Συµβολαιακή Γεωργία: νέα δυναµική ανάπτυξης της επιχειρηµατικότητας ή νέα χρηµατοδοτική µορφή προς ενδυνάµωση της γεωργικής οικονοµίας; ΤΙΓΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗ «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» Συµβολαιακή Γεωργία: νέα δυναµική ανάπτυξης της επιχειρηµατικότητας ή νέα χρηµατοδοτική µορφή προς ενδυνάµωση της γεωργικής οικονοµίας; ΤΙΓΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΑΣΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2014

ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΑΣΤΗΣ, Επίκουρος καθηγητής Α.Π.Θ., Γεωπονική Σχολή, Τοµέας Αγροτικής Οικονοµίας ΑΦΡΟ ΙΤΗ ΠΑΠΑ ΑΚΗ-ΚΛΑΥ ΙΑΝΟΥ, Καθηγήτρια Α.Π.Θ., Γεωπονική Σχολή, Τοµέας Αγροτικής Οικονοµίας ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙ ΗΣ Τοµέας Αγροτικής Οικονοµίας Επίκουρος καθηγητής Α.Π.Θ., Γεωπονική Σχολή, 2

Ευχαριστίες Η παρούσα διατριβή εκπονήθηκε στo πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών, του Τομέα Αγροτικής Οικονομίας, του τμήματος Γεωπονίας, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ευχαριστώ θερμά τον κ. Νάστη Στέφανο, Επίκουρο Καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ και επιβλέποντα της παρούσας διατριβής, για τη συμπαράσταση, την υπομονή, τη βοήθεια και τις πολύτιμες ιδέες και υποδείξεις που μου πρόσφερε σε όλη τη διάρκεια της διατριβής μου, ώστε να προκύψει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Επίσης, στην κυρία Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού, Καθηγήτρια του τομέα Αγροτικής Οικονομίας του Τμήματος Γεωπονίας του Α.Π.Θ και μέλος της τριμελούς εξεταστικής μου επιτροπής εκφράζω τις ευχαριστίες μου διότι μέσα από τις συμβουλές, τα σχόλια, τις εύστοχες παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της μεταπτυχιακής μου φοίτησης συνέβαλε στην αρτιότερη παρουσίαση της διατριβής μου. Ευχαριστώ ιδιαίτερα και τον κ. Μιχαηλίδη Αναστάσιο, μέλος της τριμελούς εξεταστικής μου επιτροπής, Επίκουρο Καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. ο οποίος με τη στάση του και τις γνώσεις του με βοήθησε να στηρίξω και να παρουσιάσω ένα τόσο πρωτοποριακό και ανεπεξέργαστο θέμα για τον τόπο μας στο σήμερα. Επιπλέον ευχαριστώ τα στελέχη του συνεταιρισμού VENUSGROWERS Πρόεδρο κ. Θεολόγη Καραΐνδρο και τον Γενικό Δ/τη κ. Μαρκοβίτη Αντώνιο. Τέλος ευχαριστώ τους συμφοιτητές μου, τον συνάδελφο και φίλο Πέτρο Ασλάνη οι οποίοι πρόθυμα ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μου και συνέβαλαν στην εκπόνηση της έρευνας, και την ολοκλήρωση τω σπουδών μου. 3

