Το Όραμα μας για μια καινούργια Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ

Το Όραμα μας για μια καινούργια Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ ESC Η γεωργία αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους τομείς για την ευημερία της κοινωνίας μας, καθώς εκτός από την συμβολή της στην οικονομία της χώρας, βοηθά στην διατροφική ασφάλεια και παρέχει διάφορα δημόσια αγαθά. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της ΕΕ αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία άσκησης πολιτικής εντός και εκτός Ευρώπης, καθώς αποτελεί ένα πολύ μεγάλο μέρος (γύρω στο 40%) του προϋπολογισμού της και άμεσα ή έμμεσα μας επηρεάζει όλους. Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ για την νέα προγραμματική περίοδο (2014-20) αποτελεί μια σημαντικότατη ευκαιρία για περιβαλλοντική αναβάθμιση της πολιτικής αυτής και πρέπει να έχει στόχο την βιωσιμότητα (και ειδικά την οικολογική βιωσιμότητα) του τομέα. Η γεωργική δραστηριότητα της Κύπρου πρέπει να υποστηριχθεί με στόχο τη βιωσιμότητα του σημαντικότατου αυτού κλάδου απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η οικολογική βιωσιμότητα της παραγωγής, και σε αυτό πρέπει να εστιάζει η Αγροτική Πολιτική της ΕΕ. Οι γεωργοί είναι στη πράξη οι πιο σημαντικοί διαχειριστές του περιβάλλοντος και της φύσης στην Ευρώπη. Έτσι, οι αγροτικές πολιτικές και ο τρόπος που διαχειρίζονται τη γη επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα όλους μας, είτε ως γεωργούς είτε ως καταναλωτές, είτε ως απλούς φορολογούμενους. Η αγροτική οικονομία, παρόλο που λαμβάνει τόσο μεγάλη οικονομική στήριξη, συνεισφέρει μόλις το 3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η κοινωνία βασίζεται στους γεωργούς για να παράγουν αγαθά όπως (ποιοτική και υγιεινή) τροφή. Τα αγαθά αυτά είναι ιδιωτικά (private goods) και ανταμείβονται από την αγορά (τα πουλάει ο παραγωγός). Καθώς οι γεωργοί λαμβάνουν οικονομική ενίσχυση (επιδοτήσεις) μέσω της ΚΑΠ, είναι εξίσου σημαντικό όπως προσφέρουν και τα ανάλογα «δημόσια αγαθά» στην κοινωνία. Δημόσια αγαθά (κοινωφελείς υπηρεσίες) είναι τα αγαθά τα οποία δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους μας, καθώς επωφελούμαστε όλοι από αυτά. Τέτοια αγαθά είναι ο καθαρός αέρας, η πρόσβαση σε καθαρό νερό, τα υγιή οικοσυστήματα, η προστασία του εδάφους, η βιοποικιλότητα, τα ελκυστικά τοπία και οι ζωντανές αγροτικές κοινότητες. Τα αγαθά αυτά είναι αναγκαία για την ευημερία του ανθρώπου αλλά δεν ανταμείβονται από την αγορά, οπότε απαιτείται η προστασία και ανάδειξη τους. Πολλά από τα αγαθά αυτά μπορούν να «παράγονται» από την γεωργία, εφόσον αυτή εξασκείται με οικολογικά βιώσιμο τρόπο και εφόσον γίνεται σωστή διαχείριση του αγροτικού περιβάλλοντος. Επομένως, η ΚΑΠ έχει ένα ξεκάθαρο ρόλο στο να ανταμείβει τους γεωργούς για την παροχή αυτών των δημόσιων αγαθών. Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου και η μητρική του οργάνωση BirdLife International πιστεύουν πως θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζεται η γεωργία και η αγροτική ανάπτυξη, αναγνωρίζοντας και αναβαθμίζοντας τις κοινωφελείς υπηρεσίες που παρέχει, υποστηρίζοντας τη μετάβαση από μια γεωργία εντατικοποίησης της παραγωγής σε μια πραγματικά βιώσιμη γεωργία, βασισμένη στις πιο κάτω βασικές αρχές: Δημόσιο χρήμα για δημόσια αγαθά Υποστήριξη στους μικρούς καλλιεργητές και τις αγροτικές κοινότητες Καθιέρωση ελάχιστων περιβαλλοντικών προδιαγραφών για όλη τη γεωργία και προώθηση βιώσιμων μεθόδων παράγωγης Επιπρόσθετη και αναβαθμισμένη υποστήριξη των καλλιεργητών που προάγουν περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες και αναλαμβάνουν επιπρόσθετες δράσεις για την βιοποικιλότητα, τις κλιματικές αλλαγές κτλ. Dave Nye

1. ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΗΜΑ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ: Βασικές Αρχές για μια βιώσιμη ΚΑΠ: Οι πόροι της ΚΑΠ προέρχονται από τις εισφορές των φορολογούμενων πολιτών, και ως εκ τούτου θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν κοινωφελή αγαθά και υπηρεσίες, εφαρμόζοντας την Αρχή που θέλει τα κονδύλια από δημόσια ταμεία να χρησιμοποιούνται μόνο για το δημόσιο όφελος (public money for public goods). Συνεπώς, στηρίζουμε τον τερματισμό της πολιτικής επιδότησης της παραγωγής καθαυτής, καθώς τα γεωργικά προϊόντα αποτελούν εμπορεύσιμα αγαθά και η παραγωγή τους ανταμείβεται από την αγορά. Η εντατική γεωργία εξαντλεί σταδιακά την παραγωγική ικανότητα των εδαφών, οδηγεί σε μακροπρόθεσμη μείωση της παραγωγής και αύξηση των εισροών που απαιτούνται (π.χ. νερού, λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, κτλ), και συγχρόνως ασκεί πιέσεις στη βιοποικιλότητα και στα οικοσυστήματα της περιοχής και επιδεινώνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η εντατική γεωργία είναι οικονομικά βιώσιμη λόγω της εξωτερίκευσης του περιβαλλοντικού της κόστους (externalization of the environmental cost), αφού μεταθέτει το βάρος αποκατάστασης της όποιας περιβαλλοντικής επιβάρυνσης από την άσκηση της εντατικής γεωργικής δραστηριότητας στην κοινωνία. Αντιθέτως, η βιώσιμη γεωργία δίνει έμφαση στη διατήρηση των πόρων και της παραγωγικής ικανότητας των εδαφών, καθώς και στην υγεία και σταθερότητα των γεωργικών οικοσυστημάτων, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη βιοποικιλότητα της περιοχής. Η ΚΑΠ θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα που να προωθούν την μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα και όχι την βραχυπρόθεσμη μεγιστοποίηση της παραγωγής. Επομένως, θα πρέπει οι παραγωγοί να λαμβάνουν στήριξη από την ΚΑΠ για την εξάσκηση οικολογικά βιώσιμης γεωργίας, η οποία προσφέρει κοινωφελείς υπηρεσίες στην κοινωνία μας. M. Apostolidou J. Osborne 2. ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΟΥΣ ΜΙΚΡΟΥΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ: Στην ΕΕ, το 20% των επιχειρήσεων λαμβάνει το 85% των απευθείας επιδοτήσεων, ενώ στην Κύπρο το 10% των επιχειρήσεων λαμβάνει το 50% του σχετικού κονδυλίου (FarmSubsidy, 2008). Η ΚΑΠ στη σημερινή της μορφή προωθεί ενεργά τις εντατικές μεθόδους καλλιέργειας (αλλά και εγκατάλειψη των σχετικά μη παραγωγικών περιοχών), εις βάρος των μικρών αγροτικών μονάδων. Ως αποτέλεσμα αυτού, παρ όλα τα τεράστια ποσά που δαπανούνται κάθε χρόνο για στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης, παρατηρείται μείωση του αγροτικού εισοδήματος και προβλέπεται απώλεια 6 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Ευρώπη μέχρι το 2014. Αυτό έχει ως συνεπακόλουθο τον μαρασμό των αγροτικών κοινοτήτων και την εγκατάλειψη των ορεινών περιοχών φαινόμενα που παρατηρούνται έντονα και στην Κύπρο. Η ΚΑΠ του αύριο μπορεί να μεταμορφωθεί σε μια Πολιτική για τη Διαχείριση της γης και την Αγροτική Ανάπτυξη, ούτως ώστε να ενισχύονται οι μικρές καλλιέργειες, οι οποίες θα εφαρμόζουν μέτρα που να προωθούν τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας της γεωργικής γης και όχι τη βραχυπρόθεσμη μεγιστοποίηση της παραγωγής. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξει ανώτατο όριο στο ύψος των επιδοτήσεων που λαμβάνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις, ανάλογα και με τον βαθμό απασχόλησης (αριθμό εργαζομένων) στις επιχειρήσεις αυτές. Παράλληλα, θα ήταν επιθυμητό όπως ενισχυθούν τα μέτρα που προωθούν την αγροτική ανάπτυξη. Με αυτό τον τρόπο, η ΚΑΠ θα συνεισφέρει ενεργά στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ, όπως είναι η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (Europe 2020 Growth Strategy), η ορθολογική διαχείριση των περιοχών προστασίας της φύσης «ΝATURA 2000» (2009/147/EΚ), η εφαρμογή των οδηγιών για τα πουλιά και τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ), η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό (2000/60/ΕΕ) και η Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα (2020 Biodiversity Strategy). Έτσι, η ΚΑΠ θα γίνει πιο αποδεκτή από τους ευρωπαίους πολίτες και τα κέντρα πολιτικών αποφάσεων, δικαιολογώντας το μεγάλο ποσοστό του κοινοτικού προϋπολογισμού που απορροφά.

3. ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΕΛΑΧΙΣΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Τα φυσικά οικοσυστήματα (τα οποία προσφέρουν σημαντικότατες υπηρεσίες στην γεωργία και στον άνθρωπο γενικότερα) απειλούνται από τις εντατικές γεωργικές μεθόδους που προωθεί η σημερινή ΚΑΠ. Μια πιο ορθολογική χρήση των επιδοτήσεων θα μπορούσε να ενισχύσει το ρόλο των οικοσυστημάτων, παρέχοντας σημαντικά οφέλη στο γεωργό και στην κοινωνία γενικά, χωρίς επιπλέον κόστος. Όπως προσδιορίζεται στην έκθεση του IAASTD (International Assessment of Agriculture Science and Technology for Development) της μεγαλύτερης παγκόσμιας έρευνας για την αγροτική ανάπτυξη που έγινε ποτέ η συνέχιση των καθιερωμένων πρακτικών (εντατική γεωργία και κτηνοτροφία) δεν αποτελεί πλέον επιλογή και αν συνεχιστεί θα αποβεί καταστροφική όσον αφορά στην επιβίωση των γεωργών, την βιώσιμη γεωργία και την παραγωγή επαρκών ποσοτήτων τροφής για όλους τους ανθρώπους, σε αντίθεση με την μικρής κλίμακας και χαμηλών εισροών οικολογικά βιώσιμη γεωργία. Τα προβλήματα πείνας που μαστίζουν τον πλανήτη, δεν οφείλονται στην ανεπάρκεια παραγωγής τροφίμων αλλά κυρίως στην έλλειψη χρηματικών πόρων και υποδομών. Υπάρχει αρκετή τροφή για να τραφεί όλος ο πληθυσμός του πλανήτη με 2803 θερμίδες ημερησίως (IAASTD), ενώ η προτεινόμενη ημερήσια πρόσληψη αντιστοιχεί σε 2000 θερμίδες. Όμως, πολιτικές όπως η μαζική εισαγωγή ζωοτροφών από αναπτυσσόμενες χώρες και η προώθηση των καλλιεργειών για παραγωγή βιοκαυσίμων επιδεινώνουν τα προβλήματα πείνας, καθώς υποδαυλίζουν την ικανότητα των κρατών αυτών να παράξουν τα δικά τους τρόφιμα ή να αγοράσουν. Οι γεωργικές και κτηνοτροφικές μέθοδοι που προωθούνται από την ΚΑΠ θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη μακροχρόνια βιωσιμότητα της παραγωγής και όχι την πρόσκαιρη μεγιστοποίηση της, καθώς μια βιώσιμη γεωργία θα εξασφαλίσει οικονομική ανεξαρτησία στους αγρότες και περιβαλλοντική προστασία των οικοσυστημάτων στο διηνεκές. Η περιβαλλοντική προστασία και η βιώσιμη γεωργία θα πρέπει να προωθηθούν από την ΚΑΠ, μέσω στοχευμένων εργαλείων (δείτε πιο κάτω για συγκεκριμένες εισηγήσεις του Πτηνολογικού) με την προϋπόθεση πως αυτά τα εργαλεία θα είναι λειτουργικά και σε θέση να επιτύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους που θα τεθούν. Εκτός από τα στοχευμένα εργαλεία για την αναβάθμιση της αγροτικής ανάπτυξης, θα πρέπει να παρθούν μέτρα για περιβαλλοντική προστασία της γεωργικής γης στο σύνολο της, θέτοντας ελάχιστες περιβαλλοντικές προδιαγραφές για όσους λαμβάνουν στήριξη μέσω της ΚΑΠ (δείτε πιο κάτω για συγκεκριμένες εισηγήσεις του Πτηνολογικού). Σημαντικός τομέας για υποστήριξη είναι επίσης η παραδοσιακή, μη εντατική ελεύθερη βόσκηση, η οποία δημιουργεί και διατηρεί σημαντικούς βιοτόπους με χαμηλή βλάστηση. Επίσης, εφαρμογή της αρχής «Ο Ρυπαίνων Πληρώνει» μέσω του τερματισμού των επιδοτήσεων σε γεωργικές μονάδες που παραβιάζουν περιβαλλοντικούς όρους όπως είναι οι κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής και η χρήση απαγορευμένων μεθόδων παγίδευσης ζώων και πτηνών. J. Stylianou M. Apostolidou M. Apostolidou

