ΑΠΟ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ «ΤΖΑΚΙΑ» ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΟIΚΟΓΕΝΕIΕΣ ΛΟΓΓΟΥ ΚΑΙ Μ ια προσωπική μαρτυ ρία ΤΣΙΤΣΗ Του Γεωργίου Ντ ελ ιόπ ουλου Ε ισαγωγ ικά Δεν θα ήταν υπερβο λή να λέγ α με πω ς η γη τη ς Ημαθίας είναι ένας τόπο ς ευλογη μέν ος από το Θεό. Εδώ ο δημιουργός έβαλε τις δυνάμεις του και την σοφία να π ρ ο ικ ίσ ε ι και να στολίσει τις δύο όμορφες νύφ ες του Β ερμίου, τη Βέροια με τον πανάρχαιο πολιτισμό τη ς, και τις αμ έτρητες Βυ ζαντιν ές εκκλησίες, και τη Νάουσα μ ε τα ιδ ι αίτερα κάλλη της που όμο ια δεν μπορ είς να συναντή σ εις σε ολόκληρο τον ντουνιά. Η Νάουσα της Μακεδονίας, υπήρξε για αιώνες πρωτοπόρα σε πο λλού ς τομείς, Πρώτη στην αμπελουργία, πρώτη στην καλλιέργεια φρούτων, πρώτη στην οινοποιία. Εδώ πρέπει όμως να απο γειωθού με και να μεταφ ερθού με σε μια άλλη εποχή αρκετά πίσω, και να γνωρίσουμε καλύτερα μερικές οικογ ένειες της πόλη ς. Ο ι οικογένε ιες Γρ. Λόγγου κα ι Δη μ. Τσίτση Είχα την τύχη σε η λικ ία 19 ετών να γνωρίσω όσο κανείς άλλος δύο από τις πιο παλιές οικο γένειες τη ς Νάουσας. Την οικογ έν εια Θωμά Γρ. Λόγγου, και την οικογένεια Γρηγορίου Δ. Τσίτση στην γενέτειρα μου, το Κεφαλοχώρι. Μια γνωριμία που συνεχίζετα ι από το 1955 ω ς σήμερα. Για να πιάσουμε όμω ς το νή μα από τη αρχή πρέπει να γυρίσουμε τον δείκτη του χρόνου πίσω στα 1860 περίπου. Όταν ο προύχοντας τη ς Β έ ροιας Ι ω άννη ; Μαλακούση ς και η σύ ζυγο ς Ευ δο ξία παντ ρ εύ ουν τις τρ εις κόρ ε ς σε ιστορ ικά τζάκια της Νάουσας κα ι τη ς Β έρ οιας. Η πρώτη κόρη η Μαριγώ, παντρεύτηκε τον μεγάλο γιατρό Θωμά Π ρω τοψάλτη, και απέκτησε μια κόρη την Ευδο ξία, την μ ετ έπειτα σύ ζυγο του βιομη χάνου Νάουσας Γρηγορίου Λόγγου. Η δεύ τερη κόρη, η Ευθυμία, παντρεύτηκε τον Β εροιώτη γ ιατρό Στ έργιο Μάρκου, και η τρίτη κόρη, η Ευανθία, παντρ εύτηκε το 1884 τον άρχοντα Β εροιώτη Στ έφανο Μερ. Χατζηνικολάκη ή Κόρτη, όπως τον γνωρίσαμε ε με ίς στο Κεφαλοχώρι. Ο Γρηγόρη ς ή Γαλάκη ς Λόγγος απέκτησε με την Ευδοξία πέντε π αιδ ιά. Τον Δημήτρη ή Μή τσο, τον Θω μά, την Μαρίκα και την Λίτσα και μια ακό μα κόρη που δεν θυ μάμαι το όνο μα τη ς. Ο Μ ή τ σ ος σπούδασε στη Γ ερμ αν ία πο λ ιτικές επιστή μες και οικονομία και αργό τερα πο λ ιτεύτηκε. Ο Θωμάς σπούδασε στην Β ιέννη της Αυ στρίας χη μ ικός μηχανικός και έ κανε μεταπτυχια κές σπουδ έ ς στο Β ερολίνο. Ο ι δύο θυγατέρ ες του Γαλάκη π αντρ εύτη καν βιο μηχάνους, όπως συνή θιζαν