Η εισήγηση της κ. Τσαγκαράκη για τη Λογοτεχνία, υποστηρίχθηκε με έντυπο υλικό, το οποίο μοιράστηκε στους συμμετέχοντες και προερχόταν κυρίως από την έκδοση του ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας) του 2000, στα πλαίσια του προγράμματος: "Επιμόρφωση- Ευαισθητοποίηση Εκπαιδευτικών σε Θέματα Ισότητας των Φύλων στην Εκπαίδευση". ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 1.Η γυναικεία παρουσία στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λυκείου (Ε.Λόππα-Γκουνταρούλη)-έκδοση ΚΕΘΙ 2.Ο γυναικείος λόγος στα κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λυκείου: "Στέλλα Βιολάντη, ένα παράδειγμα ανάλυσης του γυναικείου λόγου". (Ε. Λόππα-Γκουνταρούλη)-έκδοση ΚΕΘΙ 3.Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Λυκείου: Διδακτικές παρεμβάσεις (Του νεκρού αδελφού, Της νύφης που κακοπάθησε, Της Δέσπως,Έρωτος αποτελέσματα, Ελένη, Ζάβαλη Μάϊκω, Ταξίδι με τον Έσπερο,Αργώ-Θέλω γράμματα, Το μπουρίνι )(Θ. Χασεκίδου-Μάρκου )-έκδοση ΚΕΘΙ 4. Μοιράστηκαν ποιήματα, αποφθέγματα και παροιμίες που επιδιώκουν την αναπαραγωγή παραδοσιακών προτύπων για τα δύο φύλα. 5.Γυναικεία στερεότυπα και αναπαραγωγή κυρίαρχης πατριαρχικής ιδεολογίας στον Ελληνικό κινηματογράφο (1950-1967)- (Μαρία Τσαγκαράκη) 6. Ταυτότητες φύλου, επαγγέλματος και τάξης στις ταινίες "Δεσποινίς διευθυντής" και "Μοντέρνα Σταχτοπούτα"- Αθηνά Καρτάλου 7.Η κοινωνική θέση της γυναίκας στο δημοτικό τραγούδι- Κούλα Ξηραδάκη Όλο το παραπάνω υλικό, μέχρι να ψηφιοποιηθεί για να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα, είναι στη διάθεση όποιου συναδέλφου-συναδέλφισσας το χρειαστεί, στα γραφεία του Συνδέσμου.
ΠΡΟΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Π ώ ς «χτίζουμε γέφυρες» μεταξύ των κειμένων και των μαθητών μας. Υποστηρικτικό υλικό. 1. Άρθρα από εφημερίδες με σύγχρονα θέματα και προβληματισμό (τρέχουσες ειδήσεις) ζητάμε από τα παιδιά να φέρουν δικά τους αποκόμματα με ανάλογο θέμα. 2. Αποσπάσματα από κείμενα κλασικής λογοτεχνίας (λ.χ. τραγωδία), για την ιστορικότητα του θέματος. 3. Βλέπουν, καθ υπόδειξή μας, μια- δυο ταινίες, ελληνικές ή ξένες, για να γίνει σύνδεση με τη διαθεματικότητα των τεχνών. 4. Ακούμε τραγούδια που αναπαράγουν τα στερεότυπα των δύο φύλων ή σχολιάζουν και κρίνουν συμπεριφορές. 5. Αφηγούνται τα παιδιά ιστορίες από την εμπειρία τους για γυναίκες και άνδρες του περιβάλλοντός τους. 6. Σχολιάζουμε ένα παιδικό παραμύθι και το φρονιμιστικό του χαρακτήρα και το αποδομούμε λ.