Ευρωπαϊκά Κριτιρια για Κακοδιγθςθ ςτθν Eκπαίδευςθ Δαςκάλων και Επαγγελματιϊν που Εργάηονται με Άτομα με Δυςλεξία
Η Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ ευχαριςτεί κερμά τθν Ευρωπαϊκι Επιτροπι για τθν υποςτιριξι τθσ ςτθ χρθματοδότθςθ αυτοφ του φυλλαδίου. Αποτελεί μζροσ του EUPALT - Πρόγραμμα Δια Βίου Μάκθςθσ: Σο Ευρωπαϊκό Διαβατιριο για τθν Εκπαίδευςθ των Θεραπευτϊν/Δαςκάλων που δουλεφουν με Άτομα με Δυςλεξία (http://www.dyslexia-project.eu/). ε αυτό το ζγγραφο εκφράηονται μόνο οι απόψεισ των εκδοτϊν, και θ Ευρωπαϊκι Επιτροπι δεν φζρει καμία ευκφνθ για οποιαδιποτε χριςθ των πλθροφοριϊν που περιλαμβάνει το παρόν ζγγραφο. Εκδότθσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ - Διεκνισ Οργανιςμόσ για Ειδικζσ Μακθςιακζσ Δυςκολίεσ AISBL, 135 Chaussée de Tubize, 1440 Wauthier-Braine, Βζλγιο, www.eda-info.eu. υντάκτεσ: Katrina Cochrane (BDA, GB), Michael Kalmár (EDA, AUT), Oliver Weiss (ÖBVL, AUT) χεδιαςμόσ: FrederikeHofmann Ζκδοςθ: Prime Rate, Βουδαπζςτθ ISBN Αγγλικισ Ζκδοςθσ 978-3-902577-88-7 Απόδοςθ ςτα Ελλθνικά: Ηλιάννα Ντόκα (Μεταφράςτρια, ΜΑ ςτθ Μετάφραςθ) Απόδοςθ ςτα Ελλθνικά και Επιςτθμονικι Επιμζλεια Κειμζνου : Άννα Σςακαλάκθ (Ειδικι Παιδαγωγόσ, Τποψιφια Διδάκτωρ ςτθν Ψυχολογία τθσ Ανάγνωςθσ) Η απόδοςθ ςτα Ελλθνικά ζγινε υπόψιν τθσ Ελλθνικισ Εταιρίασ Δυςλεξίασ (Ιοφλιοσ 2014) Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2014
ΕΤΡΩΠΑΪΚΘ ΕΣΑΙΡΙΑ ΔΤΛΕΞΙΑ Παγκόςμιοσ Οργανιςμόσ για Ειδικζσ Μακθςιακζσ Δυςκολίεσ (AISBL) του Michael Kalmár, Προζδρου τθσ ΕΕΔ Η Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ (ΕΕΔ) είναι ζνασ Μθ Κυβερνθτικόσ Οργανιςμόσ (ΜΚΟ) που περιλαμβάνει εκνικζσ και τοπικζσ ενϊςεισ ατόμων με δυςλεξία και άλλεσ ειδικζσ μακθςιακζσ δυςκολίεσ, των γονζων τουσ, των επαγγελματιϊν και των ερευνθτϊν. Ιδρφκθκε και κακιερϊκθκε νομικά υπό τθ νομοκεςία του Βελγίου το 1987 ςτισ Βρυξζλλεσ ωσ μια διεκνισ μθκερδοςκοπικι εταιρία με εκπροςϊπουσ από δζκα εκνικζσ εταιρίεσ δυςλεξίασ. Είναι ζνα βιμα για τθ δυςλεξία και τθ φωνι των ατόμων με δυςλεξία ι Ειδικζσ Μακθςιακζσ Δυςκολίεσ', όπωσ αποκαλοφνται αλλιϊσ ςτθν Ευρϊπθ. Επί του παρόντοσ θ ΕΕΔ ζχει Ενεργά Μζλθ ςε τοπικό και εκνικό επίπεδο ςε 21 χϊρεσ τθσ ΕΕ κακϊσ επίςθσ και ςτθν Ελβετία, το αν Μαρίνο και τθ Νορβθγία αλλά και αφοςιωμζνεσ οργανϊςεισ-μζλθ. υνολικά ο αρικμόσ τουσ ανζρχεται ςε 38 οργανϊςεισ-μζλθ ςε 24 Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ. Η ΕΕΔ είναι ζνασ Μθ Κυβερνθτικόσ Οργανιςμόσ, ο οποίοσ επίςθμα ςχετίηεται με τθν UNESCO. Είναι μζλοσ του Ευρωπαϊκοφ Φόρουμ Ατόμων με Αναπθρία (EDF) κακϊσ επίςθσ διατθρεί υμβουλευτικό κακεςτϊσ με τθ Διεκνι Ομοςπονδία Ενϊςεων Βιβλιοκθκϊν (IFLA). φμφωνα με τεκμθριωμζνεσ επιςτθμονικζσ εκτιμιςεισ, το ςφνολο των Ευρωπαίων πολιτϊν με δυςλεξία και ειδικζσ μακθςιακζσ δυςκολίεσ περιλαμβάνει ζνα ποςοςτό ίςο με το 5-12% του πλθκυςμοφ, το οποίο ηει τθ ηωι του ςε ζναν κόςμο γενικά μθ-φιλικό προσ τα άτομα με δυςλεξία. Η δυςλεξία είναι θ πιο κοινι από τισ ειδικζσ μακθςιακζσ δυςκολίεσ, θ οποία προκαλεί δυςκολίεσ ςτθν αφομοίωςθ και χριςθ των ικανοτιτων του διαβάςματοσ, τθσ ορκογραφίασ και τθσ παραγωγισ λόγου κακϊσ και άλλων δεξιοτιτων που ςχετίηονται με τθν επικοινωνία. φμφωνα με ακαδθμαϊκζσ ζρευνεσ, άλλεσ μακθςιακζσ δυςκολίεσ όπωσ θ δυςφαςία θ δυςαρικμία, θ δυςπραξία και θ διαταραχι ελλειμματικισ προςοχισ ςυχνά ςυνυπάρχουν με τθ δυςλεξία. Μαηί αυτζσ οι δυςκολίεσ είναι κοινϊσ επονομαηόμενεσ ωσ ΔΤιδιαιτερότθτεσ οι οποίεσ ζχουν ςυντομογραφθκεί εδϊ ωσ 'ΔΤ'. Επομζνωσ, το ίδιο άτομο μπορεί να φζρει αρκετζσ από αυτζσ τισ ιδιαιτερότθτεσ. Είναι γενικά (και αδιαμφιςβιτθτα) γνωςτό και καταγεγραμμζνο πωσ ςτθν κοινωνία μασ οι πολιτιςμικζσ ικανότθτεσ τθσ ανάγνωςθσ και γραφισ βρίςκονται ανάμεςα ςτα πιο ςθμαντικά Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 3
προαπαιτοφμενα τθσ ατομικισ πολιτιςτικισ, κοινωνικισ και οικονομικισ ανάπτυξθσ και επιτυχίασ. Επιπλζον, ςε όλθ τθν Ευρϊπθ, θ γλωςςικι διαφορετικότθτα και οι πολυγλωςςικζσ ανάγκεσ, τα κοινωνικο-πολιτιςμικά υπόβακρα κακϊσ και οι εκπαιδευτικζσ ευκαιρίεσ επιφζρουν ςθμαντικι επίδραςθ ςτθν εκδιλωςθ των δυςκολιϊν και των επιλογϊν ςτθ ηωι για τα παιδιά, τουσ νζουσ και τουσ ενιλικεσ με ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ. Χωρίσ επαρκι γνϊςθ ςε αυτόν τον τομζα, θ αποτυχία ςτο ςχολείο, ςτθν εργαςία, τα γενικά επικοινωνιακά προβλιματα και ο κοινωνικόσ διαχωριςμόσ είναι κοινζσ απειλζσ, με πολφ γνωςτζσ ςυνζπειεσ ςτισ ηωζσ όςων αντιμετωπίηουν ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ, των οικογενειϊν τουσ και τθσ κοινωνίασ. θμαντικι πρόοδοσ ζχει επιτευχκεί όςον αφορά ςτισ διαδικαςίεσ που βοθκοφν ςτθν ζγκαιρθ διάγνωςθ τθσ δυςλεξίασ, ςτθν εκτίμθςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ τθσ παρζμβαςθσ και ςτθν ανάπτυξθ κατάλλθλθσ υποςτιριξθσ για άτομα με δυςλεξία ςε ςχολεία κακϊσ και ςτον χϊρο εργαςίασ. Παρά τα επιτεφγματα αυτά, θ δυςλεξία ακόμθ επιφζρει προβλιματα και προκλιςεισ ςε εκατομμφρια παιδιά και ενιλικεσ ανά τθν Ευρϊπθ. Αυτζσ οι προκλιςεισ απαιτοφν μεγάλεσ αλλαγζσ από τισ κυβερνιςεισ, τουσ νομοκζτεσ και τουσ οργανιςμοφσ ϊςτε να βελτιϊςουν τισ ςτάςεισ τουσ και τθν νομοκεςία, κακϊσ και να προωκιςουν τθ κετικι πρακτικι ςτθν εκπαίδευςθ και τον εργαςιακό χϊρο. Οι ερευνθτζσ αναγνωρίηουν ότι υπάρχουν πολλζσ πικανζσ αιτίεσ για κάκε ΔΤ-ιδιαιτερότθτα κακϊσ και για ςυνυπάρχουςεσ ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ γενετικισ. Δεν υπάρχει ςχζςθ μεταξφ του επιπζδου ευφυίασ ενόσ ατόμου, τθσ ατομικισ προςπάκειασ ι τθσ κοινωνικο-οικονομικισ κζςθσ και τθσ παρουςίασ δυςλεξίασ ι μιασ ΔΤ-ιδιαιτερότθτασ. τα ςυνζδρια, τισ ςυναντιςεισ και τα Ετιςια Καλοκαιρινά Κοινοτικά εμινάρια τθσ ΕΕΔ ςτο αν Μαρίνο, θ ΕΕΔ παρζχει ζνα βιμα για παρουςίαςθ των πιο πρόςφατων επιςτθμονικϊν ευρθμάτων πάνω ςε αυτόν τον τομζα, για τισ καλφτερεσ πρακτικζσ παρζμβαςθσ ςτον τομζα τθσ εκπαίδευςθσ και τθσ εξωςχολικισ προόδου κακϊσ επίςθσ για τθν ςυηιτθςθ των ανθςυχιϊν των ατόμων που αντιμετωπίηουν ΔΤ-Ιδιαιτερότθτεσ ςε Πανευρωπαικό επίπεδο. Ο κφριοσ ςτόχοσ τθσ ΕΕΔ είναι θ πλθροφόρθςθ των ατόμων, των πολιτικϊν, των νομοκετϊν, των ςυνδικάτων και των εμπορικϊν ςωματίων κακϊσ και των ομάδων πίεςθσ ςτθν Ευρϊπθ ςχετικά με τθν αναγκαιότθτα τθσ κετικισ υποςτιριξθσ αυτϊν που είναι δυςλεκτικοί ι ζχουν άλλεσ ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ ϊςτε να αποφευχκοφν οι αρνθτικζσ επιπτϊςεισ που προκαλοφνται από τθν ακατάλλθλθ εκπαίδευςθ και κατάρτιςθ, τθν χαμθλι αυτοεκτίμθςθ και τθν αποτυχία που μπορεί να οδθγιςουν ςε κοινωνικι αποξζνωςθ. Η ΕΕΔ, με τθν ευρεία γκάμα δραςτθριοτιτων τθσ, διευκολφνει τθν ανταλλαγι πλθροφοριϊν και 4 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
