ΣΣΣ 4 ΜΕΡΟΣ 2ο ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΤΟ ΑΕΠ Όταν ολοκληρώσετε τη μελέτη αυτού του κεφαλαίου, θα είστε σε θέση να: Δίνετε τον ορισμό του ΑΕΠ και να εξηγείτε γιατί το ΑΕΠ είναι ίσο με τη συνολική δαπάνη και το συνολικό εισόδημα Αναλύετε πώς το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης μετρά το ΑΕΠ και το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ Περιγράφετε τις χρήσεις και τους περιορισμούς του πραγματικού ΑΕΠ ως μέτρου της οικονομικής ευημερίας Η οικονομία μας θα επεκταθεί πιο γρήγορα το 2018 ή μήπως θα ολισθήσει σε ύφεση; Η Amazon, η eneral Motors και κάθε άλλη αμερικανική επιχείρηση αναζητούν την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Και την απάντηση τη δίνουν οι προβλέψεις του ΑΕΠ. Τι είναι το ΑΕΠ και τι μας αποκαλύπτει για την κατάσταση της οικονομίας; Πώς μεταβάλλεται το βιοτικό μας επίπεδο; Οδηγείται στη στασιμότητα ή βελτιώνεται;
146 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι ένα μέτρο που θα μπορούσε να δώσει την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Όμως, είναι αξιόπιστο μέτρο; Σε αυτό το κεφάλαιο θα μάθετε πώς μετρούν το ΑΕΠ οι οικονομικοί στατιστικολόγοι του Γραφείου Οικονομικής Ανάλυσης. Θα μάθετε, επίσης, για τις χρήσεις και τους περιορισμούς του ΑΕΠ. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Τι ακριβώς είναι το ΑΕΠ, πώς υπολογίζεται, τι σημαίνει και γιατί μας ενδιαφέρει; Θα ανακαλύψετε τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα στο παρόν κεφάλαιο. Πρώτον, τι είναι το ΑΕΠ; Ορισμός του ΑΕΠ Το ΑΕΠ, ή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, είναι η αγοραία αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει τέσσερα μέρη: την αγοραία αξία τα τελικά αγαθά και τις υπηρεσίες τα παραγόμενα σε μια χώρα σε μια δεδομένη χρονική περίοδο. Θα τα εξετάσουμε ένα ένα με τη σειρά. Αγοραία αξία Για να μετρήσουμε τη συνολική παραγωγή, θα πρέπει να αθροίσουμε την παραγωγή των μήλων και των πορτοκαλιών, των υπολογιστών και του ποπκόρν. Με το να μετρήσουμε απλώς τα τεμάχια, δεν πάμε πολύ μακριά. Για παράδειγμα, ποια από τις παρακάτω δύο συνολικές παραγωγές είναι μεγαλύτερη; 100 μήλα και 50 πορτοκάλια ή 50 μήλα και 100 πορτοκάλια; Το ΑΕΠ απαντά σε αυτό το ερώτημα αποτιμώντας την αξία των ειδών στην αγοραία αξία τους, τις τιμές δηλαδή με τις οποίες γίνονται οι συναλλαγές τους στις αγορές. Αν η τιμή ενός μήλου είναι 10 σεντς, τότε η αγοραία αξία των 50 μήλων είναι 5 δολάρια. Αν η τιμή ενός πορτοκαλιού είναι 20 σεντς, τότε η αγοραία αξία των 100 πορτοκαλιών είναι 20 δολάρια. Χρησιμοποιώντας αγοραίες τιμές για να υπολογίσουμε την αξία της παραγωγής, μπορούμε να προσθέσουμε μαζί τα μήλα και τα πορτοκάλια. Η αγοραία αξία των 50 μήλων και των 100 πορτοκαλιών είναι 5 δολάρια και 20 δολάρια, δηλαδή 25 δολάρια. Τελικά αγαθά και υπηρεσίες Για να βρούμε το ΑΕΠ, υπολογίζουμε την αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται. Τελικό αγαθό (ή υπηρεσία) είναι ένα είδος που αγοράζεται από τον τελικό χρήστη του στη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το ενδιάμεσο αγαθό (ή υπηρεσία), το οποίο είναι ένα είδος που παράγει μια επιχείρηση, το αγοράζει κάποια άλλη και το χρησιμοποιεί ως συστατικό ενός τελικού αγαθού ή υπηρεσίας. Για παράδειγμα, ένα φορτηγάκι Ford είναι τελικό αγαθό, αλλά ένα ελαστικό αυτοκινήτου Firestone που υπάρχει σε αυτό το φορτηγάκι είναι ένα ενδιάμεσο αγαθό. Ένα ipad είναι τελικό αγαθό, αλλά ένα chip Apple Α9Χ που υπάρχει στο εσωτερικό του είναι ένα ενδιάμεσο αγαθό. Αν αθροίσουμε την αξία των ενδιάμεσων αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται, με