χ. Κοκκινοσκουφίτσα, Σταχτοπούτα, Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι. 7. Τέλος, διαβάζουμε πολύ μικρά λογοτεχνικά κείμενα για να βιώσουν την απόλαυση του κειμένου και να παρακινηθούν στην ανάγνωση ολόκληρου λογοτεχνικού έργου. Οι προτάσεις είναι ενδεικτικές. Επιλέγουμε όσες ταιριάζουν κάθε φορά με το θέμα ή μπορεί να προσθέσουμε και κάποιες άλλες. Το ζητούμενο είναι να εξάψουμε τη φαντασία και την περιέργεια των παιδιών και να τα παροτρύνουμε να συμμετέχουν με δικές τους επιλογές. Μαρία Τσαγκαράκη
ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Πρόταση για υποθέματα και χωρισμό σε ομάδες. 1. Γυναίκα και μόρφωση, επιστήμη επάγγελμα. 2. Γυναίκα και εξουσία. 3. Γυναίκα και οικονομική δύναμη. 4. Ανδρικά και γυναικεία επαγγέλματα. 5. Η ταυτότητα φύλου στην εφηβική ηλικία. 6. Η εκμετάλλευση του γυναικείου σώματος. 7. Γυναίκα και διαφήμιση. 8. Το μοντέλο της πιστής γυναίκας Πηνελόπη. 9. Βιασμός: το ατιμώρητο έγκλημα. 10. Καταξίωση της γυναίκας: γάμος και παιδιά. 11. Η δύναμη της αγάπης. 12. Το σόι η πεθερά. 13. Αγρότισσα: η πολλαπλά καταπιεσμένη γυναίκα. 14. Ο πατέρας αφέντης. 15. Γυναίκα και ειρήνη πόλεμος. Και αυτές οι προτάσεις είναι ενδεικτικές. Ο κοινωνικός περίγυρος, η χρονική συγκυρία, η τοπική ιστορία, η οικονομική κατάσταση είναι δυνατόν να καθορίσουν τα υποθέματά μας. Σημαντικό είναι σε συνεργασία με τα παιδιά να εργαστούμε σε θέματα που τα ενδιαφέρουν και τα απασχολούν. Μαρία Τσαγκαράκη
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ (για ανάγνωση ολόκληρου έργου ή επιλεγμένων αποσπασμάτων) 1. Ανώνυμος : Έρωτος αποτελέσματα 2. Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου: Αυτοβιογραφία 3. Γ. Βιζυηνός: Μοσκώβ Σελήμ 4. Γ. Βιζυηνός: Το αμάρτημα της μητρός μου 5. Αλ. Παπαδιαμάντης: Η Φόνισσα 6. Κ. Παλαμάς: Τρισεύγενη 7. Αν. Λασκαράτος: Η προίκα (από τα Μυστήρια της Κεφαλονιάς) 8. Κ. Θεοτόκης: Η τιμή και το χρήμα 9. Γρ. Ξενόπουλος: Στέλλα Βιολάντη 10. Κοσμάς Πολίτης: Η ομορφιά του κόσμου 11. Στρ. Μυριβήλης: Η ζωή εν τάφω (Ζάβαλη Μάικω) 12. Γ. Θεοτοκάς: Αργώ 13. Μ. Καραγάτσης: Γιούγκερμαν 14. Μ. Καραγάτσης: Η Μεγάλη Χίμαιρα 15. Άγγελος Τερζάκης: Ταξίδι με τον Έσπερο 16. Ν. Μπακόλας: Μην κλαις αγαπημένη 17. Δ. Χατζής: Τετριμμένα σύμβολα (συλλογή διηγημάτων «Ανυπεράσπιστοι» σ. 21-41) 18. Δ. Χατζής: Μαργαρίτα Περδικάρη (συλλογή διηγημάτων «Το τέλος της μικρής μας πόλης» σ.193-225) 19. Δ. Χατζής: Η Αναστασία των Μολάων (από το Διπλό Βιβλίο) 20. Δ. Χατζής: Το φονικό της Ιζαμπέλας Μολνάρ 21. Κ. Ταχτσής: Το τρίτο στεφάνι 22. Κ. Ταχτσής: Τα ρέστα (από την ομώνυμη συλλογή σ.9-16) 23. Μ. Λυμπεράκη: Τα ψάθινα καπέλα 24. Ν.