνιςηρ. Σο 1902 όμψρ, ήσαν σο έσορ κασά σο οποίο έκανε για ππώση υοπά σην εμυάνιςή σοτ ο όπορ Ιηπούπολη ςση ιςσοπία σηρ πολεοδομίαρ, από σον Ebenezer Howard 1 ςσο βιβλίο σοτ Garden Cities of Tomorrow. Σόςα πολλά έφοτν γπαυσεί για σον Ebenezer Howard ποτ σο βιβλίο σοτ ατσό μποπεί να θεψπηθεί ψρ ένα από σα πιο ςημαίνονσα βιβλία ςσην ιςσοπία σοτ πολεοδομικού ςφεδιαςμού σα σελετσαία 150 φπόνια. Λέςα ςε ατσέρ σιρ ςελίδερ ο Howard, έθεςε ςφέδια μιαρ κοινψνικήρ πόληρ ποτ πποςπαθούςε να παίξει σο πόλο μιαρ γέυτπαρ ανάμεςα ςσον καπισαλιςμό και σα ιδανικά σοτ ςοςιαλιςμού, ποτ είφε απφίςει να λαμβάνει έδαυορ. Ζ ανσίδπαςη σοτ Howard ςσιρ δύςκολερ ατσέρ ςτνθήκερ σηρ εκβιομηφάνιςηρ σψν πόλεψν ήσαν ένα οτσοπικό όπαμα, σο οποίο παπόλα ατσά, ςκόπετε να ππαγμασοποιήςει μέςψ ενόρ ςφήμασορ ποτ θα ήσαν επισεύξιμο. φημασική απεικόνιςη σηρ ιδέαρ σοτ Ebenezer Howard για σιρ κηποτπόλειρ (garden cities) δεξιά η φψποσαξική ςτγκπόσηςή σοτρ γύπψ από μια κενσπική πόλη με σην παπεμβολή σοτ δακστλίοτ σηρ τπαίθποτ (country), και οι βαςικοί άξονερ μεσαυοπών. Απιςσεπά, απόςπαςμα από σην εςψσεπική πόλη με σον εςψσεπικό δακσύλιο ππαςίνοτ και σο κενσπικό πάπκο. Δικόνα1:. (απιςσεπά) Δικόνα2: (δεξιά) 1 Γεννήθηκε ςα γιορ μαγαζάσοπα ςσο Κονδίνο σον Θανοτάπιο σοτ 1850, ο Ebenezer Howard μεσά ση μάθηςη ανέλαβε φπέη κληπικού. ε ηλικία 21 εσών μεσαναςσεύει ςσην Αμεπική για να γίνει αγπόσηρ όποτ άπφιςε για ππώση υοπά να ςκέυσεσαι ιδέερ για σην καλτσέπετςη σψν πόλεψν. Σο 1876 γτπίζει ςσο Κονδίνο και δοτλεύει ςσο κοινοβούλιο. Οι πολισικέρ σοτ απόχειρ φαπακσηπίζονσαι από ςοςιαλιςσικέρ ιδεολογίερ, βαθειά επηπεαςμένορ από σα οτσοπικά οπάμασα σοτ Edward Bellamy. σο βιβλίο σοτ Howard τπογπαμμίζονσαι 3 κύπιερ επιπποέρ: η μία αυοπά πποσάςειρ οπγανψμένοτ μεσαναςσετσικού κινήμασορ σοτ πληθτςμού (Gibbon & Marshall), η δεύσεπη, σο ςύςσημα κασοφήρ γηρ (Thos. Spence) και η σπίση, σο μονσέλο πόληρ από σον James Buckingham.
Βαςικά ςσοιφεία σηρ ιδέαρ σοτ Howard Ζ βαςική ιδέα σοτ Howard για ση δημιοτπγία ατσήρ σηρ πόληρ κήποτ, ή αλλιώρ κηπούποληρ πεπιελάμβανε: ομάδερ μικπών οικιςμών πεπίποτ 32.000 ασόμψν, οι οποίερ βπίςκονσαν γύπψ από έναν κενσπικό οικιςμό μεγαλύσεπο ςε πληθτςμό (58.000). Ζ ςτνολική έκσαςη σηρ πόληρ έυθανε πεπίποτ σα 24.000 ςσπέμμασα εκ σψν οποίψν η αναλογία σψν λεισοτπγιών αυοπούςε 20.000 ςσπέμμασα αγποσικήρ καλλιέπγειαρ και 4.000 λοιπέρ λεισοτπγίερ σηρ πόληρ. τγκεκπιμένα, η κασανομή ατσών σψν ςσπεμμάσψν γίνεσαι από 1320 από ατσά να πποςυέπονσαι για κασοικία, 22 ςσπ. για λεισοτπγίερ κένσποτ, 587 ςσπ. για πάπκο 465 για σην κενσπική λεψυόπο και φώποτρ πεπιπάσοτ και σέλορ σα τπόλοιπα 1606 ςσπ. πποοπίζονσαν για βιομηφανικέρ και εμποπικέρ φπήςειρ. Γίνεσαι αμέςψρ εμυανήρ η ανάγκη για μια πόλη πιο ανθπώπινη και πιο κονσά ςση υύςη, μακπιά από σιρ δύςκολερ ςτνθήκερ διαβίψςηρ ποτ πποςέυεπαν οι βιομηφανικέρ μεγαλοτπόλειρ, αλλά φψπίρ να αποκλείεσαι η ύπαπξη ατσών, μιαρ και αποσελούςαν σοτρ ππψσαπφικούρ φώποτρ επγαςίαρ. Λιλάμε οτςιαςσικά για μία πόλη-όνειπο για σην εποφή ενώ ο Howard πποςπαθεί να σηρ δώςει ππαγμασικέρ διαςσάςειρ. Όπψρ υαίνεσαι και ςσα διαγπαμμασικά ςφέδια σηρ κηπούποληρ ο Howard πποφψπά ςε πεπαισέπψ πολεοδομικέρ επεμβάςειρ καθοπίζονσαρ και ςτγκεκπιμενοποιώνσαρ σο οδικό δίκστο σηρ πόληρ (κτκλικό και ακσινψσό), φψποθεσεί σα δημόςια κσίπια ςσο κένσπο σηρ πόληρ (δημαπφείο, θέασπο, βιβλιοθήκη, μοτςείο, νοςοκομείο, πινακοθήκη, αίθοτςα εκδηλώςεψν) ενώ πεπιυεπειακά ατσήρ οπίζει σιρ βιομηφανίερ και σιρ εμποπικέρ λεισοτπγίερ οι οποίερ έφοτν άμεςη ππόςβαςη ςε ςιδηποδπομικέρ γπαμμέρ, οπόσε και εύκολη επικοινψνία με σην τπόλοιπη πόλη για ση μεσάβαςη σψν επγασών από σιρ πεπιοφέρ κασοικίαρ ςσιρ πεπιοφέρ επγαςίαρ. Όςψν αυοπά σο οικονομικό ςκέλορ σηρ ίδπτςηρ σψν κηποτπόλεψν και σιρ δτςκολίερ φπημασοδόσηςηρ ποτ ςίγοτπα αποσελούςαν μια ςημανσική παπάμεσπο για σην ππαγμασοποίηςη η όφι σοτ οπάμασορ σοτ Howard, λύθηκε με ση ςτμμεσοφή σηρ ιδιψσικήρ ππψσοβοτλίαρ. Ο Howard αυιέπψςε μεγάλο ςκέλορ σηρ έπετνάρ σοτ ςσιρ οικονομικέρ και διοικησικέρ λεπσομέπειερ σηρ κηπούποληρ, για να δώςει πιθανόσησα ολοκλήπψςήρ ςσην ιδέα. Ζ γη ανήκε ςσην κοινόσησα, η οποία δεν είφε ση δτνασόσησα να σην ποτλάει παπά μόνο να σην νοικιάζει για 99 φπόνια ςε ιδιώσερ επιφειπημασίερ και να αςκεί έλεγφο επί σηρ φπήςηρ σηρ. Λέςα ςσα τπόλοιπα φαπακσηπιςσικά σψν κηποτπόλεψν ποτ αποσελούςαν σατσόφπονα και αναγνψπιςσικά ςσοιφεία μιαρ κηπούποληρ θεψπούνσαν η επάπκεια κοινόφπηςσψν φώπψν και εξτπηπεσήςεψν οι φαμηλέρ πτκνόσησερ μεμονψμένερ κασοικίερ και ουιοειδείρ δπόμοι 2 Δικόνα 3: Ζ κενσπική πόλη και η ύπαιθπορ ποτ σην πεπιβάλλει (γεψπγοκσηνοσπουικέρ εγκασαςσάςειρ, δάςη κλπ.) Δικόνα 4: Έξι δοπτυοπικέρ πόλειρ σψν 32000 κασοίκψν φψπίρ ασμοςυαιπική πύπανςη, πεπιβάλλοτν πόλη σψν 58000 κασοίκψν. Άξονερ, κανάλια και ςιδ δίκστο οπγανώνοτν σο φώπο, βάςει μιαρ λεισοτπγικήρ καθαπόσησαρ.
