ΝΔΟΔΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ Γ ΛΤΚΔΙΟΤ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΔ ΔΞΔΣΑΔΙ 22 ΜΑΪΟΤ 2015 ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ

Transcript

1 ΝΔΟΔΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ Γ ΛΤΚΔΙΟΤ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΔ ΔΞΔΣΑΔΙ 22 ΜΑΪΟΤ 2015 ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ Α1. Ο Γ. νισκόο πξνζπάζεζε κέζσ ηεο πνίεζήο ηνπ λα εθθξάζεη ηελ ειιεληθή ςπρή ζε όιεο ηεο ηηο εθθάλζεηο, εμνύ θαη εκπλεύζηεθε από ηελ απηνζρέδηα πνηεηηθή δεκηνπξγία ηνπ ιανύ πνπ εθηίκεζε σο πλεπκαηηθή θιεξνλνκηά. Ωο απνηέιεζκα, ζηνλ «Κξεηηθό» εληνπίδνληαη πνιιά από ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δεκνηηθνύ ηξαγνπδηνύ. Αξρηθά, ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε ζηηρνπξγηθή ηερλνηξνπία ηνπ, θαζώο ην κέηξν είλαη ηακβηθό, δειαδή ελαιιάζζνληαη άηνλεο θαη ηνληζκέλεο ζπιιαβέο ζε δεθαπεληαζύιιαβνπο απεξηηζκέλνπο ζηίρνπο, κε ηνκή ζηελ όγδνε ζπιιαβή ζπλήζσο: ζη.2 : Κη ε ζά ια ζζα, πνύ ζθίξ ηε ζε // ζαλ ην ρν ριό πνύ βξά δεη Έλα δεύηεξν ραξαθηεξηζηηθό είλαη έλαο ζηαζεξόο εθθξαζηηθόο ηξόπνο ησλ δεκνηηθώλ ηξαγνπδηώλ, ν ιεγόκελνο «πακςπρηζκόο», όπνπ όια ηα άςπρα πξνζσπνπνηνύληαη, απνθηνύλ θσλή ή άιιεο αλζξώπηλεο αληηδξάζεηο, ιεηηνπξγνύλ δειαδή σο έκςπρα (π.ρ. «Κη ε ζάιαζζα Ηζύραζε θη εδέρηεθε όια ηα άζηξα»). - Σέινο, έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθό ηεο δνκήο ηνπ πνηήκαηνο είλαη ε ζύλζεζε ησλ ζηνηρείσλ αλά ηξία. Όηαλ ν ήξσαο πξνζπαζεί λα ζπκεζεί πνύ έρεη μαλαδεί ηε «θεγγαξνληπκέλε», ακθηβάιιεη αλάκεζα ζε ηξεηο δπλαηόηεηεο (βι. ηνπο ηξεηο ζηίρνπο πνπ αξρίδνπλ κε «Κάλ» ή «Κάλε» ζην 21 [4] 14-16). Έπεηηα, ππάξρεη κία δηαβάζκηζε ζηηο νκάδεο ησλ ηξηώλ ζηνηρείσλ, πνπ αηζζεηνπνηεί όηη θάζε εηθόλα είλαη πην ζεκαληηθή από ηελ πξνεγνύκελε. Η κάλα εδώ, ίζσο κεηαθνξηθά-ζπκβνιηζηηθά θη ε «κεηέξα Διιάδα», θξίλεηαη ε πην ζεκαίλνπζα γηα ηνλ ήξσα, αιιά θαη απηή πνπ, σο πην παιηά ζύκεζε, δπζθνιεύεηαη πεξηζζόηεξν από όιεο λα ζπκεζεί. Γίλεηαη, επνκέλσο, από όια ηα παξαπάλσ αληηιεπηή ε επίδξαζε ηνπ δεκνηηθνύ ηξαγνπδηνύ ζην πνίεκα απηό ηνπ εζληθνύ καο πνηεηή.