Καββαδίας: Λι 25. Διδώ Σωτηρίου: Επισκέπτες 26. Μ. Κουμανταρέας: Η κυρία Κούλα 27. Μ. Κουμανταρέας: Βιοτεχνία Υαλικών 27. Λιλή Ζωγράφου: Επάγγελμα πόρνη 28. Λιλή Ζωγράφου: Η αγάπη άργησε μια μέρα 29. Ντόρα Γιαννακοπούλου: Πρόβα νυφικού 30. Αλκη Ζέη: Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα 31. Αλκη Ζέη: Ψεύτης παππούς 32. Φ. Τσαλίκογλου: Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ 33. Φ. Τσαλίκογλου: Όλα τα «ναι» του κόσμου 34. Σ. Δημητρίου: Ν ακούω καλά τ όνομά σου 35. Σ. Δημητρίου: Ντιάλιθ ιμ Χριστάκη 36. Μαρίνα Καραγάτση: Το ευχαριστημένο (ή οι δικοί μου άνθρωποι) 37. Ρέα Γαλανάκη: Ο αιώνας των λαβυρίνθων (σ. 46-48, 62-64)
38. Ρέα Γαλανάκη: Ελένη ή ο κανένας (32-94,122-123) 39. Ρέα Γαλανάκη: Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα 40. Μάρω Δούκα: Η αρχαία σκουριά 41. Μάρω Δούκα: Η πλωτή πόλη 42. Μάρω Δούκα: Τα μαύρα λουστρίνια (σ.41-47) 43. Ιωάννα Καρυστιάνη: Σουέλ 44. Ιωάννα Καρυστιάνη: Ο άγιος της μοναξιάς 45. Ιωάννα Καρυστιάνη: Μικρά Αγγλία 46. Ιωάννα Καρυστιάνη: Νύφες (σενάριο) 47. Ευγενία Φακίνου: Πάντα ονειρευόμουν να γεράσω (Φιλοδοξίες κήπου, σ. 9-15) 48. Ευγενία Φακίνου: Η μεγάλη πράσινη (σ. 97-106) 49. Ευγενία Φακίνου: Η μέθοδος της Ορλεάνης 50. Ευγενία Φακίνου: Έρως, θέρος, πόλεμος 51. Ευγενία Φακίνου: Αστραδενή 52. Ευγενία Φακίνου: Για να δει τη θάλασσα 53. Θωμάς Κοροβίνης: Φαχισέ Τσίκα 54. Τάκης Θεοδωρόπουλος: Το αριστερό χέρι της Αφροδίτης 55. Ν. Θέμελης: Για μια συντροφιά ανάμεσά μας 56. Νίκη Αναστασέα: Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε 57. Λένα Διβάνη: Νάντια 58. Λένα Διβάνη: Βοηθός αυτοκτονίας ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Γκουστάβ Φλωμπέρ: Μαντάμ Μποβαρύ 2. Ονορέ ντε Μπαλζάκ: Ευγενία Γκραντέ 3. Σιμόν ντε Μποβουάρ: Αναμνήσεις μιας καθώς πρέπει κόρης 4. Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα: Το σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα 5. Ερρίκος Ιψεν: Εντα Γκάμπλερ 6. Ερρίκος Ιψεν: Το κουκλόσπιτο 7. Περλ Μπακ: Η μάνα 8. Σου Κάουφμαν: Το ημερολόγιο μιας τρελής νοικοκυράς 9. Ιζαμπέλ Αλιέντε: Το σπίτι των πνευμάτων 10. Willa Cather: Η ζωή με τον πατέρα 11. Tariq Ali: Η πέτρινη γυναίκα 12. Σαλέντ Χοσεϊνί: Στη χώρα των χρυσανθέμων 13. Γκόλντεν Αρθουρ: Αναμνήσεις μιας γκέισας 14. Μαρία Νεμάντ: Η φυλακισμένη της Τεχεράνης 15. Μαρία Νεμάντ: Δέκα χρονών διαζευγμένη 16. Μαρία Νεμάντ: Το άνθος της ερήμου