Οι ςσόφοι ποτ πποςδιοπίζοτν σο όπαμα σηρ κηπούποληρ αναυέπονσαι ςσην επιδίψξη παποφήρ πολλών ανοικσών φώπψν, ππάγμα ποτ γίνεσαι εμυανέρ ακόμη και από σην αναλογία ανοικσών καλλιεπγήςιμψν εκσάςεψν ππορ κσιςμένοτ φώποτ. Λε ατσόν σον σπόπο επιδιώκεσαι η εξαςυάλιςη σψν κασάλληλψν πεπιβαλλονσικών ςτνθηκών για σοτρ κασοίκοτρ, ςσοιφείο ένσονα επιθτμησό ςσην εποφή. Ο ςφεδιαςμόρ έππεπε να τπεπιςφύει και ςσοτρ τπαίθπιοτρ φώποτρ οι οποίοι θα ήσαν διαμοπυψμένοι ατςσηπώρ αλλά και ςσιρ ατσόνομερ κασοικίερ, κάθε μια από σιρ οποίερ θα ςτνοδετόσαν με μικπό ιδιόκσησο κήπο. Ζ επαυή με ση υύςη επιστγφάνεσαι με ση βοήθεια ενόρ ςψςσού ςφεδιαςμού και διαμόπυψςηρ σψν ελετθέπψν φώπψν για άμεςη φπήςη. Σο διάγπαμμα σψν σπιών μαγνησών αποσέλεςε σο ςσίγμα σηρ ιδέαρ σοτ Howard, σο αναγνψπιςσικό ςσοιφείο σο οποίο ςτνοχίζει όλη σοτ ση θεψπία, απλό και κασανοησό από σοτρ απλούρ ανθπώποτρ, ςαν ςήμα εκκίνηςηρ μιαρ νέαρ ζψήρ. Ζ ανάγκη ςύνδεςηρ σοτ κσιςμένοτ φώποτ σηρ πόληρ με σην ύπαιθπο σονίζεσαι ιδιαίσεπα, και σα δύο ατσά ςσοιφεία έπφονσαι να ενψθούν για σο ςφημασιςμό ενόρ νέοτ μονσέλοτ ατσού σηρ πόλεψρ-εξοφήρ, ενόρ νέοτ δτναμικού μονσέλοτ. Ήσαν μια πόλη ςφεδιαςμένη για τγιεινή ζψή αλλά και βιομηφανία, ςτγκεκπιμένοτ μεγέθοτρ. Πεπιβαλλόμενη από γεψπγική γη πποοπιςμένη για γεψπγοκσηνοσπουικέρ εγκασαςσάςειρ. Ιτπίαπφα ςσοιφεία αποσελούςαν και σα δάςη μαζί με σο ςσοιφείο σοτ νεπού (λίμνερ-ποσάμια), ποτ πέπα από σην οικονομική σοτρ ςκοπιμόσησα πποςυέπονσαι και για αναχτφή μαζί με άλλοτρ τπαίθπιοτρ ελετθέποτρ φώποτρ ποτ διείςδταν ςσαδιακά μέςα ςσην πόλη. Οπιςμόρ : η κηπούπολη, είναι μια πόλη ςφεδιαςμένη για βιομηφανία και τγιή διαβίψςη, ενόρ μεγέθοτρ ποτ καθιςσά δτνασή σην ύπαπξη κοινψνικήρ ζψήρ, αλλά όφι μεγαλύσεποτ, πεπισπιγτπιςμένη από μια μόνιμη ζώνη αγποσικήρ γηρ, η οποία γη είναι ολόκληπη δημόςιαρ ιδιοκσηςίαρ ή βπίςκεσαι ςσην ετθύνη σηρ κοινψνίαρ. Σο μονσέλο σηρ Ιηπούποληρ ακολούθηςε η δημιοτπγία σοτ ςτνεσαιπιςμού σψν κηποτπόλεψν (garden city association) σο 1899, και η οποία οδήγηςε ςσο κίνημα σψν κηποτπόλεψν (garden city movement). Ζ κασαςκετή δύο πόλεψν, σοτ Letchworth (1903) και σοτ Welwyn (1919), θα λεισοτπγούςε ςαν κασαλύσηρ για σην αλλαγή ποτ επήλθε αλλά η δπάςη δε θα ςσαμασούςε μόνο ςσιρ μεσαπολεμικέρ δπάςειρ και κινήμασα. Για παπάδειγμα, οι ιδέερ για διείςδτςη σηρ τπαίθποτ μέςα ςσην πόλη βπήκαν ςτνεφιςσέρ όπψρ σον Le Corbusier και αποσέλεςαν για απκεσέρ δεκαεσίερ απγόσεπα κλαςςικέρ πποδιαγπαυέρ ςση ςφεδίαςη σψν πόλεψν. Πάνσψρ, σο μονσέλο ατσό βοήθηςε, όφι μόνο ςσην ππαγμασοποίηςη ενόρ πλήθοτρ αποκενσπψσικών ππογπαμμάσψν ςε όλο σον 20 ο αιώνα, αλλά και ςση ςτνειδησοποίηςη σηρ ανάγκηρ να διαπθπψθεί η κασοικία ςε ιεπαπφημένερ οικιςσικέρ ενόσησερ. 3 Δικόνα 5: Σο διάγπαμμα σψν σπιών μαγνησών.
Σην ππώση κηπούπολη αποσέλεςε σο Letchworth, και δημιοτπγήθηκε ςαν ππόστπο ακπιβώρ όςψν ελέφθηςαν από σον Howard ενώ κασάυεπε να ενςψμασώςει σα ςσοιφεία σηρ τπαίθποτ ςε ςτνοδεία με ση ζψή ςσην πόλη. Ζ πόλη ιδπύθηκε σο 1903. Ζ Δσαιπεία Ιηπούποληρ αγόπαςε έκσαςη πεπίποτ 1500 εκσαπίψν, 50 φλμ. βόπεια σοτ Κονδίνοτ, ενώ ςύνσομα ςτγκενσπώθηκε σο ποςό σψν 156000 λιπών. Σο Letchworth, με απφικά πποβλεπόμενο πληθτςμό 35000 κασοίκψν, πποβλεπόσαν να μείνει ςσην ιςσοπία σηρ ςύγφπονηρ πόληρ ψρ η ππώση κηπούπολη, ςτγκποσημένη ςση βάςη ενόρ ςφεδίοτ ποτ τπέγπαυαν οι Raymond Unwin και Barry Parker. Οι εξαιπεσικά φαμηλέρ πτκνόσησερ ποτ πποβλέυθηκαν, πεπίποτ 60 άσομα ανά εκσάπιο, έδψςαν ςσο ςύνολο μια εικόνα αληθινήρ εξοφήρ, με μικπή τποδήλψςη ενόρ αςσικού φαπακσήπα. Ωςσόςο, ςσην ποπεία τλοποίηςηρ ατσήρ σηρ κηπούποληρ, ελάφιςσερ ήσαν οι παπαγψγικέρ μονάδερ ποτ εγκασαςσάθηκαν εκεί και οι οποίερ μποπούςαν να πποςυέποτν επγαςία, σα ενοίκια δεν ανσαποκπίθηκαν ςσιρ δτνασόσησερ φαμηλόμιςθοτ επγαζόμενοτ πληθτςμού και σο 1936 οι κάσοικοι σοτ Letchworth, ανσίθεσα με σιρ πποβλέχειρ, δε ξεπεπνούςαν σοτρ 16000. 2 Δν σούσοιρ, δύο φπόνια μεσά σο σέλορ σοτ Α Παγκοςμίοτ Πολέμοτ, ο Howard ςύςσηςε μια δεύσεπη εσαιπεία και πποφώπηςε ςση ςτγκένσπψςη σοτ κευαλαίοτ με σο οποίο ξεκίνηςε η δεύσεπη κηπούπολη, σο Welwyn, ακόμη πιο κονσά ςσο Κονδίνο και με πποβλεπόμενο πληθτςμό 50000 κασοίκοτρ. Οι διαυοπέρ σψν δύο κηποτπόλεψν δεν ήσαν λίγερ, ςσο Welwyn η εσαιπεία ποτ είφε σην ιδιοκσηςία σηρ γηρ έφσιςε η ίδια σα ςπίσια, ενώ οι πτκνόσησερ κασοίκηςηρ ήσαν χηλόσεπερ. Υαινομενικά, σο εγφείπημα σοτ Welwyn είναι πιο επιστφημένο από ατσό σοτ Letchworth, επιστφία όμψρ η οποία έγκεισαι ςσην εγγύσησα σηρ πόληρ με σην ππψσεύοτςα και σηρ φπήςηρ σηρ ςαν πόλη-τπνψσήπιο. ε κάθε πεπίπσψςη ο Howard κασάυεπε να εξαςυαλίςει σην τςσεπουημία σοτ πεπιςςόσεπο εξαισίαρ σοτ ππψσοποπιακού όποτ ποτ ειςήγαγε παπά από ατσά σα δύο πολεοδομικά εγφειπήμασα. 4 Δικόνα 6: φέδιο σηρ πόληρ Letchworth. (Πεπιςςόσεπερ υψσο. Παπάπσημα ςελ.20) Δικόνα 7: φέδιο σηρ πόληρ Welwyn. 2 Σα επσά βιβλία σηρ πολεοδομίαρ / Δ.Μ. Ιαπύδηρ, ςελ:126 Δικόνα 8: (κάσψ δεξιά) φέςη κένσποτ Κονδίνοτ με Hampstead (ςελ.6), Welwyn και Letchworth. Διακπίνεσαι η εγγύσησα σψν κηποπποαςσίψν ςσην πόλη και η θεώπηςή σοτρ ςαν επέκσαςη σοτ ςφεδίοτ σηρ. (πηγή: google maps)
