Αρτοποιεία και Ζαχαροπλαστεία στη Λάρνακα Από το χθες στο σήμερα Δήμητρα Αβερκίου Β 8, Έλενα Αγαθοκλέους Β 8, Κυριακή Μανώλη Β 8, Μαρία Παρασκάκη Β 10 Λύκειο Μακαρίου Γ Λάρνακας Σχολική Χρονιά 2011-2012
Στα χωριά το κάθε νοικοκυριό έψηνε μόνο του το ψωμί που χρειάζονταν, ενώ στις πόλεις οι περισσότεροι το αγόραζαν από τους φούρνους. Σήμερα υπάρχουν αλυσίδες αρτοποιείων που εξυπηρετούν τις ανάγκες του πληθυσμού. Τι γινόταν όμως στα παλιότερα χρόνια; Αυτό μας κίνησε την περιέργεια να ψάξουμε λίγο να δούμε πώς και πότε ξεκίνησαν οι πρώτοι φούρνοι στη Λάρνακα, ποια ήταν τα πρώτα παρασκευάσματά τους και πώς κάποιοι εξελίχτηκαν και σε ζαχαροπλαστεία.
Αρτοποιείο Φύτου
Αρτοποιείο Φύτου «Ήταν το πρώτο αρτοποιείο της περιοχής Λάρνακας και υπήρχε από το 1783. Στην οικογένειά μας ήρθε από τον προπάππου μου Ιάκωβο Ιακώβου, γύρω στο 1870. Μετά το πήρε ο παππούς μου Νικόλας Ιακώβου και αργότερα ο πατέρας μου Νεόφυτος Ιακώβου. Στα παλιά τα χρόνια το μόνο παρασκεύασμα που κάναμε ήταν το ψωμί, γιατί ήταν το μόνο που ζητούσε ο κόσμος. Επίσης το μόνο αλεύρι που κυκλοφορούσε ήταν το σιταρένιο αλεύρι.»
«Τα ψωμιά ψήνονταν σε μεγάλους πέτρινους φούρνους που ζεσταίνονταν με τα ξύλα. Επίσης ο φούρνος δεν ήταν μόνο για τα ψωμιά αλλά και για τις πίττες. Ακόμη ο φούρνος χρησιμοποιούνταν και για τις γαλοπούλες που έφτιαχναν τα Χριστούγεννα. Ο συγκεκριμένος φούρνος είναι πάνω από 200 ετών.»
«Στα παλιά τα χρόνια υπήρχε περισσότερη ζήτηση. Φτιάχνανε μόνο τα πιο βασικά προϊόντα που ζητούσε ο κόσμος όπως το ψωμί, τις πίττες και τα κουλούρια. Μετά το 55 και την ανεξαρτησία του 1960 άρχισαν να φτιάχνουν και άλλα πράγματα όπως πολλά είδη αλμυρών για παράδειγμα ταχινόπιτες, λουκανικόπιτες, ελιόπιτες»
«Η δουλειά μας ήταν χειρωνακτική. Όλα γίνονταν με το χέρι και δεν υπήρχαν τα ζυμωτήρια, ενώ σήμερα ζυμώνουν με το ζυμωτήρι. Επίσης το ωράριό μας ήταν πολύ δύσκολο, γιατί από η ώρα 2 ξυπνούσαμε για να πυρώσουμε τους φούρνους και τελειώναμε τη νύχτα. Ξυπνούσαμε νωρίς για να έχει ο κόσμος πρωί πρωί ζεστό ψωμί.»
«Ακόμη στα παλιά χρόνια υπήρχε και ένας διανομέας που έπαιρνε ψωμιά από σπίτι σε σπίτι με την άμαξα και ένα άλογο. Όταν δεν είχαν έτοιμα πράγματα ο κόσμος περίμενε. Ιδιαίτερα όταν ήταν ο πόλεμος το 1974 ο κόσμος κρατούσε κουπόνι, γιατί δεν μπορούσαν να παράγουν τόσα όσα ήταν η ζήτηση.»
«Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν για να πλαστεί το ψωμί ήταν το προζύμι ενώ σήμερα χρησιμοποιούμε και πάλι το προζύμι αλλά περισσότερο τη μαγιά. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν πιο αργά στην παρασκευή του προϊόντος αλλά ήταν υπέρ της καλής ποιότητας. Τα υλικά που χρησιμοποιούμε σήμερα είναι βελτιωτικά και παράλληλα συντηρητικά. Ειδικά όταν θέλουμε να φτιάξουμε ψωμί ακολουθούμε τον παραδοσιακό τρόπο (νερό, αλεύρι,αλάτι, προζύμι).»