2 Β1. Σν ζετθό ζηνηρείν, δηάζπαξην ζηε ζνισκηθή πνίεζε θαη ζπλαξηώκελν κε ηελ ελέξγεηα ηνπ θσηόο, επεξεάδεη ηόζν ηνπο ήξσεο όζν θαη ην θπζηθό ρώξν, θαζνξίδεη ηηο θαηαζηάζεηο θαη ιεηηνπξγεί ππνβιεηηθά γηα ηνλ αλαγλώζηε. Υαξαθηεξηζηηθά ζεκεία ζηα νπνία κπνξνύκε λα εληνπίζνπκε ηελ αιιειεπίδξαζε ζετθνύ ζηνηρείνπ θαη θσηόο είλαη: α) νη ζηίρνη 13 ελ. 3 [20] «Έηξεκε ζσξηά ηεο», β) ζη. 1-2 ελ.4 [21] «Δθνίηαδε εζθεπάζαλ», γ) ζηηρ. 7 ελ. 4 [21] «Σόηε πιεκκπξίδεη» θαη δ) ζηηρ. 8 ελ. 4 [21] «Κη ε ρηίζηο ιακππξίδεη.». ηελ πξώηε πεξίπησζε (ζη.13), κε έλα νμύκσξν ζρήκα θαη ζρήκα ζπλαηζζεζίαο («δξνζάην θσο»), ε απόθνζκε θσηεηλόηεηα πνπ απνδίδεηαη ζηε Φεγγαξνληπκέλε καο παξαπέκπεη ζε κία πνηεηηθή ζύιιεςε ηνπ Γ. νισκνύ πνπ ζπκίδεη ην Άθηηζηνλ Φσο ηεο Καηλήο Γηαζήθεο. Σν νμύκσξν ζρήκα ηνλίδεη ηε ζετθόηεηα ηεο παξνπζίαο θαη ζπλίζηαηαη ζην όηη ην θσο απνηειεί πεγή ζεξκόηεηαο θαη άξα δελ κπνξεί λα εθπέκπεη δξνζηά. ηε δεύηεξε πεξίπησζε (ζη1-2) ηα αζηέξηα ππνηάζζνληαη ζην βιέκκα ηεο γπλαηθείαο παξνπζίαο θαη αγαιιηάδνπλ. Ο Γ. νισκόο ρξεζηκνπνηεί κία πξνζσπνπνίεζε γηα λα δειώζεη πσο παξ όηη ην θσο ηνπο δε κεηώζεθε, εληνύηνηο δελ θαηόξζσζε λα θαιύςεη ηε ιάκςε ηεο αλαδπνκέλεο νπηαζίαο. ηελ ηξίηε πεξίπησζε, ν αλαγλώζηεο γίλεηαη κάξηπξαο ηεο νιηθήο κεηακόξθσζεο ηνπ ηνπίνπ. Άμαθλα, κε ηξόπν κεηαθπζηθό, ην ζθνηάδη ηεο λύρηαο αληηθαζίζηαηαη από θσο θαη κάιηζηα ην πην έληνλν θσο ηεο εκέξαο, εθείλν ηνπ κεζεκεξηνύ πνπ απνθνξηίδεη θαη γαιελεύεη ηελ ςπρή. Σέινο, ζην ζηίρν 7 ην απνηέιεζκα απηήο ηεο δηάρπζεο θσηόο θαη ηεξόηεηαο είλαη λα κεηαηξαπεί ε θηίζε ζε λαό, κε άιια ιόγηα, ην θπζηθό ηνπίν λα «ιπζεί» θαη λα κεηαβιεζεί ζε «ππεξβαηηθό». Δύινγα, επνκέλσο, γίλεηαη αληηιεπηό ην πεξηερόκελν ηεο άπνςεο ηνπ Β. Αζαλαζόπνπινπ ζύκθσλα κε ηελ νπνία ην θσο εμαξηάηαη από ηε ζετθή παξέκβαζε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ ζηελ επηθνιπξηθή ζύλζεζε θαζνξίδεη ηνλ ηξόπν πνπ πξνβάιινληαη ηόζν ηα ζώκαηα όζν θαη νη θαηαζηάζεηο. Β2 α) ην απόζπαζκα 5 [22] ελαιιάζζεηαη ν ρξόλνο ηεο ηζηνξίαο κε ην ρξόλν ηεο αθήγεζεο, ελώ παξεκβάιινληαη δύν αλαδξνκέο. Αλαιπηηθόηεξα, ζηνπο ζηίρνπο 1-4 «Δρακνγέιαζε ηελ είδα» ηα ξήκαηα