τθν ορκι πρακτικι μζςω τθσ διεκνοφσ δικτφωςθσ και των διεκνϊν πολιτικϊν πιζςεων. ε ςυνεργαςία με τισ οργανϊςεισ-μζλθ τθσ, θ ΕΕΔ πολεμά τθν προκατάλθψθ και τθν άγνοια για να εξαςφαλίςει τθν δυνατότθτα επίτευξθσ τθσ πλιρουσ δυνατότθτασ των ατόμων με δυςλεξία και άλλεσ ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ. ΚΟΠΟ Η Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ είναι ζνασ Ευρωπαϊκόσ οργανιςμόσ που λειτουργεί ωσ ομπρζλα για εκνικζσ και τοπικζσ ενϊςεισ ατόμων με δυςλεξία (και άλλεσ ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ), τουσ γονείσ των παιδιϊν, επαγγελματίεσ και ακαδθμαϊκοφσ ερευνθτζσ. Διευκολφνει τθν ανταλλαγι πλθροφοριϊν και ορκϊν πρακτικϊν μζςω τθσ διεκνοφσ δικτφωςθσ και των πολιτικϊν πιζςεων. ε ςυνεργαςία με τισ οργανϊςεισ-μζλθ τθσ, θ ΕΕΔ πολεμά τθν προκατάλθψθ και τθν άγνοια για να εξαςφαλίςει τθν δυνατότθτα επίτευξθσ τθσ πλιρουσ ανάπτυξθσ των δυνατοτιτων των ατόμων με δυςλεξία και άλλεσ ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ. ΟΡΑΜΑ Κάκε παιδί και ενιλικασ με δυςλεξία (και/ι ΔΤ-ιδιαιτερότθτεσ) ςτθν Ευρϊπθ ζχει δικαίωμα πρόςβαςθσ και κατάλλθλθσ υποςτιριξθσ και τθν ευκαιρία για πλιρθ επίτευξθ των δυνατοτιτων του ςτθν εκπαίδευςθ, τθν κατάρτιςθ, τθν εργαςία και τθ ηωι. Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 5
Περιεχόμενα Μάθημα Α: Βαςικζσ Γνϊςεισ για τθ Δυςλεξία/ Ειδικζσ Μακθςιακζσ Δυςκολίεσ (ΕΜΔ)/ Ειδικζσ Αναπτυξιακζσ Διαταραχζσ Ακαδθμαϊκϊν Δεξιοτιτων (όπωσ ορίηονται ςτο ICD-10, F81.-) 7 Μάθημα Β: Βαςικζσ Γνϊςεισ για τθν ανεμπόδιςτθ Ανάπτυξθ του Παιδιοφ 10 Μάθημα Γ: Γενικζσ Γνϊςεισ για το Ιςτορικό Τπόβακρο 16 Μάθημα Δ: Αξιολόγθςθ και Εκτίμθςθ 22 Μάθημα Ε: Μορφζσ Παρζμβαςθσ και Τποςτιριξθσ 26 Μάθημα Σ: Εξζλιξθ των Ατομικϊν Δυνατοτιτων του Εκπαιδευτικοφ 32 Μάθημα Η: Πρακτικι Άςκθςθ 35 1 ε αυτό το ζγγραφο, τα άτομα που αντιμετωπίηουν δυςκολίεσ κα αναφζρονται ωσ μακθτζσ, ανεξαρτιτωσ τθσ κζςθσ που κατζχουν ςτθν κοινωνία ωσ παιδιά, μακθτζσ, ζφθβοι, μακθτευόμενοι, φοιτθτζσ ι ενιλικεσ. 2 Αυτζσ οι δυςκολίεσ εκμάκθςθσ και χριςθσ του γραπτοφ λόγου κα αναφζρονται γενικά ωσ «F81.-» ςε αυτό το ζγγραφο. 6 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Μάθημα Α Βαςικζσ Γνϊςεισ για τθ Δυςλεξία/ Ειδικζσ Μακθςιακζσ Δυςκολίεσ (ΕΜΔ)/ Ειδικζσ Αναπτυξιακζσ Διαταραχζσ Ακαδθμαϊκϊν Δεξιοτιτων (όπωσ ορίηονται ςτο ICD-10, F81.-) Βαςικά Μαθηςιακά Αποτελζςματα Α1 Γνϊςθ του χετικοφ Ιςτορικοφ Τπόβακρου Α2 Οριςμοί και Περιγραφζσ Α3 Επαγγελματικι Εναςχόλθςθ με Διαφορετικζσ Εκδθλϊςεισ του υνδρόμου Α4 Διάδοςθ και υχνότθτα Α5 Αιτιολογία Α6 υνυπάρχουςεσ υνκικεσ Α1 του χετικοφ Ιςτορικοφ Τπόβαθρου Η φφςθ του F81.-από ιςτορικισ πλευράσ Ικανότθτα διαφοροποίθςθσ μεταξφ παλαιότερων και ςφγχρονων κεωριϊν Παροχι πλθροφοριϊν ςε γονείσ και ενδιαφερόμενουσ με ευαιςκθςία και κατανόθςθ Α2 Οριςμοί και Περιγραφζσ φγχρονεσ κεωρίεσ τθσ ανεμπόδιςτθσ εξζλιξθσ τθσ γλϊςςασ, τθσ εξζλιξθσ και τθσ χριςθσ δεξιοτιτων ανάγνωςθσ και αρικμθτικισ Διαφορζσ ςχετικά με τθν απόκτθςθ και χριςθ αυτϊν των δεξιοτιτων ςτουσ μακθτζσ Ερμθνεία βάςει τεκμθρίων των διαφορετικϊν επιπζδων ανάπτυξθσ και τθσ εκδιλωςισ τουσ ςτουσ μακθτζσ Αξιολόγθςθ και κριτικι ςκζψθ πάνω ςτισ παρεκκλίςεισ από τθν ανεμπόδιςτθ εξζλιξθ βάςει ενόσ εφρουσ κεωρθτικϊν απόψεων ςχετικϊν με τθν απόκτθςθ και χριςθ δεξιοτιτων ανάγνωςθσ και γραφισ και τα χαρακτθριςτικά του F81.- Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 7
A3 Επαγγελματική Εναςχόληςη με διαφορετικζσ Εκδηλϊςεισ του υνδρόμου Κατανόθςθ τθσ ζκταςθσ και του βάκουσ του F81.- και των κοινωνικϊν, περιβαλλοντικϊν και αναπτυξιακϊν επιπτϊςεϊν του ςτθν παιδικι θλικία, τθν εφθβεία και τθν ενιλικθ ηωι Δθμιουργία και αξιολόγθςθ ενόσ εξατομικευμζνου δομθμζνου, διαδοχικοφ, πολυ-αιςκθτθριακοφ μακθςιακοφ προγράμματοσ και ανάλογθ ρφκμιςθ τθσ διδαςκαλίασ ςτο ςχολικό περιβάλλον μζςα ςτα πλαίςια των αντίςτοιχων προγραμμάτων ςπουδϊν Ικανότθτα ςυνεχοφσ τροποποίθςθσ των παρεμβάςεων ςφμφωνα με τθν εκτίμθςθ των ατομικϊν αναγκϊν και τθν αξιολόγθςθ τθσ παρζμβαςθσ Α4 Διάδοςη και υχνότητα Γνϊςθ και κατανόθςθ του κοινωνικο-πολιτιςμικοφ και κοινωνικο-οικονομικοφ ιςτορικοφ υπόβακρου του F81.- Κατανόθςθ τθσ αντίςτοιχθσ ερευνθτικισ βιβλιογραφίασ Γνϊςθ των επιπτϊςεων αυτϊν των παραγόντων ςτθν εκπαίδευςθ, τθ ςυνεχόμενθ κατάρτιςθ, τα ςοφρωνιςτικά ιδρφματα και τθν ευρφτερθ κοινωνία Α5 Αιτιολογία Εξοικείωςθ με τισ ερευνθτικζσ εξελίξεισ πάνω ςτθν αιτιολογία του F81.- Κριτικι εκτίμθςθ των ερευνθτικϊν εξελίξεων και του βακμοφ ςτον οποίο είναι ςχετικζσ με τθν εργαςία με μακθτζσ ςε επαγγελματικό επίπεδο Ικανότθτα και κζλθςθ για επαρκι εφαρμογι των νζων ερευνθτικϊν ευρθμάτων ςτον τομζα ϊςτε να διεξαχκοφν και να αξιολογθκοφν οι παρεμβάςεισ 8 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Α6 υνυπάρχουςεσ υνθήκεσ Γνϊςθ των κοινωνικϊν, ςυναιςκθματικϊν και ςυμπεριφοριςτικϊν δυςκολιϊν που μπορεί να αντιμετωπίηουν οι μακθτζσ με ςυγκεκριμζνεσ μακθςιακζσ δυςκολίεσ Ανάπτυξθ μεκόδων εξζλιξθσ του προςωπικοφ για παρεμβάςεισ που λαμβάνουν υπόψθ αυτά τα κζματα Επαγγελματικι αρτιότθτα ςε ςχζςθ με τα νομικά και θκικά κζματα που αφοροφν αυτζσ τισ δυςκολίεσ οι οποίεσ επθρεάηουν άτομα με F81.- Επαγγελματιςμόσ όςον αφορά ςτθ κατανόθςθ των επιπτϊςεων που επιφζρουν οι ςυναιςκθματικζσ, ςυμπεριφοριςτικζσ και κοινωνικζσ δυςκολίεσ Αποτελεςματικι επικοινωνία με επαγγελματίεσ ςχετικϊν τομζων μζςω προφορικϊν και γραπτϊν αναφορϊν ςχετικά με τισ ανάγκεσ και επιτυχίεσ ατόμων με F81.- Πλθροφόρθςθ εκπαιδευτικϊν και γονζων με τρόπο που να λαμβάνει υπόψθ το ςυμφζρον του μακθτι Δθμιουργία κατάλλθλων μοντζλων διδαςκαλίασ και εκμάκθςθσ, και εκπαίδευςθ του προςωπικοφ ςτα δικά τουσ αλλά και ςε άλλα εκπαιδευτικά ιδρφματα ςε ςχζςθ με τισ ςυνυπάρχουςεσ ςυνκικεσ Επαρκισ προετοιμαςία εξειδικευμζνων αναφορϊν που προορίηονται για εκπαιδευτικοφσ ειδικισ αγωγισ και άλλουσ ενδιαφερόμενουσ (επαγγελματίεσ και μθ) που αςχολοφνται με τθν υποςτιριξθ αυτϊν των ατόμων, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ παροχισ ςυμβουλϊν Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 9