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΤΗΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΓΙΑ ΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΑΠ: Για της Εκταρικές πληρωμές (Πρώτος Πυλώνας της ΚΑΠ): Πρασίνισμα των εκταρικών πληρωμών: Πρόνοια που να καθορίζει πως μέρος (τουλάχιστον 7%) από κάθε γεωργική εκμετάλλευση θα διαχειρίζεται ως «περιοχή περιβαλλοντικής προτεραιότητας». Προώθηση πρακτικών που ευνοούν τη βιοποικιλότητα της περιοχής, όπως η αμειψισπορά και η δασοκάλυψη. Αναγνώριση των μόνιμων λιβαδότοπων με φυσική βλάστηση (π.χ. βοσκοτόποι με θαμνώδη ή/και δενδρώδη βλάστηση) ως περιοχές υψηλής φυσικής αξίας και ένταξη τους στα γεωργικά συστήματα που λαμβάνουν στήριξη μέσω της ΚΑΠ. Γενικές πρόνοιες: Εφαρμογή αυστηρών περιβαλλοντικών κριτηρίων στους κανόνες πολλαπλής συμμόρφωσης που να εξασφαλίζουν ότι όσοι παραγωγοί λαμβάνουν στήριξη μέσω της ΚΑΠ τηρούν κάποιες ελάχιστες περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Εφαρμογή της αρχής «Ο Ρυπαίνων Πληρώνει» μέσω υποβολής ποινών ή/και τερματισμού των επιδοτήσεων σε γεωργικές μονάδες που παραβιάζουν περιβαλλοντικούς όρους όπως οι κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής. Συγκεκριμένες περιοχές/τομείς εστίασης: Στοχευμένη υποστήριξη για την προώθηση της μη εντατικής καλλιέργειας (αλλά και της μη εντατικής ελεύθερης βόσκησης) στα γεωργικά συστήματα υψηλής φυσικής αξίας για τη βιοποικιλότητα (High Nature Value -HNV- farmland). Επιπρόσθετη υποστήριξη για βιολογικές καλλιέργειες και άλλες γεωργικές μεθόδους χαμηλών εισροών. Αγροτική ανάπτυξη (Δεύτερος πυλώνας της ΚΑΠ): NATURA 2000: Αποτελεσματική και επαρκή χρηματοδότηση για τη δημιουργία και εφαρμογή διαχειριστικών σχεδίων για τις περιοχές του δικτύου NATURA 2000 και άλλων αγρόπεριβαλλοντικών προγραμμάτων. Επιπρόσθετη υποστήριξη για γεωργούς εντός περιοχών NATURA 2000, με προϋπόθεση την τήρηση διαχειριστικών απαιτήσεων που πηγάζουν από τα διαχειριστικά σχέδια των περιοχών NATURA 2000 συμπεριλαμβανομένου και της υποστήριξης της μη εντατικής, ελεύθερης βόσκησης. Αγρο-περιβαλλοντικά μέτρα: Αποτελεσματικά, αποδοτικά και καλά χρηματοδοτημένα με επικέντρωση στην υποστήριξη της βιοποικιλότητας στις γεωργικές περιοχές όπως: 1. διαχείριση περιοχών περιβαλλοντικής προτεραιότητας και υψηλής φυσικής αξίας, συμπεριλαμβανομένου και της υποστήριξης της μη εντατικής, ελεύθερης βόσκησης, 2. καταπολέμηση ποντίκας με Ανθρωποπούλια (Tyto alba) / Κίτσηδες (Falco tinnunculus) με μείωση χρήσης ποντικοφάρμακου, 3. στοχευμένα μέτρα για απειλούμενα είδη, π.χ. Κράγκα (Coracias garrulus), 4. δράσεις για προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές και για τη σωστή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Τα αγρο-περιβαλλοντικά μέτρα πρέπει να υποστηρίζονται με την παροχή εξειδικευμένων συμβουλευτικών υπηρεσιών στους γεωργούς και να αξιολογούνται με επιστημονική παρακολούθηση. Προγράμματα για μετατροπή συμβατικών φυτειών σε βιολογικές To πρόγραμμα Greening the CAP - the Cypriot Strategy εκπονείται με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος προστασίας της φύσης MAVA A. Stocker Στοιχεία Επικοινωνίας: http://www.birdlifecyprus.org birdlifecyprus@birdlifecyprus.org.cy Τηλ.: (+357) 22-455 072 Fax: (+357) 22-455 073