Α. Δμυάνιςη σψν όπψν κηποτπόλειρ κηποπποάςσια 5 2. Σο παπάδειγμα σοτ κηποπποαςσίοτ Hampstead Δίναι η έλλειχη σηρ ομοπυιάρ και η έλλειχη σψν ανέςεψν σηρ ζψήρ, πεπιςςόσεπο από οσιδήποσε άλλο ποτ μαρ αναγκάζει να παπαδεφσούμε πψρ η επγαςία μαρ για σο φσίςιμο σψν πόλεψν σον πεπαςμένο αιώνα δεν έφει γίνει καλώρ. Ούσε καν οι υσψφοί δε μποπούν να ζήςοτν μόνο από χψμί. [ ] Θα ππέπει να εξαςυαλίςοτμε ακόμη πεπιςςόσεπο ανοιφσό φώπο, αεπιςμό και υψρ για κάθε κασοικία, θα φπειαςσεί να γίνει ςψςσή παποφή πάπκψν και παιδικών φαπών, να ελέγφοτμε σοτρ δπόμοτρ μαρ, να ςφεδιάςοτμε σιρ κασετθύνςειρ σοτρ, σο πάφορ σοτρ, σο φαπακσήπα σοτρ, έσςι ώςσε να εξτπηπεσούν με σον καλύσεπο σπόπο σην άνεςη σηρ κοινόσησαρ. (Sir) Raymond Unwin, 1909 3 Σο κηποπποάςσιο σοτ Hampstead, δεν αποσελούςε μια κηπούπολη αλλά ένα κηποπποάςσιο ποτ δεν είφε βιομηφανία, αλλά ήσαν απόλτσα εξαπσημένο από σην μεσακίνηςη με σον κονσινόσεπο ςιδηποδπομικό ςσαθμό, ο οποίορ ανοίφσηκε ακπιβώρ όσαν ςφεδιάςσηκε σο πποάςσιο. φεδιάςσηκε σο 1906 από σοτρ (Sir) Raymond Unwin και Richard Barry Parker ςε ςτνεπγαςία με σον Edwin Landseer Lutyens. Ιασά ση βιομηφανική επανάςσαςη ςσην Αγγλία οι βιομηφανικέρ πόλειρ ατξάνονσαν δπαμασικά ςε πληθτςμό, ενώ ανσίθεσα ο πληθτςμόρ σηρ τπαίθποτ μειώθηκε καθώρ ήπθε και η πσώςη σοτ ππψσογενή σομέα παπαγψγήρ. Οι ςτνθήκερ διαβίψςηρ, όπψρ έφει πποαναυεπθεί, ςσιρ βιομηφανικέρ πόλειρ ήσαν σοτλάφιςσον αποκποτςσικέρ. Ζ άςφημη κασάςσαςη ςσην οποία βπίςκονσαν οι κασοικίερ ενθάππτνε σην μεσάδοςη θανασηυόπψν αςθενειών, οπόσε ςσα επόμενα φπόνια σοτ 1840 η νομοθεςία αςφολήθηκε απκεσά με σο θέμα σηρ τγιεινήρ ςσην πόλη, καθώρ και με σο θέμα σψν κασοικιών μέφπι και σο 1909 όποτ πεπνάει ο ππώσορ πολεοδομικόρ κανονιςμόρ. (planning act) ο οποίορ και διαςυάλιζε πψρ η γη ςσην πεπιοφή σψν πόλεψν θα αναπστςςόσαν με σέσοιο σπόπο ώςσε θα διαςυαλίζονσαν οι κανονιςμοί τγείαρ, η σέπχη και η άνεςη σψν κασοίκψν. Οι νομοθεςίερ σοτ 1935 είφαν να κάνοτν με κασαςκετή οδικού ςτςσήμασορ, ενώ ςτνοχίζονσαρ όλερ οι νομοθεςίερ από σο 1909 έψρ σο 1943 βαςίζονσαν ςε μια ιδέα ενόρ ςφεδιαςσικού ςφήμασορ για σην πόλη ποτ πεπιελάμβανε σην άμεςη ςτνδεςιμόσησα σηρ με σην ύπαιθπο. Οι επεκσάςειρ σοτ Κονδίνοτ ήσαν ππαγμασικόσησα αλλά ακολοτθούςαν σο τυιςσάμενο ςτγκοινψνιακό δίκστο και οι νομοθεςίερ επέσπεπαν σην ανοικοδόμηςη σψν πποαςσίψν. Δικόνα 9:. Διαγπαμμασικό πλάνο σοτ Κονδίνοτ ποτ δείφνει σον όγκο σηρ κίνηςηρ επιβασών ποτ μπαίνοτν ςσην πόλη από σα πποάςσια, μέςψ ςιδηποδπόμοτ κασά ση διάπκεια σοτ μήνα Οκσώβπη σο 1907. Οι μαύπερ γπαμμέρ δείφνοτν σην κίνηςη σψν ςτνηθιςμένψν επιβασών ενώ οι διακεκομμένερ σψν επιβασών ποτ φπηςιμοποιούν επγασικά ειςισήπια. (πηγή: ιςσ: http://www.mediaarchitecture.at/ar chitekturtheorie/garden_cities/200 9_garden_cities_links_en.shtml) 3 μεσάυπαςη από σην ιςσοςελίδα: http://www.mediaarchitecture.at/architekturthe orie/garden_cities/2009_garden_cities_links_e n.shtml
Ιασά ατσόν σον σπόπο σο Hampstead ςαν κηποπποάςσιο είφε άμεςη εγγύσησα με σην πόλη. Ήσαν ςε άμεςη εξάπσηςη από ατσήν καθώρ οι κάσοικοί σοτ έβπιςκαν εκεί σην επγαςία σοτρ, οπόσε ήσαν επισακσικό να τπάπφει εύκολη ππόςβαςη με σα μέςα μεσαυοπάρ. Λε σο Hampstead επήλθε η εδπαίψςη σψν πποαςσίψν-κηποτπόλεψν ςαν επιθτμησή μοπυή αςσικήρ επέκσαςηρ, καθώρ υτςικά ο πληθτςμόρ σηρ πόληρ δε ςσαμάσηςε να ατξάνεσαι απλά η πόλη έλαβε ανάπστξη άλληρ μοπυήρ. Σο πποάςσιο σοτ Hampstead αποσελούςε ένα ςτγκποσημένο πποάςσιο με μεγάλα μπλοκ κασοικιών, ποτ έυσαναν ςε μέγεθορ ακόμη και σα 1000 πόδια ςσην μεγάλη διάςσαςη. Ιάθε κασοικία και εδώ όπψρ και ςσιρ πόλειρ σοτ Howard, είφε σο δικό σηρ ιδιψσικό ςε καλλιέπγεια κήπο. Πλήπψρ ςφεδιαςμένο ήσαν σο ςύςσημα πεζών και γενικά σο δίκστο κτκλουοπίαρ διακοςμημένο με cul-desac. Ιαι ςε ατσό σο παπάδειγμα μια ειδικά ιδπτμένη για σο πποάςσιο, εσαιπεία ανέλαβε σην ανοικοδόμηςη σοτ πποαςσίοτ και έλαβε έπγα απφισεκσόνψν, με ςκοπό να πποςυέπει ςσοτρ ανθπώποτρ σηρ μεςαίαρ σάξηρ σιρ ανέςειρ ποτ απολάμβαναν και ατσοί σηρ ανώσεπηρ σάξηρ, με κόςσορ για σην εποφή ποτ κτμαινόσαν από 370 ςε 1500 λίπερ. Υτςικά ανεγείπονσαν και επαύλειρ με κόςσορ ποτ έυσανε μέφπι και σιρ 4000 λίπερ. Σελικά όμψρ σο Hampstead μεσασπάπηκε ςε ένα από σα πιο διάςημα πποάςσια και φώπορ διαμονήρ, όφι καθημεπινών ανθπώπψν όπψρ πποοπιζόσαν. 6 Το κήπο-πποάςσιο σοτ Hampstead είναι μια απόδειξη σοτ σι μποπεί να γίνει όσαν η σάξη και σο ςφέδιο, πάποτν σο μέπορ σηρ αναπφίαρ και σοτ φάοτρ. Times, Feb, 7, 1909. Δικόνα 10: φέδιο σοτ πποαςσίοτ Hampstead. Δικόνα 11: φέδιο σοτ πποαςσίοτ Hampstead Πεπιςςόσεπερ υψσογπαυίερ ςσο παπάπσημα ςελ. 20.
Β. Ο Ernst May και οι νέοι οικιςμοί σηρ Φπανκυούπσηρ 7 1. Ζ Υπανκυούπση μεσά σον πόλεμο και η επίδπαςη σοτ Ernst May ςσην αλλαγή σηρ πόληρ. Λεσά σον Α παγκόςμιο πόλεμο ςση Γεπμανία, η πολισική κπίςη ήσαν εμυανήρ. Ζ ςσπασιψσική ήσσα, η πσώςη σοτ ατσοκπάσοπα, οδήγηςαν ςε πολισική κπίςη από σο 1918 έψρ σο 1921 οδήγηςε και ςσην πσώςη σηρ οικονομίαρ, η οποία ςσιγμασίςσηκε από μια ασμόςυαιπα κσηνψδίαρ ςε ςτνδταςμό με βίαιερ ςτγκπούςειρ σψν επαναςσασικών κομμάσψν. Ζ οικοδομική δπαςσηπιόσησα βίψνε, με ση ςειπά σηρ, σο δικό σηρ αδιέξοδο. Δκ σψν πποσέπψν, η πολισική δπάςη και η απόδπαςη ππορ σην οτσοπία ήσαν οι μόνοι δπόμοι για σην απφισεκσονική. Από σο 1923 και μεσά, σο Bauhaus πποφώπηςε ππορ σο διεθνέρ κίνημα, ενώ ςση Γαλλία ο Le Corbusier και σο Esprit Nouveau πποφψπούςαν ππορ σην ίδια κασεύθτνςη. Ζ οικονομική ετημεπία ςτνόδετε σην πίςση ςσιρ σεφνικέρ δτνασόσησερ σηρ κασαςκετήρ. Ζ ανάγκη για κοινψνικέρ κασοικίερ ήσαν μεγάλη αυού σίποσα δεν είφε φσιςσεί για 10 φπόνια, και ατσό παπακινούςε μια αναζήσηςη για νέερ λύςειρ. Ζ βιομηφανοποίηςη δεν ήσαν μόνο ένα αυηπημένο απφισεκσονικό όνειπο, αλλά και αποσελούςε μία κασάςσαςη για γπήγοπη λύςη ςσον σομέα σηρ κασοικίαρ, η οποία είφε γίνει πολύ ένσονη εξαισίαρ σηρ βιομηφανικήρ οπγάνψςηρ και ση ςτγκένσπψςη πληθτςμού ποτ έυεπνε ςαν ςτνέπεια. Ζ Werkbund, η οποία πύθμιζε σιρ ςφέςειρ μεσαξύ σψν απφισεκσόνψν και σηρ γεπμανικήρ βιομηφανίαρ, ανέλαβε έναν ςημανσικό πόλο μεσά σον πόλεμο. ε μεπικέρ ςοςιαλδημοκπασικέρ κοινψνίερ όπψρ η Υπανκυούπση, η πεπίοδορ 1925-30, έδειφνε μια ςημανσική πποςπάθεια ππορ σην κοινψνική κασοίκηςη, και ση διαφείπιςη σψν αςσικών πποβλημάσψν. Ζ εξάπσηςη σηρ Γεπμανίαρ από σην αμεπικανική οικονομία, σην έκανε σην ππώση ετπψπαωκή φώπα ποτ ένιψςε σην κπίςη σοτ 1929. Αλλά σο 1930 η ύυεςη είφε υσάςει και μαζί σηρ ο ναζιςμόρ ο οποίορ έβαλε σέλορ ςσα πειπάμασα σηρ δημοκπασίαρ σηρ Βαωμάπηρ. Ζ Υπανκυούπση ςαν ςημανσική βιομηφανική πόλη, είφε ατξηθεί ςε πληθτςμό από σον 19 ο αιώνα, άπα ςτνεπώρ είφε δει σην κασαςκετή νέψν πεπιοφών κασοικίαρ ςσην πεπιυέπειά σηρ, να ακολοτθούν ππόστπα, όπψρ σο μονσέλο σοτ Haussman, δηλαδή πεπιελάμβαναν μέςο-αςσικά ςπίσια, κασά μήκορ λεψυόπψν ςε ετάεπερ και λοτςμένερ ςε ήλιο πεπιοφέρ, με μικπέρ παπόλα ατσά κασοικίερ για σην επγαζόμενη σάξη. Παπά σα γεγονόσα ποτ ςημάδεχαν σα ππώσα φπόνια σηρ δημοκπασίαρ σηρ Βαωμάπηρ, σο κίνημα σηρ επγασικήρ σάξηρ παπέμενε δτναμικό. Ιάσψ από σην πίεςη σοτ κινήμασορ ο ςοςιαλδημοκπασικόρ δήμορ σηρ Υπανκυούπσηρ, όπιςε ψρ ςσόφο σοτ να υέπει ειρ πέπαρ ένα έπγο μεγάληρ κλίμακαρ ποτ πεπιελάμβανε κοινψνικέρ κασοικίερ, με σα απαπαίσησα σεφνικά μέςα και αποθέμασα γηρ. Σο γπαυείο ςφεδιαςμού πόληρ, σο οποίο οπγανώθηκε κάσψ από ση διεύθτνςη σοτ Ernst May παπείφε δημόςια λεισοτπγία απφισεκσονικήρ και αςσικού ςφεδιαςμού, σοτ οποίοτ σα καθήκονσα ξεπεπνούςαν σην απλή παποφή ςφεδίψν ή σον έλεγφο ενόρ ππόσζεκσ. Λε ατσόν σον σπόπο, μέςψ σηρ ςτγκένσπψςηρ σψν εξοτςιών απουεύγεσαι σόςο μια διαςποπά ετθτνών όςο και σα στφόν κενά μεσαξύ σψν διάυοπψν επιπέδψν παπέμβαςηρ. Λε ση θέςη σοτ ψρ διετθύνψν σοτ γπαυείοτ σοτ δήμοτ (Stadtbaurat), ο Ernst May έλαβε μέπορ ςσην κασαςκετή σηρ δημοσικήρ πολεοδομικήρ πολισικήρ, και σην έθεςε ςε ευαπμογή μέςψ σοτ μάςσεπ πλαν σηρ Υπανκυούπσηρ. Ατσό έδψςε ςσον May σην ετκαιπία να ευαπμόςει ςσην πόλη σοτ σα αποσελέςμασα σψν ςφεδιαςσικών πειπαμάσψν σοτ από σο Breslau (1919-24). O May ςιγούπεχε σην εκσέλεςη σψν μεπών σοτ ςφεδίοτ ποτ είφαν να κάνοτν με σιρ αςσικέρ επεκσάςειρ σηρ πόληρ, όςο ο Adolf Meyer (ο σέψρ ςτνεπγάσηρ σοτ Walter Gropiuis) ήσαν τπεύθτνορ για σο κένσπο σηρ πόληρ. σιρ παπεμβάςειρ σοτ May δεν τπάπφει πήξη μεσαξύ απουάςεψν και ππαγμασοποιήςεψν. Οι οπγανψσικέρ δεξιόσησερ και η επάπκεια σψν σεφνικών τπηπεςιών επέσπεχαν κάθε κλίμακαρ παπεμβάςειρ, ςτμπεπιλαμβανομένοτ: απόκσηςη γηρ, ςφεδιαςμό λεπσομεπειών σα ςφέδια σψν κτπίψρ οικιςμών (Siedlungen) ήσαν δοτλειά δημοσικών ομάδψν απφισεκσόνψν, οι οποίερ ςτνεπγάζονσαν με ανεξάπσησοτρ απφισέκσονερ-, κασαςκετή, - ο δήμορ εγκασέςσηςε βιομηφανίερ για πποκασαςκετέρ και εκσελούςε πειπάμασα με τλικά όπψρ σο ελαυπομπεσό -, φπημασοδόσηςη σηρ κασαςκετήρ, διαφείπιςη σηρ εκσέλεςηρ σεφνικοί βοηθοί και έλεγφορ ποιόσησαρ για σοτρ οικιςμούρ ποτ κσίζονσαν από ιδιψσικέρ εσαιπίερ -, ενημέπψςη σψν πολισών, - όπψρ και ςσο Breslau, αλλά εδώ ςε μεγαλύσεπη κλίμακα ο May
εξέδψςε ένα πεπιοδικό: Ζ καινούπια Υπανκυούπση (Das neue Frankfurt), ποτ κανονικά παποτςίαζε σα ππόσζεκσ και σιρ ππαγμασοποιήςειρ σοτρ ςσην πόλη, αλλά και άλλα πειπάμασα σηρ μονσέπναρ απφισεκσονικήρ ςε άλλερ πόλειρ σηρ Γεπμανίαρ αλλά και σοτ εξψσεπικού, ενώ διασηπούςε και ςσήλη με πολισιςσικά γεγονόσα-. Ζ Υπανκυούπση αποσελούςε κάποσε σο όνειπο σψν απφισεκσόνψν σοτ μονσέπνοτ κινήμασορ. Έδειφνε σι μποπούςε να επισετφθεί μέςψ ελέγφοτ σηρ ανάπστξηρ, σα βιομηφανοποιημένηρ παπαγψγήρ και σηρ κοινψνικήρ κασοίκιςηρ. ε ςύγκπιςη με σιρ 30 μόνο κασοικίερ σοτ Le Corbusier ςσο Pessac, ςσην Υπανκυούπση, φσίςσηκαν 15000. Δπίςηρ, η οικοδομική δπαςσηπιόσησα κασάυεπε να πειπαμασιςσεί με σο μπλοκ, κάνονσαρ σο να εξαυανιςσεί και να πάπει άλλη αςσική μοπυή. Ο δεςμόρ εδώ, μεσαξύ σηρ δημοσικήρ αςσικήρ πολισικήρ και σηρ απφισεκσονικήρ, έυσαςε ένα ςημείο σόςο ικανοποιησικό ποτ δύςκολα βπιςκόσαν ςε άλλερ γεπμανικέρ πόλειρ. Ζ δπάςη σοτ Ernst May ςσην Υπανκυούπση, ανσιςσοιφούςε ακπιβώρ ςσην πιο ετστφιςμένη πεπίοδο σηρ δημοκπασίαρ σηρ Βαωμάπηρ, μια πεπίοδο οικονομικήρ ετημεπίαρ. 8 Δικόνα 12: φέδιο σηρ Υπανκυούπσηρ. κούπο γκπι: φσιςμένο πεπιβάλλον Ανοιφσό γκπι: ελεύθεπερ εκσάςειρ Ιαινούπιερ ςτνοικίερ (οι 3 ππώσερ [1,2,3] αποσελούν σιρ ςτνοικίερ ποτ θα εξεσαςσούν) Θςσοπικό κένσπο πόληρ Ποσαμόρ Main Παπαπόσαμορ Nidda Αεποδπόμιο Πεπιοφή μελέσηρ (κοιλάδα σοτ Nidda, με σιρ 3 ςτνοικίερ ποτ θα εξεσαςσούν)