Μάθημα Β Βαςικζσ Γνϊςεισ για τθν ανεμπόδιςτθ Ανάπτυξθσ του Παιδιοφ Βαςικά Μαθηςιακά Αποτελζςματα Β1 Εγκζφαλοσ Β2 Αιςκθτθριακι Ανάπτυξθ και Αιςκθτθριακι Ενςωμάτωςθ Β3 Ανάπτυξθ τθσ Αντίλθψθσ Β4 Ανάπτυξθ των αδρϊν και λεπτϊν κινθτικϊν ικανοτιτων Β5 Ανάπτυξθ Δεξιοτιτων Προφορικισ Επικοινωνίασ Β6 Ανάπτυξθ Δεξιοτιτων Γραπτισ Ζκφραςθσ Β7 Μνιμθ Β8 Αυτοεκτίμθςθ Β9 Παροχι Κινιτρων Β10 Προςοχι και υγκζντρωςθ Β11 Δι-/Πολυγλωςςία Β1 Εγκζφαλοσ Γνϊςθ γενικισ καταςκευισ του εγκεφάλου και επεξεργαςίασ των πλθροφοριϊν Γνϊςθ του ρόλου οριςμζνων περιοχϊν του εγκεφάλου ςε ςχζςθ με τθν απόκτθςθ τθσ ικανότθτασ ανάγνωςθσ και γραφισ (π.χ. πίςω αριςτερι περιοχι του εγκεφάλου) Γνϊςθ τθσ διαδικαςίασ επεξεργαςίασ των νευρωνικϊν πλθροφοριϊν κατά τθ διάρκεια τθσ ανάγνωςθσ και τθσ γραφισ Επαρκισ γνϊςθ τθσ ζρευνασ ςχετικά με τον εγκζφαλο και ενςωμάτωςθ αυτϊν των ευρθμάτων ςε καταςτάςεισ μάκθςθσ και παρζμβαςθσ Δθμιουργία μακθςιακϊν ευκαιριϊν οι οποίεσ λαμβάνουν υπόψθ τα ςφγχρονα ευριματα τθσ ζρευνασ για τον εγκζφαλο Εξιγθςθ βαςικϊν λειτουργιϊν του εγκεφάλου ςε άτομα με F81.- ι ςε ενδιαφερόμενουσ (γονείσ, δαςκάλουσ,...) 10 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Β2 Αιςθητηριακή Ανάπτυξη και Αιςθητηριακή Ενςωμάτωςη Γνϊςθ ςχετικά με τθν ανάπτυξθ διαφορετικϊν αιςκθτθριακϊν καναλιϊν (οπτικϊν, ακουςτικϊν, φωνολογικϊν, απτικϊν ιδιοδεκτικϊν, αικουςαίων) Γνϊςθ ςχετικά με τθν πολφτροπθ και διαδοχικι αιςκθτθριακι αντίλθψθ (π.χ. ςε ςχζςθ με τισ λειτουργίεσ αντίλθψθσ ςτον κροταφικό φλοιό) Ικανότθτα περιγραφισ διεξόδων και αναπτυξιακϊν κακυςτεριςεων που ςχετίηονται με τισ αιςκθτθριακζσ λειτουργίεσ και τουσ ποικίλουσ διαδοχικοφσ τομείσ, ιδωμζνων από τθν πλευρά τθσ ενςωμάτωςθσ αιςκθτθριακϊν διαδρομϊν Εφαρμογι πολυτροπικϊν ερεκιςμάτων κατά τθ διάρκεια εξειδικευμζνθσ διδαςκαλίασ και παρεμβάςεων Παροχι ςυγκεκριμζνων και ςαφϊν αςκιςεων για τθν κινθτοποίθςθ πολυτροπικισ και διαδοχικισ επεξεργαςίασ πλθροφοριϊν και τθν ενςωμάτωςθ των αιςκθτθριακϊν διαδρομϊν Ενεργοποίθςθ διαδικαςιϊν μεταφοράσ όςων ζχουν δουλευτεί κατά τισ παρεμβάςεισ ςτθν κακθμερινι ηωι και ςε φυςικά μακθςιακά περιβάλλοντα Επεξιγθςθ και μετάδοςθ τθσ ςπουδαιότθτασ του αιςκθτθριακοφ ςυςτιματοσ ςτουσ μακθτζσ Επικοινωνία αυτϊν των πλθροφοριϊν με τζτοιο τρόπο ϊςτε να γίνουν αιςκθτζσ και κατανοθτζσ Ειδικότερα πρζπει να λθφκοφν υπόψθ διζξοδοι και ικανότθτεσ των μακθτϊν και των προςϊπων που ςχετίηονται με αυτοφσ (π.χ. τουσ δαςκάλουσ, τουσ γονείσ,...) Β3 Ανάπτυξη τησ Αντίληψησ Γνϊςθ ςχετικά με τθν ανάπτυξθ των διαφορετικϊν περιοχϊν αντίλθψθσ Ειδικι γνϊςθ ιδιαίτερα ςχετικά με τισ διαταραχζσ τθσ ακοισ, τθσ φωνολογικισ επεξεργαςίασ, τθσ φωνολογικισ ενεργοφ μνιμθσ, τθσ Σαχείασ Αυτοποιθμζνθσ Κατονομαςίασ (Rapid Automatized Naming) και τθσ αντίλθψθσ των κατθγοριϊν των φωνθμάτων Ικανότθτα αξιολόγθςθσ του βακμοφ ανάπτυξθσ των διαφορετικϊν τομζων αντίλθψθσ Ικανότθτα χριςθσ βαςικϊν εργαλείων για τθν αξιολόγθςθ των ικανοτιτων αντίλθψθσ Μεταφορά γνϊςθσ ςχετικά με το ςφςτθμα αντίλθψθσ ςε αςκιςεισ, υποςτιριξθ και παρζμβαςθ Κατανοθτι εξιγθςθ τθσ ςπουδαιότθτασ των διαδικαςιϊν αντίλθψθσ ςε μακθτζσ και ενδιαφερόμενουσ Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 11
Β4 Ανάπτυξη των αδρϊν και λεπτϊν κινητικϊν ικανοτήτων Γνϊςθ ςχετικά με τθν ανάπτυξθ λεπτϊν και αδρϊν κινθτικϊν δεξιοτιτων Ειδικι γνϊςθ ςχετικά με τον περιοριςμζνο ςυντονιςμό κινιςεων Γνϊςθ ςχετικά με τθν πλευρίωςθ Ειδικι γνϊςθ ςχετικά με τον οπτικο-κινθτικό ςυντονιςμό και το ςυντονιςμό οφκαλμοφ-χειρόσ Ειδικι γνϊςθ ςχετικά με τισ χωρικζσ ικανότθτεσ Ικανότθτα αξιολόγθςθσ του βακμοφ ανάπτυξθσ των λεπτϊν και αδρϊν ικανοτιτων κίνθςθσ Ικανότθτα χριςθσ βαςικϊν εργαλείων για αξιολόγθςθ των κινθτικϊν και άλλων ςχετικϊν δεξιοτιτων Μεταφορά γνϊςθσ ςχετικά με τθν ανάπτυξθ κινθτικϊν δεξιοτιτων ςε ειδικζσ αςκιςεισ και υποςτιριξθ Διαρκισ παρακίνθςθ μακθτϊν να κάνουν κεραπευτικζσ αςκιςεισ Επεξιγθςθ ςτουσ μακθτζσ τθσ ςπουδαιότθτασ των λεπτϊν και αδρϊν κινθτικϊν δεξιοτιτων για το F81.- Β5 Ανάπτυξη Δεξιοτήτων Προφορικήσ Επικοινωνίασ Γνϊςθ ςχετικά με τθν ανεμπόδιςτθ ανάπτυξθ τθσ πρϊτθσ γλϊςςασ Γνϊςθ ςχετικά με τα προ-ςτάδια και τα ςτάδια τθσ γλωςςικισ ανάπτυξθσ ςε επίπεδο ζκφραςθσ και αντίλθψθσ εξωτερικϊν γλωςςικϊν ερεκιςμάτων Γνϊςθ ςχετικά με τθν μθ-λεκτικι επικοινωνία Γνϊςθ ςχετικά με τισ κοινωνιολογικζσ επιρροζσ ςτθ γλωςςικι ανάπτυξθ Ικανότθτα αξιολόγθςθσ του ςταδίου γλωςςικισ ανάπτυξθσ του μακθτι Ικανότθτα χριςθσ βαςικϊν εργαλείων για περιγραφι ςταδίων τθσ διαδικαςίασ γλωςςικισ ανάπτυξθσ (ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ μθλεκτικισ ςυμπεριφοράσ) Μεταφορά γνϊςθσ θ οποία ςχετίηεται με τθ γλωςςικι ανάπτυξθ ςτισ αςκιςεισ και/ι ςτθν παρζμβαςθ Πλθροφόρθςθ των ενδιαφερομζνων για τα προβλιματα τθσ γλωςςικισ ανάπτυξθσ Πλθροφόρθςθ και ςυμμόρφωςθ των ενδιαφερομζνων με άλλεσ πικανϊσ απαραίτθτεσ διαδικαςίεσ υποςτιριξθσ (π.χ. λογοκεραπεία, πακογλωςςολογία, λογοπεδικι,...) 12 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Β6 Ανάπτυξη Δεξιοτήτων Γραπτήσ Ζκφραςησ Γνϊςθ κεωριϊν ςχετικά με τθν ανάπτυξθ δεξιοτιτων γραπτισ ζκφραςθσ Γνϊςθ ςχετικά με τα ςτάδια και τα προαπαιτοφμενα τθσ ανάπτυξθσ των δεξιοτιτων γραπτισ ζκφραςθσ και των ςτρατθγικϊν που χρθςιμοποιοφνται ςε κάκε ςτάδιο Γνϊςθ ςχετικά με τθν ςπουδαιότθτα τθσ ικανότθτασ να ακολουκείται μια λογικι αλλθλουχία, των χωρικϊν ικανοτιτων και τθσ επίδραςθσ των κινθτικϊν δεξιοτιτων ςτθ γραφι Ικανότθτα αξιολόγθςθσ του ςταδίου ανάπτυξθσ τθσ γραπτισ ζκφραςθσ (π.χ. ςτάδιο ορκογραφίασ) Ικανότθτα χριςθσ βαςικϊν εργαλείων για αξιολόγθςθ του ςταδίου ανάπτυξθσ τθσ γραπτισ ζκφραςθσ Μεταφορά γνϊςθσ που ςχετίηεται με τθν απόκτθςθ δεξιοτιτων γραπτισ ζκφραςθσ ςτισ αςκιςεισ και/ι ςτθν παρζμβαςθ Παρακίνθςθ των μακθτϊν με τρόπο που να αναλογεί ςτο αντίςτοιχο ςτάδιο γραφισ ϊςτε να αποφευχκεί μελλοντικι αποκλίνουςα ςυμπεριφορά Πλθροφόρθςθ των ενδιαφερομζνων ωσ προσ τθν εξειδίκευςθ ςε ςχζςθ με το γραπτό λόγο ςτο F18.- Κακοδιγθςθ των ενδιαφερομζνων ϊςτε να αποδζχονται προιόντα γραφισ που αντιςτοιχοφν ςτθ ςυγκεκριμζνθσ φάςθ ανάπτυξθσ Β7 Μνήμη Γνϊςθ ςχετικά με τουσ διαφορετικοφσ τφπουσ μνιμθσ και τισ αντίςτοιχεσ αρχζσ λειτουργίασ τουσ Γνϊςθ ςχετικά με ςυγκεκριμζνεσ προκλιςεισ που αφοροφν τθ μνιμθ και παρατθροφνται ςε άτομα με F81.- Ικανότθτα αξιολόγθςθσ λειτουργίασ διάφορων τφπων μνιμθσ Ικανότθτα ενςωμάτωςθσ αςκιςεων που ζχουν ωσ ςτόχο τθ μνιμθ ςτθ διαδικαςία μάκθςθσ/παρζμβαςθσ Να δείχνει ενςυναίςκθςθ ωσ προσ τισ διάφορεσ δυςκολίεσ που αντιμετωπίηουν οι μακθτζσ ςε ςχζςθ με τθ μνιμθ Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 13