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΤΟ ΑΕΠ 147 την αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών, θα υπολογίσουμε το ίδιο πράγμα πολλές φορές, θα έχουμε δηλαδή ένα πρόβλημα διπλού υπολογισμού. Η αξία του φορτηγού περιλαμβάνει ήδη την αξία των ελαστικών και η αξία του ipad περιλαμβάνει ήδη την αξία του chip που υπάρχει μέσα του. Μερικά αγαθά μπορούν να είναι ενδιάμεσο αγαθό σε ορισμένες περιπτώσεις και τελικό αγαθό σε άλλες. Για παράδειγμα, το παγωτό που αγοράζετε μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα είναι τελικό αγαθό, αλλά το παγωτό που αγοράζει ένα εστιατόριο και το χρησιμοποιεί για να φτιάχνει επιδόρπια είναι ενδιάμεσο αγαθό. Το επιδόρπιο είναι το τελικό αγαθό. Συνεπώς, το αν ένα αγαθό είναι ενδιάμεσο ή τελικό εξαρτάται από τη χρήση του και όχι από το τι είναι. Η αγορά ενός αγαθού από δεύτερο χέρι για παράδειγμα, ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο ή ένα σπίτι που ήδη υπάρχει δεν είναι μέρος του ΑΕΠ. Ήταν μέρος του ΑΕΠ κατά τη χρονιά που παρήχθη. Παραγόμενο σε μια χώρα Μόνο όσα αγαθά και υπηρεσίες παράγονται στο εσωτερικό μιας χώρας υπολογίζονται στο ΑΕΠ της συγκεκριμένης χώρας. Η Nike orporation, που είναι αμερικανική επιχείρηση, παράγει αθλητικά παπούτσια στο Βιετνάμ και η αγοραία αξία των παπουτσιών αυτών είναι μέρος του ΑΕΠ του Βιετνάμ, όχι του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Η Toyota, που είναι ιαπωνική επιχείρηση, κατασκευάζει αυτοκίνητα στο Τζόρτζταουν του Κεντάκι (ΗΠΑ) και η αξία αυτής της παραγωγής είναι μέρος του ΑΕΠ των ΗΠΑ, όχι μέρος του ΑΕΠ της Ιαπωνίας. Σε μια δεδομένη χρονική περίοδο Το ΑΕΠ μετρά την αξία της παραγωγής σε μια δεδομένη χρονική περίοδο συνήθως στη διάρκεια ενός τριμήνου, οπότε ονομάζεται τριμηνιαία δεδομένα ΑΕΠ, ή στη διάρκεια ενός έτους, οπότε ονομάζεται ετήσια δεδομένα ΑΕΠ. Το ΑΕΠ και η κυκλική ροή της δαπάνης και του εισοδήματος Το ΑΕΠ είναι ένα μέτρο της αξίας της συνολικής παραγωγής. Μπορούμε να μετρήσουμε αυτή την αξία είτε με το συνολικό εισόδημα που κερδήθηκε παράγοντας το ΑΕΠ είτε με τη συνολική δαπάνη επί του ΑΕΠ. Η ισότητα ανάμεσα στην αξία της συνολικής παραγωγής και το συνολικό εισόδημα είναι σημαντική, επειδή δείχνει την άμεση σχέση ανάμεσα στην παραγωγικότητα και το βιοτικό επίπεδο. Το βιοτικό μας επίπεδο αυξάνεται όταν αυξάνονται τα εισοδήματά μας και μπορούμε να αγοράσουμε περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Όμως, πρέπει να παράγουμε περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες, αν θέλουμε να μπορούμε να αγοράζουμε περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Η αύξηση των εισοδημάτων και η αύξηση της αξίας της παραγωγής συμβαδίζουν. Είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αμέσως τώρα θα δείτε γιατί. Το μοντέλο της κυκλικής ροής Το Σχήμα 4.1 δείχνει το μοντέλο της κυκλικής ροής. Η οικονομία απαρτίζεται από νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και τον υπόλοιπο κόσμο (όσα είναι μέσα σε ορθογώνια), που εμπορεύονται στις αγορές συντελεστών και αγαθών (και υπηρεσιών). Θα εστιάσουμε την προσοχή μας αρχικά στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις Τα νοικοκυριά πωλούν και οι επιχειρήσεις αγοράζουν τις υπηρεσίες της εργασίας, του κεφαλαίου και του εδάφους στις αγορές συντελεστών. Για αυτές τις υπηρεσίες συντελεστών οι επιχειρήσεις πληρώνουν εισόδημα στα νοικοκυριά:
148 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ μισθούς για τις υπηρεσίες εργασίας, τόκους για τη χρήση του κεφαλαίου και ενοίκια για τη χρήση του εδάφους. Ένα τέταρτος παραγωγικός συντελεστής, η επιχειρηματικότητα, εισπράττει κέρδος. Τα παρακρατούμενα έσοδα των επιχειρήσεων τα κέρδη που δεν διανέμονται σε νοικοκυριά αποτελούν μέρος του εισοδήματος του τομέα των νοικοκυριών. Μπορείτε να σκεφτείτε τα παρακρατούμενα έσοδα ως εισόδημα που αποταμιεύουν τα νοικοκυριά και χορηγούν ως δάνειο στις επιχειρήσεις. Το Σχήμα 4.1 δείχνει το συνολικό εισόδημα συνολικό/συναθροιστικό εισόδημα που εισπράττουν τα νοικοκυριά, συμπεριλαμβανομένων των παρακρατούμενων εσόδων, όπως φαίνεται με την μπλε χρώματος ροή που φέρει την ένδειξη Υ. Οι επιχειρήσεις πωλούν και τα νοικοκυριά αγοράζουν καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες στις αγορές αγαθών. Η συνολική πληρωμή για αυτά τα αγαθά και τις υπηρεσίες είναι η καταναλωτική δαπάνη, η οποία φαίνεται στο Σχήμα ως η κόκκινη ροή με την ένδειξη. Σχήμα 4.1 Η κυκλική ροή της δαπάνης και του εισοδήματος Νοικοκυριά Κυβερνήσεις Y Αγορές συντελεστών Αγορά αγαθών Y Υπόλοιπος κόσμος Επιχειρήσεις Δισεκατομμύρια δολάρια το 2016 = 12.758 = 3.036 = 3.277 = -502 Y = 18.569 Πηγή δεδομένων: U.S. Department of ommerce, Bureau of Economic Analysis Τα νοικοκυριά κάνουν καταναλωτικές δαπάνες () οι επιχειρήσεις κάνουν επενδύσεις (Ι) οι κυβερνήσεις αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες () και ο υπόλοιπος κόσμος αγοράζει καθαρές εξαγωγές (Χ Μ). Οι επιχειρήσεις πληρώνουν εισοδήματα (Υ) στα νοικοκυριά. Το συνολικό εισόδημα είναι ίσο με τη συνολική δαπάνη.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΤΟ ΑΕΠ 149 Οι επιχειρήσεις αγοράζουν και πωλούν νέο κεφαλαιουχικό εξοπλισμό όπως συστήματα υπολογιστών, αεροσκάφη, φορτηγά και μηχανήματα γραμμής συναρμολόγησης στις αγορές αγαθών. Μερικά από τα είδη που παράγουν οι επιχειρήσεις δεν πωλούνται, αλλά προστίθενται στο απόθεμα. Για παράδειγμα, αν η M κατασκευάζει 1.000 αυτοκίνητα και πωλήσει μόνο τα 950, τα υπόλοιπα 50 παραμένουν ως απόθεμα μη πωληθέντων αυτοκινήτων της M, γεγονός που το αυξάνει κατά 50 αυτοκίνητα. Όταν μια επιχείρηση προσθέτει απούλητα προϊόντα στο απόθεμά της, μπορούμε να φανταστούμε ότι η επιχείρηση αγοράζει αγαθά από τον εαυτό της. Η αγορά καινούριου εργοστασίου, μηχανημάτων και κτιρίων και οι προσθήκες σε αποθέματα είναι επένδυση, η οποία στο Σχήμα φαίνεται με την κόκκινη ροή που φέρει την ένδειξη Ι. Κυβερνήσεις Οι κυβερνήσεις αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες από επιχειρήσεις. Αυτή είναι η κυβερνητική δαπάνη. Στο Σχήμα 4.1 η κυβερνητική δαπάνη φαίνεται ως η κόκκινη ροή. Οι κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις δαπάνες τους με φόρους και κάνουν χρηματοοικονομικές