ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ευρώπη - Σύγκριση του Ελληνικού και Γερμανικού μοντέλου προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Υποβληθείσα στον Καθηγητή Κεβεντζίδη Θεόδωρο από τις σπουδάστριες: ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΑΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ (70400 Μοίρες Ηρακλείου Κρήτης) ΕΜΕΡΤΖΙΔΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΗ (Μοναστηρίου 191,54627 Θεσσαλονίκη) Έναρξη: 01.04.2009 Παράδοση: 21.12.2009 Καβάλα 2009 0

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος-Εισαγωγή...1 Κεφάλαιο 1: Το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόβλημα...3 Κεφάλαιο 2: ΑΠΕ-Σύντομη Ιστορική Εξέλιξη... 11 Κεφάλαιο 3: Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Δυναμικό στις ΑΠΕ...14 Κεφάλαιο 4: Ευρωπαϊκή Πολιτική για τις ΑΠΕ... 23 Κεφάλαιο 5: Το Γερμανικό Μοντέλο Προώθησης των ΑΠΕ 5.1 Το γερμανικό δυναμικό στις ΑΠΕ... 36 5.2 Η γερμανική νομοθεσία για τις ΑΠΕ... 41 5.3 Περαιτέρω Ανάλυση του Γερμανικού Μοντέλου... 47 Κεφάλαιο 6: Το Ελληνικό Μοντέλο Προώθησης των ΑΠΕ...51 6.1 Το ελληνικό δυναμικό στις ΑΠΕ... 51 6.2 Χρονική εξέλιξη και ελληνική νομοθεσία για τις ΑΠΕ... 55 6.3 Ιδιωτικές και Δημόσιες Επενδύσεις ΑΠΕ στην Ελλάδα... 63 6.4 Περαιτέρω Ανάλυση του Ελληνικού Μοντέλου... 69 Κεφάλαιο 7: Σύγκριση γερμανικού-ελληνικού μοντέλου...71 Κεφάλαιο 8: Λύσεις-Δράσεις αντιμετώπισης προβλημάτων προώθησης των ΑΠΕ στην Ελλάδα... 79 1

Επίλογος-Συ μπεράσματα 85 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 86 Παράρτημα 1: Σχέδιο Νόμου: Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής... 86 Παράρτημα 2: Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις και ιδίως σε δώματα και στέγες κτιρίων...113 Βιβλιογραφία...121 2

Πρόλογος-Εισαγωγή Στην αυγή της 3ης χιλιετίας, η κυρίαρχη έννοια που καθορίζει τις ισορροπίες μεταξύ των κρατών και προσδίδει δύναμη ή αδυναμία, είναι η ενέργεια. Σε όλες τις μορφές της, η κατοχή ενεργειακών πόρων είναι ισοδύναμη με την κατοχή εξουσίας και δύναμης επιβολής. Το ίδιο ισχύει και για τους συγχρόνους ενεργειακούς δρόμους, μέσω των οποίων μεταφέρονται οι ενεργειακοί πόροι από τις χώρες παραγωγής στις χώρες κατανάλωσης. Με λίγη καθυστέρηση, είναι αλήθεια, οι χώρες της Ευρώπης αναζήτησαν τρόπους ενεργειακής αυτονομίας και ανεξαρτητοποίησης, κυρίως από το πετρέλαιο και τα παράγωγα του. Οι καλύτεροι σύμμαχοι σε αυτήν την προσπάθεια αναδείχτηκαν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε), οι οποίες περιλαμβάνουν κάθε φυσική πηγή ενέργειας που είναι διαρκής, φιλική προς το περιβάλλον και πρακτικά αστείρευτη, ενώ παράλληλα έχει μηδενική ή παρά πολύ μικρή εκπομπή ρύπων. Στην εργασία θα γίνει μια αναφορά στις ρίζες του ενεργειακού προβλήματος (κεφάλαιο 1) και μια σύντομη ιστορική ανάδρομη της εξέλιξης της χρήσης ΑΠΕ (κεφάλαιο 2). Στη συνέχεια, στο κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται το τρέχον ευρωπαϊκό δυναμικό σε όλες τις χώρες, πλην Γερμανίας και Ελλάδας, αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν τεράστιες ανεκμετάλλευτες δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη. Το κεφάλαιο 4 διαπραγματεύεται τη μορφοποίηση της ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής απέναντι στις ΑΠΕ και το σχηματισμό κοινού πλαισίου Οδηγιών προώθησης τους. Στο κεφάλαιο 5 παρουσιάζεται το μοντέλο προώθησης της Γερμανίας σε συνδυασμό με το, ομολογουμένως, μέτριο ανανεώσιμο ενεργειακό δυναμικό τους εκεί. Αναλύεται, επίσης, η διάρθρωση του νομοθετικού πλαισίου και της σταθερής κυβερνητικής πολιτικής, στην προσπάθεια να εξηγηθούν οι βαθύτεροι λόγοι που έκαναν το γερμανικό μοντέλο εξαιρετικά επιτυχημένο και πρότυπο για τα υπόλοιπα κράτη. Στο επόμενο κεφάλαιο 6, αποδεικνύεται το μεγαλείο της ελληνικής επικράτειας όσων αφορά το δυναμικό των ΑΠΕ και εξετάζεται η πληθώρα των νόμων, κανονιστικών πράξεων και υπουργικών αποφάσεων που ρυθμίζουν την ελληνική αγορά. Επιπλέον, παρατίθενται οικονομοτεχνικά στοιχεία των μεγαλυτέρων εταιριών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των ΑΠΕ στην Ελλάδα και σκιαγραφούνται οι αδυναμίες, τα προβλήματα αλλά και οι προβλέψεις των στελεχών της αγοράς για το μέλλον. Στο κεφάλαιο 7, συγκρίνονται το ελληνικό με το γερμανικό μοντέλο. Στο κεφάλαιο 8, αφού έχει γίνει προφανής η ωφελιμότητα της υιοθέτησης στοιχείων από το γερμανικό μοντέλο προσαρμοσμένων στην ελληνική πραγματικότητα, εξετάζονται συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους θα επιτευχτεί η άριστη προώθηση της χρήσης ΑΠΕ για όλες τις ελληνικές ενεργειακές ανάγκες. Πολλές από αυτές τις δράσεις-προτασεις έχουν ήδη ξεκινήσει να υλοποιούνται. Τέλος, στο κεφάλαιο 3

10 συνοψίζεται η συνολική παρούσα μελέτη και εξάγονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτήν. Ακολουθεί παράρτημα με την πρόσφατη νομολογία καθώς και η απαραίτητη ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόβλημα Η ενέργεια αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του πολιτισμού του ανθρώπου. Η παραγωγή και η τιθάσευσή της είναι οι αιτίες της τεχνολογικής εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού και το κύριο ζητούμενο στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. Από τα πανάρχαια, κιόλας, χρόνια είχε γίνει αντιληπτό ότι οι ενεργειακοί πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι και ότι η περίσσεια ενεργειακών πηγών σε μια περιοχή αποτελεί αιτία ανάπτυξής της ως αποτέλεσμα της οικονομικής εκμετάλλευσης των πηγών αυτών. Με τη σταδιακή εξέλιξη της τεχνολογίας στα νεότερα χρόνια, ειδικά μετά τη βιομηχανική επανάσταση, έγινε ακόμη ισχυρότερη η σχέση ανάμεσα στην εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας και την κατοχή ισχύος, οικονομικής και πολιτικής. Ακόμη πιο πρόσφατα, στο β' μισό του 20ου αιώνα, υπήρξαν δύο μεγάλες ενεργειακές κρίσεις παγκόσμιας εμβέλειας, τη δεκαετία του 50 με το κλείσιμο της Διώρυγας του Σουέζ και το 1973 με την πετρελαϊκή κρίση που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Αραβοϊσραηλινού πολέμου. Οι δύο αυτές κρίσεις είναι κομβικά σημεία στη σύγχρονη τεχνολογική εποχή μας και βοήθησαν να κατανοήσουμε την κρίσιμη σημασία του παράγοντα «ενέργεια» στη ζωή μας. Έτσι, με τη συνειδητοποίηση ότι οι ενεργειακές πηγές δεν είναι ανεξάντλητες, είναι κατανοητό ότι η πορεία ανάπτυξης του ανθρώπινου πολιτισμού δεν είναι αναγκαστικά προς το καλύτερο αν δεν λάβουμε σοβαρά υπόψη τον έλεγχο των πηγών ενέργειας. Με αυτούς τους διαδοχικούς συλλογισμούς ολοκληρώνεται η θεώρηση του σημερινού ενεργειακού προβλήματος. Θα γίνει αναφορά σχετικά μόνο με την Ευρώπη, ειδικότερα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το πρόβλημα δεν είναι παγκόσμιο και κάθε απόπειρα επίλυσης του είναι καταδικασμένη αν δεν γίνει ολικά και με στενή διακρατική συνεργασία. [www.europeanenergyreview.eu] Καταρχήν, τι εννοούμε ενεργειακό πρόβλημα. Με τον όρο «ενέργεια» αποκαλείται κάθε μορφή υλικής δύναμης που μπορεί να αξιοποιηθεί από τον άνθρωπο για την υποβοήθηση των εργασιών του και την βέλτιστη επίτευξη των στόχων του. Συμπεριλαμβάνει, φυσικά, τις φυσικές πηγές ενέργειας όπως ηλιακή, αιολική, γεωθερμική, θερμότητα, δυναμική, χημική και τις τεχνητές όπως ηλεκτρική, πυρηνική οι οποίες τιθασεύτηκαν χάρη στην εξέλιξη της σύγχρονης φυσικής. Η σύγχρονη ανάγκη είναι κυρίως η μετατροπή της χημικής ενέργειας που περικλείεται σε ένα ορυκτό καύσιμο όπως το πετρέλαιο σε κινητική ενέργεια που κινεί οχήματα ή σε ηλεκτρική ενέργεια για ακόμη περισσότερες χρήσεις. Το «πρόβλημα» δημιουργείται από την συγκέντρωση 5