βξίζθνληαη ζε παξειζνληηθό ρξόλν, παξαπέκπνληάο καο ζην ρξόλν πνπ εμειίζζεηαη ε ηζηνξία, ηε ζηηγκή δειαδή ηνπ λαπαγίνπ θαη ηεο αλαδήηεζεο ηεο αξξαβσληαζηηθηάο ηνπ ήξσα. ηνπο επόκελνπο ζηίρνπο 5-14 «Δγώ γαιελεύεη», ν αλαγλώζηεο έξρεηαη ζην παξόλ, ζην ρξόλν ηεο αθήγεζεο, γεγνλόο πνπ θαηαδεηθλύεηαη θαη από ηνλ ελεζησηηθό ρξόλν ησλ ξεκάησλ «έρσ, δελ ηνπ λαη, ηα απιώλσ, έξρεηαη». ην ρσξίν, όκσο, απηό παξεκβάιιεηαη

3 θαη κία αλαδξνκή ζην απώηεξν παξειζόλ ηνπ ήξσα, ζηελ πξντζηνξία ηνπ ζηελ Κξήηε,πξηλ αθόκα ηε θπγή ηνπ από ην λεζί («Π αγλάληεπελ.καραίξη». Η αλαδξνκή ζπλερίδεηαη θαη ζηνπο ζηίρνπο «Σα θύκαηα παηνύζα.», ζηελ νπνία γίλεηαη θαη πάιη ιόγνο γηα ηηο κάρεο ησλ ήξσα θαη ησλ ζπληξόθσλ ηνπ ζηελ Κξήηε. Β2 β) Η θιίζε ηνπ θεθαιηνύ ηεο Φεγγαξνληπκέλεο πξνο ην λαπαγό παξνκνηάδεηαη κε ηελ ειθηηθή δύλακε ηεο καγλεηηθήο βειόλαο ηεο ππμίδαο πνπ δείρλεη πξνο ην Βνξξά. Γηα λα ηνληζηεί ε ζσκαηηθή, ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή έιμε πνπ αζθείηαη κεηαμύ ηνπο, ρξεζηκνπνηείηαη, σο εθθξαζηηθό κέζν, κία παξνκνίσζε («θαηαπώο ζηέθεη πεηξνθαιακίζξα»). Η πεηξνθαιακίζξα είλαη έλα είδνο πξσηόγνλεο καγλεηηθήο βειόλαο από θαιάκη. Αμίδεη λα ζηαζνύκε ζηνλ έληερλν ηξόπν πνπ ν Γηνλύζηνο νισκόο επηδηώθεη λα δείμεη ηνλ έληνλν καγλεηηζκό πνπ αζθνύλ ζηνλ Κξεηηθό ηα κάηηα ηεο ζετθήο νληόηεηαο. Μία έιμε πνπ εληζρύεηαη κάιηζηα, από ηνλ πξνεγνύκελν θαη από ηνλ επόκελν ζηίρν, ζηνπο νπνίνπο επαλαιακβάλεηαη ε αλησλπκία «ζ εκέ/ζ εκέ», παξ όηη ζε εμσθεηκεληθό επίπεδν ε Φεγγαξνληπκέλε ζηξέθεη ην βιέκκα ηεο ζηνλ ήξσα κία θαη κνλαδηθή θνξά. Γ1. α) ηνπο ζηίρνπο απηνύο ν Κξεηηθόο ζεάηαη ηελ νπηαζία ελ εθζηάζεη θαη ληώζεη πσο είλαη κηα εμηδαληθεπκέλε κνξθή πνπ είρε γλσξίζεη ζην καθξηλό παξειζόλ θαη πξνζπαζεί λα ηελ αλαθαιέζεη ζηε κλήκε ηνπ. Η νηθεηόηεηα απηή πνπ ληώζεη απέλαληί ηεο ηνλ νδεγεί ζε κηα κλεκνληθή αλαδήηεζε, γεγνλόο πνπ θαλεξώλεη ηελ επίδξαζε πνπ άζθεζε ζηε ζνισκηθή πνίεζε ν πιαησληθόο ηδεαιηζκόο. Κάλεη ινηπόλ ηξεηο ππνζέζεηο, αθνινπζώληαο ηελ ηαθηηθή ηεο ζύλζεζεο ησλ ζηνηρείσλ αλά ηξία ηεο δεκώδνπο παξάδνζεο. Η πξώηε ζθέςε ηνπ είλαη πσο κπνξεί λα είρε μαλαδεί ηε κνξθή απηή δσγξαθηζκέλε