Β8 Αυτοεκτίμηςη Γνϊςθ τθσ ςυςχζτιςθσ μεταξφ ψυχολογικϊν διαδικαςιϊν και πιο ςυγκεκριμζνα τθσ αυτοεκτίμθςθσ, τθσ κλίψθσ και των ικανοτιτων γραφισ και ανάγνωςθσ Γνϊςθ τεχνικϊν αντιμετϊπιςθσ του άγχουσ και ενκάρρυνςθσ Γνϊςθ δευτερογενϊν κοινωνικϊν, ςυναιςκθματικϊν και ςυμπεριφοριςτικϊν δυςκολιϊν Γνϊςθ του κινδφνου κοινωνικισ αποξζνωςθσ Ικανότθτα δθμιουργίασ καταςτάςεων ςτισ οποίεσ ο μακθτισ μπορεί να βιϊςει εμπειρίεσ τόνωςθσ τθσ αυταξίασ και αυτεπάρκειασ Ικανότθτα διεξαγωγισ αςκιςεων με τον μακθτι για μείωςθ του άγχουσ Ικανότθτα ςυμβουλευτικισ υποςτιριξθσ για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ κοινωνικισ αποξζνωςθσ Ικανότθτα επιςιμανςθσ των δυνατοτιτων και ικανοτιτων των μακθτϊν Επικοινωνία με ςεβαςμό και με ςκοπό τθν ενκάρρυνςθ Παροχι μακθςιακϊν περιβαλλόντων που μειϊνουν το άγχοσ Παροχι τθσ δυνατότθτασ ςτουσ μακθτζσ να βιϊνουν επιτυχίεσ Β9 Παροχή Κινήτρων Γνϊςθ τθσ ςπουδαιότθτασ τθσ παροχισ κινιτρων που ςχετίηονται με τθν ανάπτυξθ και χριςθ τθσ γραφισ και τθσ ανάγνωςθσ Γνϊςθ βαςικϊν κεωριϊν για τθν παροχι κινιτρων και για το επίκτθτο αίςκθμα αδυναμίασ Ικανότθτα δθμιουργίασ παρακινθτικϊν μακθςιακϊν ςυνκθκϊν Ικανότθτα ενκάρρυνςθσ και διδαςκαλίασ ςτρατθγικϊν μάκθςθσ που ςτοχεφουν ςτθν επιτυχία Ικανότθτα να δίνεται ζμφαςθ ςτισ διεξόδουσ και τισ δυνατότθτεσ Γνϊςθ των προςόντων που διακζτει ο ςυγκεκριμζνοσ εκπαιδευτικόσ που εργάηεται με τουσ μακθτζσ 14 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Β10 Προςοχή και υγκζντρωςη Γνϊςθ κεωριϊν, λειτουργιϊν και μθχανιςμϊν προςοχισ και διαδικαςιϊν ςυγκζντρωςθσ για τθ γραφι και τθν ανάγνωςθ Γνϊςθ των επιδράςεων τθσ Διαταραχισ Ελλειμματικισ Προςοχισ-Τπερκινθτικότθτασ (ΔΕΠ/ΔΕΠ-Τ) και άλλων αναπτυξιακϊν διαταραχϊν Γνϊςθ προγραμμάτων υποςτιριξθσ που ζχουν ωσ ςτόχο τθν αφξθςθ τθσ προςοχισ Ικανότθτα αξιολόγθςθσ τθσ προςοχισ και τθσ ςυγκζντρωςθσ κατά τθ διάρκεια τθσ γραφισ και τθσ ανάγνωςθσ Ικανότθτα δθμιουργίασ μακθςιακϊν περιβαλλόντων που ευνοοφν τθν προςοχι και τθν ςυγκζντρωςθ Ικανότθτα διεξαγωγισ αςκιςεων που ενιςχφουν τθν προςοχι και/ι τθν ςυγκζντρωςθ Ικανότθτα αναςτοχαςμοφ των προςωπικϊν αντιλιψεων και τθσ ςυγκζντρωςθσ και, ςε περίπτωςθ ςοβαροφ προβλιματοσ προςοχισ και ςυγκζντρωςθσ, εξζταςθ τθσ πικανότθτασ ψυχοκεραπευτικισ και φαρμακευτικισ παρζμβαςθσ, π.χ. ςε περιπτϊςεισ ΔΕΠ/ΔΕΠ-Τ Εξζταςθ τθσ πικανότθτασ να ςυμπεριλθφκεί και θ οικογζνεια ςτθν παρζμβαςθ για τθ μείωςθ του άγχουσ Β11 Δι-/Πολυγλωςςία Γνϊςθ των επιπτϊςεων τθσ δι/πολυγλωςςίασ και/ι τθσ γλϊςςασ ςτόχου πάνω ςτο F81.- Εκτεταμζνθ γνϊςθ κανόνων γραμματικισ και ορκογραφίασ τθσ γλϊςςασ ςτόχου Γνϊςθ βαςικϊν κανόνων γραμματικισ και ορκογραφίασ τθσ πρϊτθσ γλϊςςασ Ικανότθτα ανίχνευςθσ ςυγκεκριμζνων δυςκολιϊν που ςχετίηονται με τθν ανάγνωςθ και τθ γραφι μιασ γλϊςςασ ςτόχου Ικανότθτα παροχισ κατανοθτϊν και απλϊν εξθγιςεων των βαςικϊν ορκογραφικϊν και γραμματικϊν κανόνων μιασ γλϊςςασ ςτόχου Ικανότθτα ςφλλθψθσ και διδαςκαλίασ επιτυχθμζνων ςτρατθγικϊν μάκθςθσ Ικανότθτα αναςτοχαςμοφ επάνω ςτθ γλϊςςα του ατόμου και ςτισ διαφορζσ ςε ςχζςθ με άλλεσ γλϊςςεσ υνεργαςία με άλλουσ επαγγελματίεσ και εκπαιδευτικοφσ ειδικισ αγωγισ (π.χ. μζςα ςε μια διεπιςτθμονικι ομάδα, εφόςον είναι αναγκαίο) Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 15
Μάθημα Γ Γενικζσ Γνϊςεισ για το Ιςτορικό Τπόβαθρο Βαςικά Μαθηςιακά Αποτελζςματα Γ1 Αίτια Ειδικϊν Μακθςιακϊν Δυςκολιϊν Γ2 Κατανόθςθ Ψυχολογικϊν αναφορϊν (και αναφορϊν από άλλουσ ςχετικοφσ κλάδουσ) Γ3 Οι (διάφορεσ) χζςεισ μεταξφ Προφορικοφ και Γραπτοφ Λόγου (ςτθ Μθτρικι Γλϊςςα και τισ Γλϊςςεσ τόχουσ) Γ4 Μοντζλα Ανάγνωςθσ Γ5 Γραφι Γ6 Διδαςκαλία και Μάκθςθ Γ7 Νζα Μζςα (Σεχνολογία Πλθροφοριϊν και Επικοινωνίασ *ICT+) Γ8 Απαιτιςεισ Προγράμματοσ πουδϊν Γ9 Αντιμετϊπιςθ υνκθκϊν Εξζταςθσ Γ10 Τλικά και Προγράμματα Διδαςκαλίασ και Μάκθςθσ για μακθτζσ με F81.- Γ11 Μάκθςθ ςε Άλλα Αντικείμενα Γ1 Αίτια Ειδικϊν Μαθηςιακϊν Δυςκολιϊν Γνϊςθ ςχετικά με διάφορουσ παράγοντεσ (βιολογικοφσ, περιβαλλοντικοφσ, κοινωνικοφσ και αίτια που ςυνειςφζρουν ςτθν εμφάνιςθ μακθςιακϊν δυςκολιϊν: - γενικά χαμθλι γνωςτικι ικανότθτα π.χ. Γενικι Μακθςιακι Διαταραχι, - ςωματικζσ αναπθρίεσ (ςυμπεριλαμβανομζνων των αιςκθτθριακϊν ελλειμάτων), - ειδικζσ γνωςτικζσ διαταραχζσ, - πρωτογενείσ ςυναιςκθματικζσ δυςκολίεσ, - κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντεσ Αναγνϊριςθ γενικϊν και ςυγκεκριμζνων χαρακτθριςτικϊν των μακθτϊν με μακθςιακζσ δυςκολίεσ Ανίχνευςθ και αξιολόγθςθ των μακθςιακϊν δυςκολιϊν χρθςιμοποιϊντασ ενδείξεισ για τθν ταυτοποίθςθ διαφορετικϊν αιτιϊν Εκτίμθςθ τθσ ςπουδαιότθτασ τθσ εφαρμογισ τεκμθριωμζνων πρακτικϊν ςτθ δουλειά ενόσ επαγγελματία 16 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Γ2 Κατανόηςη Ψυχολογικϊν αναφορϊν (και αναφορϊν από άλλουσ ςχετικοφσ κλάδουσ) Γνϊςθ ςχετικά με τουσ διαφορετικοφσ κλάδουσ που αςχολοφνται με τισ μακθςιακζσ δυςκολίεσ (ψυχολογία, νευρολογία, ειδικι αγωγι κλπ.) και με διεπιςτθμονικζσ προςεγγίςεισ Κατανόθςθ ςυγκεκριμζνων παραπεμπτικϊν αποφάςεων, ορολογίασ, αναφορϊν και αξιόπιςτθ ερμθνεία τουσ Κατανόθςθ τθσ ορολογίασ άλλων κλάδων Ικανότθτα ανάλυςθσ ψυχολογικϊν αναφορϊν και αναφορϊν από άλλουσ κλάδουσ και ενςωμάτωςθσ των νζων πλθροφοριϊν ςτισ προςωπικζσ πρακτικζσ Να ενεργεί ενςυνείδθτα και αναςτοχαςτικά χρθςιμοποιϊντασ πλθροφορίεσ από ςχετικοφσ κλάδουσ Χειριςμόσ τζτοιων πλθροφοριϊν ωσ εμπιςτευτικζσ Γ3 Οι (διάφορεσ) χζςεισ μεταξφ Προφορικοφ και Γραπτοφ Λόγου (ςτη Μητρική Γλϊςςα και τισ Γλϊςςεσ τόχουσ) Γνϊςθ ςχετικά με: - τθν ανεμπόδιςτθ διαδικαςία ανάπτυξθσ του προφορικοφ και γραπτοφ λόγου - δομικά χαρακτθριςτικά του προφορικοφ λόγου - δομικά χαρακτθριςτικά του γραπτοφ λόγου Κατανόθςθ των διαφορετικϊν ςχζςεων μεταξφ προφορικοφ και γραπτοφ λόγου ςτισ διαφορετικζσ γλϊςςεσ μζςα ςε ζνα πολυγλωςςικό περιβάλλον μάκθςθσ Ικανότθτα ανάπτυξθσ εξατομικευμζνων ςχεδίων μάκθςθσ/ διδακτικϊν τεχνικϊν βάςει τθσ γνϊςθσ τθσ αντιςτοιχίασ γραφιματοσ και ςτθ μθτρικι γλϊςςα και τθ γλϊςςα ςτόχο Ικανότθτα παροχισ εφλυπτθσ εξιγθςθσ των βαςικϊν γλωςςολογικϊν γνϊςεων (π.χ. φωνθτικι, φωνολογία και μορφολογία) ςε άτομα με F81.- και ςε ενδιαφερόμενουσ Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 17