των πλούσιων πετρελαϊκών και άλλων π.χ. φυσικό αέριο αποθεμάτων, σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές της γης. Τα πλούσια, αν και σίγουρα πεπερασμένα, αυτά αποθέματα, χαρίζουν μεγάλη οικονομική ευημερία στα κράτη όπου βρίσκονται και συνάμα τους δίνουν υπέρμετρη γεωπολιτική δύναμη. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με την διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη της Ευρώπης για ενέργεια, δημιουργείται μείζον γεωπολιτικό πρόβλημα εξάρτησης.[ http://emo.pspa.uoa.gr/data/papers/15_paper.pdf] Αναφέρονται παρακάτω αναλυτικότερα τα αίτια που οδηγούν στην διαμόρφωση και όξυνση του ευρωπαϊκού ενεργειακού προβλήματος. Βασική παράμετρος του ευρωπαϊκού ελλείμματος στην ενέργεια, είναι η αυξημένη ζήτηση και κατανάλωση ενέργειας στον ευρωπαϊκό χώρο σε συνδυασμό με σχετική έλλειψη πλούσιων ενεργειακών αποθεμάτων. Η ενεργειακή ζήτηση γιγαντώθηκε, όπως είναι ορατό και στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 1), από το 1950 και έπειτα, ως συνέπεια της ταχείας εκβιομηχάνισης των Ευρωπαϊκών χωρών και της ραγδαίας αύξησης της μέσης κατανάλωσης ανά κάτοικο. [http://ec.europa.eu/energy/efficiency/index_en.htm] Πίνακας 1. Ενεργειακή εξάρτηση των χωρών της Ε.Ε (2006) σε % Σύνολο Καυσίμων Στερεά Καύσιμα Πετρέλαιο Φυσικό Αέριο Ευρώπη-27 53,8 41,1 83,7 60,8 Ευρώπη-25 54,4 41,7 84,2 61,6 Βέλγιο 77,9 96,3 100,8 100,2 Βουλγαρία 46,2 35,3 99,1 89,9 Τσεχία 28-16,1 96,6 104,5 Δανία -36,8 93,6-88,5-103,3 Εσθονία 33,5-0,1 94,9 100 Ιρλανδία 90,9 70,4 101,5 89,8 Ελλάδα 71,9 2,7 101,3 99,1 Ισπανία 81,4 75,6 100,8 101,3 Γαλλία 51,2 104,8 98,7 99,6 Ιταλία 86,8 99,7 92,5 91,2 Κύπρος 102,5 116,7 104,2 - Λεττονία 65,7 119,7 102,3 108,8 Λιθουανία 64 94,6 97,7 101 Λουξεμβούργο 98,9 100 101 100 Ουγγαρία 62,5 39,2 78 82,2 Μάλτα - - - - Ολλανδία 38 102,3 95,7-61,6 Αυστρία 72,9 93,6 95,2 87,7 Πολωνία 19,9-21,6 98,1 71,9 Πορτογαλία 83,1 105,6 98,1 100,6 6

Ρουμανία 29,1 28,4 44 32,8 Σλοβενία 52,1 20,1 97,8 99,6 Σλοβακία 64 80,8 94,6 96,6 Φινλανδία 54,6 61,7 100,4 100 Σουηδία 37,8 86,9 99,4 100 Ην. Βασίλειο 21,3 75,5 8,9 11,8 Γερμανία 61,3 35,4 95,7 83,6 Πηγή: [http://ec.europa.eu/energy/publications/doc/statistics/part_2_energy_pocket_book_20 09.pdf] Σημ. Τα αρνητικά πρόσημα υποδηλώνουν ότι η χώρα εξάγει τον συγκεκριμένο ενεργειακό πόρο. Τα νούμερα πάνω από 100% αιτιολογούνται από τις στρογγυλοποιήσεις και τις συνεχείς αλλαγές των αποθεμάτων. Είναι προφανές, ότι με τις πάμπολλες νέες ηλεκτρικές συσκευές αντικαταστάθηκαν πολλές παραδοσιακές μέθοδοι και άλλαξε ριζικά ο τρόπος ζωής. Πλέον, ελάχιστες νοικοκυρές πλένουν όλα τα ρούχα στο χέρι, τα στεγνώνουν στον ήλιο, μαγειρεύουν και ζυμώνουν οι ίδιες ψωμί, πλένουν τα πιατικά με το χέρι και κάνουν χειροκίνητα τον καθορισμό ή τις υπόλοιπες δουλειές του σπιτιού. Όλα τα παραπάνω έχουν αντικατασταθεί από πολύ απλές στη χρήση ηλεκτρικές συσκευές, που είναι όμως ενεργοβόρες. Αντίστοιχα, οι μετακινήσεις γίνονται από σύγχρονα αυτοκίνητα που κινούνται με βενζίνη ή πετρέλαιο και στους χώρους εργασίας και εκπαίδευσης, επίσης κυριαρχεί αυτοματισμός χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία. Έτσι, αυξήθηκε το βιοτικό επίπεδο με παράλληλη ραγδαία άνοδο της κατανάλωσης πηγών ενέργειας. Εντελώς ανάλογα, αυξήθηκε και η εταιρική και βιομηχανική κατανάλωση ενεργειακών πηγών. Η Ευρώπη κυριάρχησε μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο στην ανάπτυξη βιομηχανιών όπως αυτοκινητοβιομηχανίες, χαλυβουργεία, είδη πολυτελείας, αεροναυπηγική, ιατρική τεχνολογία, που πολλαπλασίασαν την ανάγκη για κατανάλωση ενέργειας. Σήμερα, το 2009, οι εισαγωγές ενέργειας στην Ευρώπη έφτασαν στο σημείο να αποτελούν το 65% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης. Αυτό όμως επέφερε αύξηση των κινδύνων για τη συνοχή της Ευρώπης και την πολιτική της ισχύ.[ http://www.ena.lu/louis-armand-aspects-european-energy-problem- 020002390.html] Παρατίθενται οι πίνακες 2 και 3 με τις χώρες προέλευσης των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ε.Ε. 7

Πίνακας 2. Χώρες προέλευσης εισαγωγών ακατέργαστου πετρελαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2000-2006 (σε εκατομμύρια τόνους) Προέλευση 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 % Ρωσία 112,4 136,8 154,7 170,8 188,9 188 189 33,5 Νορβηγία 115,9 108,1 103,1 106,4 108,6 97,5 89,1 15,8 Λιβύη 45,5 43,8 39,2 45,9 50 50,6 53,2 9,4 Σ. Αραβία 65,1 57,5 53,1 61,5 64,5 60,7 50,9 9 Ιράν 35,5 31,4 25,9 34,7 35,9 35,4 36,4 6,4 Λοιπή Μ.Ανατολή 54,7 48,3 43,2 27,8 28,5 30 32,1 5,7 Καζακστάν 9,9 9,1 13,4 15,9 22,2 26,4 26,8 4,8 Νιγηρία 22,4 25,7 18,4 23,2 14,9 18,6 20,2 3,6 Λοιπές 54,3 54,3 64,2 56,5 56,1 66,1 66,9 11,8 Σύνολο 515,8 514,9 515,3 542,9 569,5 573,3 564,6 100 (σε εκ. βαρέλια) 3765 3759 3761 3963 4158 4185 4121 - Πηγή: [http://ec.europa.eu/energy/publications/doc/statistics/part_2_energy_pocket_book_2009.pdf] Πίνακας 3. Εισαγωγές Φυσικού Αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2000 2006 (σε τερατζάουλς,τϋ) Προέλε υση Ρωσία 45397 09 Νορβηγ 19852 ία 31 Αλγερία 22030 75 Νιγηρία 17202 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 44215 15 21363 79 19571 81 21612 0 45547 44 26015 69 21324 77 21788 2 48952 52 26994 73 21588 03 33592 9 49510 44 28017 23 20421 37 41026 0 Λιβύη 33442 33216 25536 30390 47809 Αίγυπτ ος - - - - - Κατάρ 12443 27463 87952 80414 Τρινιδά δ& Τομπάγ κο Λοιπές 16017 0 49528 79 26717 79 22568 26 43631 9 20949 9 20241 9 19571 3 36334 24498 19120 1365-29673 11281 0 19925 6 12542 5 10002 3 31324 5 40938 7 49275 52 28442 69 21348 86 56098 6 32156 2 31742 0 24515 8 15424 4 22323 2 20 06 % 42 24, 2 18, 2 4,8 2,7 2,7 2,1 1,3 1,9 8