εκ ε ίνη την επο χή να ενώνοντα ι τ α πλούτη με του ς γάμους. Η π ρώτη πήρε τον καπνέμπορο και βιομήχανο Σακά, η δεύ τε ρ η τον βιομήχανο Γεωργιάδη, που ε ίχε το εργοστάσιο μπύρας FIX στη Θεσσαλονίκη και η τ ρ ίτη τον μεγ άλο αρχιτέκτονα τη ς εποχή ς Νικόπουλο, ο οποίος είχε κάνε ι τα σχέδια δωρ εάν γ ια την εκκλησία του Αγίου Δ η μητρίου στο Κεφαλοχώρι το 1934. Ο πρωτότοκο ς Δη μήτρ ιος Λόγγος μέν ει ανύπαντρο ς και ζει συνέχεια στην Ευρώπη, Γαλλία, Ελβ ετ ία, Γε ρ μανία. Νιάουστα 125 (ΟκτώβριοςΔεκέμβριος 2008) Ο Θωμάς Λ όγγ ος, που θα είναι και ο συνεχιστή ς των βιομηχανιών, παντρεύτηκε την κόρ η του συνεταίρου του Δ. Τσίτση, την Μίκα ( Μαρία) και απέκτησαν δύο παιδιά, την Ευδο ξία κα ι τον Γ ρη γ ό ρη. Ε ίνα ι η δεκαετία 1930 και τα εργο στάσ ια στη Νάουσα, Έδεσσα κα ι Θε σσαλονίκη βρίσκονται στις καλύτερ ες μέ ρ ες. Είναι η περίο δ ος που τα πλούτη κατατάσσουν την οικογ έν ε ια 15
στα πρώτα ονόματα των βιομηχάνων. Ο γάμος εκκλη σία και χά ρ ισε πάνω από του Γρη γο ρ ίου Λόγγου με την κόρη του Τσίτση γης για την θαυ ματου ργή εικόνα. Έχτισε ξενώ θα α βγατίσει τις δραστηριότητες και ο δείκτης να, στά β λο για τα ζώα κι έ βγαλε δύο βρύσες με Η μητέ ρα του Θω μά, η Ευδο ξία, παίρνει πρ οί κα από την οικογένεια Μαλακούση. Το ίδιο και οι άλλες δύο κόρες, η Ευθυμία και Ευανθία. Με γάλα κτή ματα αγοράζονται από τους μπέηδες του Κεφ αλοχω ρίου και του Λουτρού. Χ ιλιάδες στ ρέμματα είναι ο ι εκτ άσεις σε όλο τον κά μπο. Μ ία μεγάλη έκταση γόνιμη είναι η περιοχή Χω λι βάς, εκεί όπου είναι σήμερα το μοναστήρι τη ς που ως τότε ξεδ ιψού σαν με τα νε ρ ά του Αλιάκ μονα. Το 193435 να π ρ ο στατευτεί το μοναστή ρ ι με τις εγκαταστά σεις. Εργάστηκαν άνθρωπο ι από τα τρία κοντι νά χωριά. Λουτρό, Κεφαλοχώ ρι, Π. Πρό δρομος, εθ ελοντική πρ οσωπική εργασ ία, αλλά και από άλλα χω ρ ιά του Ρ ουμλουκιού. Λόγγος κάνει μεγάλες εγκαταστάσεις και έχει κοπάδια πρόβατα. Μ εγ άλο όμως τσελιγκάτο έχει 3000 χιλ. πρόβατα. Στο κτήμα Χωλιβάς υπάρχει ένα απο μεινά ρ ι δάσος με αιωνόβια φτελιάδ ια «Καρ αγάτσι». Εκεί, στο τέλος του 1 9 0υ αιώνα, οι κάτο ικοι του Β οσκο ί βρήκαν τη ε ικόνα την εικόνα τη ς Αγίας Κυ ριακή ς πάνω σε ένα κού φ ιο φτελιά δ ι. Το θεώ ρη σαν θαύ μα και έκτοτε έστησαν ένα Η εκκλησία τη ς Αγία ς Κυριακή ς στο Κ ε φ αλοχώ ρι Ημ αθ ίας παρ εκκλήσι. Η χά ρη τη ς Αγίας Κυ ρ ιακή; με τα θ αύματα τη ς έγινε γ ρήγο ρα γνω στή σε όλη τη Μ ακεδονία και πιο πέρα και ο Λόγγος έστη σε 16 με δική του φ ροντ ίδ α γίνεται το ανάχω μα γύρωγύ ρω από την εκκλη σία για Αγίας Κυριακή ς, στο Λουτρό. Εκεί ο Γαλάκης Λουτρού στρ έμματα άφθονο τ ρεχάμενο νερ ό για του ς προσκυνητές, ανεβ αίνει συνεχώς. και στο Άδενδ ρο με 200 Νιάουστα 125 (ΟκτώβριοςΔεκέμβριος 2008)
