ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΚΤΠΡΟΤ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΛΕΤΚΩΙΑ ΧΟΛΗ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗ ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΣΗ ΛΟΓΟΣΕΧΝΙΑ ΣΗ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ: ΑΝΣΙΚΡΙΖΟΝΣΑ ΣΟ ΝΕΟ ΑΝΑΛΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ άββατο, 7 Μαΐου 2011 Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Εργαστήριο 2 (Αίθουσα Β206) Θέμα: «Λαϊκή Παράδοση και Λογοτεχνία, B : Παραμύθια» Υπεύθυνη: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ Σύμβουλος-Φιλόλογος, ΔΜΕ Υ.Π.Π.
Σάξη: Α Γυμνασίου Θεματική Ενότητα: Λαϊκή παράδοση και Λογοτεχνία Δηδηθνί δηδαθηηθνί ζηόρνη (Π.Σ.Λ., ζ. 83) Έκθαζε ζηηο παιαηόηεξεο κνξθέο δωήο θαη ζηε ιαϊθή πνιηηηζηηθή θαη ινγνηερληθή θιεξνλνκηά Πξόζθνξεο αλαθνξέο ζηε «ζπγγελή» παξάδνζε ηωλ ιαώλ ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξώπεο: Βαιθαληθήο ρεξζνλήζνπ θαη Μεζνγείνπ Σηόρνη ινγνηερληθνύ γξακκαηηζκνύ Α θαη Β ηάμεο Γπκλαζίνπ «Γξακκαηηθή» ηεο ινγνηερληθήο γιώζζαο Πνηεηηθόο ιόγνο: ζύληαμε πνηεηηθώλ πξνηάζεσλ Αθεγεκαηηθόο ιόγνο: δνκηθά πιηθά αθεγεκαηηθνύ θόζκνπ, «γξακκαηηθά» πξόζωπα αθεγεκαηηθήο γιώζζαο Θεσξία ησλ ινγνηερληθώλ εηδώλ Δίδε ιατθήο ζηηρνπξγηθήο παξάδνζεο Παξαπιεξωκαηηθά είδε ηεο αθεγεκαηηθήο παξάδνζεο: κύζνη - παξακύζηα Θέκα Δξγαζηεξίνπ: «Λαϊκή παράδοζη και λογοηετνία: Παραμύθια» Κείκελα: «Η αλεπού και ηο κοράκι» } «Η αλεπού και ηα ζηαθύλια» } (118 Μύζνη από ηνλ Αίζσπν, Σηδέξεο, Αζήλα) «Η αλεπού ηζιαι ο κόρακας» (Α.Παπά, Power Publishing, Λεπθσζία, 2010) «ηοσ κάηηοσ ποσ ηο ησρίν» (Κ.Χαηδεησάλλνπ, Λανγξαθηθά Κύπξνπ, Λεπθσζία, 1984) «Μήπως αρτίζει ηις μεηάνοιες» (Χόηδαο) «9 αγριόκσκνοι και η ωραία Ελένη» (Γ.Ισάλλνπ, Παξακύζηα ηνπ ιανύ καο, Δξκήο, Αζήλα, 1998) «Οι αγριόκσκνοι» (Χ.Κ.Άληεξζελ, Σεηξά: Φαληαζηηθά Παξακύζηα, Παπαδόπνπινο, Αζήλα, 2000) «Τα ηρία μικρά λσκάκια» (Δπγ.