«Το αλάτι και το νερό είναι ο κύριος τρόπος για την παρασκευή ψωμιού χωρίς αυτά δε γίνεται. Το αλάτι δίνει στο ψωμί γεύση και παράλληλα είναι και συντηρητικό. Όμως όταν κάποιος έχει προβλήματα υγείας, όπως πίεση, δεν μπορεί να καταναλώσει και τόση μεγάλη ποσότητα. Για την καλή ποιότητα του προϊόντος απαραίτητο μέλημα είναι η καλή ποιότητα των υλικών. Στα παλιά τα χρόνια έλεγαν πως ο μισός μάστρος είναι το αλεύρι και το άλλο μισό είσαι εσύ!!»
«Παλιά το ψωμί κόστιζε 6 και μισό γρόσι αλλά πιο παλιά ήταν πιο φθηνό ενώ σήμερα κοστίζει 2 ευρώ το κιλό ανάλογα. Οι μεγάλοι φούρνοι έχουν επηρεάσει αυτούς τους παραδοσιακούς φούρνους. Μπορούν να προσφέρουν στον κόσμο περισσότερες ποικιλίες και σε καλύτερες τιμές. Σήμερα ο κόσμος βλέπει και αγοράζει με το μάτι. Στα παλιά τα χρόνια παράγονταν μόνο 5-6 ποικιλίες και κάποιες φορές τα ράφια ήταν άδεια.»
«Το εμπορίον μας εξακολουθεί όν στάσιμoν Η άλευρος Αλεξανδρείας εις τα γρ.201, 246 και 260 έκαστος σάκος 78 οκάδες με λίρανι Αγγλική. Ο σίτος πωλείται εις τα γρ.45 και 45 ½.» ΕΤΟΣ Α ΝΕΟΝ ΚΙΤΙΟΝ ΑΡΙΘΜΟΣ. 34, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1880 Η σιτοδεία του 1900 και του 1901 οδήγησε το Γεώργιο Μαυροΐδη στη δημιουργία «Κλάδου Εισαγωγής Αλευρών», που ανέλαβε την εισαγωγή και διάθεση αλευρών στη κυπριακή αγορά. Η παρατεταμένη ανομβρία του 1901 και του 1902 είχε οδηγήσει σε ολοκληρωτική αφορία και οι αγροτικοί πληθυσμοί λιμοκτονούσαν. Γιώργος Γιωργής, Η Λάρνακα των Μαυροΐδηδων και του Εμπορίου : 1878-1937, Έκδοση Δήμου Λάρνακας, Λάρνακα 2009, σελ. 65.
Ένα άλλο πολύ μεγάλο και πρωτοποριακό εργοστάσιο στη Λάρνακα ήταν ο αλευρόμυλος Στίνη. Επειδή η Λάρνακα ήταν το κυριότερο λιμάνι της Κύπρου, που την επισκεπτόταν τα περισσότερα καράβια που προσέγγιζαν την Κύπρο, έγινε, χάρη στη γεωγραφική της θέση, σημαντικός σταθμός ανεφοδιασμού και τροφοδοσίας αυτών των πλοίων. Σαν εύλογη συνέπεια αυτού του γεγονότος, ήταν η πόλη μας να αναπτύξει πολλούς και αξιόλογους φούρνουςψωμάδικα, που παρασκεύαζαν ψωμιά και κυρίως παξιμάδια για την τροφοδοσία του μεγάλου αριθμού αυτών των ιστιοφόρων που προσέγγιζαν στο λιμάνι της. Λάρνακα 2000-το τέλος του αιώνα, Έκδοση του Δήμου Λάρνακας, Λάρνακα 2002, σελ. 376.
ΝΕΟΝ ΕΘΝΟΣ 1920 Παραχώρηση Σίτου από την Αποικιακή Κυβέρνηση
Φούρνοι Καπιτανή Γύρω στο 1930 ο Κώστας Καπιτανής αγόρασε ένα σάκο αλεύρι και λίγο αλάτι και ξεκίνησε το φούρνο. Το πρώτο κατάστημα ήταν στην οδό Αγίου Λαζάρου. Έφτιαχνε ψωμιά με κοινό αλεύρι που ήταν και το πιο φτηνό. Αλεύρι, αλάτι, προζύμι και νερό ήταν τα υλικά που χρησιμοποιούσαν. Μαζί με τη γυναίκα του Παρασκευού συνέχισαν ως το 1936.