γνωστό εξάλλου από τις αγαθοεργίες του και τις δωρεές. Στη Νάουσα χάρισε το σχολείο «ΓΑΛΑ ΚΕΙΑ» έκτισε την Αγία Κυριακή και της έδωσε ένα μεγάλο μέρος από τα χωράφια του. Όσο για τα παιδιά του, τον Θωμά και τον Μήτσο, σπανίως κατέβαιναν στο κτήμα του Κεφαλοχωρίου. Τους είχαν απορροφήσει οι δουλειές στην Ευρώπη με 1936: Στην Ελλάδα τα εργοστάσια Τσίτση Λόγγου απασχολούν Στην Θεσσαλονίκη 1000 Έβγαλε στο σφυρί όλα τα κτήματα στην Αγία Κυριακή από την δυτική πλευρά. Τα αγόρασε ο Σωτήρης Γιουβανόπουλος. Είναι τα κτήματα του Γαλάκη, που τα είχε πάρει προίκα από την οικο γένεια Μαριγώς Μαλακούση 1956 τα προϊόντα των εργοστασίων. τον Θωμά Λόγγο. εργατοϋπαλλήλους. λειτουργεί εκκοκκιστήριο βάμβακος, κλωστήριο και υφαντουργείο καθώς και βαφείο. Από την αλυσίδα αυτή των εργοστα σίων την παραγωγή προμηθεύονται τα τρία σώ ματα Στρατού, Ξηράς, Ναυτικού και Αεροπορίας. Ο Θωμάς Λόγγος επιστρέφει στη Νάουσα από την Ευρώπη για να αναλάβει την μεγάλη κλω στοϋφαντουργία και άλλες δραστηριότητες με τον πεθερό του Δημήτριο Τσίτση και τον κου νιάδο του Γρηγόρη Τσίτση. Όμως δεν πρόλαβε να πατήσει το πόδι του και το εργοστάσιο πήρε φωτιά, με έναν περίεργο τρόπο, που άφησε πολ λά ερωτήματα. Μετά από αυτό ο Θωμάς με την Μίκα φεύγουν ξανά στην Ευρώπη. Εκεί συνερ γάζεται με Άραβες, Σεϊχηδεξ και γρήγορα γίνεται το πρώτο όνομα στην Κ. Ευρώπη. Πρωτοψάλτη. Πάσχα: Στο κτήμα, εγώ διατηρώ εκατο ντάδες κότες, πάπιες, χήνες. Τα αυγά αμέτρητα. Πηγαίνω τα πασχαλινά δώρα στο αφεντικό Λόγ γο στη Θεσσαλονίκη, Μεγάλη Βδομάδα στη Β. Ηρακλείου. Θαμπώνομαι από τα γραφεία και τις εγκαταστάσεις λιανικής πώλησης εμπορευμάτων. Ένα γραφείο με τζαμαρίες στρόγγυλες, τρία τη λέφωνα μαύρα, από βακελίτη τα οποία συνεχώς κουδουνίζουν και ο Θωμάς Λόγγος συνεχώς κρα τάει δύο στο χέρι. Κάτι πολυθρόνες δερμάτινες μαύρες. Γύρωγύρω ακριβοί πίνακες ζωγραφικής με τους Λογγαίους, τους Τσίτσιδες και άλλους συνεταίρους ενός αιώνα από τη Νάουσα. Για να περάσω στο γραφείο έπρεπε να γίνει ανάκριση από την ιδιαιτέρα του. Όταν είπα πως είμαι από το κτήμα του Κεφαλοχωρίου, άλλαξε συμπεριφο ρά η κυρία, αλλά και οι άλλοι ήθελαν να μάθουν τι είχαν τα καλάθια από το χωριό. Περίμενα αρ κετή