Σύνολο (σε εκ. κυβικά μέτρα 90950 64 24061 0 90156 28 23850 9 97647 05 25832 6 10301 649 27253 0 10726 388 28376 7 11364 494 30064 8 11729 309 31029 9 10 0 - m ) Πηγή: [http://ec.europa.eu/energy/publications/doc/statistics/part_2_energy_pocket_book_2009.pdf] Εισάγοντας το 90% του απαραίτητου πετρελαίου από την ασταθή Μέση Ανατολή και το 85% του φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την Αλγερία, παραχωρείται αναλογικά μεγάλη τυπικά ισχύς σε αυτά τα κράτη, τα οποία μπορούν να εκβιάζουν την Ευρώπη είτε οικονομικά με αυξομειώσεις στις τιμές των ενεργειακών πρώτων υλών, είτε πολιτικά ζητώντας ποικίλα ανταλλάγματα σε όλα τα επίπεδα.[ http://ec.europa.eu/energy/index_en.htm] Τρανό παράδειγμα αυτής της αδυναμίας που συνεπάγεται η ενεργειακή εξάρτηση αποτελεί το παράδειγμα του Ο.ΠΕ.Κ. (Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών), ο οποίος έχοντας στην ουσία συστήσει καρτέλ, μπορεί να αυξομειώνει την ημερήσια παραγωγή πετρελαίου στα επιθυμητά επίπεδα εκατομμυρίων βαρελιών ανά ημέρα, ανάλογα με τη διαμόρφωση των τιμών με σκοπό τη βελτιστοποίηση των κερδών του. Το καλοκαίρι του 2008, το καρτέλ του Ο.ΠΕ.Κ. με πρωτοστατούσα τη Σαουδική Αραβία και με πολύτιμο σύμμαχο τα ριψοκίνδυνα παιχνίδια των κερδοσκόπων κατάφεραν να σκαρφαλώσει η τιμή του πετρελαίου στα πρωτοφανή επίπεδα των 150$ ανά βαρέλι. Είναι αυτονόητο ότι αυτή η κατάσταση όσο διήρκεσε προκάλεσε μεγάλη οικονομική αφαίμαξη των Ευρωπαϊκών καταναλωτών και όχι μόνο. Υπήρξε και υπάρχει ακόμα μια τεράστια ροή κεφαλαίων προς τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες, οι οποίες έχοντας εκμηδενίσει προ πολλού τα χρέη τους, επενδύουν την απίστευτα μεγάλη ρευστότητά τους χτίζοντας τεχνητά νησιά, αναμετριούνται ποια θα χτίσει τους μεγαλύτερους ουρανοξύστες, ποιος θα φτιάξει το μεγαλύτερο παγοδρόμιο και καλύτερη τεχνητή χιονόπτωση στη μέση της άνυδρης και καυτής ερήμου. Ένα δεύτερο τρανό παράδειγμα που καταδεικνύει την αδυναμία που προκαλεί στην Ευρώπη η ενεργειακή εξάρτηση είναι η πρόσφατη πολιτική κόντρα Ουκρανίας-Ρώσικης Ομοσπονδίας. Αν αναλυθεί το ζήτημα επιφανειακά θα θεωρηθεί ως μια απλή οικονομική διαφορά. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το τεράστιο δίκτυο που διατρέχει τη Ρωσία ξεκινώντας από τα πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου στον Καύκασο και διατρέχοντας τη Λευκορωσία και την Ουκρανία φτάνει σήμερα στους τελικούς Ευρωπαίους καταναλωτές, είχε κατασκευαστεί την περίοδο της ισχυρής Σοβιετικής Ένωσης. Τότε, δεν είχε γίνει η παραμικρή πρόβλεψη ότι θα 9

μπορούσε ποτέ αυτός ο κολοσσός να διαλυθεί. Με την πτώση και διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία εξακολούθησε να παρέχει το απαραίτητο φυσικό αέριο για θέρμανση στην Ουκρανία, Λευκορωσία, χώρες της Βαλτικής, Βουλγαρία, Ρουμανία, Φινλανδία και λοιπές Ευρωπαϊκές χώρες διασφαλίζοντας την τιμή του στη βάση διμερών κρατικών συμφωνιών. Έτσι, η Λευκορωσία και η Ουκρανία επωφελήθηκαν κρατώντας τις πολύ χαμηλές τιμές που πλήρωναν και επί Σοβιετικής Ένωσης. Ενόσω όμως η Λευκορωσία εξακολουθεί να παραμένει πολύ στενά δεμένη πολιτικά με τις επιταγές της Ρωσίας, η Ουκρανία έζησε τη λεγόμενη «πορτοκαλί επανάσταση», η οποία άλλαξε την πορεία της Ουκρανίας και την έφερε πολύ κοντά στα δυτικά και αμερικανικά συμφέροντα. Πράγμα το οποίο το πλήρωσε με μια τεράστια αύξηση, σχεδόν 150%, στην τιμή του φυσικού αερίου. Έτσι, ξεκίνησε μια αδυσώπητη διαμάχη, η οποία έφερε 2 φορές την αντιπαράθεση Ρωσίας- Ουκρανίας στα άκρα, με την Ρωσία να διακόπτει πλήρως τη ροή του φυσικού αερίου στην Ουκρανία λόγω ανεξόφλητων λογαριασμών και κατηγορώντας την ότι κλέβει ποσότητες φυσικού αερίου που διέρχονται transit από το έδαφός της και διοχετεύονται στην Ευρώπη. Η Ουκρανία, πάλι, υποστήριξε ότι η επιβαλλόμενη αύξηση στην τιμή του φυσικού αερίου είναι αδικαιολόγητη και εκβιαστική και κάλεσε την Ευρώπη να τη βοηθήσει να σταματήσουν τον «ενεργειακό εκβιασμό» της Ρωσίας.[Ελευθεροτυπία/Κόσμος σελ.30, 04-01 2009] Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως η Αυστρία, Ρουμανία, Φινλανδία, Βουλγαρία και Γερμανία που είναι από τους μεγαλύτερους πελάτες του ρώσικου φυσικού αερίου, ένιωσαν για πρώτη φορά «βαρύ χειμώνα», βλέποντας την πίεση του εισαγόμενου φυσικού αερίου στους αγωγούς να εκμηδενίζεται. Με βάση αυτή τη διαμάχη, μπήκαν για πρώτη φορά στο λεξιλόγιο μας εκφράσεις του τύπου «διπλωματία των αγωγών», «ενεργειακός εκβιασμός», και «ενεργειακή σκακιέρα». Αποδείχθηκε η εξαιρετικά κρίσιμη σημασία του παράγοντα ενέργεια και το πόσο σημαντική είναι η ενεργειακή απεξάρτηση. Στη συγκεκριμένη ενεργειακή κρίση, η Ελλάδα θίχτηκε ελάχιστα, λόγω της εκ των υστέρων σοφής πρόνοιας να κατασκευαστεί σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Ρεβυθούσα, όπου αποθηκεύτηκε μεγάλο απόθεμα υγροποιημένου φυσικού αερίου προερχόμενο με ειδικά δεξαμενόπλοια από την Αλγερία. [http://www.naftemporiki.gr/news/static/09/07/16/1691149. htm] Έτσι, το «καλό» που προέκυψε από την ρωσοουκρανική διαμάχη ήταν η ενεργότερη συσπείρωση των ευρωπαϊκών χωρών και η διαμόρφωση κοινής θέλησης για απεξάρτηση από την απρόβλεπτη βούληση των πλούσιων ενεργειακά χωρών-προμηθευτών και από τις ορέξεις των διαμετακομιστικών χωρών, που θέλουν και αυτές να αυξήσουν το μερίδιό τους στην ενεργειακή πίτα.[βήμα/ανάπτυξη σελ.8-9, 19-07-2009] 10

Αυτή η απεξάρτηση μπορεί να επιτευχθεί με κυρίως δύο τρόπους. Ο ένας τρόπος εκφράστηκε στο πρόσφατο συνέδριο για την Ευρωπαϊκή Ενεργειακή πολιτική στη Σόφια από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μπαρόζο, και αφορά τον επιμερισμό του κινδύνου στην προμήθεια της ενέργειας στη βάση της διαφοροποίησης των χωρών προμηθευτών. Έτσι, η Ευρώπη δεν θα αρκεστεί στην προμήθεια πετρελαίου από τα εν δυνάμει ασταθή μεσανατολικά κράτη, αλλά θα στραφεί και στη Βόρεια θάλασσα, στην Καραϊβική και τη Βενεζουέλα αλλά και οπουδήποτε αλλού. Για φυσικό αέριο δεν θα αρκεστεί στον μοναδικό κυρίαρχο προμηθευτή της τη Ρωσία, αλλά θα συμπράξει με άλλες χώρες παραγωγούς όπως η Αλγερία, η Νιγηρία, το Αζερμπαϊτζάν και οπουδήποτε αλλού ανακαλυφθεί κάποιο εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα, ακυρώνοντας ουσιαστικά τα προνόμια και τις ορέξεις των χωρών που εξαρτιόνταν μέχρι πρότινος αποκλειστικά. Με αυτόν τον τρόπο, δεν θα γίνεται έρμαιο διπλωματικών και πολιτικών ανταλλαγμάτων, θα μπορεί πιο άνετα να κρατά σταθερές τις τιμές εφόσον οι πολλές χώρες-προμηθευτές θα δρουν πιο ανταγωνιστικά και θα καταφέρνει να ορθώνει το ανάστημά της χωρίς κανένα φόβο για κυρώσεις ή άλλου είδους εκβιασμούς. Ένας αντίλογος για τον παραπάνω τρόπο ενεργειακής απεξάρτησης είναι ότι στην ουσία δεν πρόκειται για πλήρη ενεργειακή απεξάρτηση ούτε καν για απεξάρτηση αλλά στην πραγματικότητα για έναν καταμερισμό της ενεργειακής εξάρτησης σε πολλές επιμέρους χώρες-προμηθευτές. Επιπλέον, θα χρειαστούν επενδύσεις για την απρόσκοπτη πρόσβαση των ενεργειακών πρώτων υλών στον Ευρωπαϊκό χώρο, όπως νέα δίκτυα αγωγών, περισσότερα δεξαμενόπλοια και, τελευταία, περιφρούρηση των μεταφορών αυτών. Είναι γνωστά τα κρούσματα δολιοφθορών σε αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου καθώς και τα κρούσματα πειρατείας σε δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν ενεργειακές πρώτες ύλες Ευρωπαϊκών συμφερόντων. Όλα αυτά θα καταστήσουν οικονομικά απαγορευτική τον επιμερισμό των χωρώνπρομηθευτών και πρακτικά θα τον ακυρώσουν. Διέξοδο από τις παραπάνω επισφάλειες, θα δώσει ο δεύτερος τρόπος ενεργειακής απεξάρτησης που είναι η στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.). Αυτές συμπεριλαμβάνουν όλες τις πηγές ενέργειας που μας παρέχονται δωρεάν από τη φύση, βρίσκονται σε σχετική αφθονία, είναι πρακτικά κατά περίπτωση ανεξάντλητες, δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον και είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμες. Θα εμβαθυνθεί στη συνέχεια αυτός ο φιλικός, «καθαρός» και ριζοσπαστικότερος τρόπος για ενεργειακή απεξάρτηση. [ΡΓθθβϋπάΒγ, σελ.23, 03-05-2009] Πέρα από τα οικονομοτεχνικά κριτήρια, σημαντικό ρόλο στη στροφή προς τις ΑΠΕ έπαιξε και η κλιματική αλλαγή. Έγινε κατανοητό ότι ο σημερινός άνθρωπος ευθύνεται σε με μέγιστο βαθμό για την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Έτσι, με τον κίνδυνο οι βλάβες για τη φύση να γίνουν μη 11

αναστρέψιμες, δημιουργήθηκε η δέσμευση για στροφή προς τις ΑΠΕ. Το οικολογικό κίνημα γιγαντώθηκε και παίζει ενεργότερο ρόλο στη λήψη των αποφάσεων. Υποστηρικτικά μέτρα πάρθηκαν, τα οποία είναι και δεσμευτικά από νομική άποψη. Όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, η Ευρωπαική Ένωση είναι υποχρεωμένη να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το 1990 κατά 8% έως το 2012( Πρωτόκολλο του Κυότο, 1997). Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε το 2002 το υπάρχον σύστημα συναλλαγών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπου η κάθε χώρα πληρώνει αρκετά χρήματα σε περίπτωση που δεν θα ανταποκρίνεται στις συμβατικές της υποχρεώσεις. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η Ελλάδα βγήκε εκτός αυτού του μηχανισμού για 7 μήνες το 2008 λόγω πλήρους ανεπάρκειας ελέγχου και αναφοράς των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, αντί να μειώσει, αύξησε αυτές τις εκπομπές, πράγμα που μεταφράζεται σε αρκετά μεγάλα χρηματικά πρόστιμα. [http://en.wikipedia.org/wiki/kyoto_protocol ] Το Πρωτόκολλο του Κυότο προβλέπεται να αντικατασταθεί από ένα νέο κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Διάσκεψης της Κοπεγχάγης(07-18 Δεκεμβρίου 2009), εάν η διεθνής κοινότητα συμφωνήσει και λάβει δυναμικές αποφάσεις με δεσμευτικό χαρακτήρα για όλες τις χώρες. Φυσικά υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των κρατών, που διαφάνηκαν έντονα κατά τις πρώτες μέρες της Διάσκεψης αλλά υπάρχει κλίμα αισιοδοξίας ότι όλες οι αντιθέσεις θα αμβλυνθούν και ότι το νέο Πρωτόκολλο σύντομα θα υπογραφεί πανηγυρικά και από τις αναπτυσσόμενες αλλά και από τις αναπτυγμένες χώρες. [Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία/Κόσμος,13-12-2009,σελ.27-28-29, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία/ Ένθετο The New York Times,13-12-2009, σελ.1-2-6-7] 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΠΕ -Σύντομη Ιστορική Αναδρομή Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν αποτελούν νέα ανακάλυψη. Ο άνθρωπος από πολύ παλιά χρησιμοποιούσε τα αγαθά της φύσης προς όφελός του, όπως για παράδειγμα τα ιστιοφόρα πλοία εκμεταλλεύονται τη δύναμη του ανέμου για την κίνηση του πλοίου. Σαν αντίληψη, όμως, οι ανανεώσιμες πηγές αναγνωρίστηκαν και κατηγοριοποιήθηκαν πολύ αργότερα, μόλις τον 20ο αιώνα. Η αιτία γι αυτό είναι η καθυστέρηση στην συνειδητοποίηση ότι η υπέρμετρη τεχνολογική ανάπτυξη καταστρέφει το περιβάλλον τόσο πολύ, που δεν έχει νόημα η οικονομική ευημερία δίχως την αρμονική διαβίωση στο φυσικό περιβάλλον που ζει ο σημερινός άνθρωπος. Έτσι, το σύνθημα «Σεβασμός στο Περιβάλλον» έγινε σταδιακά κυρίαρχο. Εδώ θα παρατηρηθεί ότι ενώ το κίνημα της οικολογίας γενικότερα είναι πολύ παλαιότερο, η αφύπνιση και η εντονότερη κινητοποίηση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, άρχισαν μόλις την προηγούμενη δεκαετία υπό την ασφυκτική πίεση οικονομικών παραγόντων και της ανάγκης για απεξάρτηση από το πετρέλαιο. Με απλά λόγια, μέχρι πρόσφατα, οι ανανεώσιμες πηγές θεωρούνταν απλά βοηθητικές και, ίσως, παρακατιανές στο, γραφικό για πολλούς, οικολογικό κίνημα. Σήμερα η κατάσταση είναι πολύ πιο εδραιωμένη και με μεγαλύτερο βαθμό ευσυνειδησίας, λόγω του ότι ο πλανήτης δεν αντέχει περαιτέρω το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που αναπτύχθηκε στο β μισό του 20ου αιώνα. [ΡΓθθβϋπάΒγ σελ.24, 14-06-2009] Τα παραπάνω συνοψίζονται υπό τον ευρύτερο όρο «αειφόρος ανάπτυξη», που έχει γίνει βασική κατευθυντήρια γραμμή των Ευρωπαϊκών χωρών. Σημαίνει την απρόσκοπτη οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο σε όλους τους τομείς, λαμβάνοντας υπ όψιν όμως σοβαρά τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ανακύπτουν. Είναι αποδεκτό ότι είναι δυνατόν να υπάρξει οικονομική πρόοδος και ευημερία με ταυτόχρονο πλήρη σεβασμό στο περιβάλλον.[realnews/realplanet σελ.14, 03-05-2009] Τα τροπικά δάση, τα σπάνια είδη ζώων και φυτών, τα βουνά οι λίμνες και οι θάλασσες, η βιοποικιλότητα και το ανθρώπινο οικιστικό περιβάλλον πρέπει να συνυπάρξουν αρμονικά χωρίς χημική ρύπανση, μόλυνση, οικολογική ανισορροπία, γενετικές επεμβάσεις και κάθε άλλη καταστροφή επίδραση. Το ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο του λιώσιμου των πάγων στους πόλους ως συνέπεια της αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του ανθρωπογενείς κλιματικές αλλαγές. Ο φόβος της λειψυδρίας και της ερημοποίησης της Μεσογείου είναι υπαρκτός, ειδικότερα, για την περιοχή μας. 13