Γύρω στο 1936 μετακομίζουν στη Ζήνωνος Κιτιέως, στου Καλοδίκη, απέναντι από το σημερινό φούρνο. Ο φούρνος ήταν παραδοσιακός, κτισμένος με πέτρα, και χωρούσε γύρω στα 300-350 ψωμιά.
Όταν ήρθε το πετρέλαιο έβαλαν «πύραυλο» και τροφοδοτούσαν συνεχώς με φωτιά το φούρνο για να έχουν οι πλάκες μεγάλη θερμοκρασία. Ο φούρνος είχε δύο πόρτες καμαρωτές. Με ένα μακρύ ξύλο στο οποίο έδεναν ρούχο καθάριζαν τον φούρνο από τις καπνιές. Ο φούρνος, κατά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε και χαρακώματα για προστασία από τους βομβαρδισμούς.
Γύρω στο 1946 μετακομίζουν στο φούρνο που είναι τώρα, Ζήνωνος Κιτιέως 53. Σε ένα παραδοσιακό φούρνο παρασκευάζονται ψωμιά, κουλούρια και παξιμάδια.στη συνέχεια τη σκυτάλη παίρνει στα χέρια του ο Τάκης Καπιτανής με τη γυναίκα του Ουρανία. Τα προϊόντα του φούρνου αυξάνονται: τιτσιρόπιτες, χαλουμωτές, ελιωτές, ταχινόπιτες και κολοκοτές παίρνουν θέση στα ράφια του φούρνου.
Παίρνουν ακόμη συνταγή από τους Άγγλους και φτιάχνουν τα κίφυλλα. Κάτι σαν σταφιδόψωμο, ένα παρασκεύασμα, το οποίο έκανε ξακουστό το φούρνο και παρασκευάζεται μέχρι σήμερα. Κάθε Κυριακή στον φούρνο ψήνονταν τα ψητά αυτών που δεν είχαν φούρνο στο σπίτι.
Όταν άρχισε ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. ο φούρνος Καπιτανή βοήθησε δίνοντας ένα γιο,το Γιαννάκη Καπιτανή, αγωνιστή της Ε.Ο.Κ.Α. αλλά και μεταφέροντας αγωνιστές μέσα σε σάκους με αλάτι και ακόμα αλληλογραφία των αγωνιστών στα κρατητήρια της Πύλας.
Οι Άγγλοι τους έδιναν αλεύρι με κουπόνια και έπρεπε να τους «καλοκρατούν» κατά κάποιο τρόπο για να τους δίνουν αλεύρι. Γύρω στο 1948 ο Κώστας Καπιτανής αγόρασε και μύλο όπου άλεθαν το σιτάρι και μπορούσαν να πωλούν το πίτυρο και να χρησιμοποιούν οι ίδιοι το αλεύρι. Στο μύλο δούλευαν δικοί του άνθρωποι.
Το 1972 ο φούρνος πρωτοπορεί: φτιάχνει τις πρώτες τρίγωνες τυρόπιτες,ένα προϊόν που μέχρι σήμερα προσφέρει ο φούρνος και τις οποίες πωλούν και στην Αμμόχωστο. Το 1973 ο Τάκης Καπιτανής κάνει δικό του αρτοποιείο στην Κωστάκη Παντελίδη για περίπου 4 χρόνια. Αυτή την περίοδο, συγκεκριμένα το 1974 το ψωμί πουλιόταν 13 γρόσια.
Το 1977 επιστρέφει στο οίκημα Ζήνωνος Κιτιέως μετά το θάνατο του πατέρα του. Μπαίνουν νέα προϊόντα κουραμπιέδες και φλαούνες, τριμιθωτές, γλυσταρκές, κουλουράκια με αμμωνία. Στα είδη ψωμιού προστέθηκαν τα φραντζολάκια και το σλάις, ήταν οι πρώτοι που έφεραν ειδική μηχανή για το σλάις. Συνταγή κ. Παρασκευής Καπιτανή
Το 1990 αναλαμβάνει το φούρνο η τρίτη γενιά. Ο Γιάννης Καπιτανής με τη γυναίκα του Ρέα συνεχίζοντας μια οικογενειακή επιχείρηση φέρνουν νέες ιδέες προσαρμοσμένες στα δεδομένα της εποχής. Ο φούρνος μεταμορφώνεται, κατεδαφίζεται ο παραδοσιακός φούρνος και μπαίνει ηλεκτρικός. Ο Παύλος Παπακωνσταντίνου είναι στην παραγωγή και η γυναίκα του Τασούλα Καπιτανή στο ταμείο και λογιστήριο.