ζε θάπνηα αγηνγξαθία, γεγνλόο πνπ θαλεξώλεη ηε ζξεζθεπηηθόηεηα ηνπ νισκνύ. Η δεύηεξε ππόζεζε είλαη κήπσο ηελ είρε πιάζεη κε ηε θαληαζία ηνπ σο εξσηηθό ίλδαικα, σο αξρέηππν γπλαηθείαο νκνξθηάο. Σέινο δηεξσηάηαη κήπσο είλαη κηα θαληαζηηθή κνξθή ησλ νλείξσλ ηεο βξεθηθήο ειηθίαο, ίζσο θαη ην κεηξηθό κνξθνείδσιν. Δπίζεο, κε ην αζύλδεην ζρήκα ηνλίδεη εκθαηηθά ηελ εμηδαλίθεπζε ηεο γπλαίθαο, γεγνλόο πνπ θαλεξώλεη ηελ επίδξαζή ηνπ από ηνλ επξσπατθό ξνκαληηζκό. Γ1β) ηνπο ζηίρνπο 5-14, ε αθήγεζε δηαθόπηεηαη θαη ν Κξεηηθόο κεηαβαίλεη ζην αθεγεκαηηθό παξόλ από ην νπνίν απνδίδεη κε πξνδξνκηθή αθήγεζε ηελ ησξηλή ηνπ θαηάζηαζε. Η κεηάβαζε γίλεηαη ζπλεηξκηθά κε ην «ρέξη» πνπ απνδπλακώζεθε από ηε ζηηγκή πνπ αληίθξηζε ηε Φεγγαξνληπκέλε. Σν ρέξη πνπ πξνζσπνπνηείηαη γηα λ

4 απνδνζεί παξαζηαηηθά ε πιεξνθνξία όηη δελ είλαη πηα ν αγέξσρνο πνιεκηζηήο, ηώξα δε «γπξεύεη καραίξη» γηα λα εμνινζξεύζεη ηνλ ερζξό αιιά η απιώλεη ζηνπο πεξαζηηθνύο δώληαο από ηελ ειεεκνζύλε ηνπο. Δμνκνινγείηαη ηελ ηαπεηλσηηθή δσή πνπ δηάγεη θαη πεξλά από ηελ άξζε ζηε ζέζε, νξίδνληαο ηε λέα ζηάζε θαη ην λέν ήζνο, ζα λα ήηαλ απνηέιεζκα αλάγθεο θη όρη ζπλεηδεηήο επηινγήο. Η εηθόλα ηνπ επαίηε πνπ ελαπνζέηεη ηελ επηβίσζή ηνπ ζηελ αγάπε ησλ ζπλαλζξώπσλ ηνπ, πξνβάιιεηαη εδώ όρη κόλν σο αηνκηθή εκπεηξία αιιά σο ην αληίζεην ήζνο. Τπ απηή ηελ έλλνηα, ε αξλεηηθή εμέιημε ζηε δσή ηνπ ήξσα, ζεκαηνδνηείηαη σο κεηαβνιή ήζνπο θη επαληεξάξρεζε αμηώλ, πνπ βξίζθεη πηα ηελ πιήξσζε κέζα ζηελ αγάπε θη όρη ζηνλ εμνλησηηθό αληαγσληζκό. Γ1.Αλάκεζα ζηα δνζέληα απνζπάζκαηα από ηνλ «Κξεηηθό» θαη ην αδίδαθην θείκελν ηνπ Κ. Καξπσηάθε εληνπίδνληαη πνηθίιεο νκνηόηεηεο θαη δηαθνξέο σο πξνο ην πεξηερόκελν. Ξεθηλώληαο από ηηο ομοιότητες: Καη ζηα δύν έξγα εκθαλίδεηαη κηα ππεξθπζηθή γπλαηθεία κνξθή, ε νπνία πεξηγξάθεηαη από ηνπο δύν αθεγεηέο κε κηα ηάζε εμηδαλίθεπζεο, σο πξόηππν ηνπ γπλαηθείνπ θάιινπο («Κη έδεημελπάζαλ νκνξθηά θαη πάζα θαινζύλε» - «Έλα θνξκί ζηα ηόζα θάιιε»). Η ζάιαζζα θαη γεληθόηεξα ε θύζε δηαδξακαηίδνπλ πξσηαγσληζηηθό ξόιν θαη ζηα δύν έξγα, θαζώο νη γπλαηθείεο νληόηεηεο εκθαλίδνληαη κπξνζηά ζηνπο δύν αθεγεηέο ζε έλα ζαιαζζηλό, ππνβιεηηθό θαη