ΠΟΙΗΣΗ 1. Δημοτικό : Ο γιος της χήρας 2. Δημοτικό: Της νύφης που κακοπάθησε 3. Δημοτικό: Της Δέσπως 4. Β. Κορνάρος: Ερωτόκριτος 5. Κική Δημουλά: Φωνή σε αδειόδρομους 6. Κική Δημουλά: Σκόνη 7. Γ. Σεφέρης: Ελένη 8. Κ. Βάρναλης: Οι πόνοι της Παναγιάς 9. Γ. Ρίτσος: Τέταρτη διάσταση Επιλογή βιβλιογραφίας: Σταύρος και Μαρία Τσαγκαράκη Κλεοπάτρα Σκαλτσά ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΖΗΤΗΜΑ 1. Σιμόν ντε Μποβουάρ, Το δεύτερο φύλο 2. Ζερμαίν Γκρηρ, Η γυναίκα ευνούχος, εκδ. Ερμής 1981 3. Αλις Σβάρτσερ, Η μικρή διαφορά και οι μεγάλες της συνέπειες, εκδ. Γνώση 1983 4. Ελ Μόργκαν, Η καταγωγή της γυναίκας (μετ. Αλ. Κοτζιάς), εκδ. Ράπλα 1973 5. Αντριέν Ριτς, Γέννημα γυναίκας, εκδ. Νέα Σύνορα 1983 6. Σίλα Ρουμπόθαμ, Στο περιθώριο της ιστορίας (μετ. Ελένη Βαρίκα) εκδοτική ομάδα γυναικών 1980 7. Κλωντ Αλζόν, Η διπλή καταπίεση της γυναίκας, εκδ. Ράπλα 1976 8. Ζ. Φαλκονέ- Ν. Λαφωσέ, Ο άντρας και πώς κατασκευάζεται, εκδ. Γρ. Φασούλη 9. Αντρέα Λεντάκη, Είναι η γυναίκα κατώτερη από τον άντρα; Ή πώς κατασκευάζεται η γυναίκα, εκδ. Δωρικός 1980 10. Αντρέα Λεντάκη, Ιερά πορνεία, εκδ. Δωρικός 1990 11. Ρούλα Κακλαμανάκη, Η θέση της ελληνίδας στην οικογένεια, στην κοινωνία, στην πολιτεία, εκδ. Παιδεία 1979 12. Κούλα Ξηρουδάκη, Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα 1830-1936, εκδ. Γλάρος 1988 13. Έφη Αβδελά- Αγγέλικα Ψαρά, Ο φεμινισμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, εκδ. Γνώση 1895 14. Β. Δεληγιάννη-Σ. Ζιάγκου, Εκπαίδευση και φύλο, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1999 Επιλογή βιβλιογραφίας :Σταύρος και Μαρία Τσαγκαράκη
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (Θεωρία) 1. Ελ. Βαρίκα: Γυναικείος λόγος (Ποιος γυναικείος λόγος), περ. Διαβάζω, αρ. 36, σελ. 30-35 2. Γεωργίου- Νίλσεν Μ. Η οικογένεια στα αναγνωστικά του Δημοτικού, εκδ. Κέδρος 1980 3. Ζιώγου- Καραστεργίου Σ.- Δεληγιάννη- Κουτμετζή Β. Τα στερεότυπα των δύο φύλων στα αναγνωστικά του δημοτικού σχολείου, περ. Φιλόλογος, αρ. 23, σελ. 282-295 4. Β. Δεληγιάννη- Σ. Ζιώγου Η ισότητα των δύο φύλων στα θεωρητικά μαθήματα Γυμνασίου- Λυκείου, Θεσσαλονίκη 1997 5. Ελ. Λόππα- Γκουνταρούλη Η γυναικεία παρουσία στα κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λυκείου, περ. Νέα Παιδεία, τευχ. 62, σελ. 55-73, 1992 6. Μπουφέα Α. Το πρόσωπο της μητέρας της Α μεταπολεμικής γενιάς, περ. Νέα Παιδεία, τευχ. 57, σελ. 141-151, 1991 Επιλογή βιβλιογραφίας: Μαρία Τσαγκαράκη