Ο φούρνος-ζαχαροπλαστείο Καπιτανή συνεχίζει την πορεία του στην καρδιά της αγοράς της Λάρνακας, ευωδιάζοντας τη γειτονιά με τις αρτοδημιουργίες της νέας γενιάς. Τις πληροφορίες για το φούρνο Καπιτανή τις πήραμε από τις κυρίες Νίνα, Ευγενία, Λόλα Καπιτανή και τον κύριο Γιάννη Καπιτανή.
Ο φούρνος του Χαράλαμπου Μιχαήλ (του Πάμπου του Ψουμά) Βρίσκεται στην οδό Αγίου Λαζάρου 96, στη συνοικία της Σκάλας. Ο φούρνος λειτούργησε από τον Πάμπο τον Ψουμά από το 1966 έως το 2002. Προηγούμενος ιδιοκτήτης του ήταν ο γέρο Ξενής και πριν από αυτόν ο Χάλλας. Ο φούρνος λειτουργούσε με πετρέλαιο και παρήγαγε, εκτός από ψωμιά, πίττες για σουβλάκια, ταχινόπιττες, ελιοτές, χαλλουμωτές κ.ά.
Πίσω από το φούρνο λειτουργούσε μύλος, Για αυτό και ο ιδιοκτήτης του έκτισε το φούρνο. Γινόταν διανομή των αρτοσκευασμάτων στην πόλη με αμαξάκια. Το απόγευμα γινόταν διανομή του «δειλινιάτικου»: κουλούρι, γλισταρκά και οφτά αυγά.
Ο κ. Χάρης Παυλάκης παλιός φωτογράφος της Λάρνακας μας έδωσε πληροφορίες για παλιούς φούρνους της πόλης μας : «Στην περιοχή Χρυσοπολίτισσας υπήρχε ο φούρνος του Θεολόγη από το 1930 περίπου. Ο κ. Θεολόγης δούλευε εδώ με τη γυναίκα του και την κόρη τους. Εδώ και είκοσι χρόνια, γύρω στο 1990 έχει κλείσει ο φούρνος. Στην περιοχή Δροσιάς στα καφενούθκια λειτουργούσε από το 1950 μέχρι και πριν λίγα χρόνια ο φούρνος του Κώστα Ψωμά, τον οποίο διαδέχτηκε ο γιος του Ανδρέας και ο φούρνος είχε την επωνυμία A and M express.»
Αμέσως μετά την εισβολή και λόγω της αυξημένης ζήτησης άνοιξαν στις γειτονιές της Λάρνακας κι άλλοι φούρνοι : Το 1974 ο Δημήτρης Βαρωσιώτης άνοιξε στην οδό Βασιλέως Ευαγόρου ένα αρτοποιείο, το οποίο έγινε ξακουστό για τις χλέπες, τα παξιμάδια του και τις καπίρες με τα σταφιδάκια. Το 1976 το αρτοποιείο περιήλθε στα χέρια των Κυριάκου Μαππούρα και Νίκου Σάββα με την επωνυμία «Κουλουροποιείον». Η κ. Σούλα Δήμου είχε τη γενική εποπτεία μέχρι το 2009 οπότε και πωλείται στις Χρυστάλλα Αντωνίου και Δήμητρα Χριστοφή. Οι δύο κυρίες εξακολουθούν να παρασκευάζουν τα προϊόντα με τα οποία έγινε γνωστό το κουλουροποιείο. Το 1978 στην περιοχή Δροσιάς στην 1 ης Απριλίου 14 ανοίγει από τους Παναγιώτη και Θεοδώρα Άσπρου ο φούρνος «Αθηαινίτες». Φτιάχνει παραδοσιακά αλμυρά και γλυκά αρτοσκευάσματα.
Στη Λάρνακα υπήρχαν αρκετοί φούρνοι, επιπλέον, φούρνοι λειτουργούσαν και στις τουρκικές συνοικίες της πόλης. Θα θέλαμε στο μέλλον να καταγράψουμε όλους τους φούρνους, να τους χαρτογραφήσουμε και να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατό περισσότερα στοιχεία για τη λειτουργία τους.