Β. Ο Ernst May και οι νέοι οικιςμοί σηρ Φπανκυούπσηρ 9 2. Οι νέερ ςτνοικίερ. σην Υπανκυούπση, ένα φπόνο μεσά σην ανάθεςη σοτ ςαν επικευαλήρ σψν σεφνικών τπηπεςιών, ο May έθεςε ένα οικοδομικό ππόγπαμμα, με μάςσεπ-πλαν και ςφεδιαςσικέρ λεπσομέπειερ ποτ έκαναν δτνασέρ σιρ ππώσερ παπεμβάςειρ. ε σπία φπόνια (1926-1928) 8000 κοινψνικέρ κασοικίερ είφαν φσιςσεί ενώ ένα δεύσεπο ππόγπαμμα ςφεδίαζε σο φσίςιμο 16000 νέψν κασοικιών σα επόμενα σπία φπόνια. Ατσό σο ππόγπαμμα δεν ήσαν απλά η απάνσηςη ςε μία ανάγκη, η ευαπμογή σοτ ακολοτθούςε σο μάςσεπ-πλαν σηρ Υπανκυούπσηρ σο οποίο καθόπιζε σα πιθανά μέπη ςε ςφέςη με σην σακσική γηρ, και ππόσεινε εκσόρ από κασοικία, ζώνερ βιομηφανικέρ αλλά και ζώνερ ππαςίνοτ. Οι απφέρ σιρ οποίερ ακολοτθούςε σο μάςσεπ-πλαν ήσαν οι ίδιερ με σα ππόσζεκσ σοτ May για σην επέκσαςη σοτ Breslau (1921 και 1924) ποτ διακπίνονσαν από σην άπνηςη να διειςδύςει ςσο μονσέλο σηρ ομοκενσπικήρ ανάπστξηρ και από σην ανηςτφία να πεπιληυθούν ππάςινερ πεπιοφέρ μέςα ςσην πόλη. Ατσή η διάςπαπση ανάπστξη, ςτνδεόσαν με σην εμπειπία σοτ May από σον Unwin ςσο κηποπποάςσιο σοτ Hampstead, ςσο οποίο ππόσζεκσ είφε ςτμμεσάςφει. Δπίςηρ, ςτνδεόσαν και με σα θεψπησικά πποσζεκσ σηρ πεπιόδοτ 1922-26, ποτ είφαν δει άνθηςη ςσην Γεπμανία ςσα ςφήμασα σψν δοπτυοπικών πόλεψν, επηπεαςμένα από ιδέερ σοτ Howard και σιρ επγαςίερ σηρ Werkbund. Σο αναπστξιακό ςφέδιο αυοπούςε σην ευαπμογή σοτ φψπιςμού ςε ζώνερ (zoning) ενόρ ςτνόλοτ βιομηφανιών κασά μήκορ σοτ ποσαμού Main, ςσα ανασολικά και ςσα δτσικά σηρ παλιάρ πόληρ, και διοικησικέρ, εμποπικέρ και φπήςηρ κασοικίαρ ςσην πεπιυέπεια. Οι οικιςμοί δεν θεψπήθηκαν ςαν ατσόνομα φψπιά, ακλοτθώνσαρ σο παπάδειγμα σψν αμεπικανικών αποικιών, ποτ είφαν εμπνεύςει σον Howard, ανσίθεσα, ήσαν μάλλον οι πεπιυεπειακέρ πεπιοφέρ κασοικίαρ μιαρ μεγάληρ βιομηφανικήρ πόληρ. Σο δημόςιο δίκστο κτκλουοπίαρ σιρ ςτνέδεε με σα κένσπα και σιρ ζώνερ επγαςίαρ, ενώ σο ελάφιςσο σψν παποφών ποτ ανσαποκπίνονσαν ςσιρ βαςικέρ ανάγκερ, τπήπφε ςε σοπικό επίπεδο αγοπάρ. Ο May ήθελε να διασηπήςει σην αςσική ενόσησα. Το ππόσζεκσ σηρ κοιλάδαρ Nidda Παπόλο ποτ μόνο ένα σμήμα ατσού ευαπμόςσηκε σο ππόσζεκσ σηρ κοιλάδαρ Nidda δείφνει σην πιο απλή ευαπμογή σψν απφών σοτ May. σα βοπειοδτσικά σηρ Υπανκυούπσηρ, ππιν από σοτρ ππόποδερ σοτ Taunus, ο ποσαμόρ Nidda, παπαπόσαμορ σοτ Main, πέονσαρ ππορ σην πόλη, δημιοτπγεί μια κοιλάδα η οποία είναι απκεσά πηφή και επιππεπήρ ψρ ππορ σιρ πλημμύπερ. Οπίζεσαι από σα φψπιά σοτ Rodelheim, Hausen, Praunheim και Hedderheim. Σο 1925 σα πποάςσια σηρ Υπανκυούπσηρ πληςίαςαν σο ποσάμι μόνο ςε ένα ςημείο, ςσο δπόμο ππορ σο Hedderheim, αυήνονσαρ έσςι ένα μεγάλο κομμάσι γηρ κενό ανάμεςα ςσα φψπιά και ςσην πόλη. Ζ δοτλειά ποτ ανέλαβε ο May είφε να κάνει με σην απόδοςη ςφήμασορ και πποςψπικόσησαρ ςε ατσό σο κομμάσι γηρ, σο οποίο έγινε ένα δημόςιο πάπκο ςύμυψνα με σην εικόνα σψν μεγάλψν πάπκψν σοτ Κονδίνοτ. Γύπψ από σο πάπκο, σα φψπιά ποτ ςτνδέονσαν με σοτρ οικιςμούρ, δημιούπγηςαν ένα ςφημασιςμένο δακσύλιο, οπιςμένο από δετσεπεύονσερ ανοιφσούρ φώποτρ. Οι κήποι και οι λψπίδερ ςφημάσιςαν ένα ςτνεφόμενο ςύςσημα ανεξάπσησο από σο οδικό δίκστο. Ο May πποςπάθηςε ππώσα να οπίςει σιρ άκπερ σοτ πάπκοτ. Οι ςτνοικίερ: Romerstadt, Praunheim και Westhausen σο πεπικλείοτν ςσα βόπεια, αλλά σο ππόσζεκσ ςφεδιάςσηκε για να απομονώςει σο πάπκο από σα πποάςσια σοτ 19 οτ αιώνα με μια ζώνη από μικπέρ ςτνοικίερ ςε ςειπά για να ελεγφθούν απόλτσα οι άκπερ σηρ πόληρ. Σο ππόσζεκσ σηρ κοιλάδαρ Nidda άπφιςε οτςιαςσικά πάνψ ςσιρ φαπάξειρ σψν λεψυόπψν σοτ 19 οτ αιώνα, ςαν επέκσαςη σοτ βοσανικού κήποτ και σοτ πάπκοτ Grunenburg. Ζ παπούςα πόλη δίνει μόνο μια αμτδπή εικόνα ατσού ποτ είφε οπαμασιςσεί ο May. Σα βοπειόσεπα σμήμασα σψν ςτνοικιών Praunheim και Romerstadt δεν έφοτν ολοκληπψθεί, ενώ ο ενδιάμεςορ κενσπικόρ κενόρ φώπορ μοιάζει με νεκπή γη, ποτ δεν ανήκει ςε κανέναν, ςυεσεπίζεσαι από σιρ ανεξέλεγκσερ παπτυέρ σψν καινούπιψν εξελίξεψν. Λόνο η διαφείπιςη σηρ δεξιάρ όφθηρ σοτ Nidda, ςε ένα μήκορ πεπίποτ σψν 5 μέσπψν, καθιςσά δτνασή σην αποκασάςσαςη σοτ ςτνόλοτ. Ο Ernst May πήπε μέπορ άμεςα ςσο ππόσζεκσ ςε ςτνεπγαςία με σον H. Bohm και σον W.Bangert, για σο ςτνολικό ςφέδιο, και σοτρ C.H.Rudloff για σην απφισεκσονική σψν κσιπίψν. Οι απφισέκσονερ: Blattner, Schaupp και Schuster ήσαν τπεύθτνοι για σα ςφολικά κσίπια.
10 Τυιςσάμενα κσίπια φεδιαςμένορ φώπορ Βιομηφανικέρ πεπιοφέρ Ανοιφσοί φώποι Τπάπφονσα κηποπποάςσια Ππογπαμμασιςμένα κηποπποάςσια Δικόνα 13: Δπίπεδο οπγανόγπαμμα σηρ Υπανκυούπσηρ. Λαύπο: Διαγπάμμιςη: Παπαπόσαμόρ Nidda Παλιέρ φσιςμένερ πεπιοφέρ φεδιαςμένερ παπεμβάςειρ 1. Hedderheim (φψπιό) 2. Romerstadt (ςτνοικία) 3. Alt Praunheim (φψπιό) 4. Praunheim (ςτνοικία) 5. Westhausen (ςτνοικία) 6. Hausen (ςτνοικία) 7. Rodelheim (φψπιό και ςτνοικία) 8. βοσανικόρ κήπορ. Δικόνα 14: Αναπστξιακό ςφέδιο για σην κοιλάδα Nidda. Ηα εξεσαςσούν οι ςτνοικίερ, 2, 4 και 5.
Η ςτνοικία Romerstadt. 11 Ζ ςτνοικία Romerstadt δείφνει ςτγκεκπιμένα, ση ςφέςη ποτ έθεςε ο May μεσαξύ σηρ πόληρ και σηρ επέκσαςηρ σηρ. Σο όνομα σηρ θτμίζει ση πψμαωκή σηρ κασαγψγή για σην οποία η Υπανκυούπση ήσαν τπεπήυανη. (οι επάλξειρ ποτ έθεσαν ένα διάλογο μεσαξύ σηρ πεπίυπαξηρ σψν οφτπώςεψν με σα πεπίφψπα σοτ 19 οτ αιώνα). Σο ππώσο κομμάσι ενόρ μεγάλοτ ςτνόλοτ σο οποίο δεν ολοκληπώθηκε σο Romerstadt, φσίςσηκε από σο 1927 έψρ σο 1928 για σην εσαιπεία Gartenstadt A. G. και αποσελούνσαν από 11220 κασοικίερ σψν 2-5 κασοικιών ςε διαμεπίςμασα και ςε μονοκασοικίερ. Ζ ςτνοικία βπίςκεσαι μεσαξύ ςσο δπόμο In der Romerstadt ποτ ςτνδέει σα φψπιά Praunheim και Hedderheim και σον Nidda. Ζ ςτνολική απφή είναι απλή. Ιάθεσα ςε ατσόν σον δπόμο τπάπφει έναρ ουιοειδήρ δπόμορ κασά μήκορ σοτ οποίοτ κανείρ ςτνανσά τπηπεςίερ, όπψρ εμποπικέρ φπήςειρ ή ςφολεία. σιρ δύο πλετπέρ, τπάπφοτν δπόμοι με κασοικίερ ςση ςειπά, οι οποίερ είναι παπάλληλερ ςσην κοιλάδα και ςαν ςε ςσπώςειρ. Διακόπσονσαι από μονοπάσια σα οποία οδηγούν ςε πεπιπασησικά δπομάκια (esplanades) υτσεμένα με λεμονιέρ, και