ώρα να κοπάσουν τα τηλέφωνα. Ο Θωμάς φαίνεται πως έδινε τον αγώνα να διασώσει ότι Είναι η δεκαετία των αλλαγών ήταν δυνατόν από τα περιουσιακά στοιχεία που μετά τους πολέμους και τον εμφύλιο σπαραγμό. είχαν δημιουργήσει οι γονείς και οι πρόγονοι του 19501960: Έρχονται στη ζωή μας συνεχώς ξενόφερτα προϊ από το όντα κάθε μορφής. κράτησε αυτή η ιστορία του πλούτου. Φαίνεται 1955 Αύγουστος: Προσλαμβάνομαι ως βοηθός μυλωνά στο κτήμα του Λόγγου στο Κεφαλοχώ ρι, κοντά στον Ναουσαίο Σταύρο Μήτσαλα. Για τους αλευρόμυλους με πέτρες κλείνει ο κύκλος. Βγαίνουν οι κυλινδρόμυλοι, τα μπουράτα. Ο Σταύρος Μήτσαλας συνταξιοδοτείται κι αναλαμ βάνω εγώ τον αλευρόμυλο για λίγο καιρό. Αυτή την περίοδο συχνά πυκνά εμφανίζεται ο Θωμάς Λόγγος με μια περίεργη συμπεριφορά ενός κυνη γημένου ανθρώπου. Έρχεται με ένα παλιό αμάξι Ρενό. Συχνά φέρνει την αρχόντισσα γυναίκα του κυρία Μίκα (Μαρία) και τα παιδιά του, την Ευ δοξία Εύη και τον ατίθασο Γρηγοράκη. Πολ λά ακούγονται από τον Μήτσαλα, ο οποίος κάθε 1860 ως το 1960. Εκατό ολόκληρα χρόνια όμως πως το πλοίο με τους θησαυρούς είχε πά ρει νερά, και βυθιζόταν και ο καπετάνιος αδίκως προσπαθεί. Τα σύννεφα συνεχώς φέρνουν καται γίδες από Νάουσα, Έδεσσα, Θεσσαλονίκη και οι βροντές δημιουργούν ένα αλαλούμ στην ψυχή του Θωμά Λόγγου. Κάποια στιγμή με είδε και μου έκανε νόημα να περάσω μέσα. Πάτησε ένα κουμπί και ήρθε το γλυκό πορτοκάλι. Με ρώτη σε πως πάμε στο κτήμα, τι κάνουν τα άλογα που είχε φέρει από τη Θεσσαλία για αναπαραγωγή του Ιπποδρόμου. Του είπα πως ο Σταύρος Μή τσαλας και εγώ ετοιμάσαμε πασχαλινά δώρα από το κτήμα, ένα αρνί και ένα καλάθι κόκκινα αυγά, βούτυρο αγελαδινό, φρέσκο. στην Νάουσα και Αφού έμαθε ότι το κτήμα είναι καλά με έστειλε έφερνε τα χαμπέρια, που δεν ήταν ευχάριστα για να πάω τα καλάθια στο σπίτι του στην Αγγελάκη. Σαββατοκύριακο ανέβαινε Νιάουστα 125 (ΟκτώβριοςΔεκέμβριος 2008) 17
Εκεί μου άνοιξε την πόρτα η κόρη του η Ευδ οξία, γικά του έξοδα. Είναι και η εποχή που βγήκε και μια συνομή λικη μου, νόστιμη κοπελίτσα, αφρά ο Σταύρος Μήτσαλας στη σύνταξη. τη, με ελεύ θερο το βλέμμα τη ς, ενώ εγώ ήμουν φοβισμένος, ντροπαλός. Άνοιξαν το η λεκτρικό ψυγείο και μου πρόσφερ αν πορτοκαλάδα κρύα. Πρ ώτη φορά είχα δει η λεκτρικό ψυγείο. Ε μείς στο χωριά δεν είχα με ούτε παγωνιέρα. Το μόνο δ ρ ο σε ρ ό νερό που πίναμε ήταν της στ άμνας. Τη ς έδω σα τα καλούδια και εκείνη με ευχα ρίστη σε θερμά. Κάπουκάπου με βλέπανε στο πρ όσωπό και μιλούσαν μια