μεταβιβάσεις προς τα νοικοκυριά, όπως είναι τα επιδόματα Κοινωνικών Ασφαλίσεων και τα επιδόματα ανεργίας, και παρέχουν επιδοτήσεις προς επιχειρήσεις. Όμως, οι φόροι και οι χρηματοοικονομικές μεταβιβάσεις δεν είναι μέρος της κυκλικής ροής της δαπάνης και του εισοδήματος. Υπόλοιπος κόσμος Οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ πωλούν αγαθά και υπηρεσίες στον υπόλοιπο κόσμο εξαγωγές και αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες από τον υπόλοιπο κόσμο εισαγωγές. Η αξία των εξαγωγών (Χ) μείον την αξία των εισαγωγών (Μ) ονομάζεται καθαρές εξαγωγές, που είναι η κόκκινη ροή Χ Μ στο Σχήμα 4.1. Αν οι καθαρές εξαγωγές είναι θετικές, η καθαρή ροή γίνεται από τις αμερικανικές επιχειρήσεις προς τον υπόλοιπο κόσμο. Αν οι καθαρές εξαγωγές είναι αρνητικές, η καθαρή ροή είναι από τον υπόλοιπο κόσμο προς τις αμερικανικές επιχειρήσεις. Το ΑΕΠ ίσον δαπάνη ίσον εισόδημα Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν μπορεί να μετρηθεί με δύο τρόπους: μέσω της συνολικής δαπάνης για αγαθά και υπηρεσίες ή μέσω του συνολικού εισοδήματος που προκύπτει από την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Η συνολική δαπάνη αθροιστική δαπάνη- είναι το άθροισμα των κόκκινων ροών στο Σχήμα 4.1. Η αθροιστική δαπάνη είναι ίση με την καταναλωτική δαπάνη συν την επένδυση συν την κυβερνητική δαπάνη συν τις καθαρές εξαγωγές. Το αθροιστικό εισόδημα είναι ίσο με το συνολικό ποσό που καταβάλλεται για τις υπηρεσίες των παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή τελικών αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή μισθοί, τόκοι, ενοίκια και κέρδη. Η μπλε ροή στο Σχήμα 4.1 δείχνει το αθροιστικό εισόδημα. Επειδή οι επιχειρήσεις πληρώνουν ως εισοδήματα (μεταξύ των οποίων τα παρακρατούμενα κέρδη) ό,τι εισπράττουν από την πώληση της παραγωγής τους, το αθροιστικό εισόδημα (η μπλε ροή) είναι ίση με την αθροιστική δαπάνη (το άθροισμα των κόκκινων ροών). Δηλαδή, Y = + + + O πίνακας στο Σχήμα 4.1 δείχνει την αξία κάθε δαπάνης το 2016 και ότι το άθροισμά τους είναι 18.569 δισ. δολάρια, ποσό που επίσης είναι ίσο με το αθροιστικό εισόδημα. Επειδή η αθροιστική δαπάνη είναι ίση με το αθροιστικό εισόδημα, οι δύο μέθοδοι μέτρησης του ΑΕΠ δίνουν την ίδια απάντηση. Συνεπώς,
150 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ το ΑΕΠ είναι ίσο με την αθροιστική δαπάνη και ίσο με το αθροιστικό εισόδημα. Το μοντέλο της κυκλικής ροής είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζονται οι εθνικοί οικονομικοί λογαριασμοί. Γιατί «εγχώριο» και γιατί «ακαθάριστο»; Τι σημαίνουν οι όροι «εγχώριο» και «ακαθάριστο» στη φράση «ακαθάριστο εγχώριο προϊόν»; Εγχώριο Εγχώριο προϊόν είναι η παραγωγή μέσα σε μια χώρα. Είναι το αντίθετο από μια σχετική έννοια, το εθνικό προϊόν, το οποίο αναφέρεται στην αξία των αγαθών και των υπηρεσιών που παράγονται οπουδήποτε στον κόσμο από τους κατοίκους μιας χώρας. Για παράδειγμα, το εισόδημα της Nike από εργοστάσια παπουτσιών που έχει στο Βιετνάμ είναι μέρος του εθνικού προϊόντος των ΗΠΑ. Όμως, είναι μέρος του εγχώριου προϊόντος του Βιετνάμ. Το ακαθάριστο εθνικό προϊόν, NP (ΑΕΠ), είναι ίσο με το ΑΕΠ συν το καθαρό εισόδημα από παραγωγικούς συντελεστές που ανήκουν σε άλλες χώρες. Ακαθάριστο Ακαθάριστο σημαίνει πριν από την