Γ4 Μοντζλα Ανάγνωςησ Γνϊςθ ςχετικά με τθν ανεμπόδιςτθ και τθν διαταραγμζνθ ανάπτυξθ τθσ ικανότθτασ ανάγνωςθσ Κατανόθςθ μοντζλων ανάγνωςθσ: - Μοντζλο ανάγνωςθσ «Από κάτω προσ τα πάνω» - Μοντζλο ανάγνωςθσ «Από πάνω προσ τα κάτω» - Διαδραςτικό μοντζλο ανάγνωςθσ Αξιολόγθςθ ατομικϊν διαδικαςιϊν ανάγνωςθσ βάςει αυτϊν των κεωριϊν Δόμθςθ τθσ διδακτικισ/μακθςιακισ διαδικαςίασ με βάςθ τθν κατανόθςθ τθσ περιπλοκότθτασ τθσ αναγνωςτικισ διαδικαςίασ Ικανότθτα ςταδιακισ ανάπτυξθσ διαφορετικϊν ικανοτιτων: ξεκινϊντασ από το επίπεδο τθσ ςυλλαβισ/ τθσ ζναρξθσ-ρίμασ/ του φωνιματοσ και καταλιγοντασ ςτθν αναγνϊριςθ λζξεων και ςτθν κατανόθςθ κειμζνου Ικανότθτα ανάλθψθσ ευκφνθσ για τθν ζναρξθ τθσ διαδικαςίασ μάκθςθσ, τθσ πρϊτθσ φάςθσ τθσ και τθσ αυτοματοποίθςισ τθσ Ανάπτυξθ αυτονομίασ και υπευκυνότθτασ των μακθτϊν όςον αφορά ςτθν ανάγνωςθ Γ5 Γραφή Γνϊςεισ ςχετικά με τθν δομι, τθν ορκογραφία και τθ γραμματικι του γραπτοφ λόγου Γνϊςεισ ςχετικά με τισ ςτρατθγικζσ για τθν ανάπτυξθ: - του γραφικοφ χαρακτιρα - τθσ (προςωρινισ) φωνθτικισ γραφισ -τθσ ορκογραφίασ - τθσ ικανότθτασ παραγωγισ γραπτϊν κειμζνων Ικανότθτα αξιολόγθςθσ των γραπτϊν ικανοτιτων των μακθτϊν ςτουσ τομείσ του γραφικοφ χαρακτιρα, τθσ φωνθτικισ γραφισ, τθσ ορκογραφίασ και τθσ παραγωγισ κειμζνου Ικανότθτα επιλογισ τρόπων διδαςκαλίασ που αρμόηουν ςτο ςυγκεκριμζνο αναπτυξιακό ςτάδιο Ικανότθτα ζναρξθσ διδακτικϊν/μακθςιακϊν διαδικαςιϊν λαμβάνοντασ υπόψθ τισ αιτίεσ τθσ διαταραχισ τθσ ανάπτυξθσ του γραπτοφ λόγου Μετάδοςθ αυτισ τθσ γνϊςθσ ςε μακθτζσ και ενδιαφερόμενουσ με τεχνικά ορκό αλλά ταυτόχρονα απλοποιθμζνο τρόπο 18 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Γ6 Διδαςκαλία και Μάθηςη Γνϊςθ ςχετικά με τα είδθ μάκθςθσ (οπτικι, λεκτικι, διαδραςτικι κλπ.) Αποτελεςματικζσ τεχνικζσ μάκθςθσ και τρόποι διδαςκαλίασ τουσ Μεταγνωςτικζσ διαδικαςίεσ (ςχεδιαςμόσ, παρακολοφκθςθ και αξιολόγθςθ των διαδικαςιϊν μάκθςθσ) Διδακτικζσ μζκοδοι και μεταδιδακτικζσ δεξιότθτεσ Ανάπτυξθ των ατομικϊν μεταγνωςτικϊν ικανοτιτων μζςω τθσ αυτο-εξζταςθσ τθσ μακθςιακισ ςυμπεριφοράσ ενόσ ατόμου Ικανότθτα ταυτοποίθςθσ του προτιμϊμενου τρόπου μάκθςθσ ενόσ μακθτι Ικανότθτα αξιολόγθςθσ, επίβλεψθσ και βελτιςτοποίθςθσ τθσ αποδοτικότθτασ των τρόπων μάκθςθσ και των προτιμϊμενων τρόπων διδαςκαλίασ Αναγνϊριςθ ότι θ μάκθςθ είναι μια ςυνεχόμενθ διαδικαςία Κατανόθςθ του ότι θ ανάπτυξθ ατομικϊν μακθςιακϊν ςτρατθγικϊν είναι αυτοτελισ ςτόχοσ παράλλθλα με τθν γνϊςθ του περιεχομζνου/αντικειμζνου Ενςωμάτωςθ τθσ διδαςκαλίασ τεχνικϊν μάκθςθσ ςτο μάκθμα και παρζμβαςθ λαμβάνοντασ υπόψθ τον προτιμϊμενο τρόπο μάκθςθσ του μακθτι Γ7 Νζα Μζςα (Σεχνολογία Πληροφοριϊν και Επικοινωνίασ *ICT+) Γνϊςθ ςχετικά με -το ρόλο και τισ δυνατότθτεσ των νζων μζςων ςχεδιαςμοφ τθσ διδαςκαλίασ και μάκθςθσ - θλεκτρονικά προγράμματα για τθν αξιολόγθςθ των ικανοτιτων ανάγνωςθσ και ορκογραφίασ - θλεκτρονικά προγράμματα για ανάπτυξθ των ικανοτιτων γραφισ και ανάγνωςθσ (π.χ. εφαρμογζσ Σεχνολογιϊν Πλθροφορικισ και Επικοινωνιϊν και τεχνολογιϊν υποςτιριξθσ) -θλεκτρονικά προγράμματα για τθν ανάπτυξθ των γνωςτικϊν, ακαδθμαϊκϊν και προςωπικϊν ικανοτιτων του μακθτι - θχθτικά βιβλία και τθν επιρροι τουσ ςτθν παρακίνθςθ του μακθτι Ικανότθτα χριςθσ τθσ Σεχνολογίασ Πλθροφοριϊν και Επικοινωνίασ κατάλλθλα και αποτελεςματικά Ικανότθτα χριςθσ θλεκτρονικϊν προγραμμάτων για τθν αξιολόγθςθ των ικανοτιτων ανάγνωςθσ και ορκογραφίασ Ικανότθτα χριςθσ θλεκτρονικϊν προγραμμάτων και θχθτικϊν βιβλίων κατά τθν παρζμβαςθ Εκτίμθςθ τθσ ςπουδαιότθτασ ενόσ περιβάλλοντοσ μάκθςθσ πλθροφορικισ που να είναι φιλικό προσ τον μακθτι Ζμπιςτοσ χειριςμόσ τζτοιων πλθροφοριϊν Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 19
Γ8 Απαιτήςεισ Προγράμματοσ πουδϊν Γενικι γνϊςθ - κανόνων, διαταγμάτων και των εφαρμογϊν τουσ ςτο ςχολικό ςφςτθμα - των δυνατοτιτων προςαρμογισ των απαιτιςεων του προγράμματοσ ςπουδϊν με βάςθ τισ ατομικζσ ανάγκεσ του παιδιοφ - των βιβλίων και του εκπαιδευτικοφ υλικοφ που επιτρζπουν τθν εξατομίκευςθ και εςωτερικι διαφοροποίθςθ Ικανότθτα προςαρμογισ των υλικϊν εκμάκθςθσ ςτισ ανάγκεσ του παιδιοφ Ικανότθτα επιλογισ κατάλλθλων βιβλίων και εκπαιδευτικοφ υλικοφ Ικανότθτα επιλογισ κατάλλθλων διδακτικϊν τεχνικϊν ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ κάκε παιδιοφ και ςε ςχζςθ με το πρόγραμμα ςπουδϊν Ικανότθτα αξιολόγθςθσ των διαδικαςιϊν μάκθςθσ λαμβάνοντασ υπόψθ τουσ ατομικοφσ ςτόχουσ μάκθςθσ και το πρόγραμμα ςπουδϊν Εκτίμθςθ τθσ αναγκαιότθτασ να λαμβάνονται υπόψθ οι ατομικζσ ανάγκεσ και οι μακθςιακοί ςτόχοι ςε ςυνάρτθςθ με τισ απαιτιςεισ του προγράμματοσ ςπουδϊν κατά το ςχεδιαςμό τθσ διδαςκαλίασ Γ9 Αντιμετϊπιςη υνθηκϊν Εξζταςησ Γνϊςθ των δυνατοτιτων που προβλζπει ο νόμοσ για τθν πρακτικι υποςτιριξθ των μακθτϊν για μακθτζσ με F81.- ςε ςχζςθ με τθν εξζταςθ (π.χ. προςωπικόσ βοθκόσ ι προςωπικι ςυςκευι ανάγνωςθσ των ερωτιςεων ι μία ςυςκευι ι ζνασ προςωπικόσ βοθκόσ για να γράφει τισ απαντιςεισ Ικανότθτα προςαρμογισ των τεςτ ακαδθμαϊκισ προόδου ςτουσ ατομικοφσ μακθςιακοφσ ςτόχουσ Ικανότθτα εφαρμογισ μζτρων που αντιςτακμίηουν τισ αδυναμίεσ: περιςςότεροσ χρόνοσ, παροχι ερωτιςεων εξετάςεων μζςω του ακουςτικοφ καναλιοφ, δθμιουργία όςο το δυνατό λιγότερο αγχωτικοφ περιβάλλοντοσ εξζταςθσ Ικανότθτα παροχισ πνευματικισ προετοιμαςίασ και ενδυνάμωςθσ του «εγϊ» για τισ ςυνκικεσ εξζταςθσ Ικανότθτα εφαρμογισ μζτρων που αντιςτακμίηουν τισ αδυναμίεσ 20 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Γ10 Τλικά και Προγράμματα Διδαςκαλίασ και Μάθηςησ για μαθητζσ με F81.- Γνϊςθ διαφόρων υλικϊν, προγραμμάτων διδαςκαλίασ και μάκθςθσ για μακθτζσ με F81.- Γνϊςθ των κριτθρίων ποιότθτασ και των τεχνικϊν αξιολόγθςθσ αυτισ Γνϊςθ των δυναοτιτων και τεχνικϊν προςαρμογισ αυτϊν των μζςων ςε ατομικό επίπεδο Ικανότθτα αξιολόγθςθσ τθσ ποιότθτασ αυτϊν των υλικϊν ςε ςχζςθ με τθ διδακτικι και γλωςςολογικι επάρκεια κακϊσ και ςε ςχζςθ με τθν θλικιακι καταλλθλότθτα Ικανότθτα κατάλλθλθσ τροποποίθςθσ των υλικϊν και προςαρμογισ τουσ ςε ζνα ςυγκεκριμζνο μακθτι υνεχισ ανακεϊρθςθ των καινοφργιων υλικϊν κακϊσ και των προγραμμάτων διδαςκαλίασ και μάκθςθσ που κυκλοφοροφν Γ11 Μάθηςη ςε Άλλα Αντικείμενα Γνϊςθ ςχετικά με τισ ςυνζπειεσ του F81.- ςε ςχζςθ με τισ ςυγκεκριμζνεσ απαιτιςεισ άλλων μακθμάτων (ξζνεσ γλϊςςεσ, μακθματικά, μουςικι, τζχνεσ, ςχζδιο/τεχνικό ςχζδιο/μθχανικό ςχζδιο, φυςικι αγωγι, κοινωνικζσ ςπουδζσ, επιςτθμονικά μακιματα, πρακτικά και επαγγελματικά μακιματα) Ικανότθτα ςυνεργαςίασ με δαςκάλουσ άλλων μακθμάτων με κζντρο το μακθτι Ικανότθτα ανταλλαγισ πλθροφοριϊν και αποτελεςματικισ πρακτικισ άςκθςθσ με διεπιςτθμονικι ςυνεργαςία Εκτίμθςθ τθσ αξίασ τθσ επαγγελματικισ ςυνεργαςίασ και τθσ μάκθςθσ από και ςε ςυνεργαςία με άλλουσ ςτοχεφοντασ ςτθν αφξθςθ του επαγγελματιςμοφ Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 21