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ξεκίνησε ο αγώνας καθιέρωσης των Α.Π.Ε. ως μέσου απεξάρτησης από τις εξαιρετικά ρυπογόνες αλλά και γεωπολιτικά ασταθείς, όπως ελέχθη, ορυκτές πηγές ενέργειας. Ήδη, από τη δεκαετία του 50 οι πρωτοπόρες σκανδιναβικές χώρες μελέτησαν το ενδεχόμενο εκμετάλλευσης της ενέργειας των κυμάτων της θάλασσας, η οποία είναι σταθερή, ανεξάντλητα και δωρεάν. Στις δεκαετίας του '60 και '70 ξεκίνησε η μαζική εκμετάλλευση της ενέργειας της γης στην Ισλανδία. Η γεωθερμία αποτέλεσε για την ηφαιστειογενή Ισλανδία ότι αποτέλεσε για την Ελλάδα η ηλιακή ενέργεια. Κάθε σπίτι απέκτησε θέρμανση και σάουνα, δωρεάν παροχή του τεκτονικού ρήγματος πάνω στο οποίο κείται η Ισλανδία, σε πλήρη αναλογία με τη δωρεάν παροχή ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα και τους ηλιακούς θερμοσίφωνες. Επιπλέον, στη Δανία και την Ολλανδία, οι παραδοσιακοί ανεμόμυλοι σταδιακά αντικαταστάθηκαν από ανεμογεννήτριες. Σε κάθε χώρα επίσης με ποτάμια, χτίστηκαν μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα που εκτός από ταμιευτήρες νερού, παρήγαγαν ηλεκτρική ενέργεια. Οι παραπάνω πρώιμες προσπάθειες αξιοποίησης των Α.Π.Ε. είχαν τεράστιο οικονομικό κόστος και το οποίο συνήθως αναλάμβαναν μόνο τα κράτη μέσω των κρατικών εταιριών ενέργειας ή έστω οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό αυτών των προσπαθειών είναι ότι ήταν αποσπασματικές. Κάθε χώρα θεωρούνταν ότι κατείχε μόνο ένα αξιοποιήσιμο ενεργειακά στοιχείο π.χ. η Ελλάδα τον ήλιο, η Ισλανδία τη γεωθερμία, η Δανία την αιολική ενέργεια κτλ. Δεν δίνονταν έμφαση στην ολική αξιοποίηση όλων των ανανεώσιμων πηγών που άλλωστε υπάρχουν, λίγο ή πολύ, σε κάθε γωνιά της Ευρώπης. Παράλληλα, δεν υπήρχε ξεκάθαρη και ενιαία πολιτική βούληση για χάραξη ενιαίας ενεργειακής στρατηγικής. Βαθμιαία, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει και να τίθενται στόχοι για την ενσωμάτωση της «πράσινης βιομηχανίας» στην καθημερινή ζωή. Από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ολόκληρος ο κλάδος των Α.Π.Ε. διαμόρφωσε μια εξαιρετική δυναμική και πλέον οι εργαζόμενοι σ αυτόν ανήκουν στα λεγόμενα «πράσινα επαγγέλματα». Αυτά περιλαμβάνουν όλα τα επαγγέλματα που σχετίζονται σε μεγάλο ή μικρό βαθμό από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, όπως ενδεικτικά μηχανικούς φωτοβολταϊκών συστημάτων, σχεδιαστές και κατασκευαστές ανεμογεννητριών και γεωθερμικών συσκευών, ηλεκτρολόγους και άλλους ειδικούς στην τοποθέτηση αυτών καθώς και όλους τους δευτερογενείς μεταπωλητές και εμπόρους των παραπάνω συσκευών και άλλων υπηρεσιών παροχής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ένα παράδειγμα αυτής της μετάβασης στην «πράσινη οικονομία» είναι η Ελληνική Βιομηχανίας Ζάχαρης, η οποία 14

λειτουργούσε ως το 2006 5 εργοστάσια εκ των οποίων 3 σε Λάρισα, Σέρρες και Ξάνθη. Για οικονομικούς λόγους και λόγους επάρκειας της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής, αποφασίστηκε ότι μόνο τα 3 προαναφερθέντα εργοστάσια θα συνεχίσουν την επεξεργασία ζαχαρότευτλων. Μάλιστα, σύμφωνα με δημοσιεύματα, δεν θα παράγουν μόνο ζάχαρη αλλά τα ζαχαρότευτλα θα μετατρέπονται σε βιοαιθανόλη, ένα σημαντικό βιοκαύσιμο, που ήδη εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή ενέργειας στη Βραζιλία, όπου μάλιστα εκεί παράγεται από ζαχαροκάλαμο και κινεί περίπου το 40% των αυτοκίνητων ιδιωτικής χρήσης στη χώρα. Έτσι και οι έλληνες αγρότες θα συνεχίσουν να καλλιεργούν τα ζαχαρότευτλα και, ταυτόχρονα, δόθηκε ώθηση στη χρησιμοποίηση βιοκαυσίμων ως εναλλακτικής πηγής ενέργειας από υβριδικά αυτοκίνητα. [http://www.makthes.gr/index.php?name=news&file=article&sid=2021] Με την εξαίρεση των βιοκαυσίμων, όλες οι υπόλοιπες Α.Π.Ε. είναι πρακτικά ανεξάντλητες. Ο Ήλιος προβλέπεται να ακτινοβολεί για τουλάχιστον 5 δισεκατομμύρια χρόνια, οι παλιρροϊκές δυνάμεις θα παράγουν συνεχώς κύματα στις ακτές, τα ηφαίστεια και τα γεωθερμικά πεδία θα εξακολουθούν να υπάρχουν για πολύ καιρό, τα ποτάμια και τα υδροηλεκτρικά φράγματα παρομοίως και, τέλος, οι θερμοκρασιακές διαφορές στη Γη θα συνεχίσουν να παράγουν ισχυρούς ανέμους. [Μ1ρ://Θΐ^ΚίρΘάί8.θΓ0/Μΐ<ι/%ΟΕ%89%ΟΕ%ΒΒ%ΟΕ%Β9%ΟΕ%ΒΡ%Ο Ρ%82 ] Δεν υπάρχει ανησυχία, δηλαδή, αν κάποια από αυτές τις πηγές εκλείψει σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) όπου τα αποθέματά τους περιορισμένα και ο χρονικός ορίζοντας εκμετάλλευσής τους λήγει μέσα στον αιώνα που διανύουμε. Αυτή η αφθονία των Α.Π.Ε. δε συνεπάγεται ότι είναι και παντού σε ίδιο βαθμό εκμεταλλεύσιμες. Είναι άλλη η ηλιοφάνεια (πλήθος ηλιόλουστων ημερών σε ένα ημερολογιακό έτος) στην Ισπανία και άλλη, σαφώς μικρότερη, στη Νορβηγία. Εκτός από την ένταση των Α.Π.Ε. σε μια συγκεκριμένη περιοχή, παίζει ρόλο και η οικονομική δυνατότητα αξιοποίησής τους, λόγω γεωγραφικών ή άλλων ειδικών συνθηκών. Παράδειγμα, η Ισπανία με την Ελλάδα έχουν παραπλήσια ηλιοφάνεια, πλην όμως η Ισπανία έχει πλήθος άγονων χερσαίων εκμεταλλεύσιμων εκτάσεων ενώ η Ελλάδα έχει πλήθος μη εκμεταλλεύσιμων νησιών και βραχονησίδων που και η ηλεκτρική τους διασύνδεση με την ηπειρωτική χώρα αποτελεί από μόνη της δυσεπίλυτο πρόβλημα. Θα μελετηθεί στη συνέχεια, συνοπτικά, το ευρωπαϊκό ενεργειακό δυναμικό Α.Π.Ε. ανά χώρα και τις μεγάλες δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Δυναμικό στις ΑΠΕ Θα αξιολογηθεί τώρα, στην ολότητά του, το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό δυναμικό στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Αφού διαπιστωθούν οι τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης των Α.Π.Ε. στην Ευρώπη, θα γίνει κατανοητός ο σημερινός οργασμός στην αγορά της «πράσινης» ενέργειας. Τα παρακάτω δεδομένα έχουν αντληθεί από την επίσημη Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία(Eurostat) [http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_offpub/ks-gh-09-001zenzks-gh-09-001-en.pdf] Ξεκινώντας από την παγωμένη Βόρεια Ευρώπη και, πιο συγκεκριμένα, από την Ισλανδία, η χώρα αυτή, ένα βήμα πριν την Αρκτική, έχει ελάχιστη ηλιοφάνεια και μόνο για μερικούς μήνες το χρόνο. Χρωστάει την ύπαρξή της στις συγκρούσεις των τεκτονικών πλακών που δημιουργούν σεισμούς, ηφαίστεια και ολόκληρα νησιά. Έτσι, η μορφή ενέργειας που είναι ανανεώσιμη και άφθονη προέρχεται από το υπέδαφος. Η Ισλανδία είναι το μεγαλύτερο γεωθερμικό πεδίο της Ευρώπης και πάνω από το 70% των αναγκών του μέσου νοικοκυριού καλύπτονται από τη γεωθερμία. Επειδή η ροή της ενέργειας από το έδαφος είναι σχετικά σταθερή δεν έχει εποχικότητες ή άλλους αβέβαιους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα και την εκμετάλλευσή της. Έτσι, όλο το χρόνο, εταιρίες, δημόσιοι οργανισμοί και νοικοκυριά καλύπτουν τις ανάγκες θέρμανσης με τη γεωθερμία. Το υπόλοιπο 30% της ενέργειάς της η Ισλανδία το καλύπτει με υδροηλεκτρικά φράγματα. Υπάρχει ευρεία συζήτηση για την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως μετά την πρόσφατη οικονομική κρίση που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα χρεοκοπίας λόγω λανθασμένων επενδυτικών επιλογών. Αν υλοποιηθεί η ένταξή της, τότε στον τομέα της ενέργειας η Ευρώπη θα προχωρήσει ένα ακόμη βήμα μπροστά προς την ενεργειακή απεξάρτηση και αυτοτέλειά της. Μένοντας στη Βόρεια Ευρώπη, ακολούθως γίνεται αναφορά στην επίσης παγωμένη Νορβηγία. Η Νορβηγία δεν αποτελεί χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ούτε επιθυμεί να γίνει. Γίνεται αναφορά σ αυτήν όμως διότι αποτελεί τον κυριότερο ευρωπαϊκό προμηθευτή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Από έρευνες τη δεκαετία του 1960, αποδείχτηκε ότι η Βόρεια Θάλασσα είναι πάρα πολύ πλούσια σε πετρέλαιο και έχει και αξιοποιήσιμα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Έτσι έφτασε σήμερα η Νορβηγία να είναι ενεργειακά αυτάρκης, πράγμα που ίσως εξηγεί και την απροθυμία της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή 16