σα οποία ξεκινώνσαρ από μια ςειπά από μπελβενσέπε οδηγούςαν ςσιρ όφθερ σοτ Nidda. Ο May τιοθέσηςε ατσή ση μοπυή για να σαιπιάζει ςσην σοποθεςία, και διαυοποποίηςε σιρ πεπιυέπειερ ςε ςτμυψνία με σιρ γπαυικέρ (ειδτλλιακέρ) απφέρ σοτ Unwin. Ο ουιοειδήρ δπόμορ, η Hadrianstrasse, ςφημάσιζε δύο διαδοφικέρ καμπύλερ σψν οποίψν σα εςψσεπικά κομμάσια κασαλαμβάνονσαν από ςτνεφή κσίπια ενώ απένανσί σοτρ οι κάθεσοι δπόμοι πποεσοίμαζαν σον θεασή για ένα εναλλακσικό ςφέδιο. Ατσέρ οι διασάξειρ σηρ εναλλαγήρ καμπύλψν και απόσομψν γψνιών ποτ διέκοπσε σην πποοπσική, σόνιζε σον ιδιψσικό φαπακσήπα σψν δετσεπετόνσψν δπόμψν. Ιαι ςσιρ δύο πλετπέρ σηρ Hadrianstrasse, ατσοί οι δπόμοι ανήκαν ςε δύο διαυοπεσικούρ σύποτρ γεψμεσπίαρ: μια ςτνεφήρ και καμπτλψσή οδόρ ππορ σα βοπειοδτσικά με μία διακοπσόμενη και ετθύγπαμμη γεψμεσπία ςσα νοσιοανασολικά. Ατσοί ήσαν δύο διαυοπεσικοί σπόποι για να υανεί πψ αποσελούςαν δπόμοτρ σοπικών τπηπεςιών. σο εςψσεπικό ατσών σψν δύο πεπιοφών, τπάπφει ένα νούμεπο από οπιςμένερ μονάδερ. Ατσέρ είναι ςειπέρ από κασοικίερ ςε μπλοκ ή διαμεπιςμασο-κσίπια ςτνδεδεμένα με κήποτρ, φψπιςμένα από σα μονοπάσια ποτ οδηγούν ςσα μπελβενσέπε. Ατσέρ αποσελούν εναλλαγέρ σοτ σύποτ σοτ μπλοκ. 4 Οι ςειπέρ από μικπέρ διώπουερ κασοικίερ, ςαυώρ οπιςμένερ από σο δπόμο, δίνοτν φώπο για έναν εςψσεπικό φώπο, ο οποίορ κασαλαμβάνεσαι από πεπίκλειςσοτρ ιδιψσικούρ κήποτρ ςσο βοπειοδτσικό σμήμα, και διαςφιςμένα εγκάπςια από μια λοτπίδα δπόμοτ ςσο νοσιοανασολικό. σιρ σελετσαίερ ςειπέρ κασοικιών ςσην άκπη σηρ κοιλάδαρ, οι κήποι ανσικπίζοτν ένα δπομάκι σο οποίο δημιοτπγεί έναν πεπίπασο, πάνψ από σιρ επάλξειρ. Ιάθε υοπά ποτ μια ςειπά σελειώνει, σο σέλορ ατσήρ επιςημαίνεσαι από ένα χηλόσεπο μπλοκ από διαμεπίςμασα και σο οποίο γτπίζει ππορ σο δπομάκι. Δπιπλέον, οι ποπείερ ππόςβαςηρ ποτ ξεκινούν από σην Hadrianstrasse, σονίζονσαι από κσίπια, σα οποία επαναλαμβάνοτν σο αγγλικό μοσίβο σηρ αλλαγήρ μιαρ μονάδαρ ςσο σέλορ σηρ ςειπάρ. Ιασά μήκορ σηρ In der Romerstadt, και σηρ Hadrianstrasse, σα κσίπια δίνοτν έμυαςη ςσην οπιοθέσηςη σψν όχεψν. Οι μπποςσά όχειρ σψν πποςβάςεψν, ςσοτρ δπόμοτρ, διαυέποτν από σιρ πίςψ όχειρ, οι οποίερ σονίζονσαι με μπαλκόνια. ε ςφέςη με σο φπώμα σοτ ςοβά, ςσην In der Romerstadt, οι όχειρ είναι βαμμένερ με κόκκινο οξείδιο και με άςππο είναι βαμμένερ οι πίςψ όχειρ για να σονιςσεί πεπαισέπψ η διαυοπά. Ο εςψσεπικόρ φώπορ, αν και είναι πποςπελάςιμορ από σιρ άκπερ, ανσισίθεσαι με σο δπόμο. Σεμαφίζεσαι ςε σμημασικέρ ζώνερ, και η κάθε ζώνη λεισοτπγεί βάςει δικών σηρ κανόνψν. Τπάπφει ένα μέπορ σο οποίο ενώνεσαι με κελάπια και μη καθαπέρ δπαςσηπιόσησερ, σο οποίο καλύπσεσαι από πέπγκολερ, μια ζώνη για παιφνίδι και πεπίπασο, με γκαζόν και λοτπίδερ δπόμοτ σα οποία πεπικτκλώνονσαι από ομάδερ ιδιψσικών κήπψν, ςαν σα δάςη ενόρ κλαςςικού πάπκοτ. 4 Λεσάυπαςη από σην ιςσοςελίδα: http://www.scribd.com/doc/51585834/4/the-new-frankfurt-and-ernst-may- 1925%E2%80%9330 / ςελ: 110
12 Δικόνα 15: Υψσογπαυία μακέσαρ ςτνοικίαρ Romerstadt ( οι επάλξειρ ςσην άκπη σηρ κοιλάδαρ ανσαποκπίνονσαι ςσο παλιό οφτπό σηρ πόληρ). φεδιαςμένερ μονάδερ. Διάσαξη φώπψν, αν και απομονψμένα κσίπια μεσαξύ σοτρ δείφνοτν διαυοπέρ και ανσιθέςειρ. Δικόνα 16: τνοικία Romerstadt.- ςειπέρ ςπισιών Σομή κάθεσα ςσιρ ςειπέρ σψν μικπών ςπισιών δείφνονσαρ σο αμτδπό κασέβαςμα. Διαυοπά μπποςσά και πίςψ όχηρ (με κήπο)..
13 Δικόνα 17: τνοικία Romerstadt ( πολτώπουα κσίπια). Σομή ποτ δείφνει ση φπήςη μιαρ απόσομηρ πλετπάρ. τλλογικέρ φπήςειρ σψν εςψσεπικών φώπψν (οι πέπγκολερ απομονώνοτν σιρ ειςόδοτρ και σηρ πεπιοφή βπώμικψν λεισοτπγιών από σον κήπο). Δικόνα 18: σαμπέλα ςε είςοδο πολτκασοικίαρ (πολτόπουοτ ςτγκποσήμασορ ςσην κενσπική οδό In der Romerstadt) πποςψπική απφείο.
Η ςτνοικία Praunheim. 14 Ζ ςτνοικία ατσή βπίςκεσαι 6 φλμ. βοπειόσεπα από σο κένσπο σηρ Υπανκυούπσηρ, ςσην βόπεια όφθη σοτ ποσαμού Nidda. φεδιάςσηκε και ατσή από σον Ernst May, επιδιώκει όπψρ και η Romerstadt, ση ςύνθεςη ανάμεςα ςσο πεπιβάλλον σψν κηποτπόλεψν και σο λεξιλόγιο σηρ ςύγφπονηρ απφισεκσονικήρ. Ζ κασαςκετή ατσήρ σηρ ςτνοικίαρ φψπίζεσαι ςε σπειρ υάςειρ: 1. Λάιορ - Δεκέμβπιορ, 1926 / 173 κασοικίερ 2. Θούλιορ 1927 Λάπσιορ 1928 / 565 κασοικίερ 3. Αύγοτςσορ 1928 Δεκέμβπιορ 1929 / 703 κασοικίερ Οι σπειρ υάςειρ ατσέρ σοτ ππογπάμμασορ κασοικίαρ δείφνοτν καθαπά σο πέπαςμα από μια ανσίληχη γπαυικόσησαρ σο ςφεδιαςμό, ςσον άκπασο οπθολογιςμό. Δίναι εμυανέρ σο ατξανόμενο οπθολογικό πνεύμα σοτ Γεπμανικού μονσέπνοτ κινήμασορ, ένανσι ενόρ παλαιόσεποτ εξππεςιονιςσικού πομανσιςμού. Ζ σελετσαία υάςη σοτ ππογπάμμασορ κασοικίαρ Praunheim ςτνδέεσαι με μια πποψθημένη εκβιομηφάνιςη σψν διαδικαςιών παπαγψγήρ κασοικίαρ και εκσεσαμένη στποποίηςη μοπυών και κασόχεψν ππάγμα ποτ υαίνεσαι και ςσα ςφέδια, αυού είναι διακπισό σο πέπαςμα από ςτνδταςμό μεμονψμένψν κασοικιών και ςειπών από κασοικίερ ςσην σελική υάςη η οποία πεπιέφει μόνο σεπάςσια ςσο μήκορ μπλοκ. Δνδιαυέπον αποσελεί σο γεγονόρ πψρ, ο οικιςμόρ ατσόρ ήσαν μέπορ μιαρ έπετναρ ςσην οποία φπηςιμοποιήθηκαν σα ουέλη σηρ μαζικήρ παπαγψγήρ, σα οποία έππεπε να ελεγφθούν, όπψρ σςιμένσο Πόπσλανσ κλπ.. Δικόνα 19: (απιςσεπά) Οι σπειρ υάςειρ σοτ ππογπάμμασορ Praunheim, παπόλο ποτ αποσελούν μια ςτνοικία, και είναι μέπορ μίαρ ιδέαρ, δείφνοτν σο πέπαςμα από σο γπαυικό ςσο παςιοναλιςμό. Δικόνα 20: (πάνψ δεξιά) ύνοπο μεσαξύ ππώσηρ και δεύσεπηρ υάςηρ κασαςκετήρ.