Ζαχαροπλαστεία Από παλαιά και πολύ ταλαιπωρημένη πανοραμική φωτογραφία κτηρίων της λεωφόρου Αθηνών του σκαλιώτικου Φωτογραφείου Παυλάκη απομονώνεται η πλατεία Κίμωνος όπως ήταν έως πριν από μισό αιώνα. Στα αριστερά διακρίνεται η ταράτσα του παλαιού Δημαρχείου (όπου αργότερα βρισκόταν το νεότερο κτήριό του, που επίσης κατεδαφίστηκε στα τέλη της δεκαετίας 1990). Στη γωνία, από κάτω, ήταν το ζαχαροπλαστείο Κυβέλεια του Ευάγγελου Γρηγορίου. Ιστολόγιο Φοίβου Σταυρίδη «Λάρνακα: Η πόλη του Ζήνωνα»
Αλάσια: To Παλαιότερο Εν Ζωή Ζαχαροπλαστείο της Λάρνακας Ο Δημήτρης Αλεξιάδης καταγόταν από τη Σμύρνη. Δώδεκα χρόνων θα χάσει τους γονείς του στην καταστροφή του 1922 και προσφυγάκι θα βρεθεί στην Αλεξάνδρεια, ύστερα από πολλές ταλαιπωρίες με τη βοήθεια κάποιου θείου του. Εκεί θα δουλέψει στο ζαχαροπλαστείο του θείου του «Σαν Στέφανο». Θα έρθει στη Λάρνακα από την Αλεξάνδρεια το 1950.
Θα δουλέψει στο περίφημο ζαχαροπλαστείο του Χατζόπουλου που ήταν στην παραλία. [τελείως πληροφοριακά αναφέρουμε πως στο εν λόγω ζαχαροπλαστείο, όταν παράγγελνες γλυκίσματα σου παρουσίαζαν μια πιατέλα με 10 γλυκίσματα και ο πελάτης πλήρωνε μόνο όσα έτρωγε! (την πληροφορία μας την έδωσε ο κ. Αντώνης Χατζηπαναγής)]
Λίγο μετά θα ανοίξει δικό του ζαχαροπλαστείο με συγγενικό του πρόσωπο το Ηλιούπολις στην οδό Ζήνωνος Πιερίδη. Το ΑΛΑΣΙΑ ιδρύθηκε το 1955 και ήταν το πρώτο ζαχαροπλαστείο στην περιοχή. Για 31 ολόκληρα χρόνια από το 1955 1986, που θα κατεδαφιστεί ολόκληρο το γωνιακό κτηριακό συγκρότημα θ αποκτήσει τη φήμη του καλύτερου ζαχαροπλαστείου της Λάρνακας και ενός από τα καλύτερα της Κύπρου.
Το ζαχαροπλαστείο μεταφέρεται στην Καραολή και Δημητρίου, στην καρδιά της εμπορικής Λάρνακας και συνεχίζει από εκεί την παρασκευή των λιχουδιών του. Ο Ηλίας Αλεξιάδης συνέχισε τη δουλειά του πατέρα του, Δημήτρη Αλεξιάδη Έμαθε να φτιάχνει πράγματα και από την πεθερά του. Η μόνη προίκα που του είχε δώσει ήταν συνταγές
Ο Δημήτρης Αλεξιάδης πέθανε το 2009 σε ηλικία 101. Τη ζαχαροπλαστική όμως παράδοση που ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια τη συνεχίζει ο γιος του Ηλίας και ο εγγονός του Δημήτρης. Ο κ. Ηλίας μας είπε: «Χρησιμοποιώ τον παλιό τρόπο και παραδοσιακά υλικά.» Μας δείχνει τον πλάστη που του δώρισε καινούριο ο πατέρας του πριν από 20 χρόνια και τη φθορά που επήλθε στα χερούλια του, φαγώθηκαν από το δούλεμα. Στη συνέχεια μας δείχνει έναν καινούριο που είναι για το γιο του.
Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν λίγα αλλά αγνά. Ήταν το αλεύρι, το προζύμι και τώρα η μαγιά. Ακόμα και σήμερα τα υλικά όλα κατασκευάζονται από τους ίδιους ακόμη και η κρέμα φτιάχνεται από τους ίδιους, για να είναι πιο υγιεινή. Στις κρέμες που φτιάχνονται σήμερα βάζουν πολλά ανθυγιεινά προϊόντα για να τις κάνουν πιο γευστικές, αλλά αυτό έχει ως αποτέλεσμα τις διάφορες αρρώστιες.