ξένη γλώ σσα μάνα και κόρη. Ποιος ξέ ρει τι να έλεγαν. Φ αντ άζομαι πώ ς έ βλε παν εκείνο το σταφιδιασμ ένο, χλωμό πρόσωπο από την κακουχία. Ένας ταλαίπωρος νέος που δεν χόρταινε τον ύπνο και κουρασμένο ς από τα βάρη που σήκωνε καθημερινά στην πλάτη του στον αλευρόμυλο. Τέλος με ξεπρο β ό δη σαν και με ευχα ρ ίστη σαν. Δ εν πέρασε όμως πολύ ς καιρός και ο Θ ωμάς Λόγγος εγκαταλείπει την Β. Ηρακλείου, τα γρ α φ εία, τα πολλά τη λέφωνα και έ ρχετ αι στο κτήμα να βρει καταφύγιο. Εκείνο τον καιρό στο χω ριό μας, όπως και σε όλα τα καμποχώρια υπήρχε μόνο ένα τηλέφωνο «γαργάρ α» με πίνακα και με βύσματα. Το είχε μια ανάπηρη κοπέλα η Βέτα. Με παρακάλεσε ο Θωμάς Λόγγο ς να πω στη τη λεφωνή τρια να μην μας φ ωνάζει όταν κάποιος καλεί και τον ζητά. Σαν νύχτωνε έκλεινε η ψυχή του. Εγώ φρ όντι ζα, πριν ανέβει πάνω στο δ ιώ ροφο κονάκι, που το είχαν κτίσει τούρκοι μπέη δες, ποιος ξέρει πότε, του άνοιγα το ραδιόφ ωνο να ακούσει ειδή σεις και μουσική. Ήταν ένα ραδιόφωνο μεγάλο, το είχε φ έρει το 1948 49 ο αδερφός του ο Μή τσο ς, μάρκας TELEFUNΚEN με ξη ρή μπαταρία μπέρ εκ. Νύχτες ολόκλη ρες περνούσαμε μαζί. Δεν ήθ ελε να με αφήσει μόνο. Ήθελε συνεχώς να αφηγείται ιστορίες από τη ζω ή του, λες κ εγώ ήμουν ο εξο μολόγος του. Άνο ιγε συχνά την καρ δ ιά του, την ψυχή του, και έ βγαζε όλα όσα είχε μέσα συσσωρευμένα. Τα λάθη του, αλλά και για εκείνου ς του ς λογιστάδες που τον είχαν κατακλέ ψ ει. Είχε αθώ α, απονή ρευτη ψυχή. Μου έλεγε συ χνά πω ς ήθ ελε να εξυγιάνει τα εργοστάσια με σύγχρονη ς τεχνο λογίας μηχανήματα, τ α δ ικά του και του Γρηγόρη Τσίτση, που κι εκείνος ερχόταν συχνά στο κτήμα και τον φρόντιζα εγώ. Το μεγά λο παράπονο και την ευ θύνη για την πτώση τους την χρέωνε στην κυβέρνηση της δ εξιάς στον Κ. Καραμανλή, διότι δ εν του ς χρηματοδότησε, αλλά έδω σε χρήματα στον νότο, στη γνωστή Π ειρ αϊκή Πατραϊκή και όχι στις βορειο ελλαδίτι κες βιομηχανίες Ναούση ς και Εδέσσης. Για λίγο Ω Θ ωμάς, που κάποτε ζού σε στην Ευ ρώπη, με καιρό ήρθ ε και η κυρία Μίκα. Μια καλομαθημέ Σεϊχηδεξ, με πλούτη και δόξα, τώρα έχει πέσει νη κυρία, κόρη βιομηχάνου από τις πλουσιότερες χαμη λά. Είναι ο γιο ς του Γαλάκη Λόγγου, είναι ο στην Ευρώπη. Όταν ήθ ελαν να μην καταλάβω εγγονός της Μαριγώς Μαλακούση, είναι εκείνος κάτι μιλούσαν Γαλλικά, Γ ερμανικά. που μετά που μετά την κατάρρευση της οικονομί τους είχαν βρ ει την λευτεριά τους. ας από πολέμους οι Γερμανοί ζητούν την οικονο μική του στήριξη. Ω Θ ωμάς