Η ςτνοικία Westhausen. 15 Σο ςτγκπόσημα ατσό ςφεδιάςσηκε ςσην πεπίοδο 1929-31 και πεπιελάμβανε 1532κασοικίερ, οι πεπιςςόσεπερ σψν σπιών δψμασίψν, με επιυάνεια σηρ κάθε μίαρ μόλιρ 45 σ.μ. η κασαςκετή διεξάγεσαι από δύο εσαιπείερ. Σο οδικό δίκστο οπγανώνεσαι πάνψ ςε οπθοκανονικό κάνναβο με δύο άξονερ βοππά-νόσοτ και σέςςεπιρ δύςηρ-ανασολήρ για πποςπέλαςη σοτ οικιςμού. τγκεκπιμένα οι άξονερ ποτ κτπιαπφούςαν ήσαν οι δύο άξονερ βοππά-νόσοτ ποτ ςτνέδεαν ση ςτνοικία με σο κένσπο σηρ πόληρ. Πάλι από σα ςφέδια παπασηπείσαι μια ςστγνή στποποίηςη ςση ςύνθεςη σψν κασοικιών με μακπόςσενα μπλοκ παπασεσαγμένα ςση ςειπά. Σο φάςμα ςσην ανσίληχη και ση ςτγκπόσηςη σοτ φώποτ από σην ςτνοικία Romerstadt είναι σεπάςσιο, οι όποι διάσαξηρ σψν μπλοκ θέσονσαι από ση βιομηφανική παπαγψγή. Ο Ernst May ήσαν εκείνορ ποτ ςτγκάλεςε σο 2 ο Διεθνέρ ςτνέδπιο ςύγφπονηρ απφισεκσονικήρ, σο οποίο είφε ψρ σίσλο σην αναζήσηςη σψν ελάφιςσψν διαςσάςεψν ςσην κασοικία. σην πποςψπικόσησα ατσή πποςσίθεσαι η εκπποςώπηςη σψν γεπμανών υονξιοναλιςσών και η εκδήλψςη ανσιπάθειαρ ππορ σοτρ γάλλοτρ υοπμαλιςσέρ σοτ 20. Παπόλα ατσά ςσο σέλορ σψν επεμβάςεψν σοτ, και αυού είφε διακηπύξει σην επανάςσαςη ποτ επφόσαν ςσην απφισεκσονική, παπαδέφσηκε πψρ ςε πολύ μικπό βαθμό κασάυεπε να δημιοτπγήςει κασοικίερ πποςισέρ ςσην επγασική σάξη. Δικόνα 21: φέδιο σηρ ςτνοικίαρ Westhausen. Ζ γπαυικόσησα σοτ Romerstadt ανσικαθίςσασαι από ση ςτςσημασική οπγάνψςη ποτ έπφεσαι από ση φάπσα σψν Αθηνών. Δικόνα 22: τνοικία Westhausen πολτώπουα κσίπια φηνασική σομή Σμήμα κάσοχηρ ποτ δείφνει ση φπήςη σοτ φώποτ μεσαξύ ιδιψσικών και ςτλλογικών κήπψν. Όχη ππόςβαςηρ και πίςψ όχη
Γ. Στμπεπάςμασα 16 Δ. Βιβλιογπαυία Στγκπίςειρ σψν σπιών ςτνοικιών Λε κύπιο άξονα μελέσηρ σιρ ςτνοικίερ σηρ Υπανκυούπσηρ, γνψπίζονσαρ σιρ πηγέρ ποτ αποσέλεςαν σα υψσεινά παπαδείγμασα και έφονσαρ ςαν ςημείο έναπξηρ σην επισακσική ανάγκη για κοινψνική κασοίκηςη, μποπεί να κπιθεί σο εγφείπημα ατσό αλλά βαςικόσεπα η εξέλιξή σοτ. Ιασά ση διάπκεια σηρ εκβιομηφάνιςηρ και μεσά σο σέλορ ενόρ παγκοςμίοτ πολέμοτ, σο βάπορ ατσού ήσαν δτςβάςσαφσο, οι ςτνθήκερ διαβίψςηρ άθλιερ και η ανάγκη για μία αλλαγή, μεγάλη. Θδέερ οτσοπιςσών όπψρ σοτ Howard, τπήπξαν απφή όφι μόνο για πειπάμασα, όπψρ ςσο Κονδίνο, αλλά και για εξέλιξη σψν ςκέχεψν ατσών ςε άλλερ παπόμοιερ μοπυέρ (κηποπποάςσια), ακόμη και ςε άλλερ ετπψπαωκέρ πόλειρ. τγκεκπιμένα, σο Hampstead, έφει ππουανώρ ενστπψθεί ςσον May ςαν εικόνα, - έφονσαρ ςτμμεσάςφει και ςσο ππόσζεκσ - και ατσό ακπιβώρ πποςπαθεί να μιμηθεί ςση ςτνοικία Romerstadt, ποτ ήσαν και από σιρ ππώσερ ςσο ςφέδιο σηρ επέκσαςηρ σηρ Υπανκυούπσηρ και ατσή ποτ είναι ίςψρ πιο ολοκληπψμένη από σιρ τπόλοιπερ. Ζ ςτνοικία ατσή, από άποχη πολεοδομικού ςφεδίοτ και λεισοτπγιών ποτ πποςυέπει, καλύπσει όλερ σιρ παπαμέσποτρ ςφεδιαςμού σψν κηποτπόλεψν (όπψρ ατσοί σέθηκαν ςση ςελ. 2) και πληποί σα απαισούμενα φαπακσηπιςσικά. Σατσόφπονα, ςε φψποσαξικό επίπεδο, έφει ςαν ςσόφο να αποσελέςει άμεςη επέκσαςη σηρ πόληρ, ένα επόμενο σμήμα σηρ, οπόσε ςτνδέεσαι κομβικά με ατσήν μέςψ επέκσαςηρ ήδη τπαπφόνσψν δπόμψν και ςιδηποδπόμψν για σην άνεση εξτπηπέσηςή σηρ, οπόσε οι οικιςμοί αποσελούν ξεκάθαπα παπαδείγμασα κηποπποαςσίψν σηρ Υπανκυούπσηρ. Ζ ςτνοικία Romerstadt είναι πιο κονσά ςσα αγγλικά ππόστπα ςφεδιαςμού. Ζ έννοια σοτ γπαυικού ή αλλιώρ σοτ ειδτλλιακού αποσελεί μια πομανσική ανσιμεσώπιςη σοτ φώποτ, και υαίνεσαι ςσην πποςπάθεια θέςηρ ςκηνικών ποτ θτμίζοτν αγγλική εξοφή με σα λιβάδια, σο ςσοιφείο σοτ νεπού και μέπη ανάπατςηρ, απόλατςηρ σηρ θέαρ (μπελβενσέπε) και πεπιπάσψν (ππομενάνσ). Ζ κοιλάδα σοτ Nidda είναι σο καλύσεπο μέπορ για σην απόδοςη ατσήρ σηρ έννοιαρ και ο May ςσην ςτγκεκπιμένη ςτνοικία σην απόδψςε ακπιβώρ με ατσόν σον σπόπο, εκμεσαλλετόμενορ σα ςσοιφεία σηρ υύςηρ. Ωρ ππορ ση ςύνθεςη σοτ οδικού δικσύοτ, υαίνεσαι από νψπίρ ο ανσιμαφόμενορ φαπακσήπαρ σοτ May, μέςα από ση ςύνθεςη ουιοειδών και οπθοκανονικών δπόμψν, ελεύθεπηρ και στποποιημένηρ μοπυήρ. σιρ επόμενερ δύο, φπονικά, ςτνοικίερ, υαίνεσαι η αλλαγή σοτ απφισέκσονα οπόσε και η διαδοφική αλλαγή σψν ςφεδίψν. Σο γεπμανικό μονσέπνο έφει κασαλάβει σον May, είφε σην πεποίθηςη πψρ ο εξοπθολογιςμόρ θα έυεπνε σην ετστφία ςσιρ ζψέρ ακόμη και σψν πιο ςσεπημένψν, πψρ θα έυεπνε σην ιςόσησα ποτ είφε θέςει ςαν ςσόφο για να ικανοποιήςει σην ςοςιαλδημοκπασική κοινψνία. Διδικά ςσο ςφέδιο σηρ ςτνοικίαρ Praunheim, σο οποίο έγινε ςε σπειρ υάςειρ, είναι ξεκάθαπη ατσή η μεσαλλαγή σοτ απφισέκσονα και η ςσπουή ππορ σην σελική υάςη, σην εξίςψςη σηρ κασοικίαρ με σο μαζικά παπαγόμενο εμπόπετμα, σην πλήπη στποποίηςη σψν μοπυών και σην ςστγνή ατςσηπόσησα ποτ σιρ διακασείφε. Σο 1929 έυεπε σον May ανσιμέσψπο με τχηλά κόςση κασαςκετήρ, τχηλά επισόκια άπα όφι σόςο φαμηλά νοίκια όςο ατσά ποτ ήσαν αναμενόμενα. Έσςι ήπθε η ςσιγμή αναφώπηςηρ σοτ May ππορ ση ςοβιεσική ένψςη σο 1930. Ο ςσόφορ είφε πια φαθεί, και οι ςοςιαλιςσικέρ ιδέερ για ανσίδπαςη ςσην τπάπφοτςα κασάςσαςη δε μποπούςαν να εκπληπψθούν.. Η ςημεπινή κασάςσαςη σψν αναυεπθείςψν κηποτπόλεψν-πποαςσίψν σο Letchworth οι ςτνεφείρ μεσακινήςειρ σοτ πληθτςμού και σα διαυοπεσικά ηλικιακά ππουίλ, δεν επέσπεχαν ςσην πόλη να αποκσήςει ένα ςύνολο δικών σηρ τπηπεςιών. Ιασά σο 1988 η πεπιοφή έφαςε σο δημοσικό σηρ ςφολείο, και σο 2006 ση δημοσική σηρ βιβλιοθήκη. Σο 2007 ιδπύθηκαν δύο δημοσικά ςφολεία αλλά και σα δύο λεισοτπγούςαν με 50% φψπησικόσησα, και σο ένα από σα δύο έκλειςε σον Θούλιο σοτ 2009. Ζ κηπούπολη ξεκίνηςε να επιυέπει κέπδορ από σο 1970 και από σόσε έφοτν ιδπτθεί ςινεμά, θέασπο και εμποπικό κένσπο. Ένα καινούπιο ππόγπαμμα βελσίψςηρ σψν τπηπεςιών σοτ κένσποτ φπημασοδοσήθηκε από σο ίδπτμα σηρ κηπούποληρ και ξεκίνηςε σο 2009.