Καινούργια Πράγματα στην Αγορά «Στα παλιά τα χρόνια έφτιαχναν αγκινάρες με φύλλο μπακλαβά, πάστα φλώρα σαν μηλόπιτα. Μετά όταν ήρθε ο πατέρας μου έφερε στην Κύπρο καινούρια πράγματα όπως σοκολατίνες και άλλες συνταγές. Οι Κύπριοι έπαιρναν περισσότερο τις τιτσιρόπιττες, παστόπιττες όπως επίσης και τις κολοκοτές. Ακόμη και σήμερα τα φτιάχνουμε αυτά, αλλά σε μικρές ποσότητες».
Αλμυρά και Γλυκά «Τον παλιό καιρό τα μόνα αλμυρά που υπήρχαν ήταν σιταρόπιττες που φτιάχνονταν, με το ζυμάρι του ψωμιού, λίγο ζάχαρη και λίγη κανέλα. Ύστερα μαζί με τον πατέρα μου ήρθε μία μοντέρνα τέχνη, από έξω. Άρχισαν να φτιάχνουν αλμυρά με ένα αγγλικό στυλ όπως λουκανικόπιτες, αλμυρά με τον κεϊμά (κεϊμαλίτικα) αυγόλοσο και το καραμέλι».
Φλαούνες και Λουκούμια «Τις φλαούνες άρχισα να τις φτιάχνω εδώ και 35 χρόνια. Όσο για τα λουκούμια, για τα οποία είναι γνωστό το ζαχαροπλαστείο Αλάσια, ένα από τα υλικά που βάζουμε είναι το βούτυρο του χαλεπιανού».
Σμυρνέικες Συμβουλές από τον κ.ηλία Αλεξιάδη Να έχεις αγάπη, να σπέρνεις, να δίνεις αλλά και να παίρνεις Να έχεις υπομονή, ό,τι σου κάνουν, ό,τι σου συμβαίνει να έχεις υπομονή Να βάζεις τα μανίκια πάνω και να αρχίσεις να δουλεύεις μέχρι να κλείσουν τα μάτια σου.
Ευχαριστούμε θερμά όλους όσοι συνέβαλαν με κάθε τρόπο ώστε να μπορέσουμε να γράψουμε αυτή την εργασία: Τις υπαλλήλους στο Ιστορικό Αρχείο Λάρνακας για την τόση προθυμία με την οποία μας εξυπηρέτησαν. Τους κκ. Νίκο Νικολάου, Χάρη Παυλάκη, Αντώνη Χατζηπαναγή, Ηλία Αλεξιάδη, Χαράλαμπο Μιχαήλ, Γιάννη Καπιτανή και τις κκ. Ευγενία, Νίνα, Λόλα και Τασούλα Καπιτανή για τις πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό που μας εμπιστεύτηκαν.
Τον κ. Χρήστο Αργυρού για τις συμβουλές και τις πληροφορίες που μας έδωσε για την παρουσίαση της εργασίας μας. Την κ. Χριστιάνα Ησαΐα για τις γραφιστικές συμβουλές της στην παρουσίασή μας. Ευχαριστούμε επίσης την καθηγήτριά μας κ. Άννα Δημοσθένους για τη βοήθειά της και το χρόνο που αφιέρωσε σε μας, έτσι ώστε η εργασία μας να ολοκληρωθεί. Ευχαριστούμε ακόμα το σχολείο μας αλλά και το Υπουργείο Παιδείας που μας δίνει την ευκαιρία να ασχοληθούμε με την έρευνα για την Τοπική Ιστορία και ελπίζουμε και ευχόμαστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε την εργασία μας και να δώσουμε στοιχεία και για τους υπόλοιπους φούρνους και παλιά ζαχαροπλαστεία της πόλης μας.
Από την Έρευνα μας στο Ιστορικό Αρχείο της Λάρνακας Πηγές Εφημερίδα Νέο Κίτιον Εφημερίδα Έθνος Εφημερίδα Νέος Κήρυκας Εφημερίδα Νέο Έθνος Γιώργος Γιωργής, Η Λάρνακα των Μαυροΐδηδων και του Εμπορίου : 1878-1937, Έκδοση Δήμου Λάρνακας, Λάρνακα Λάρνακα 2000-το τέλος του αιώνα, Έκδοση του Δήμου Λάρνακας, Λάρνακα 2002. Ιστολόγιο Φοίβου Σταυρίδη «Λάρνακα: Η πόλη του Ζήνωνα».