Τξηβηδά, Διιεληθά Γξάκκαηα, Αζήλα 2003) Σηνηρεία ζεωξίαο Μύζνο Αιιεγνξηθή δηήγεζε κε ζηόρν ηελ εζηθή δηδαζθαιία Αθήγεζε παξάδνζεο πνπ ζπλδέεη κε ζρεκαηηθό ηξόπν πξαγκαηηθά ή θαληαζηηθά γεγνλόηα ή θαη ηα δύν, πξνθεηκέλνπ λα εξκελεύζεη έλα θπζηθό θαηλόκελν, κηα ζξεζθεπηηθή ή θνηλσληθή πξαθηηθή Αθήγεζε πνπ αλαθέξεηαη κε ηξόπν αιιεγνξηθό, αλάινγα κε ηηο δηδαθηηθέο ηεο πξνζέζεηο, ζε θπηά θαη δώα Γηήγεζε πνπ δελ αλαθέξεηαη ζε πξαγκαηηθά γεγνλόηα Παξακύζη Σύληνκε, θαληαζηηθή, ςπραγσγηθή ηζηνξία, ζε αόξηζην ηόπν θαη ρξόλν, κε αλώλπκα πξόζσπα, πνπ απνηειείηαη από πνιιά θαη δηαδνρηθά επεηζόδηα (κνηίβα «ιεηηνπξγίεο» θαηά ηνλ Propp) Ιζηνξία κε έληνλα ηα ζηνηρεία ηνπ εμσπξαγκαηηθνύ θαη ηνπ παξάινγνπ, ηνπ ππεξθπζηθνύ θαη ηνπ καγηθνύ εηπκ.: «παξακύζηνλ»: παξεγνξηά ηεο ςπρήο-ηέξςε 2
Παξακύζη-ζπλαθή είδε Aξραίνη Μύζνη Aιιεγνξηθέο Ιζηνξίεο Zώσλ (ήδε από ηελ Αξραηόηεηα, π.ρ. κύζνη Αηζώπνπ) Παξνηκηόκπζνη («ελδηάκεζν είδνο» κεηαμύ ηεο ζπκόζνθεο παξνηκίαο θαη ηνπ ιατθνύ παξακπζηνύ) Λατθέο Γηεγήζεηο Θξύινη (ζπρλά κε ηζηνξηθό ππόβαζξν, π.ρ. ν ζξύινο ηεο Γνξγόλαο, αδειθήο ηνπ Μεγαιέμαλδξνπ) Λατθό (αλώλπκν) Λόγην (επώλπκν) παξακύζη Παξαδνζηαθό Μνληέξλν παξακύζη (ζπρλά αλαηξεπηηθό ή «πνιηηηθώο νξζό» ζήκεξα) «Κοινό»- προζθορά παραμσθιoύ Σπληειεί ζηελ απηνγλσζία θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθόηεηαο ηνπ παηδηνύ (αιιά παξσρεκέλε ζήκεξα ε αληίιεςε όηη είλαη απνθιεηζηηθά είδνο «παηδηθό») Έξγν ηέρλεο κε ινγνηερληθέο αμηώζεηο θαη ςπρνινγηθό βάζνο Μεηαθέξεη έλα βαζύηεξν λόεκα γηα ηε δσή, πνπ θάζε θνηλσλία, άηνκν θαη επνρή ην «πξνζαξκόδεη» ζηα δηθά ηνπ/ηεο δεδνκέλα Φνξέαο ηνπ «θόζκνπ» ησλ αξρώλ-αμηώλ-ζεζκώλ ηεο ιατθήο παξάδνζεο, πνπ έρεη πνιηηηζκηθή απηνηέιεηα θαη απηαμία (γισζζηθά, κνξθνινγηθά, ιανγξαθηθά ζηνηρεία) Μέζν επαθήο/γλσξηκίαο κε άιινπο ιανύο (δηαπνιηηηζκηθό εξγαιείν - θαζώο δελ έρεη μεθάζαξε εζληθή δηάζηαζε, ιεηηνπξγεί σο ελσηηθό ζηνηρείν γηα ηνπο ιανύο) Οι «λειηοσργίες» ηοσ Propp Μνλάδεο ηεο δξακαηηθήο πινθήο, κε θαζνξηζκέλε αθνινπζία (αλ θαη δελ ππάξρνπλ όιεο ζε θάζε παξακύζη) Αθνξνύλ πξάμεηο/ελέξγεηεο ησλ πξνζώπσλ, κέζσ ησλ νπνίσλ νηθνδνκείηαη ε πνξεία ηεο δξάζεο Οη ελέξγεηεο απηέο είλαη «ζεκαίλνπζεο», θαζνξίδνπλ δειαδή ηελ πνξεία ηεο δξάζεο Η ζύλζεζε ηνπ παξακπζηνύ (= αθνινπζία ησλ ιεηηνπξγηώλ) είλαη ν ζηαζεξόο παξάγνληαο, ζε αληίζεζε κε ηελ ππόζεζε (=πεξηερόκελό ηνπ) πνπ είλαη κεηαβιεηόο παξάγνληαο o Αληαγσληζηήο/θαθνπνηόο o Γσξεηήο o Βνεζόο o Αλαδεηνύκελν πξόζσπν o Απνζηνιέαο o Ήξσαο o Ψεύηηθνο ήξσαο Καηαλνκή «ιεηηνπξγηώλ» ζηα δξώληα πξόζωπα (7): Οι «λειηοσργίες» ηοσ Propp (ζσνολικά 31) Απαγόξεπζε/εληνιή-παξαβίαζε, παγίδα, βιάβε/έιιεηςε, εκθάληζε αληαγσληζηή, αλαρώξεζε/απνζηνιή, δσξεηήο - καγηθά δώξα, αγώλαο -λίθε, επηζηξνθή, δνθηκαζίεο, απνθαηάζηαζε, κεηακόξθσζε, αλαγλώξηζε, ηηκσξία αληαγσληζηή, γάκνο/άλνδνο ζην ζξόλν θ.ά.. 3
Βηβιηνγξαθία Απνζηνιίδνπ, Β., Καπιάλε, Β., Χνληνιίδνπ, Δ. «δηαβάδνληαο ινγνηερλία ζην ζρνιείν...». Αζήλα, Τππσζήησ, 2004. Βεξβίηε, Μ. θαη Καπνπξθαηζίδνπ Μ. «Τν παξακύζη σο κέζν δηαπνιηηηζκηθήο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο». Μεηαπηπρηαθή Δξγαζία Α.Π.Θ., 2003 Πξνπ, Β.Γ. «Η κνξθνινγία ηνπ παξακπζηνύ». Αζήλα, Καξδακίηζαο, 1991 Ιζηνζειίδεο: http://nikosmyralhs.wordpress.com/2011/02/06 (Τη είλαη ηα παξακύζηα;) http:/el.wikipedia.org/wiki (Τα ελλνηνινγηθά ζηνηρεία ηνπ παξακπζηνύ) http://digitalphilologoi.wikispaces.com/file/view (Σελάξην Α Γπκλαζίνπ) Παξάξηεκα: Βαζηθέο αξρέο επηινγήο θεηκέλωλ Άμνλεο Α.Π. Σπκβαηόηεηα κε Ειδικούς Διδακηικούς Σηότοσς Σπκβαηόηεηα κε ζηόρνπο Λογοηετνικού Γραμμαηιζμού Αληηζηνηρία κε δείθηεο επηηπρίαο Πξνβνιή πνηθίισλ «οπηικών» Σύγκριζη-ζπλεμέηαζε-αληηπαξαβνιή θεηκέλσλ Γπλαηόηεηα άζθεζεο ζηε Δημιοσργική Γραθή Επικαιροποίηζη ζεκάησλ Διαθεμαηικόηηηα Εσρύηηηα ανηιπροζώπεσζης (Διιεληθή, Κππξηαθή, Δπξσπατθή Λνγνηερλία: πνίεζε, πεδνγξαθία) Σηνηρεία Μεζνδνινγίαο Σύγθξηζε-ζπλαλάγλσζε θεηκέλσλ Γηαθεηκεληθή πξνζέγγηζε- αλάιπζε- εξκελεία (Άλνηγκα από ηελ Διιεληθή ζηελ Κππξηαθή, Δπξσπατθή αθόκα θαη ζηελ Παγθόζκηα Λνγνηερλία) Αληηπαξαβνιή κε άιια αληηθείκελα θαη άιιεο κνξθέο ηέρλεο π.