Σο Hampstead μεσά σην ίδπτςή σοτ δεν κασάυεπε να αποσελέςει ςσέγη για σην επγασική σάξη, ανσίθεσα κασά ση διάπκεια σψν δεκαεσιών, από σο σέλορ σοτ 19 οτ αιώνα ςφημάσιςε σόπο διαμονήρ για μια μποέμ κοινόσησα από μπαλαπίνερ, ςτνθέσερ, ςτγγπαυείρ, ηθοποιούρ, απφισέκσονερ κλπ. Λεσά σο 1917 και ξανά σο 30 υιλοξενεί ένα μεγάλο κομμάσι σηρ κοινψνίαρ avant-garde όπψρ καλλισέφνερ και ςτγγπαυείρ. ήμεπα ςτνεφίζει να αποσελεί πποάςσιο με κασοίκοτρ τχηλών ειςοδημάσψν 5 Λεσά από πποςψπική επίςκεχη ςση ςτνοικία Romerstadt σηρ Υπανκυούπσηρ, και από πποςψπική ατσοχία και μόνο, φψπίρ νεόσεπερ πληπουοπίερ ςσο διαδίκστο, μποπεί να αποδοθεί, ςε μικπό βαθμό, ο σπόπορ διαβίψςηρ εκεί, οι εγκασαςσάςειρ ποτ παπέφονσαι και η κοινψνική διαςσπψμάσψςη ποτ ση φαπακσηπίζει. Έφει αναυεπθεί και πποηγοτμένψρ, πψρ από σο 1929 και μεσά διαπιςσώθηκε όσι σα ενοίκια ήσαν απκεσά τχηλά για να σα ανσέξει η επγασική σάξη. Πλέον, η διακύμανςη σψν ενοικίψν υαίνεσαι πψρ έφει να κάνει και με σον σύπο κασοικίαρ ποτ επιλέγει κάποιορ ςση ςτνοικία. Για παπάδειγμα, ήσαν ππουανέρ πψρ οι μονοκασοικίερ με σον ιδιψσικό κήπο, σο φώπο ςσάθμετςηρ ατσοκινήσοτ, και σην εγγύσησα ςση υύςη και ςσο ποσάμι, ςτγκενσπώνοτν κασοίκοτρ τχηλόσεπψν ειςοδημάσψν από όσι σα ςτγκποσήμασα σψν πολτκασοικιών με ππόςοχη ςσην οδό In der Romerstadt (ποτ ήσαν και η πιο κενσπική) και κονσά ςσην ππόςβαςη σοτ ςιδηπόδπομοτ ποτ αποσελούςε ςημείο ηφοπύπανςηρ. ε γενικόσεπερ γπαμμέρ σα ειςοδήμασα σψν κασοίκψν θα φαπακσηπίζονσαν μάλλον μεςαίοτ επιπέδοτ. Λία από σιρ μονοκασοικίερ σψν φαμηλών ςειπών ςπισιών έφει διαμοπυψθεί ςε ππόστπο διαμέπιςμα σηρ εποφήρ σοτ 30 και έφει γίνει πποςπάθεια να αποκασαςσαθεί ςσην απφική σηρ μοπυή., ενώ αποσελεί βαςικό αξιοθέασο και αυοπμή επψσημάσψν για σο πώρ έβλεπαν, εκείνη σην εποφή, οι επγάσερ σο existenz-minimum ςε μια κασοικία. Αποσελούςε ππάγμασι μια υιλόξενη ςσέγη πάνψ από σα κευάλια σοτρ με όλερ σιρ μονσέπνερ ανέςειρ ή ήσαν ένα παπάξενο πείπαμα; Οι κάσοικοι σηρ πεπιοφήρ, ειδικά ςσιρ μονοκασοικίερ, υαίνεσαι πψρ έφοτν επιλέξει σο μέπορ ακπιβώρ για σην ηπεμία και σην επαυή με ση υύςη ποτ σοτρ πποςυέπει, οπόσε τπήπφαν απκεσέρ οικογένειερ με παιδιά αλλά και πολλοί ηλικιψμένοι. Σατσόφπονα, η άμεςη εξτπηπέσηςη με σο ςιδηπόδπομο και η επαυή με σην πόλη αποσέλεςε ένα θεσικό ςημείο για σην επιλογή σοτρ. Υτςικά, σο Romerstadt, θα μποπούςε να αποσελεί μια απκεσά πλούςια ςτνοικία, όπψρ σα πεπιςςόσεπα κηποπποάςσια σψν ετπψπαωκών πόλεψν ακόμη και ατσά σηρ Αθήναρ, όμψρ βαςικό ακόμη μειονέκσημα αποσελεί, η απόςσαςή σοτ από σο κένσπο, ποτ ενσείνεσαι μέςα από ατσόν σον κενό φώπο ποτ ςφολιάςσηκε ςσην πεπιγπαυή ανσί να γευτπώνεσαι με ίςψρ κάποια φπήςη, ακόμη και απαιήρ δόμηςηρ. Σέλορ, οι λεισοτπγίερ ποτ εξαςυαλίζονσαι ςσο πποάςσιο είναι οι απολύσψρ απαπαίσησερ, όπψρ και σην εποφή σοτ 30, άπα η κίνηςη παπαμένει πολύ απαιή, εξαςυαλίζεσαι η απόλτση ηπεμία αλλά όπψρ και ςσα πεπιςςόσεπα κηποπποάςσια, λείπει ο παπάγονσαρ σηρ ζψσικόσησαρ και οι άνθπψποι μεσακινούνσαι ςσην πόλη σον πεπιςςόσεπο φπόνο σηρ ημέπαρ. Ο όπορ σηρ τπνούποληρ σαιπιάζει και εδώ αυού σο πποάςσιο εξτπηπεσεί για σην απόλτση ξεκούπαςη. (βλ. υψσο. Σσο παπάπσημα Δ. ςελ:18-19) 17 5 Όςψν αυοπά ςημεπινέρ πληπουοπίερ για σο Hampstead και σο Letchworth, βαςική πηγή αποσέλεςε σο διαδίκστο. Ο Ernst May ήσαν γιορ κασαςκεταςσή δεπμάσψν. Ζ εκπαίδετςή σοτ από το 1908 έψρ σο 1912 πεπιελάμβανε φπόνο ςσην Αγγλία ςαν μαθησήρ σοτ Raymond Unwin, ενώ αποππουούςε μαθήμασα απφών σοτ κινήμασορ σψν κηποτπόλεψν. Δοτλεύονσαρ για σον εατσό σοτ και για άλλοτρ από σο 1910, σο 1921 βοήθηςε ςτνέβαλλε ςσην επιστφία ενόρ διαγψνιςμού μιαρ αγποσικήρ πεπιοφήρ κασοικίαρ ςσο Breslau. Σελικά κέπδιςε ση θέςη σοτ απφισέκσονα και πολεοδόμοτ ςσην πόλη σοτ από σο 1925 έψρ σο 1930, δοτλέτονσαρ μαζί με σον δήμαπφο Ludwig Landmann, όποτ και κασάυεπε να ευαπμόςει σιρ απόχειρ σοτ για σον ςφεδιαςμό σηρ αποκένσπψςηρ, κάποιερ από σιρ οποίερ πποέπφονσαν από σο κίνημα σψν κηποτπόλεψν. Σο 1930 ο May υεύγει για ση Ρψςία, ενώ επιςσπέυει μεσά σο σέλορ σοτ 2 οτ Π.Π. σο 1954-56 αναλαμβάνει ςφεδιαςμού σμήμασορ σοτ Αμβούπγοτ και πεθαίνει σο 1970.
18 Βιβλιογπαυία «Σα επσα βιβλια σηρ πολεοδομίαρ» / Δ. Μ. Ιαπύδηρ «Πολεοδομικόρ ςφεδιαςμόρ για μία βιώςιμη ανάπστξη σοτ αςσικού φώποτ» / Α.Θ. Απαβανσινόρ «Ζ θεψπία σοτ Eb. Howard και η ιδέα σηρ κηπούποληρ ςσον ελληνικό φώπο..» ΔΠΛ απφισεκσονική και ςφεδιαςμόρ σοτ φώποτ/ Ιασετθτνςη Β / ποτδαςσική επγαςία 2006/125 «Σο κηποπποάςσιο ψρ υοπέαρ σηρ υύςηρ μέςα ςση ςύγφπονη πόλη..» ΔΠΛ απφισεκσονική και ςφεδιαςμόρ σοτ φώποτ/ Ιασετθτνςη Β / ποτδαςσική επγαςία 2004/7 Die Frankfurter Wohnungspolitik = Housing policy of Frankfort on the Main : Vortag gehalten auf der Konstituierenden Versammlung des Internationalen Verbandes fur Wohnungswesen am 12 Januar 1929 «Ernst May und das Neue Frankfurt, 1925-1930» / Klotz, Heinrich, Hopfner, Rosemarie Διαδίκστο http://architectureandurbanism.blogspot.com/2010/10/ebenezer-howard-garden-cities-of-to.html http://www.scribd.com/doc/51585834/4/the-new-frankfurt-and-ernst-may-1925%e2%80%9330 http://www.library.cornell.edu/reps/docs/howard.htm http://www.mediaarchitecture.at/architekturtheorie/garden_cities/2009_garden_cities_links_en.shtml http://www.oup.com/uk/orc/bin/9780199288045/chap1.pdf
Δ. Παπάπσημα υψσογπαυιών 19 1. ημεπινέρ εικόνερ από ςτνοικία Romerstadt. 2. Υψσογπαυίερ κηποτπόλεψν και πποαςσίψν. Δικόνερ από ςτνοικία Romerstadt (πποςψπικό απφείο) Δίςοδοι ςε μονοκασοικίερ από μπποςσινή όχη (ειπέρ μικπών ςπισιών). Θδιψσικοί πίςψ κήποι.
Δικόνερ από ςτνοικία Romerstadt (πποςψπικό απφείο) Πολτώπουα ςτγκποσήμασα. Πίςψ όχη - κοινόφπηςσορ κήπορ. Πολτώπουο κσίπιο ποτ ακολοτθεί καμπτλόσησα δπόμοτ ςσην In der Romerstadt. 20
21 Letchworth-πτκνουτσεμένορ πεζόδπομορ Θούλιορ 01 Hampstead κηποπποάςσιο, - cul-de-sac, Λάπσιορ 1999. Letchworth- θέα από δπόμο 1993 Hampstead κηποπποάςσιο, - καμπύλορ δπόμορ, Λάπσιορ 1999. Letchworth - 1911-12. Πηγή υψσογπαυιών: http://ocw.mit.edu/ans7870/11/11.001j/f 01/lectureimages/6/image33.html