Ένωση. Αποδεικνύεται, δηλαδή, πόσο η ενεργειακή αυτοτέλεια συμβάλλει στην πολιτική ισχύ και τη διαμόρφωση σταθερού οικονομικού περιβάλλοντος. Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας η φύση υπήρξε επίσης πολύ γενναιόδωρη με τη Νορβηγία. Σ όλη τη χώρα υπάρχουν εκατοντάδες ποτάμια με πλούσια ροή και κατασκευάστηκαν υδροηλεκτρικά φράγματα που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Η κρατική εταιρεία Norsk Hydro που τα εκμεταλλεύεται, είναι από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Η Σουηδία, αντιθέτως, είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με, επίσης, μεγάλο ενεργειακό δυναμικό φιλικό προς το περιβάλλον. Η υδροηλεκτρική ενέργεια αντιπροσωπεύει το 35% περίπου των αναγκών της Σουηδίας και επιπλέον αναπτύσσεται η εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού στο νότιο μέρος της χώρας. Γενικότερα, αξίζει να σημειωθεί ότι η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών στις σκανδιναβικές χώρες σχετίζεται με την αυξημένη περιβαλλοντική συνείδηση των πολιτών τους. Δεν είναι τυχαίο ότι το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ τον Απρίλη του 1986 στην τότε Σοβιετική Ένωση, έγινε πρώτα αντιληπτό από τους σουηδικούς σταθμούς ελέγχου μόλυνσης του περιβάλλοντος. Επίσης, τα δάση της Σουηδίας είχαν πληγεί σοβαρά τις δεκαετίες του 1960 και 1970 από την όξινη βροχή που είχε ως αιτία τη ρύπανση από τις βιομηχανίες της Αγγλίας και της Δυτικής Ευρώπης. Σήμερα η Σουηδία είναι από τις πιο ενεργές χώρες στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και λειτουργούν στη χώρα μεγάλος αριθμός επιστημονικών εργαστηρίων, πανεπιστημιακών σχολών και ερευνητικών κέντρων που έχουν σκοπό τη διάδοση των ανανεώσιμων πηγών και, γενικότερα, την αειφόρο ανάπτυξη. Σειρά έχει, τώρα, η τρίτη χώρα της Σκανδιναβίας, η Φινλανδία. Παρ όλο που οι Φιλανδοί δεν είναι σκανδιναβικής καταγωγής, έχουν μιμηθεί άριστα τον τρόπο ζωής και τις ευαισθησίες τους. Έτσι, ο σεβασμός στο περιβάλλον οδήγησε τη χώρα στην αξιοποίηση στο έπακρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειάς τους. Χώρα με πολλά δάση, ελάχιστη ηλιοφάνεια και με πολλές λίμνες είναι ιδανική για τουρισμό, όχι όμως για εκμετάλλευση του περιορισμένου ανανεώσιμου ενεργειακού δυναμικού της. Κι όμως, κατασκευάστηκαν ηλεκτρικά αυτοκίνητα για να μειωθεί η πετρελαϊκή εξάρτηση και παράλληλα έγινε εξοικονόμηση ενέργειας σ όλους τους τομείς. Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι σταθμοί βάσης των διάσπαρτων κεραιών κινητής τηλεφωνίας σ όλη τη χώρα λειτουργούν με ανανεώσιμες πηγές, συγκεκριμένα με συνδυασμό φωτοβολταϊκής και αιολικής ενέργειας. Μέχρι στιγμής έχει παράγει προϊόντα όπως υβριδικά αυτοκίνητα και ηλιακούς φορτιστές τηλεφώνων. Γίνεται επίσης εκμετάλλευση του υδροηλεκτρικού δυναμικού, που πάντως δεν αρκεί για τις ανάγκες. 17

Εξετάζεται, στη συνέχεια, η Δανία, η τρίτη, πολιτισμικά σκανδιναβική χώρα που ανήκει γεωγραφικά στη Δυτική Ευρώπη. Η Δανία δεν έχει το πλούσιο υδροηλεκτρικό δυναμικό της λοιπής Σκανδιναβίας και επίσης ούτε μεγάλη ηλιοφάνεια. Αυτό όμως που διαθέτει είναι υψηλή περιβαλλοντική συνείδηση και ένα πλούσιο αιολικό δυναμικό. Με αυτή τη συνταγή, ήρθε γρήγορα η επιτυχία, με αποτέλεσμα από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η Δανία να είναι η μοναδική χώρα που εξάγει περισσότερη ενέργεια από ό,τι εισάγει. Εδώ υπάρχει, επίσης, το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο στην Ευρώπη. Η Δανία σήμερα παράγει το 10% της συνολικής ενέργειας από αιολικά πάρκα στην Ευρώπη και μάλιστα πρόσφατα κατάφερε να καταστήσει ενεργειακά πράσινο ένα ολόκληρο νησί(το νησί Σάμσο με 4.000 κατοίκους).[realnews/realplanet σελ6 29-03-2009] Με την έννοια, βέβαια, ότι όλες οι πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται για την ηλεκτροδότηση, θέρμανση κτλ προέρχονται από Α.Π.Ε. και, πιο συγκεκριμένα, από την αιολική κατά 90%. Αυτό ήταν ένα τεράστιο επίτευγμα και έδωσε το έναυσμα για μίμηση αυτού του εγχειρήματος και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σε επόμενο κεφάλαιο θα δοθεί βάση και στο σχεδιασμό του αντίστοιχου ελληνικού πειράματος που θα καταστήσει τον Άγιο Ευστράτιο ενεργειακά ανεξάρτητο και «πράσινο», στηριζόμενο αποκλειστικά σε Α.Π.Ε.[FreeSunday σελ.04/26, 29-03-2009] Η Δανία εξάγει την τεχνογνωσία της σε θέματα αιολικής ενέργειας σε άλλες χώρες και επενδύει σημαντικά στην έρευνα. Ήταν η χώρα που πρότεινε και υλοποίησε τα πρώτα πλωτά αιολικά πάρκα. [http://www.naftemporiki.gr/news/static/09/08/25/1706092.htm] Πολλές φορές το αιολικό δυναμικό στη θάλασσα είναι αρκετά μεγαλύτερο απ ότι στην ξηρά. Επιπλέον, στην ξηρά υπάρχει το μειονέκτημα του θορύβου από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών. Έτσι, στήθηκαν οι πρώτες πλωτές αιολικές πλατφόρμες που παράγουν αιολική ενέργεια και διασυνδεδεμένες με την ξηρά, τη στέλνουν στο βασικό ηλεκτρικό δίκτυο. Οι τρεις μικρές χώρες της Βαλτικής, Εσθονία, Λιθουανία και Λετονία ανήκουν από το 2004 στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Λόγω μεγέθους και γεωγραφικής θέσης δεν παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ανανεώσιμο ενεργειακό δυναμικό, πλην του αιολικού. Έχουν γίνει προσπάθειες ανάπτυξής του με τη βοήθεια της Σουηδίας και με την προτροπή συνολικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό τη μορφή έκδοσης Οδηγίας. Γίνονται και αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών για την παραγωγή βιοκαυσίμων, αλλά και πάλι σε μικρή κλίμακα. Η Πολωνία, μαζί με την Ουγγαρία, την Τσεχία, τη Σλοβακία και την Σλοβενία επίσης ανήκουν στη «Νέα Ευρώπη» και έγιναν μέλη της 18

Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004. Έχουν όμοια χαρακτηριστικά όσον αφορά το δυναμικό τους και την ενεργειακή πολιτική τους. Δεν έχουν ιδιαίτερη ηλιοφάνεια εκτός από την Σλοβενία, η οποία την έχει αξιοποιήσει μέσω φωτοβολταϊκών συστημάτων. Ούτε μεγάλο αιολικό δυναμικό διαθέτουν, ενώ σε κάποιες συγκεκριμένες περιοχές της Πολωνίας και της Ουγγαρίας υπάρχουν γεωθερμικά πεδία, με ελάχιστη ποσοστιαία συνεισφορά στην παραγωγή ενέργειας. Η κυριότερη ανανεώσιμη πηγή που διαθέτουν είναι η υδροηλεκτρική ενέργεια. Τα υδροηλεκτρικά φράγματα παράγουν σημαντικό ποσοστό της συνολικής ενεργειακής ζήτησης. Η Πολωνία και η Τσεχία από μόνες τους συνεισφέρουν το 2% της συνολικής Ευρωπαϊκής παραγωγής ενέργειας από υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Αυτό το ποσοστό θεωρείται ότι μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω, δεδομένου ότι τόσο η βελτίωση της τεχνογνωσίας κατασκευής των εργοστασίων όσο και η αριθμητική τους αύξηση μπορούν να επιτευχθούν. Η Γερμανία και η Αυστρία είναι οι δύο κυριότεροι χρηματοδότες - επενδυτές αυτών των χωρών στο κλάδο των Α.Π.Ε. Η Ρουμανία, επίσης νεότατο μέλος της Ε.Ε. από το 2007, έχει μεγάλο υδροηλεκτρικό δυναμικό, το οποίο αξιοποιεί εδώ και δεκαετίες. Η επίσημη στρατηγική είναι να γίνεται εκτεταμένη εκμετάλλευση της δύναμης του νερού σε μικρή κλίμακα. Δηλαδή, στις περιοχές όπου υπάρχει αυτό το δυναμικό, ο κάθε πολίτης να είναι σε θέση να το χρησιμοποιήσει ανάλογα με το σκοπό του π.χ. παραγωγή ηλεκτρισμού, γεωργική εκμετάλλευση ή κινητήρια δύναμη. Σε όλα τα Βαλκάνια, αν ψάξει κανείς θα βρει παλιούς παραδοσιακούς νερόμυλους και ανεμόμυλους που είναι η απόδειξη της μέχρι τότε αρμονικής συμβίωσης του ανθρώπου με τη φύση και την αμοιβαίως παραγωγική εκμετάλλευσή της για την παραγωγή ενέργειας. Όπως και κάθε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα, η Ρουμανία έχει βάλει στόχους για περαιτέρω συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην παραγωγή ενέργειας και την επακόλουθη ενεργειακή απεξάρτηση. Παρόμοια, η Βουλγαρία έχει πλούσιο υδροηλεκτρικό και αιολικό δυναμικό, με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης. Η δέσμευση ότι θα στραφεί ιδιαίτερα στις Α.Π.Ε., υλοποιήθηκε με το κλείσιμο μεγάλου μέρους των πεπαλαιωμένων πυρηνικών της αντιδραστήρων. Χτίστηκαν νέα υδροηλεκτρικά εργοστάσια και δημιουργήθηκαν, χάρη στις γενναίες ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, αιολικά πάρκα στο νότιο τμήμα της χώρας. Στο τμήμα αυτό, που συγγενεύει γεωγραφικά με τη δική μας Ροδόπη, το αιολικό δυναμικό είναι τεράστιο και με αξιοσημείωτη σταθερότητα. Επίσης, δόθηκαν επιδοτήσεις στους Βούλγαρους αγρότες για την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών που θα παράγουν βιοκαύσιμα. Τέλος, επισημαίνεται ότι ενώ το αιολικό δυναμικό της 19

Ελλάδας είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο της Βουλγαρίας, οι ρυθμοί ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας είναι πολύ μεγαλύτερα από τους αντίστοιχους ελληνικούς. Επιστρέφοντας στην «παλαιά Ευρώπη» παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στην Ολλανδία, μια χώρα με εδραιωμένη οικολογική συνείδηση σε συνδυασμό με δυναμική θέληση για ενεργειακή αυτοδυναμία. Η Ολλανδία έχει κάνει μεγάλες προόδους στον τομέα της αιολικής ενέργειας και της ωκεάνιας ενέργειας των κυμάτων. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των αιολικών της πάρκων αγγίζει τα 15.000 MW, ένα αστρονομικό αναλογικά νούμερο. Τα υδροηλεκτρικά φράγματα συνεισφέρουν επίσης στο ενεργειακό ισοζύγιο των Α.Π.Ε., ενώ ταυτόχρονα το κράτος προωθεί τη χρήση ποδηλάτων εις βάρος της χρήσης αυτοκινήτου. Μπορεί να υποστηριχτεί ότι το έχει κατορθώσει καθώς, για παράδειγμα, στο Άμστερνταμ το 45% των ημερήσιων μετακινήσεων γίνεται με ποδήλατα και το υπόλοιπο 65% ισοκατανέμεται μεταξύ του αυτοκινήτου και των μέσων μαζικής μεταφοράς. Παράγονται επίσης ενεργειακά φυτά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοντίζελ που κινεί υβριδικά αυτοκίνητα, που ήδη έχουν κατορθώσει να σκαρφαλώσουν στο 3%της συνολικής αγοράς αυτοκινήτου. Στόχος είναι η σταδιακή αντικατάσταση όλων των πετρελαιοκινούμενων και βενζινοκίνητων αυτοκινήτων με αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά αυτοκίνητα. Ίδια κατάσταση επικρατεί και στο Βέλγιο. Άλλωστε, θα ήταν τουλάχιστον υποκριτικό στην ίδια χώρα όπου εδρεύει η Ε.Ε. (Βρυξέλες) να μην προωθούνταν η χρήση των Α.Π.Ε. Υδροηλεκτρικά φράγματα, αιολικά πάρκα, ενεργειακά φυτά και φωτοβολταϊκά συστήματα έχουν γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη. Ήδη, όλα τα δημόσια κτίρια και όλες οι διοικητικές υπηρεσίες της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ειδικότερα, τα φωτοβολταϊκά συστήματα, αυτά όμως περισσότερο για λόγους γοήτρου, συμβολισμού και για να δώσουν το παράδειγμα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Η ισχυρή Γαλλία έχει πετύχει μεγάλο βαθμό ενεργειακής αυτάρκειας. Η κύρια ανανεώσιμη πηγή είναι τα υδροηλεκτρικά φράγματα και τα φωτοβολταϊκά συστήματα. Οι Γάλλοι αγρότες είναι κορυφαίοι στην Ευρώπη στην καλλιέργεια ενεργειακών φυτών. Στην Ατλαντική ακτή της Γαλλίας υπάρχουν πειραματικά συστήματα που εκμεταλλεύονται την ενέργεια των κυμάτων του ωκεανού. Σαν ποσοστό, όμως, οι Α.Π.Ε. αντιπροσωπεύουν μικρό κομμάτι της παραγωγής ενέργειας, λόγω του ότι στη Γαλλία κυριαρχεί η πυρηνική ενέργεια ως κατ εξοχήν μέσο ηλεκτροπαραγωγής. Είναι ανησυχητικό, το ότι στο δημόσιο διάλογο για την απεξάρτηση από τις ρυπογόνες ορυκτές πηγές ενέργειας τίθεται το δίλλημα «πυρηνική ενέργεια ή 20

Α.Π.Ε.» και μάλιστα στη Γαλλία υπερισχύουν οι υποστηρικτές της πυρηνικής. Αυτό μάλλον οφείλεται στα ισχυρά συμφέροντα των γαλλικών αυτοκινητοβιομηχανιών και εταιριών που σχετίζονται με την κατασκευή, λειτουργία, φύλαξη και συντήρηση των πυρηνικών αντιδραστήρων, που, σημειωτέον, παράγουν το 40% της συνολικής ενέργειας στη Γαλλία. Οι δύο μεγαλύτερες εταιρίες, η κρατική EDF (Electricite de France) και η Suez εξάγουν τεχνογνωσία στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τις Α.Π.Ε. και όπου κρίνουν σκόπιμο επενδύουν και σε αυτές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εξαγορά της Δ.Ε.Υ.Α.Θ. στη Θεσσαλονίκη από τη Suez και τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της για την επέκταση της δραστηριότητας της Δ.Ε.Υ.Α.Θ. στην παραγωγή ενέργειας από υδροηλεκτρική ενέργεια. Η μεσογειακή Ιταλία έχει εξαιρετικά πλούσιο ανανεώσιμο ενεργειακό δυναμικό. Μεγάλη ηλιοφάνεια σ όλη σχεδόν την επικράτειά της καθ όλη τη διάρκεια του έτους, ικανοποιητικό και αξιοποιήσιμο αιολικό δυναμικό και αρκετά υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Τα μόνα προβλήματα της Ιταλίας είναι η γραφειοκρατία και η μεγάλη διαφθορά, ιδίως στη νότια Ιταλία, που έχουν ακυρώσει αρκετές επενδύσεις στις Α.Π.Ε., οι οποίες επεκτείνονται με αργό ρυθμό. Στη Σικελία και τη Σαρδηνία λειτουργούν αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα που εξασφαλίζουν ένα κομμάτι της ενεργειακής ζήτησης. Στα μέρη όπου υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια υπάρχουν γεωθερμικά πεδία, τα οποία όμως παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα. Τα αιολικά πάρκα, όμως, έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Η Ιταλία έχει θέσει ως στόχο το 2020 να παράγει το 14% της ενέργειας της από Α.Π.Ε. και θα τη βοηθήσει στην πετρελαϊκή απεξάρτηση της βαριάς και ενεργοβόρας βιομηχανίας της. Και εδώ όμως υπάρχουν φωνές που θέλουν να δρομολογήσουν αντί των Α.Π.Ε., την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας που μέχρι τώρα είναι ανύπαρκτη στη χώρα. Η επίσης μεσογειακή Ισπανία μάλλον δεν ακολούθησε τον μεσογειακό ράθυμο τρόπο προώθησης των Α.Π.Ε. Αντίθετα, εκμεταλλεύτηκε τον πλούσιο ήλιο και τον ασταμάτητο άνεμο που πνέει στη χώρα, σε συνδυασμό με τα ήδη υπάρχοντα υδροηλεκτρικά έργα. Οι πολιτισμικές και πολιτικές επαφές με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής όπου τα ενεργειακά φυτά έχουν εξελιχθεί σε μείζονα καλλιέργεια, οδήγησαν την Ισπανία να υιοθετήσει και αυτή την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών προς τα ενεργειακά φυτά με απώτερο στόχο την παραγωγή βιοκαυσίμου. Λειτουργούν 4 εργοστάσια παραγωγής βιοαιθανόλης και έχει ήδη επιτευχθεί η μεταλλαγή ενός ποσοστού των κυκλοφορούντων αυτοκινήτων σε υβριδικά. Στην αιολική ενέργεια έχουν γίνει τεράστιες επενδύσεις και υπάρχουν γύρω στα 35 μεγάλα αιολικά πάρκα που τα εκμεταλλεύονται δημόσιες και 21