ξνκαληηθό ζθεληθό («Κη από ην πέιαν πνπ παηεί ρσξίο λα ην ζνπθξώλεη» - «θη απιώλεηαη εδνληθά ζε θύκαη αθξηζκέλα»). Δλαιιαθηηθά, ε επίδξαζε πνπ αζθνύλ ηα δύν απηά «ζετθά» πιάζκαηα ζηνπο αθεγεηέο είλαη θαηαιπηηθή, θαζώο, ιόγσ ηνπ έληνλνπ εξσηηζκνύ πνπ απνπλένπλ, ηόζν ν «Κξεηηθόο» όζν θαη ν πξσηνπξόζσπνο αθεγεηήο ζην παξάιιειν θείκελν εθζηαζηάδνληαη θαη ράλνπλ ηελ επαθή ηνπο κε ηελ πξαγκαηηθόηεηα («Βξύζε έγηλε ην κάηη κνπ. βγάισ ηε κηιηά κνπ» - «Θεόηξεινο, ν δύζηπρνο, βνπηηέκαη κεο ζην θύκα»). Σέινο, έληνλε είλαη ε παξνπζία ηνπ θσηόο θαη ζηα δύν έξγα: («Έηξεκε ην δξνζάην θσο. ζσξηά ηεο» - «ηα θάιιε η απνιιώλεηα θαη ηα θσηνινπζκέλα»). Ως προς τις διαφορές:

5 Ο ήξσαο ζηνλ «Κξεηηθό» βξίζθεηαη κέζα ζηε ζάιαζζα θαη αγσλίδεηαη λα ζώζεη ηελ αγαπεκέλε ηνπ, ελώ ν αθεγεηήο ζην αδίδαθην θείκελν βξίζθεηαη έμσ από ηε ζάιαζζα θξπκκέλνο ζε έλα αθξνγηάιη («Σέινο ζ εκέ.. κεο ζηα ξείζξα» - «Δγώ θξπκκέλνο. έξεκ αθξνγηάιη»). ηνλ «Κξεηηθό» ν ήξσαο επηθνηλσλεί κε ηε Φεγγαξνληπκέλε θαη κάιηζηα πξόθεηηαη γηα κηα επηθνηλσλία εζσηεξηθή, πλεπκαηηθή θαη γη απηό πην ηζρπξή, ελώ ζην πνίεκα ηνπ Κ. Καξπσηάθε ε λεξάηδα εμαθαλίδεηαη ρσξίο ν ήξσαο λα πξνιάβεη λα επηθνηλσλήζεη καδί ηεο, παξά ηελ έθδειε επηζπκία ηνπ («Όκσο απηνί είλαη ζενί θαη θαηνηθνύλ.. θαιύηεξα ην λνπ κνπ» - «θαη ράλεηαη ζηε ζάιαζζα Κξίκα!»). Η Φεγγαξνληπκέλε δελ εθδειώλεη ζπλαηζζήκαηα θόβνπ, αληίζεηα ζπγθινλίδεη θαη ππνηάζζεη κε ηελ επηβιεηηθή ηεο παξνπζία όιε ηε θύζε, ελώ ε λεξάηδα ζην αδίδαθην θείκελν εκθαλίδεηαη εμαξρήο θνβηζκέλε κπξνζηά ζηνλ αθεγεηή («Δθνίηαμε ηα αζηέξηα εζθεπάζαλ» - «θαη βιέκκαηα θνβηζκέλα», «ηα κάηηα ηεο ηα ζετθά κε θόβν κε θνηηάδνπλ»). Δλαιιαθηηθά, όηαλ εκθαλίδεηαη ε Φεγγαξνληπκέλε είλαη βξάδπ θαη ε παξνπζία ηεο ζθνξπά ραξά θαη αγαιιίαζε ζηε θύζε, ελώ ζην αδίδαθην θείκελν ε λεξάηδα μεπξνβάιιεη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο θαη κε ηελ παξνπζία ηεο επηζθηάδεη ηε θύζε («Δθνίηαμε η αζηέξηα», «Σόηε από θσο.. ε λύρηα πιεκκπξίδεη» - «ν ήιηνο εζθπζξώπηαζε»). ΔΠΙΜΔΛΔΙΑ ΑΠΑΝΣΗΔΩΝ ΣΟΜΔΑ ΝΔΩΝ ΔΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΛΠΙΣΗ ΣΑΤΡΟΤΛΑ ΑΤΓΟΤΣΗ ΔΙΡΗΝΗ ΚΟΤΣΑΝΣΩΝΗ ΥΡΙΣΙΝΑ ΚΑΝΓΑΛΗ ΓΙΩΡΓΟ