ρ. Ιζηνξία, Γιώζζα, γεινηνγξαθίεο, ζέαηξν, θηλεκαηνγξάθνο, κνπζηθή, δσγξαθηθή θ.ά. Γηαζεκαηηθόηεηα Δπηθαηξνπνίεζε ζεκάησλ: δπλαηόηεηα εθαξκνγήο ζηελ θαζεκεξηλή δσή. Γηδαζθαιία καζεηνθεληξηθή - βησκαηηθέο κνξθέο κάζεζεο παηδαγσγηθή «δηαθνξνπνίεζε» Λεηηνπξγηθή έληαμε λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ ζρνιηθή ηάμε Σύλδεζε κνξθήο- πεξηερνκέλνπ: Πώο ην θείκελν ιέεη απηό πνπ ιέεη; Δληνπίδσ ηελ «νπηηθή γσλία»: Γηαηί ιέεη απηά πνπ ιέεη; Παξαγσγή αηνκηθνύ λνήκαηνο: Πώο ην θείκελν επηδξά ζηνλ αλαγλώζηε; 4
Δπηζηεκνληθό Σπλέδξην «Διδακηική ηης Λογοηετνίας ζηη Μέζη Εκπαίδεσζη: Αληηθξίδνληαο ην Νέν Αλαιπηηθό Πξόγξακκα», 6-7 Μαΐνπ 2011 Τάμε: Α Γπκλαζίνπ, Θεκαηηθή Δλόηεηα: Λαϊκή παράδοζη και Λογοηετνία Θέκα Δξγαζηεξίνπ: «Λαϊκή παράδοζη και λογοηετνία: Παραμύθια» (Υπεύζπλε: Βαζηιηθή Παπαδάθε, Σύκβνπινο-Φηιόινγνο) Γξαζηεξηόηεηεο: 1. Σρνιηαζκόο πξoηεηλόκελνπ ζρεδηαζκνύ Θεκαηηθήο Δλόηεηαο (ζεηηθά- αξλεηηθά ζηνηρεία: ζε ζπλάξηεζε κε ηηο αξρέο ηνπ ΠΣΛ, πξνηάζεηο ηξνπνπνίεζεο θ.ά.): 2. Αλεύξεζε ζπλαξηήζεσλ ζηα πξνηεηλόκελα θείκελα (δεκηνπξγία «ηζηνύ» θεηκέλσλ ζηε βάζε νκνηνηήησλ θαη δηαθνξώλ σο πξνο ην πεξηερόκελν θαη ηνλ γξακκαηηζκό): 3. Καηαγξαθή θνκβηθώλ ζεκείσλ- θαίξησλ επηζεκάλζεσλ- εκθάζεσλ (θαηά ηελ επεμεξγαζία ηνπ πιηθνύ ζηελ ηάμε): 4. Αδξνκεξήο ζρεδηαζκόο Γηδαθηηθήο Δθαξκνγήο 5
(ζηε βάζε ησλ πξνηεηλόκελσλ θεηκέλσλ): Σηνρνζεζία Αθόξκεζε Πνξεία - Δξσηήκαηα γηα νκαδηθή εξγαζία ζηελ ηάμε - Δξγαζίεο Γεκηνπξγηθήο Γξαθήο - Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο - Αμηνιόγεζε. * * Δίλαη δπλαηόλ ν πξνζθεξόκελνο ρξόλνο λα κελ είλαη αξθεηόο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δξαζηεξηόηεηαο 4. Πξνηείλεηαη ε εζεινληηθή νινθιήξσζε ζε επζεηόηεξν ρξόλν θαη απνζηνιή ηεο νινθιεξσκέλεο εθαξκνγήο ζηε ειεθηξνληθή δηεύζπλζε vpapadaki@moec.gov.cy. (Βαζηιηθή Παπαδάθε, ηει.22-800903) 6