ιδιωτικές εταιρίες. Αντίστοιχα, παρατηρείται μεγάλη φροντίδα και στον τομέα της ηλιακής ενέργειας. Υπάρχουν σχέδια για την κατασκευή ενός απίστευτα μεγάλου φωτοβολταϊκού κατοπτρικού πάρκου με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 250 MW. Θα πρόκειται για το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο σε ισχύ στον κόσμο. Η επίσημη πολιτική προώθησης της ηλιακής ενέργειας συντέλεσε στο να εξαφανιστεί κάθε εμπόδιο, γραφειοκρατικό ή μη, στην υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων για τις Α.Π.Ε. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα φωτοβολταϊκά τόξα τοποθετήθηκαν ακόμη και σε νεκροταφεία ώστε να μην χαθεί αναξιοποίητος χώρος με μεγάλη ηλιοφάνεια. Έτσι, η Ισπανία κατατάσσεται σήμερα στις ηγέτιδες χώρες στον τομέα της αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας. Μια από τις επενδύσεις που έχουν γίνει στο εξωτερικό, είναι η πρόσφατη εξαγορά της ελληνικής εταιρίας ΡΟΚΑΣ που δραστηριοποιείται στις Α.Π.Ε. από την αντίστοιχη ισπανική ΙόθΓάΓθί8. Τέτοιου είδους εξαγορές αυξάνουν την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και ενισχύουν τις συνέργιες στην εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά. Παρόμοια είναι η κατάσταση στην Πορτογαλία όμως σε μικρότερο βαθμό, λόγω μεγέθους. Οι κυριότερες εκμεταλλεύσεις Α.Π.Ε. στην Πορτογαλία αφορούν αιολικά πάρκα και υδροηλεκτρικά έργα. Ο στόχος είναι το 2020 οι Α.Π.Ε. να αντιπροσωπεύουν το 12% της συνολικής αγοράς ενέργειας στη χώρα. Οι δύο νησιωτικές χώρες Κύπρος και Μάλτα έχουν επίσης αποδώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στις Α.Π.Ε. Έχοντας συνειδητοποιήσει ότι ο άφθονος ήλιος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λύση στο καυτό ενεργειακό πρόβλημα, ανάπτυξαν ιδιαίτερα το ηλιακό δυναμικό τους. Η Κύπρος είναι πρώτη στην Ευρώπη σε παραγωγή ηλιακής ενέργειας ανά κάτοικο με 431 Κ ν ανά 1000 κατοίκους και υπάρχουν έντονες προοπτικές εξέλιξης. Φεύγοντας από την ηπειρωτική Ευρώπη, στην Ιρλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν και εκεί σημαντικά αναξιοποίητα από θέματα Α.Π.Ε. Η προώθηση των Α.Π.Ε. έγινε εντονότερη μετά από μια έκθεση επιστημόνων που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της βρετανικής κυβέρνησης και πραγματοποίησε κυριολεκτικά σάλο. Στην έκθεση αυτή αναλύονταν οι αιτίες και τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Ο άνθρωπος με την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και την αυξανόμενη εκπομπή καυσαερίων από εργοστάσια και αυτοκίνητα, είναι ο άμεσα υπεύθυνος για την αλλαγή του κλίματος και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η επιστημονική ανάλυση της συγκεκριμένης έρευνας καταδείκνυε ότι τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής δεν θα είναι παντού ομοιόμορφα. Για παράδειγμα, η Μεσόγειος, συμπεριλαμβανομένου και της Ελλάδας, θα 22

υπερθερμαίνεται και θα υποφέρει από λειψυδρία και ερημοποίηση. Αντίθετα, η περιοχή όπου βρίσκεται η Μ. Βρετανία θα ψυχρανθεί απότομα και οι μέσες θερμοκρασίες της θα πέσουν κοντά στο -20ο Ο, λόγω των μεταβολών στο θαλάσσιο Ρεύμα του Κόλπου που έρχεται από το Μεξικό και ζεσταίνει τη Βόρεια Ευρώπη. Έγινε, δηλαδή, αυτονόητο ότι είναι ρεαλιστική η υπόθεση ότι τα επόμενα χρόνια μπορεί η ζωή στη Μ. Βρετανία να γίνει αδύνατη με τα σημερινά δεδομένα. Μπροστά σε αυτή τη μαύρη προοπτική, έγινε επιτακτική η ανάγκη για πλήρη αλλαγή της πολιτικής και στροφή στις Α.Π.Ε. Τέθηκαν μεγάλοι στόχοι, ιδιαίτερα στον τομέα της αιολικής ενέργειας. Η Βόρεια Θάλασσα έχει μεγάλο αιολικό δυναμικό και θα μπορούν να στηθούν πλωτές εξέδρες αιολικών πάρκων. Η διασύνδεσή τους με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο δεν θα είναι πρόβλημα καθώς δεν υπάρχουν μεγάλα βάθη και, επιπλέον, υπάρχει ήδη η υποδομή των εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Έτσι, η Μ. Βρετανία φιλοδοξεί να ηγηθεί της παραγωγής ενέργειας από τον άνεμο. Μένει να δούμε στο άμεσο μέλλον τα αποτελέσματα της ενεργειακής αυτής στροφής. Τελειώνοντας με τις χώρες της Ε.Ε., η Αυστρία έχει πράξει πολλά και μάλιστα κατατάσσεται στην πρώτη τριάδα των χωρών της Ε.Ε. στην παραγωγή ηλιακής ενέργειας για θέρμανση. Παράγει 179^/1000 κατοίκους από τον ήλιο και αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ηλιοφάνειά της που είναι μεν ικανοποιητική αλλά σαφώς μικρότερη των μεσογειακών χωρών όπως η Ιταλία και η Ελλάδα. Εκτός της ηλιακής, υπάρχουν υδροηλεκτρικά εργοστάσια που παράγουν σημαντικά ποσά ενέργειας(80% της συνολικής καταναλώμενης ενέργειας)[realnews/realplanet σελ.9, 03-05-2009] Η Αυστρία με παρόμοια πολιτική με τη Γερμανία κατάφερε ήδη να ξεπεράσει σε παραγωγή από ηλιακή ενέργεια την Ιταλία. Οι δύο χώρες που δεν αναφέρθηκαν ακόμη, δηλαδή Γερμανία και Ελλάδα, θα εξεταστούν εκτενέστερα αργότερα καθώς το κύριο αντικείμενο της μελέτης είναι οι πολιτικές της κάθε μιας από αυτές τις δύο χώρες, το μοντέλο προώθησης των Α.Π.Ε. και το ποσοστό επιτυχίας τους. Αναφέρθηκε, λοιπόν, συνοπτικά το σύνολο του Ευρωπαϊκού ενεργειακού δυναμικού και τις μεγάλες δυνατότητές του. Ο βαθμός αξιοποίησης διαφέρει από χώρα σε χώρα, όμως η Ε.Ε. έρχεται ως ο ανώτερος ρυθμιστικός παράγοντας και δρα με κοινό τρόπο ώστε να αξιοποιηθούν οι Α.Π.Ε. με το μέγιστο δυνατό τρόπο. Σαφέστατα, υπάρχουν χώρες με μεγάλα και με μικρά ενεργειακά δυναμικά. Όμως, ακόμη και με μικρό δυναμικό εάν υπάρχει θέληση μπορούν να επιτευχθούν πολύ σημαντικά αποτελέσματα, που συνεισφέρουν θετικά στο δύσκολο έργο της ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης. 23

[http://www.energytraining4europe.org/greek/training/legislation/overvie w_05.htm] Στη συνέχεια θα αναλυθεί η κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική που ωθεί τις χώρες στην ευρύτερη δραστηριοποίηση για ενσωμάτωση των Α.Π.Ε. στον βασικό ενεργειακό κορμό της κάθε χώρας. Με την πολιτική αυτή πίεση, η Ε.Ε. κατορθώνει να χαράξει κοινή στρατηγική και να ομογενοποιήσει τις εθνικές νομοθεσίες ώστε να υπάρχει ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για τις Α.Π.Ε. Επίσης προωθείται έτσι η διευκόλυνση των επενδύσεων στην εσωτερική αγορά και παράλληλα η αφύπνιση του ευρωπαίου πολίτη και η κατανόηση ότι η προώθηση των Α.Π.Ε. είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. Τίθενται επιπλέον όροι για τη λειτουργία των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας σε κάθε χώρα και υλοποιούνται συγκεκριμένα μέτρα για την μέτρηση των επιδόσεων της κάθε χώρας στους ανάλογους τομείς. Αυτή η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική που θα περιγραφεί αμέσως μετά, είναι, σε μερικές χώρες, το μόνο μέτρο πίεσης για αλλαγή και στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 24