Μάθημα Δ Αξιολόγθςθ και Εκτίμθςθ Βαςικά αποτελζςματα μάθηςησ Δ1 Γνωςτικι Αξιολόγθςθ Δ2 Αξιολόγθςθ Προόδου Δ3 Άτυπθ Αξιολόγθςθ Δ4 F81.- Σεςτ που χρθςιμοποιοφνται ςε ςχολεία Δ5 Ζγκαιρθ Αναγνϊριςθ Παιδιϊν με κίνδυνο F81.- Δ6 Σεςτ για F81.- Δ7 Παραπομπι Δ8 Σεχνικζσ Παρατιρθςθσ Δ1 Γνωςτική Αξιολόγηςη Λεπτομερισ γνϊςθ ςχετικά με - τα τεςτ γνωςτικϊν λειτουργιϊν τα περιεχόμενά τουσ και τα κριτιρια βακμολόγθςθσ - τθ χοριγθςι τουσ και τα κριτιρια για τθν ερμθνεία των αποτελεςμάτων Ικανότθτα χριςθσ των αποτελεςμάτων των τεςτ γνωςτικϊν λειτουργιϊν για διαγνωςτικοφσ ςκοποφσ και για ςχεδιαςμό υποςτθρικτικϊν μζτρων και παρζμβαςθσ για άτομα με F81.- Γνϊςθ ςχετικά με τθν επάρκεια και τουσ περιοριςμοφσ των τεςτ γνωςτικϊν δεξιοτιτων Δ2 Αξιολόγηςη Προόδου Γνϊςθ των περιεχομζνων και των πρακτικϊν που ςχετίηονται με τθν αξιολόγθςθ προόδου με ομαδικά και ατομικά τεςτ για τα μακθματικά, τθν ανάγνωςθ και τθ γραφι ςε εκνικό και τοπικό επίπεδο, που δεν εςτιάηουν ςτο F81-και χρθςιμοποιοφνται ςτα ςχολεία Ικανότθτα - δθμιουργίασ, επιλογισ και διαχείριςθσ τεςτ αξιολόγθςθσ προόδου - ερμθνεία αυτϊν και χριςθ των αποτελεςμάτων για τον οριςμό του ςθμείου εκκίνθςθσ τθσ παρζμβαςθσ Πλθροφόρθςθ του μακθτι και του περιβάλλοντόσ του για τα αποτελζςματα των τεςτ με αξιόπιςτο τρόπο 22 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Δ3 Άτυπη Αξιολόγηςη Γνϊςθ των περιεχομζνων και των πρακτικϊν που ςχετίηονται με τθ ερμθνεία διαφορετικϊν άτυπων τεςτ για τθν διερεφνθςθ του F81.- Ικανότθτα - κατάλλθλθσ ερμθνείασ των αποτελεςμάτων αυτϊν των τεςτ με τρόπο που να παραπζμπει ςτισ νόρμεσ και τα κριτιρια - επιλογισ μιασ ευρείασ γκάμασ διαφόρων άτυπων διαδικαςιϊν αξιολόγθςθσ (π.χ. ανάλυςθ λακϊν, παρατιρθςθ ςυμπεριφοράσ, διαφορετικϊν δειγμάτων γραφικοφ χαρακτιρα) - χοριγθςθ τζτοιων τεςτ - χριςθ των αποτελεςμάτων για τον κακοριςμό του ςθμείου εκκίνθςθσ τθσ παρζμβαςθσ Επίδειξθ ακρίβειασ και ευκφνθσ ςτθ χριςθ άτυπων διαδικαςιϊν αξιολόγθςθσ και ςτθ εξαγωγι ςυμπεραςμάτων βαςιςμζνων ςε αυτζσ Δ4 F81.- Σεςτ που χρηςιμοποιοφνται ςε ςχολεία Γνϊςθ των περιεχομζνων και των πρακτικϊν που ςχετίηονται με τεςτ που αφοροφν ςτο F81.- και χρθςιμοποιοφνται ςτα ςχολεία ςε εκνικό και τοπικό επίπεδο Ικανότθτα - χοριγθςθσ τεςτ για F81-που χρθςιμοποιοφνται ςτα ςχολεία ςε εκνικό και τοπικό επίπεδο - επιλογισ κατάλλθλων τεςτ για ςυγκεκριμζνεσ περιοχζσ αξιολόγθςθσ - χοριγθςθσ αυτϊν των τεςτ - κατάλλθλθσ ερμθνείασ των αποτελεςμάτων των τεςτ και δθμιουργίασ γραπτϊν αναφορϊν Επίδειξθ αυτονομίασ και υπευκυνότθτασ ςτθν επιλογι και χοριγθςθ τεςτ για F81-που χρθςιμοποιοφνται ςτα ςχολεία ςε εκνικό και τοπικό επίπεδο Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 23
Δ5 Ζγκαιρη Αναγνϊριςη Παιδιϊν με κίνδυνο F81.- Γνϊςθ τθσ κεωρίασ και των πρακτικϊν που ςχετίηονται με τθν ζγκαιρθ αναγνϊριςθ μακθτϊν με κίνδυνο για F81.- Ικανότθτα - πλθροφόρθςθσ ςχετικά με τα διακζςιμα τεςτ, τισ διακζςιμεσ διαδικαςίεσ και λίςτεσ ελζγχου - χοριγθςθσ των παραπάνω, ερμθνείασ των αποτελεςμάτων και δθμιουργίασ γραπτισ αναφοράσ Επίδειξθ αυτονομίασ και υπευκυνότθτασ ςτθ αναγνϊριςθ των πρϊιμων περιβαλλοντικϊν και ατομικϊν παραγόντων που επιδροφν και χαρακτθρίηουν το F81.- Δ6 Σεςτ για F81.- Γνϊςθ περιεχομζνων και πρακτικϊν που ςχετίηονται με ςυγκεκριμζνα τεκμθριωμζνα τεςτ για F81.- Ικανότθτα για - χοριγθςθ τζτοιων τεςτ - ανάλυςθ και ερμθνεία αυτϊν - αναφορά αποτελεςμάτων - χριςθ των αποτελεςμάτων για τον κακοριςμό ςθμείων εκκίνθςθσ ςτθν εφαρμογι μζτρων υποςτιριξθσ και παρεμβάςεων - αξιολόγθςθ νζων διακζςιμων τεςτ Επίδειξθ αυτονομίασ και υπευκυνότθτασ ςτθν επιλογι και χριςθ τεςτ που αφοροφν το F81.- 24 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Δ7 Παραπομπή Γενικι γνϊςθ των κλάδων και ειδικϊν επιςτθμόνων που ςχετίηονται και υποςτθρίηουν τα άτομα με F81.- Γνϊςθ των περιεχομζνων και των διαδικαςιϊν κακιζρωςθσ των ολιςτικϊν διαγνϊςεων Ικανότθτα - να λαμβάνονται υπόψθ τα αποτελζςματα των διαδικαςιϊν παραπομπισ - εκτίμθςθσ του ρόλου άλλων κλάδων -ςυνεργαςίασ με άλλουσ επαγγελματίεσ και ενδιαφερόμενουσ π.χ. δαςκάλουσ, άλλουσ επαγγελματίεσ ςχετικοφσ με το F81.- - ςυνεργαςίασ με παιδοψυχολόγουσ, ψυχολόγουσ, γονείσ κλπ. Επίδειξθ αυτονομίασ και υπευκυνότθτασ ςε ςχζςθ με τισ διαδικαςίεσ παραπομπισ Δ8 Σεχνικζσ Παρατήρηςησ Γνϊςθ ςχετικά με - τισ διαφορετικζσ τεχνικζσ παρατιρθςθσ για τθν τάξθ και άλλεσ ςυνκικεσ - τουσ περιοριςμοφσ αυτϊν των τεχνικϊν Γνϊςθ ςχετικά με τα το ποια χαρακτθριςτικά είναι παρατθριςιμα ςε κάκε αναπτυξιακό ςτάδιο Ικανότθτα - ςχεδιαςμοφ φφλλων παρατιρθςθσ - χριςθσ αυτϊν - ερμθνείασ αυτϊν των ςτοιχείων και ενςωμάτωςισ τουσ ςτθν διάγνωςθ που βαςίηεται ςε αυτά Επίδειξθ αυτονομίασ και υπευκυνότθτασ ςτθ χριςθ τεχνικϊν παρατιρθςθσ Ικανότθτα ςυςτθματοποίθςθσ των παρατθριςεων και παρουςίαςθσ αυτϊν Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 25
Μάθημα Ε Σρόποι Παρζμβαςθσ και Τποςτιριξθσ Βαςικά Μαθηςιακά Αποτελζςματα Ε1 Ιατρικζσ και Ζμμεςεσ Παρεμβάςεισ Ε2 Παρζμβαςθ μζςα ςτον Κλάδο Ε3 Ειδικι Γνϊςθ ςχετικά με τισ Πολυαιςκθτθριακζσ Σεχνικζσ Ε4 Ολιςτικζσ/Οπτικζσ Μζκοδοι Μάκθςθσ Λζξεων Ε5 Φωνολογικι Διαδικαςία (Φωνολογικι επίγνωςθ, Αντιςτοιχία Γραφιματοσ-Φωνιματοσ Φωνολογικι Ενεργόσ Μνιμθ και Σαχεία Αυτοματοποιθμζνθ Κατονομαςία [RAN]) E6 Ολιςτικι Διαδικαςία Μάκθςθσ Γραφισ και Ανάγνωςθσ από τθν οπτικι των εκπαιδευτικϊν και διδακτικϊν μεκόδων Ε7 υμμετοχι Γονζων/ Κθδεμόνων Ε8 Ανάγκεσ Ενθλίκων με F81.- Ε9 Ο Ρόλοσ του Παιχνιδιοφ Ε10 Πρακτικι Γνϊςθ για Ανάπτυξθ τρατθγικϊν και/ι για Αντιςτάκμιςθ των Δυςκολιϊν ςε κακοριςμζνουσ ειδικοφσ τομείσ Ε1 Ιατρικζσ και Ζμμεςεσ Παρεμβάςεισ Γνϊςθ ςχετικά με τον τρόπο λειτουργίασ του εγκεφάλου και τθσ νόθςθσ: πλαςτικότθτα Γνϊςθ ςχετικά με τισ φυςιολογικζσ και ψυχολογικζσ διαταραχζσ που επιδροφν ςτθν εξζλιξθ των ικανοτιτων γραφισ, ανάγνωςθσ και αρικμθτικισ Γνϊςθ ςχετικά με πικανζσ ςυνυπάρχουςεσ δυςκολίεσ (π.χ. ΔΕΠ/ΔΕΠ-Τ, Ειδικι Γλωςςικι Διαταραχι) Ικανότθτα εφαρμογισ τθσ γνϊςθσ όπωσ περιγράφεται ςτθν ενότθτα «Γνϊςθ» ϊςτε να εκτιμθκεί το ςθμείο από το οποίο είναι απαραίτθτθ μια ιατρικι, ψυχολογικι, ψυχοκεραπευτικι παρζμβαςθ ι μια παρζμβαςθ από άλλουσ επαγγελματίεσ υγείασ Ικανότθτα ενςωμάτωςθσ των πικανοτιτων τθσ άμεςθσ διζγερςθσ περιοχϊν του εγκεφάλου κατά τθν παρζμβαςθ Ικανότθτα εξιγθςθσ ςτουσ ενδιαφερόμενουσ και πικανϊσ και ςτουσ μακθτζσ - τθσ επιλογισ του είδουσ παρζμβαςθσ ι παραπομπισ αντίςτοιχα - των ςυνδζςεων μεταξφ των τομζων που περιγράφονται ςτθν ενότθτα «Γνϊςθ» και των ικανοτιτων γραφισ, ανάγνωςθσ και αρικμθτικισ Χειριςμόσ και ενςωμάτωςθ διαγνϊςεων και αναφορϊν από άλλεσ ομάδεσ επαγγελματιϊν 26 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Ε2 Παρζμβαςη μζςα ςτον Κλάδο Γνϊςθ όλων των γνωςτϊν ειδϊν παρζμβαςθσ, των τομζων εφαρμογισ τουσ και των πλεονεκτθμάτων και μειονεκτθμάτων τουσ Γνϊςθ των κριτθρίων ποιότθτασ για κάκε ξεχωριςτό τομζα τθσ παρζμβαςθσ Ικανότθτα ςωςτισ επιλογισ του είδουσ παρζμβαςθσ βάςει των αποτελεςμάτων τθσ διάγνωςθσ Ικανότθτα προςαρμογισ ειδϊν παρζμβαςθσ ςτθν ξεχωριςτι περίπτωςθ κάκε παιδιοφ Ικανότθτα τροποποίθςθσ τθσ παρζμβαςθσ κατά τθ διάρκεια τθσ διαδικαςίασ τθσ κεραπείασ βάςει διαγνωςτικισ παρακολοφκθςθσ Ικανότθτα παρακολοφκθςθσ των εξελίξεων κατά τθν παρζμβαςθ και κριτικι αξιολόγθςθ των νζων μορφϊν παρζμβαςθσ που ζχουν αναπτυχκεί Ικανότθτα εμπλοκισ των νόμιμων κθδεμόνων και των δαςκάλων ςτισ παρεμβάςεισ Ικανότθτα εξιγθςθσ ςτουσ ενδιαφερόμενουσ και αναλόγωσ ςτουσ μακθτζσ των λόγων τθσ επιλογισ μιασ ςυγκεκριμζνθσ μορφισ παρζμβαςθσ κακϊσ και τθσ διαδικαςίασ και του ςτόχου τθσ Ε3 Ειδική ςχετικά με τισ Πολυαιςθητηριακζσ Σεχνικζσ Γνϊςθ ςχετικά με - τισ μακθςιακζσ ικανότθτεσ του εγκεφάλου και τθ μάκθςθ μζςω διαφορετικοφ αιςκθτθριακοφ καναλιοφ - ςτρατθγικζσ αντιςτάκμιςθσ για να εξιςορροπθκοφν οι αδυναμίεσ Γνϊςθ και ικανότθτα διεξαγωγισ παρεμβάςεων (και ςε μορφι παιχνιδιοφ) που επιτρζπουν τθ μάκθςθ μζςω ςυγκεκριμζνων ι πολλαπλϊν αιςκθτθριακϊν καναλιϊν Ικανότθτα χειριςμοφ ςτρατθγικϊν αντιςτάκμιςθσ κατά τθν παρζμβαςθ και τθ ςχολικι ηωι Ικανότθτα επιλογισ ςτρατθγικϊν αντιςτάκμιςθσ αναλόγα με τθν αναπτυξιακι θλικία και το ςτάδιο ανάπτυξθσ του μακθτι Ικανότθτα παροχισ εφλυπτθσ εξιγθςθσ ςε ενδιαφερόμενουσ και μακθτζσ των πλεονεκτθμάτων και μειονεκτθμάτων των πολυαιςκθτθριακϊν τεχνικϊν Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 27
Ε4 Ολιςτικζσ/Οπτικζσ Μζθοδοι Μάθηςησ Λζξεων Γνϊςθ ςχετικά με το ρόλο των ολιςτικϊν μεκόδων μάκθςθσ των λζξεων ςτα διάφορα ςτάδια τθσ διαδικαςίασ μάκθςθσ γραφισ και ανάγνωςθσ Γνϊςθ ςχετικά με τισ διαφορετικζσ μεκόδουσ διδαςκαλίασ γραφισ και ανάγνωςθσ ςε αρχαρίουσ ςτα δθμοτικά ςχολεία Καταξιωμζνθ γνϊςθ διαφορετικϊν τεχνικϊν ολιςτικισ/οπτικισ μάκθςθσ λζξεων και ικανότθτασ για τθν ανάπτυξθ μιασ οπτικισ τράπεηασ λζξεων μαηί με τουσ μακθτζσ Ικανότθτα αναγνϊριςθσ του εάν τα ςχολικά βιβλία διδάςκουν ςφμφωνα με τθν ολιςτικι μζκοδο μάκθςθσ των λζξεων, μικτά ςυςτιματα ι με άλλεσ τεχνικζσ όπωσ θ φωνθτικι Ανάπτυξθ ατομικϊν οπτικϊν τραπεηϊν λζξεων ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ και τισ ικανότθτεσ του κάκε παιδιοφ κακϊσ και ςφμφωνα με το αναπτυξιακό ςτάδιο γραπτοφ λόγου ςτο οποίο βρίςκεται Γνϊςθ ςχετικά με τισ δυςκολίεσ αυτϊν των μεκόδων όςον αφορά ςε ςυγκεκριμζνεσ γλϊςςεσ και ςε διαφορετικά αναπτυξιακά ςτάδια απόκτθςθσ του γραπτοφ λόγου 28 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Ε5 Φωνολογική Διαδικαςία (Φωνολογική επίγνωςη, Αντιςτοιχία Γραφήματοσ-Φωνήματοσ Φωνολογική Ενεργόσ Μνήμη και Σαχεία Αυτοματοποιημζνη Κατονομαςία *RAN+) Γνϊςθ ςχετικά με -τθ φφςθ τθσ φωνολογικισ επίγνωςθσ, τθσ ενεργοφ μνιμθσ και τθσ Σαχείασ Αυτοματοποιθμζνθσ Κατονομαςίασ (RAN) και τθ ςπουδαιότθτα τθσ κακεμίασ για τθ διαδικαςία ανάγνωςθσ και γραφισ ςτισ μεμονωμζνεσ φάςεισ τθσ ανάπτυξθσ γραπτοφ λόγου -το βακμό τθσ εγγφτθτασ τθσ αντιςτοιχίασ μεταξφ γραφθμάτων και φωνθμάτων ςτθν πρϊτθ και/ι ςτθ γλϊςςα ςτόχο -δυςκολίεσ ςτθν αντιςτοίχιςθ γραφιματοσ-φωνιματοσ ςτθ γλϊςςα-ςτόχο Ικανότθτα αξιολόγθςθσ τθσ φωνολογικισ επίγνωςθσ, τθσ ενεργοφ μνιμθσ, των αντιςτοιχιϊν γραφιματοσ-φωνιματοσ και τθσ Σαχείασ Αυτοματοποιθμζνθσ Κατονομαςίασ με τθ χριςθ τυπικϊν και άτυπων διαδικαςιϊν Γνϊςθ και ικανότθτα πραγματοποίθςθσ παρεμβάςεων που ςτοχεφουν ςτθν επεξεργαςία φωνολογικϊν πλθροφοριϊν Ικανότθτα να λαμβάνεται υπόψθ ο βακμόσ ςυμφωνίασ μεταξφ φωνθμάτων και γραφθμάτων ςτθ γλϊςςα-ςτόχο κατά τθν πρακτικι εξάςκθςθ για τθν ανάπτυξθ των ικανοτιτων γραπτισ ζκφραςθσ Ικανότθτα εξιγθςθσ ςτουσ ενδιαφερόμενουσ και πικανϊσ ςτουσ μακθτζσ τθσ ςπουδαιότθτασ του βακμοφ ςυμφωνίασ μεταξφ φωνθμάτων και γραφθμάτων ςτθν πρϊτθ γλϊςςα και τθ γλϊςςα-ςτόχο, των ςυνεπειϊν που αφοροφν τθν παρζμβαςθ και τθν κακθμερινι ςχολικι ηωι, και των παραγόντων που ςυμβάλλουν ςτθν επεξεργαςία των φωνολογικϊν πλθροφοριϊν E6 Ολιςτική Διαδικαςία Μάθηςησ Γραφήσ και Ανάγνωςησ από την οπτική των εκπαιδευτικϊν και διδακτικϊν μεθόδων Γνϊςθ ςχετικά με -τα περιεχόμενα και τθν εφαρμογι μεκόδων ολιςτικισ/οπτικισ μάκθςθσ λζξεων ςφμφωνα με τθν εκάςτοτε αναπτυξιακι φάςθ, φωνθμικισ γραφισ, μεικτϊν μεκόδων και μεκόδων παρουςίαςθσ των κανόνων ορκογραφίασ - τισ απαιτιςεισ που κζτουν οι διαφορετικοί τρόποι γραφισ και καλλιγραφίασ ςτουσ μακθτζσ και τθ χριςθ τουσ Ικανότθτα ςυςχζτιςθσ των ικανοτιτων του παιδιοφ με τθν τρζχουςα εκπαιδευτικι/μεκοδολογικι φάςθ που διζπει τθν διδαςκαλία ςτθν οποία εκτίκεται και τισ αντίςτοιχεσ απαιτιςεισ υνεργαςία με τουσ δαςκάλουσ και τουσ γονείσ ϊςτε να εξαςφαλιςτεί θ βζλτιςτθ υποςτιριξθ για το παιδί Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 29
Ε7 υμμετοχή Γονζων/Κηδεμόνων Γνϊςθ ςχετικά με τον αντίκτυπο που ζχουν ςτα προβλιματα του μακθτι παράγοντεσ όπωσ το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονζων, θ γενετικι προδιάκεςθ, θ κοινωνικο-οικονομικι και ψυχο-κοινωνικι κατάςταςθ τθσ οικογζνειασ Ικανότθτα ςυγκζντρωςθσ πλθροφοριϊν ςχετικά με τουσ παράγοντεσ που πικανόν να επιδροφν και ικανότθτα λιψθσ ιςτορικοφ Ικανότθτα ανίχνευςθσ του βακμοφ ςτον οποίο οι γονείσ μποροφν να ςτθρίηουν το παιδί και του βακμοφ ςτον οποίο είναι πρόκυμοι να το κάνουν Ικανότθτα να λαμβάνεται υπόψθ θ οικογενειακι κατάςταςθ κατά τθ κεραπεία/παρζμβαςθ/υποςτιριξθ Ικανότθτα να εμπλζκει τουσ γονείσ και κθδεμόνεσ και να κινθτοποιεί τουσ γονείσ ϊςτε να ςυνεργαςτοφν κατά τθ κεραπεία Ε8 Ανάγκεσ Ενηλίκων με F81.- Γνϊςθ ςχετικά με τθν ςπουδαιότθτα τθσ κατάκτθςθσ του γραπτοφ λόγου ςτθν κακθμερινι ηωι και ςχετικά με τθν κατάςταςθ αυτϊν που αντιμετωπίηουν κοινωνικζσ, ψυχολογικζσ και ςυναιςκθματικζσ δυςκολίεσ ςτθν εκπαίδευςθ, εργαςία και επαγγελματικι αποκατάςταςθ Ικανότθτα -προςφοράσ ευκαιριϊν για ανζλιξθ μζςω παροχισ ενόσ αςφαλοφσ περιβάλλοντοσ και ανάπτυξθσ κατάλλθλων μεκόδων μάκθςθσ για το εκάςτοτε αναπτυξιακό ςτάδιο - εκτζλεςθσ θλικιακά κατάλλθλων παρεμβάςεων και επαρκοφσ χριςθσ τεχνολογικϊν εργαλείων -αναγνϊριςθσ ςτρατθγικϊν αντιςτάκμιςθσ που χρθςιμοποιοφν οι ενιλικεσ ςτθν κακθμερινι ηωι και ανάπτυξθσ πιο λειτουργικϊν ςτρατθγικϊν εφόςον κρίνεται απαραίτθτο Προςφορά άμεςθσ ςυμβουλευτικισ ςτιριξθσ ςτο μακθτι Ικανότθτα παροχισ ςυμβουλϊν ςτο μακθτι για να διαμορφϊνει το περιβάλλον και ωσ εκ τοφτου για να διαδραματίςει ζνα ρόλο ςε αυτό 30 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Ε9 Ο Ρόλοσ του Παιχνιδιοφ Κατανόθςθ του παιχνιδιοφ ωσ ενόσ ςθμαντικοφ τρόπου μάκθςθσ Οικειότθτα με ςυγκεκριμζνα παιχνίδια για υποςτιριξθ ατόμων με F81.