αφαίρεση της απόσβεσης του κεφαλαίου. Το αντίθετο του ακαθάριστου είναι το καθαρό, που σημαίνει μετά την αφαίρεση της απόσβεσης του κεφαλαίου. Απόσβεση είναι η μείωση της αξίας του κεφαλαίου μιας επιχείρησης που προκύπτει από τη φθορά και την απαξίωση. Το συνολικό ποσό που δαπανάται για την αγορά νέου κεφαλαίου και την αντικατάσταση αποσβεσμένου κεφαλαίου ονομάζεται ακαθάριστη επένδυση. Το ποσό κατά το οποίο αυξάνεται η αξία του κεφαλαίου ονομάζεται καθαρή επένδυση. Η καθαρή επένδυση είναι ίση με την ακαθάριστη επένδυση μείον την απόσβεση. Η ακαθάριστη επένδυση είναι μια από τις δαπάνες που συμπεριλαμβάνονται στη μέθοδο δαπάνης για τη μέτρηση του ΑΕΠ. Συνεπώς, η αξία που προκύπτει για το συνολικό προϊόν είναι ένα ακαθάριστο μέτρο. Το ακαθάριστο κέρδος, που είναι το κέρδος μιας επιχείρησης πριν αφαιρεθεί η απόσβεση, είναι ένα από τα εισοδήματα που συμπεριλαμβάνονται στη μέθοδο εισοδήματος για τη μέτρηση του ΑΕΠ. Επομένως, και εδώ η προκύπτουσα αξία του συνολικού προϊόντος είναι ένα ακαθάριστο μέτρο. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ 1 Δώστε τον ορισμό του ΑΕΠ και περιγράψτε τη διαφορά ανάμεσα σε ένα τελικό και ένα ενδιάμεσο αγαθό. Δώστε παραδείγματα. 2 Γιατί το ΑΕΠ είναι ίσο με το αθροιστικό εισόδημα και, επίσης, ίσο με την αθροιστική δαπάνη; 3 Ποιες διαφορές υπάρχουν, αφενός, ανάμεσα στο εγχώριο και το εθνικό και, αφετέρου, ανάμεσα στο ακαθάριστο και το καθαρό; Επεξεργαστείτε τα ερωτήματα αυτά στο Σχέδιο Μελέτης 4.1 και εξασφαλίστε άμεση ανατροφοδότηση.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΤΟ ΑΕΠ 151 Ας δούμε τώρα πώς χρησιμοποιούνται στην πράξη οι ιδέες που μελετήσατε παραπάνω. Θα δούμε πώς το ΑΕΠ και οι συνιστώσες του μετριούνται σήμερα στις ΗΠΑ. Μετρώντας το ΑΕΠ των ΗΠΑ Το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης (ΓΟΑ) χρησιμοποιεί τις έννοιες στο μοντέλο κυκλικής ροής για τη μέτρηση του ΑΕΠ και των συνιστωσών του στους Λογαριασμούς Εθνικού Εισοδήματος και Προϊόντος. Επειδή η αξία της αθροιστικής παραγωγής είναι ίση με την αθροιστική δαπάνη και το αθροιστικό εισόδημα, υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για τη μέτρηση του ΑΕΠ και χρησιμοποιούνται και οι δύο. Αυτές είναι: Η προσέγγιση της δαπάνης Η προσέγγιση του εισοδήματος Η προσέγγιση της δαπάνης Η προσέγγιση της δαπάνης μετρά το ΑΕΠ ως το άθροισμα της καταναλωτικής δαπάνης (), της επένδυσης (Ι), της κυβερνητικής δαπάνης για αγαθά και υπηρεσίες () και των καθαρών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (Χ Μ). Αυτές οι δαπάνες αντιστοιχούν στις κόκκινες ροές μέσω των αγορών αγαθών στο μοντέλο της κυκλικής ροής στο Σχήμα 4.1 και στο Σχήμα 4.2. Ο Πίνακας 4.1 δείχνει αυτές τις δαπάνες και το ΑΕΠ για το 2016. Οι προσωπικές καταναλωτικές δαπάνες (η κόκκινη ροή στο Σχήμα 4.2) είναι οι δαπάνες από τα αμερικανικά νοικοκυριά για αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται τις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτές περιλαμβάνουν αγαθά, όπως τα αναψυκτικά και τα βιβλία, και υπηρεσίες, όπως οι τραπεζικές και νομικές συμβουλές. Αυτές περιλαμβάνουν, επίσης, την αγορά διαρκών καταναλωτικών αγαθών, όπως οι τηλεοράσεις και οι φούρνοι μικροκυμάτων. Σχήμα 4.2 Αθροιστική δαπάνη Y Νοικοκυριά Κυβερνήσεις Αγορές συντελεστών Αγορές αγαθών Αθροιστική δαπάνη είναι το άθροισμα των κόκκινων ροών. Y Επιχειρήσεις Υπόλοιπος κόσμος