Λόγγος, ο μοναδικός γαμπρός του Δημήτριου Τσίτση, με εργοστάσια και αμύθητα πλούτη, τώρα είν αι μόνος, μόνο με έναν και μοναδικό εργάτη του κτήματος. Έναν αδύναμο ολιγογρ άμματο νέο, μα εκείνος στηρί ζει τα πάντα σ' αυτόν. Ω Γρηγόρη ς Τσίτση ς, αδ ερφός τη ς Μίκας, ένας ω ρ αίος άνδ ρ ας, ψη λός, όπως και ο Θ ωμάς Λόγ γος, ήταν και εκείνος ένα ανθρ ωπάκι γύ ρω στα σαράντα χρόνια. Εκεί έ β ρ ισκε και εκείνος κα ταφύγιο από δ ικαστικούς κλη τή ρες, αφ ού είχε απλήρωτο το ε ργατοϋπαλληλικό προσωπικό και χίλιες άλλες υποχρεώσεις. Εγώ μαγειρ εύω και φροντίζω καθημερινά για τις ανάγκες που έχει. Στο κτήμα υπάρχουν ακόμα πλούτη. Κότες, πάπιες, χήνες και μερικές βελ τιωμένες αγελάδ ες με αρκετό γάλα. Υπάρχουν οπωροφόρα δέντ ρα και ο μύλο ς βγάζει ένα μικρό μεροκάματο, μα δεν φτάνει ούτε για τα λειτου ρ 18 Τα παιδιά Αν θυμάμαι καλά είχαν μπει στο εργοστάσιο αναγ καστικά δ ιαχειριστές, εγώ β έβαια τότε δεν είχα ιδέα τι σημαίνει αυτό. Ζ ού σα και εγώ την αγωνία τους και το δ ρά μα τους. Η καημένη, ~ συγχωρεμένη η μάνα μου, δεν τη ς έφτανε η δ ική Νιάουστα 125 (ΟκτώβριοςΔεκέμβριος 2008)
τη ς φτωχή οικογένεια, κάθ ε φορ ά που ζύ μωνε σειακό υ λικό και άλλα ιστορικά στοιχεία τη ς πε ψωμί, μας έδ ινε ένα πλαστ ό ζεστό από τον φούρ ριοχή ς Ρουμλουκιού και αυτό ο Θ εός με βοήθησε νο που μοσχομύριζε και μια πλάκα τυρ ί πρόβιο. να το πρ αγματοποιήσω. Κάποια στιγμή θ έλησα Μας έκανε πίτες με τσουκνίδ ες, γαλατόπιτες, κο να συναντή σω την οικογένεια Λόγγου και τον λοκυθόπιτες, που ο Θωμάς Λόγγος τρελαινόταν. Γρηγόρη Τσίτση. Τους αναζήτησα και βρεθήκα Εγώ είμαι το παιδί που προσπαθ εί να τους στηρί με μια μέρ α στο φτωχικό μου. Ήρθ ε η κόρη του ξει ακό μα και ηθικά. Πόσο όμως να τους βοηθή Θ ωμά Λόγγου η Ευδ οξία και ο θείος τη ς Γρη σω ; Ένα χω ρ ιατόπαιδο, άβγαλτο, ολιγογ ρά μ ματο γό ρη ς Τσίτση ς, ο οποίος ζού σε μόνο ς του στη είμαι στη δεκαετία για μήνες, Θ εσσαλονίκη με μια σύνταξη τη ς πείνας. Ήταν που τόσο τις είχε ανάγκη ένας ωραίος η λικιωμένο ς, με τρ εμάμενη φωνή δεν έπαιρνα τις 1950. Απλή ρωτος 25 δ ρχ. μα καθ αρό μυ αλό. Η Ευδοξία, μια ώ ριμη καλο η οικογένεια μου. Συχνά λέω στον Θ ωμά πως θέλω να μετανα στεύσω στη Γερμανία ή τον Καναδ ά. Δεν μπο ρούσα να περιμένω άλλο. Έξι αδ έρφια μικρότερα κρατημένη κυ ρία που πάλεψε και παλεύ ει ακό μα στη ζωή. Ήταν μια συνάντηση που μας έκανε όλου ς να περιμένουν τη βοήθεια μου, να προικίσω τις τέσ συγκινη θ ούμε, σερις αδ ερφ ές και να σπουδάσει ο αδερφός μου. Ένα παρ ελθόν που είχε μια όμορφη, παραμυ Εγώ έτσ ι κ αλλιώ ς έμεινα με εκείνα τα λίγα γράμ θ ένια ιστορία, σαν αυτές που ακούγαμε από τις ματα που έμαθ α ως την Πέμπτη τάξη του δημο γ ιαγιάδες μας, μια φορά και έναν καιρό, με Βα τικού σχο λείου το ανασκαλεύοντας το παρελθόν. 