- Γνϊςθ ςχετικά με το ποια ςυμπεριφορά κατά το παιχνίδι είναι τυπικι για κάκε φάςθ τθσ ανάπτυξθσ Ικανότθτα ενςωμάτωςθσ παιχνιδιϊν με ςκοπό τθν υποςτιριξθ/παρζμβαςθ Ικανότθτα επιλογισ παιχνιδιϊν ςε ςχζςθ με το ποιεσ δεξιότθτεσ χρειάηονται για να παιχτοφν και ποιεσ ικανότθτεσ μποροφν να αναπτυχκοφν μζςω αυτϊν Ικανότθτα κακοριςμοφ τθσ ςυχνότθτασ και διάρκειασ του παιχνιδιοφ Χριςθ παιχνιδιϊν για να ςπάςει ο πάγοσ ι ωσ ανταμοιβισ Ικανότθτα εξιγθςθσ τθσ χριςθσ παιχνιδιϊν κατά τθ κεραπεία ςτουσ νόμιμουσ κθδεμόνεσ και πλθροφόρθςθ αυτϊν ςχετικά με τθν ςπουδαιότθτα του παιχνιδιοφ για τθν ανάπτυξθ τθσ ικανότθτασ μάκθςθσ Γνϊςθ ςχετικά με το ρόλο του παιχνιδιοφ γενικά και το ρόλο των διαφορετικϊν μορφϊν του παιχνιδιοφ ςτθν ανάπτυξθ του παιδιοφ Ε10 Πρακτική για Ανάπτυξη τρατηγικϊν και/ή για Αντιςτάθμιςη των Δυςκολιϊν ςε καθοριςμζνουσ ειδικοφσ τομείσ 1 Εκτεταμζνθ και ολοκλθρωμζνθ γνϊςθ ςχετικά με -τα αναπτυξιακά ςτάδια ςτουσ προαναφερκζντεσ τομείσ -τθν επαρκι υποςτιριξθ των ςυγκεκριμζνων τομζων Ικανότθτα ςχεδιαςμοφ και προετοιμαςίασ ειδικϊν μζτρων υποςτιριξθσ για αυτοφσ τουσ τομείσ και προςφορά μζτρων προςαρμοςμζνων ςτισ ανάγκεσ του μακθτι Αποφυγι είτε πολφ χαμθλϊν είτε πάρα πολφ υψθλϊν απαιτιςεων Ιςχυρι και εξατομικευμζνθ ενκάρρυνςθ του μακθτι Ανάπτυξθ τθσ αυτοπεποίκθςθσ 1 Καθοριςμζνοι Σομείσ: Λόγοσ και γλϊςςα, ακουςτικι επεξεργαςία, οπτικι επεξεργαςία, φωνολογικι επίγνωςθ, ενεργόσ μνιμθ, Σαχεία Αυτοματοποιθμζνθ Κατονομαςία (RAN), λογικι αλλθλουχία, προςανατολιςμόσ, κατευκυντικότθτα, οπτικο-κινθτικόσ ςυντονιςμόσ, αδρζσ και λεπτζσ κινθτικζσ ικανότθτεσ, οργανωτικότθτα, προςοχι/ςυγκζντρωςθ, μεταγνϊςθ, ςκζψθ, αυτοπεποίκθςθ, κινθτοποίθςθ, κοινωνικζσ δεξιότθτεσ Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 31
Μάθημα Σ Προςωπικζσ Ικανότθτεσ Εξζλιξθσ του Δαςκάλου Βαςικά Μαθηςιακά Αποτελζςματα Σ1 Διαπροςωπικζσ και Επικοινωνιακζσ Δεξιότθτεσ Σ2 υμβουλευτικζσ Δεξιότθτεσ Σ3 Επίγνωςθ του Ανικειν ςε ζνα Επαγγελματικό Κλάδο Σ4 Διαχείριςθ Χρόνου Σ5 φνταξθ Αναφοράσ Σ6 Δεξιότθτεσ Παρατιρθςθσ Σ7 Δεξιότθτεσ Αξιολόγθςθσ Σ1 Διαπροςωπικζσ και Επικοινωνιακζσ Θεωρθτικι γνϊςθ και γνϊςθ του πωσ εφαρμόηονται τα ςπουδαιότερα επικοινωνιακά μοντζλα Ικανότθτα κακιζρωςθσ και διατιρθςθσ μιασ κεραπευτικισ εργαςιακισ ςυμμαχίασ Επίγνωςθ και ικανότθτα αναςτοχαςμοφ πάνω ςτισ ατομικζσ ανάγκεσ του κακενόσ Εξαςφάλιςθ κατανοθτισ επικοινωνίασ για κάκε ςυνομιλθτι αντίςτοιχα Ανάλθψθ ευκφνθσ για δθμιουργία κατάλλθλου περιβάλλοντοσ ςυηιτθςθσ Ικανότθτα εκτίμθςθσ των αναγκϊν του μακθτι και άλλων εμπλεκόμενων ατόμων Ικανότθτα αναςτοχαςμοφ πάνω ςτθ ςχζςθ του κεραπευτι με το μακθτι Απόκτθςθ τεχνικϊν για διεξαγωγι ςυηιτθςθσ Σ2 υμβουλευτικζσ Γνϊςθ των αρχϊν και των περιοριςμϊν τθσ ςυμβουλευτικισ Ικανότθτα εφαρμογισ των αρχϊν τθσ ςυμβουλευτικισ ςτοχευμζνα μζςα ςτο πλαίςιο τθσ παρζμβαςθσ Γνϊςθ των ορίων τθσ ικανότθτασ του ςυγκεκριμζνου ατόμου ςτο ρόλο του ςυμβοφλου και, εάν κρικεί απαραίτθτο, αποδοχι επίβλεψθσ και παραπομπισ του ςυμβουλευόμενου ςε ψυχοκεραπευτι 32 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013
Σ3 Επίγνωςη του Ανήκειν ςε ζνα Επαγγελματικό Κλάδο Γνϊςθ για τθ μοναδικι επαγγελματικι κζςθ αυτϊν που εργάηονται με άτομα με F81.- ςτα πλαίςια τθσ εκπαίδευςθσ και τθσ κοινωνίασ ςυνολικά Ικανότθτα να δρα αυτόνομα ςτον τομζα του F81.- Επικοινωνία τθσ μοναδικότθτασ τθσ επαγγελματικισ του κζςθσ ςτουσ ενδιαφερόμενουσ και ςτουσ κοινωνικοφσ φορείσ λιψθσ αποφάςεων Ζκφραςθ τθσ αλλθλεγγφθσ μεταξφ επαγγελματιϊν ςτο πλαίςιο των ομάδων υποςτιριξθσ Σ4 Διαχείριςη Χρόνου Γνϊςθ του εφρουσ των δυνατοτιτων ςυγκζντρωςθσ και δραςτθριότθτασ του ίδιου του επαγγελματία αλλά και του μακθτι Ικανότθτα οργάνωςθσ των ατομικϊν δραςτθριοτιτων βάςει προτεραιότθτασ Ικανότθτα εκτίμθςθσ του χρόνου που χρειάηεται για μια παρζμβαςθ Ικανότθτα οργάνωςθσ των μερϊν μιασ ςυνεδρίασ/μακιματοσ λαμβάνοντασ υπόψθ το εφροσ των δυνατοτιτων ςυγκζντρωςθσ και δραςτθριότθτασ του μακθτι Ικανότθτα παροχισ ςυμβουλευτικισ ςτουσ μακθτζσ, τθν οικογζνεια και/ι τουσ νόμιμουσ κθδεμόνεσ ςχετικά με τθ διαχείριςθ χρόνου Σ5 φνταξησ Αναφοράσ Γνϊςθ ςχετικά με το ποιεσ κατθγορίεσ πλθροφοριϊν πρζπει να περιλαμβάνονται ςτισ παιδαγωγικζσ αναφορζσ για άτομα με F81.- Ικανότθτα χριςθσ ορολογίασ ςτισ αναφορζσ που να είναι κατανοθτι πζρα από τα όρια του ςυγκεκριμζνου αντικειμζνου, τομζα και επαγγελματιϊν του ίδιου κλάδου Ικανότθτα χριςθσ κατάλλθλου φφουσ ϊςτε να επιβεβαιϊνεται ότι ο ςυγγραφζασ τθσ παιδαγωγικισ αναφοράσ διακζτει τθν αρμόηουςα ταυτότθτα (επαγγελματικι επάρκεια/κατάρτιςθ) Να λαμβάνεται υπόψθ ότι μια αξιόπιςτθ, επαγγελματικά διαμορφωμζνθ αναφορά κα μποροφςε να δθμιουργιςει τθ βάςθ παροχισ περαιτζρω υποςτιριξθσ για τα άτομα με F81.- Χριςθ ορολογίασ αναςτοχαςτικά για να αποδοκοφν οι δυςκολίεσ κάποιου ςε μια διαταραχι (αδυναμία υγείασ), λαμβάνοντασ Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013 33
υπόψθ τθν οικονομικι υποςτιριξθ και τθν υποςτιριξθ ςτο ςχολικό περιβάλλον όπωσ προβλζπονται από το νόμο Να δίνεται ιδιαίτερθ προςοχι ςε κάκε περίπτωςθ ξεχωριςτά Σ6 Παρατήρηςησ Γνϊςθ ςχετικά με - το πϊσ να ταυτοποιοφνται και να αποκαλφπτονται οι μακθςιακζσ δυςκολίεσ -τα κφρια χαρακτθριςτικά ενόσ ατόμου με πνευματικά, ςωματικά ι μακθςιακά προβλιματα Ικανότθτα αναγνϊριςθσ των δεξιοτιτων που κα πρζπει να αναπτυχκοφν από το μακθτι Ικανότθτα διεξαγωγισ ζρευνασ και αξιολόγθςθσ των ςυμπτωμάτων τα οποία υποδθλϊνουν διαφορετικζσ αιτίεσ για τισ μακθςιακζσ δυςκολίεσ Ικανότθτα χριςθσ αυτϊν των ενδείξεων για τον κακοριςμό του περιεχομζνου βραχυπρόκεςμων και μακροπρόκεςμων παρεμβάςεων Αναγνϊριςθ τθσ ςπουδαιότθτασ ορκισ ανίχνευςθσ των μακθςιακϊν δυςκολιϊν με ςτόχο τθν παρζμβαςθ Σ7 Αξιολόγηςησ Γνϊςθ ςχετικά με τισ τεχνικζσ και τα ςυςτιματα αξιολόγθςθσ ςε τοπικό και διεκνζσ επίπεδο Βαςικι γνϊςθ κριτθρίων ποιότθτασ για εξετάςεισ Γνϊςθ ςχετικά με το ποιεσ ςυνκικεσ μποροφν να αλλαχκοφν από τον αξιολογθτι ϊςτε να αυξάνεται θ εγκυρότθτα των διαδικαςιϊν εξζταςθσ (εςωτερικι εγκυρότθτα) Ικανότθτα - οργάνωςθσ αξιολόγθςθσ και περιβαλλόντων εξζταςθσ ζτςι ϊςτε να ελαττϊνονται τα επίπεδα ςτρεσ ςτο μακθτι - εξαςκζνθςθσ του αιςκιματοσ ότι θ αξιολογικι διαδικαςία βάλλεται από υποκειμενιςμό - υιοκζτθςθ τεχνικϊν που είναι κατάλλθλεσ για τθν αξιολόγθςθ ικανοτιτων ςχετικϊν με το F81.- ςε άτομα με ςωματικζσ ι βαςικζσ ψυχολογικζσ/ςυναιςκθματικζσ διαταραχζσ Εκτίμθςθ τθσ ςπουδαιότθτασ τθσ χριςθσ των καλφτερων τεχνικϊν αξιολόγθςθσ με τρόπο που να επικεντρϊνεται ςτο άτομο 34 Με επιφφλαξθ παντόσ δικαιϊματοσ: Ευρωπαϊκι Εταιρία Δυςλεξίασ 2013