152 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Πίνακας 4.1 ΑΕΠ: Η προσέγγιση της δαπάνης Είδος Σύμβολο Ποσό το 2016 (δις δολάρια) Ποσοστό του ΑΕΠ Προσωπικές καταναλωτικές δαπάνες 12.758 68,7 Ακαθάριστη ιδιωτική εγχώρια επένδυση 3.036 16,3 Κυβερνητική δαπάνη για αγαθά και υπηρεσίες 3.277 17,7 Καθαρές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών X M 502 2,7 Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν Y 18.569 100,0 Η προσέγγιση της δαπάνης μετρά το ΑΕΠ ως το άθροισμα των προσωπικών καταναλωτικών αγαθών,, της ακαθάριστης ιδιωτικής εγχώριας επένδυσης, Ι, της κυβερνητικής δαπάνης για αγαθά και υπηρεσίες,, και των καθαρών εξαγωγών, Χ Μ. Το 2016 το ΑΕΠ, όταν μετρήθηκε με την προσέγγιση της δαπάνης, ήταν 18.569 δισ. δολάρια. Η δαπάνη για προσωπικά καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες ήταν μεγαλύτερη από τα δύο τρίτα της αθροιστικής δαπάνης. Πηγή δεδομένων: U.S. Department of ommerce, Bureau of Economic Analysis. Όμως, δεν περιλαμβάνουν την αγορά νέων κατοικιών, που το ΓΟΑ υπολογίζει ως μέρος της επένδυσης. Ακαθάριστη ιδιωτική εγχώρια επένδυση (η κόκκινη ροή Ι στο Σχήμα 4.2) είναι η δαπάνη για κεφαλαιουχικό εξοπλισμό και κτίρια από επιχειρήσεις και οι προσθήκες σε αποθέματα επιχειρήσεων. Επίσης, περιλαμβάνει τη δαπάνη για νέες κατοικίες από νοικοκυριά. Κυβερνητική δαπάνη για αγαθά και υπηρεσίες (η κόκκινη ροή στο Σχήμα 4.2) είναι η δαπάνη από όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης για αγαθά και υπηρεσίες, όπως η εθνική άμυνα και η αποκομιδή των απορριμμάτων. Δεν περιλαμβάνει τις μεταβιβαστικές πληρωμές, όπως τα επιδόματα ανεργίας, επειδή δεν είναι δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες. Καθαρές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (η κόκκινη ροή Χ Μ στο Σχήμα 4.2) είναι η αξία των εξαγωγών μείον την αξία των εισαγωγών. Το στοιχείο αυτό περιλαμβάνει την αξία των αεροσκαφών που πωλεί η Boeing στην British Airways (είναι εξαγωγή των ΗΠΑ) και την αξία των ιαπωνικών DVD που αγοράζει η Best Buy από τη Sony (είναι εισαγωγή των ΗΠΑ). Η προσέγγιση του εισοδήματος Η προσέγγιση του εισοδήματος μετρά το ΑΕΠ αθροίζοντας τα εισοδήματα που οι επιχειρήσεις πληρώνουν στα νοικοκυριά για τις υπηρεσίες των παραγωγικών συντελεστών που μισθώνουν, δηλαδή μισθούς για τους εργαζομένους, τόκους για το κεφάλαιο, ενοίκιο για το έδαφος και κέρδος για την επιχειρηματικότητα. Τα εισοδήματα αυτά αντιστοιχούν στις μπλε ροές που περνούν μέσα από τις αγορές συντελεστών στο μοντέλο κυκλικής ροής στο Σχήμα 4.1 και στο Σχήμα 4.3. Ο Πίνακας 4.2 δείχνει αυτά τα εισοδήματα και το ΑΕΠ για το 2016. Η αποζημίωση/αμοιβή των εργαζομένων (η μπλε ροή W στο Σχήμα 4.3) είναι η πληρωμή για τις υπηρεσίες εργασίας. Περιλαμβάνει τα καθαρά ημερομίσθια και του καθαρούς