1948. Ήμουν πρ ωτότοκος γιος σιλιάδ ες και Πρίγκιπες.. Ο Γρηγόρη ς με έσφ ιγγε και έπρεπε να μείνω στην γεωργία. Είχα κάνει τα συνεχώς στην αγκαλιά του λέγοντας πω ς ποτέ χαρτιά μου στο Ευ ρέσεως Ε ργασίας στη Β έροια δεν με είχε ξεχάσει, αφού εγώ ήμουν ο τελευταί για την Δ. Γερμανία. Ήταν τότε που τ α τρ ένα, τα ος που τους στάθηκα ανθρώπινα στις δύ σκολες καρ άβ ια φό ρτωναν καθημερινά χιλιάδες κόσμο στιγμές τη ς δεκαετίας 1955 1960. Η Ευδοξία κάθε η λικί ας και φύλου, γ ια τις φ άμπρικες τη ς μου έδω σε ένα μέρος από το φωτογ ραφικό υλι Γερμανίας και του Β ελγίου τις στοές όπως έλεγε κό των ο ικογενειών Μ αλακούση, Πρ ωτοψάλτη, και το τρ αγούδι του Στέλιου Καζαντζίδη. Τελικά Λόγγου, Χατζηνικολάκη, Μ άρκου. Έτσ ι έκλεισε μετανάστευσα στην Αυ στ ρ ία, τη Δ. Γε ρ μανία, και αυτό το οδο ιπο ρ ικό στο μ ακρινό χρόνο με τις οι αφού έκανα τον κύκλο εκεί έμαθ α πω ς ο Θ ωμάς κογένειες Λόγγου και Τσίτση. είχε ξεπουλή σει όλα τα κτήματα, τον μύλο, το κο νάκι, ένα σπου δ αίο α ρχιτεκτονικό δη μιού ργη μα του 18 αιώνα, και δεν άφησε τίποτ α από εκείνα που είχαν αγοράσει οι γονείς του.. Εκείνο ς έγινε υπάλληλο ς στη βιομηχανία ζάχα ρης στη Λάρισα, ως χημικός μηχανικός, όπου και πέθανε. Λένε πως τα πλούτη και η δόξα δεν κρ ατάνε πάνω από έναν αιώνα. Φαίνεται πως έτσι είναι, 1860 1960, έν ας ολόκληρος αιώνας. Σήμε ρα που γ ράφ ω αυτές τις αρ άδ ες αναρωτιέμαι τι ήταν αυτή η οικογένεια. Ήταν έν ας μύθος; Ένας φωτεινός κομήτη ς που εμφ ανίστη κε, φ ώτισε την Τα χρόνια πέρασαν, εγώ γύ ρ ισα στην πατρίδα Ημαθία και χάθηκε στον ορίζοντ α, αφήνοντας μου και αφού έκανα έναν ακόμα δύ σκολο κύκλο πίσω μερικές μόνο αχτίδ ες ; Δεν γνω ρίζω... Ένα έγινα υπάλλη λος στην Ένωση Αγροτικών Συ μόνο πιστεύω, πως έκανα σαν άνθρωπος το χρέ νεταιρισμών Αλεξάνδ ρειας. Εκεί μου δό θη κε η ος μου σε αυτήν την οικογ ένεια, που μου έδωσε δυνατότη τα να εκπλη ρώ σω ένα όνειρ ο μου. Ν α ένα κομμάτι ψ ωμί στα δύ σκολα χρόνια. Το χρ έος περισυλλέξω και να δ ιασώ σω ότι είχε μείνει από μου στου ς ευεργέτες Λόγγου την πολιτική μας κληρονομιά, λαογραφ ικό μου κούση.. Νιάουστα 125 (ΟκτώβριοςΔεκέμβριος 2008) Τσίτση Μ αλα 19