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΤΟ ΑΕΠ 153 Σχήμα 4.3 Αθροιστικό εισόδημα OF W Νοικοκυριά Κυβερνήσεις Αγορά συντελεστών Αγορές αγαθών OF W Αθροιστικό εισόδημα είναι το άθροισμα των μπλε ροών. Επιχειρήσεις Υπόλοιπος κόσμος μισθούς («αμοιβή που παίρνουν μαζί στο σπίτι τους») που εισπράττουν οι εργαζόμενοι συν τους φόρους που παρακρατούνται από τις εισπράξεις, συν τα επιδόματα όπως οι ασφαλιστικές εισφορές και οι εισφορές σε συνταξιοδοτικά ταμεία. Το στοιχείο αυτό είναι μεγαλύτερο από το 50% του συνολικού εισοδήματος. Καθαροί τόκοι, εισόδημα από ενοίκια, εταιρικά κέρδη και εισόδημα ιδιοκτήτη είναι αυτά που κερδίζει το κεφάλαιο και το έδαφος. Αυτά τα εισοδήματα των άλλων συντελεστών είναι η μπλε ροή OF στο Σχήμα 4.3. Τα εισοδήματα συντελεστών αθροίζονται και προκύπτει το καθαρό εγχώριο εισόδημα σε κόστος συντελεστών, το οποίο είναι το κόστος των παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τελικών αγαθών. Οι δαπάνες για τελικά αγαθά αποτιμώνται σε αγοραίες τιμές, οι οποίες διαφέρουν από το κόστος παραγωγικών συντελεστών λόγω των έμμεσων φόρων και των επιδοτήσεων. Έμμεσος φόρος είναι ένας φόρος όπως ο φόρος πωλήσεων ή ένας φόρος επί της βνζίνης. Η αγοραία τιμή περιλαμβάνει τους έμμεσους φόρους και, συνεπώς, υπερβαίνει το κόστος συντελεστών. Επιδότηση είναι μια πληρωμή, π.χ. μια αγροτική επιδότηση, από την κυβέρνηση προς έναν παραγωγό. Οι επιδοτήσεις κάνουν την αγοραία τιμή μικρότερη από το κόστος συντελεστών. Για να μεταβούμε από το κόστος συντελεστή στην αγοραία τιμή, προσθέτουμε τους έμμεσους φόρους, αφαιρούμε τις επιδοτήσεις και παίρνουμε το καθαρό εγχώριο εισόδημα σε αγοραίες τιμές. Συνεχίζουμε να θέλουμε να μεταβούμε από ένα καθαρό προς ένα ακαθάριστο μέτρο. Η συνολική δαπάνη είναι ένας ακαθάριστος αριθμός, επειδή περιλαμβάνει την ακαθάριστη επένδυση. Το καθαρό εγχώριο εισόδημα σε αγοραίες τιμές είναι ένα μέτρο του καθαρού εισοδήματος, επειδή τα εταιρικά κέρδη μετριούνται μετά την αφαίρεση της απόσβεσης. Είναι ένα μέτρο του καθαρού εισοδήματος. Για να μεταβούμε από το καθαρό εισόδημα στο ακαθάριστο εισόδημα, πρέπει να προσθέσουμε την απόσβεση.
154 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Πίνακας 4.2 ΑΕΠ: Η προσέγγιση του εισοδήματος Είδος Ποσό το 2016 (δις δολάρια) Ποσοστό του ΑΕΠ Αποζημίωση/αμοιβή των εργαζομένων 10.085 54,3 Καθαροί τόκοι 676 3,6 Εισόδημα από ενοίκια 705 3,8 Εταιρικά κέρδη 1.676 9,0 Εισόδημα ιδιοκτητών 1.418 7,7 Καθαρό εγχώριο εισόδημα σε κόστος συντελεστών 14.560 78,4 Έμμεσοι φόροι μείον επιδοτήσεις 1.336 7,2 Καθαρό εγχώριο εισόδημα σε αγοραίες τιμές 15.896 85,6 Απόσβεση 2.910 15,7 ΑΕΠ (προσέγγιση εισοδήματος) 18.806 101,3 Στατιστική απόκλιση 237 1,3 ΑΕΠ (προσέγγιση δαπάνης) 18.569 100,0 Το άθροισμα των εισοδημάτων των συντελεστών είναι ίσο με το καθαρό εγχώριο εισόδημα σε κόστος συντελεστών. Το ΑΕΠ είναι ίσο με το καθαρό εγχώριο εισόδημα σε κόστος συντελεστών συν τους έμμεσους φόρους μείον τις επιδοτήσεις συν την απόσβεση. Η αποζημίωση/αμοιβή των εργαζομένων το εισόδημα εργασίας είναι σαφέστατα η μεγαλύτερη συνιστώσα του αθροιστικού εισοδήματος. Το 2016 το ΑΕΠ υπολογιζόμενο με την προσέγγιση εισοδήματος ήταν 18.806 δισ. δολάρια. Το ποσό αυτό είναι 237 δισ. δολάρια μεγαλύτερο από το ΑΕΠ υπολογιζόμενο με την προσέγγιση της δαπάνης. Υπάρχει μια στατιστική απόκλιση ίση με 237 δισ. δολάρια. Πηγή δεδομένων: U.S. Department of ommerce, Bureau of Economic Analysis. Καταλήξαμε τώρα στο ΑΕΠ χρησιμοποιώντας την προσέγγιση του εισοδήματος. Αυτός ο αριθμός δεν είναι ο ίδιος ακριβώς με το ΑΕΠ χρησιμοποιώντας την προσέγγιση της δαπάνης, επειδή όλοι οι αριθμοί είναι εκτιμήσεις. Το κενό ανάμεσα στα δύο μέτρα του ΑΕΠ, που ονομάζεται στατιστική απόκλιση, δεν είναι ποτέ μεγάλο. Το 2016 ανερχόταν στο 1,3% του ΑΕΠ. Ονομαστικό ΑΕΠ και πραγματικό ΑΕΠ Συχνά θέλουμε να συγκρίνουμε το ΑΕΠ δύο περιόδων, π.χ. του 2000 και του 2016. Το 2000 το ΑΕΠ ήταν 10.285 δισ. δολάρια και το 2016 ήταν 18.569 δισ. δολάρια, δηλαδή 81% υψηλότερο συγκριτικά με το 2000. Αυτή η αύξηση του ΑΕΠ είναι ο συνδυασμός αύξησης της παραγωγής και αύξησης των τιμών. Για να απομονώσουμε την αύξηση της παραγωγής από την αύξηση των τιμών, κάνουμε μια διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό ΑΕΠ και το ονομαστικό ΑΕΠ. Πραγματικό ΑΕΠ είναι η αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε ένα δεδομένο έτος, όταν αποτιμηθούν σε τιμές ενός έτους βάσης. Συγκρίνοντας την αξία της παραγωγής κατά τα δύο έτη στις ίδιες τιμές, διαπιστώνουμε τη μεταβολή της παραγωγής. Σήμερα, το έτος βάσης είναι το 2009 και περιγράφουμε το πραγματικό ΑΕΠ που μετριέται σε δολάρια του 2009, με βάση δηλαδή όσα θα αγόραζε το δολάριο το 2009.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΤΟ ΑΕΠ 155 Ονομαστικό ΑΕΠ είναι η αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε ένα δεδομένο έτος, όταν αποτιμηθούν σε τιμές εκείνου του έτους. Το ονομαστικό ΑΕΠ είναι απλώς μια πιο ακριβής ονομασία για το ΑΕΠ. Οι οικονομολόγοι του Γραφείου Οικονομικής Ανάλυσης υπολογίζουν το πραγματικό ΑΕΠ χρησιμοποιώντας τη μέθοδο που περιγράφουμε στη Μαθηματική Σημείωση στις σελ. 104-105. Εδώ θα εξηγήσουμε τη βασική ιδέα, αλλά όχι τις τεχνικές λεπτομέρειες. Υπολογισμός του πραγματικού ΑΕΠ Θα υπολογίσουμε το πραγματικό ΑΕΠ για μια οικονομία η οποία παράγει ένα καταναλωτικό αγαθό, ένα κεφαλαιουχικό αγαθό και μια κυβερνητική υπηρεσία. Οι καθαρές εξαγωγές είναι μηδέν. Ο Πίνακας 4.3 δείχνει τις παραγόμενες ποσότητες και τις τιμές το 2009 (το έτος βάσης) και το 2016. Στο μέρος (α) υπολογίζουμε το ονομαστικό ΑΕΠ το 2009. Για κάθε είδος πολλαπλασιάζουμε την παραχθείσα ποσότητα το 2009 επί την τιμή της το 2009 για να βρούμε τη συνολική δαπάνη σε αυτό το είδος. Αθροίζουμε τις δαπάνες για να βρούμε το ονομαστικό ΑΕΠ, το οποίο το 2009 είναι 100 εκατ. δολάρια. Επειδή το 2009 είναι το έτος βάσης, και το πραγματικό και το ονομαστικό ΑΕΠ είναι 100 εκατομμύρια δολάρια. Στον Πίνακα 4.3(β) υπολογίζουμε το ονομαστικό ΑΕΠ το 2026, το οποίο είναι 300 εκα- Πίνακας 4.3 Υπολογισμός του ονομαστικού και του πραγματικού ΑΕΠ Είδος Ποσότητα (εκατομμύρια) Τιμή (δολάρια) Δαπάνη (εκατ. δολάρια) (α) Το 2009 Φανελάκια 10 5 50 hip υπολογιστών 3 10 30 Υπηρεσίες ασφαλείας 1 20 20 Υ Πραγματικό ΑΕΠ το 2009 100 (β) Το 2016 Φανελάκια 4 5 20 hip υπολογιστών 2 20 40 Υπηρεσίες ασφαλείας 6 40 240 Υ Ονομαστικό ΑΕΠ το 2016 300 (γ) Ποσότητες του 2016 αποτιμημένες σε τιμές του 2009 Φανελάκια 4 5 20 hip υπολογιστών 2 10 20 Υπηρεσίες ασφαλείας 6 20 120 Υ Πραγματικό ΑΕΠ το 2016 160 Το 2009, που είναι το έτος βάσης, το πραγματικό ΑΕΠ είναι ίσο με το ονομαστικό ΑΕΠ και ήταν 100 εκατομμύρια δολάρια. Το 2016 το ονομαστικό ΑΕΠ αυξήθηκε σε 300 εκατομμύρια δολάρια, αλλά το πραγματικό ΑΕΠ, που υπολογίζεται χρησιμοποιώντας τις ποσότητες του 2016 στο μέρος (β) και τις τιμές του 2009 στο μέρος (α), ήταν μόλις 160 εκατομμύρια δολάρια, σημειώθηκε δηλαδή αύξηση 60% συγκριτικά με το 2009.