Περίληψη Τελευταία ο πρωτογενής τοµέας έχει στραφεί για την ανάπτυξή του σε διάφορες νεωτεριστικές µορφές επιχειρηµατικότητας. Σήµερα στον ελληνικό χώρο παρουσιάζεται δειλά µια νέα µορφή επιχειρηµατικότητας η Συµβολαιακή Γεωργία. Συνιστά µια νέα γεωργική εφαρµογή µια σύγχρονη πρωτοβουλία στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής για τη στήριξη και τον εκσυγχρονισµό της γεωργίας. Αποτελώντας ισχυρό πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας. Το πρόγραµµα της Συµβολαιακής Γεωργίας καλύπτει όλη την παραγωγική, εφοδιαστική και µεταποιητική αλυσίδα του αγροτικού προϊόντος, υποστηρίζοντας συντεταγµένα την επωφελή συνεργασία παραγωγών και επιχειρήσεων εµπορίας, µεταποίησης και διάθεσης της παραγωγής. Ο τραπεζικός χώρος µπορεί να βοηθήσει στην ορθολογική οργάνωση και την οικονοµική στήριξη της παραγωγικής διαδικασίας (συναλλακτικός ορθολογισµός, ρευστότητα, εγγυηµένη πληρωµή της παραγωγής, πρόσθετες εγγυήσεις πέραν της ασφάλισης του ΕΛΓΑ) µέσω χρηµατοδοτικών προγραµµάτων. H παρούσα εξετάζει το βαθµό στον οποίο είναι ο γεωργός ενήµερος αν η Συµβολαιακή Γεωργία είναι µια εφαρµογή προς εξασφάλιση και αύξηση του γεωργικού εισοδήµατος, µέσα από επιστηµονική υποστήριξη (νέες καλλιέργειες) και τεχνολογική εκπαίδευση (βελτίωση µέσων παραγωγής), ή απλά µία τεχνοκρατικά νεωτεριστική µέθοδος παραγωγής διάθεσης των προϊόντων µε καταλύτη την τραπεζική χρηµατοδότηση, οποία θα επιφέρει όµως και την όποια λίγη, αρκετή ή απόλυτη εξάρτηση του παραγωγού από αυτήν, την Συµβολαιακή Γεωργία. Λέξεις κλειδιά: Γεωργική Εφαρµογή, Συµβολαιακή Γεωργία, Εκπαίδευση Αγροτών, Καλλιέργειες, Τραπεζική Χρηµατοδότηση. 4

Abstract Lately the primary sector of agriculture has shifted its development in various innovative forms of entrepreneurship. Nowadays in Greece shyly presented a new form of entrepreneurship the contract farming. Is a new agricultural implement a modern initiative in the context of a broader strategy to support and modernization of agriculture. By being strong growth pillar of the Greek economy developing. The program of contract farming covers all the production, supply and manufacturing chain of agricultural production, supporting drawn beneficial cooperation between producers and traders, processing and disposal of production. The banking system can help to be rationalized and financial supported the production process (interchangeable rationalism, liquidity, guaranteed payment of production, additional guarantees beyond securing the ELGA) through funding programs. This thesis, examines the extent to which the farmer is aware if the contract farming is an application for securing and increasing farm incomes through scientific support (new crops) and technological education (improving the means of production), or merely a technocratic innovative production method - disposal of products with catalyst the banking financing, which will bring never the less, enough or absolute dependence of the producer from, the contract farming Keywords: Agricultural Application, contract farming, Training of Farmers, Crops, Bank Financing 5

Κεφάλαιο 1 ο : Εισαγωγή ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.1 Γενικά..8 1.2 Στόχοι της διατριβής.......9 1.3 Ερευνητική υπόθεση... 10 1.4 Η διάρθρωση της διατριβής....12 Κεφάλαιο 2 ο :Βιβλιογραφική ανασκόπιση 2.1 Θεωρητική περίληψη του άρθρου...13 2.2Σενάρια του άρθρου. 15 Κεφάλαιο 3 ο : Μεθοδολογία έρευνας 3.1 Περιοχή έρευνας....17 3.2 Μεθοδολογία ανάλυσης δεδοµένων 19 Κεφάλαιο 4 ο : Αποτελέσµατα περιγραφικής ανάλυσης 4.1 Αποτελέσµατα ανάλυσης δεδοµένων.. 20 4.2 Τα αποτελέσµατα της συνεργασίας ενός έτους µεταξύ συν/µου παραγωγών τράπεζας...32 4.3 Ποια η θέση και η λειτουργία της Συµβολαιακής Γεωργίας από την τράπεζα Πειραιώς.....36 Κεφάλαιο 5 ο : ιεθνής βιβλιογραφία και Συµβολαιακή Γεωργία 5.1 ιερεύνηση και καταγραφή των ευρηµάτων της διεθνούς βιβλιογραφίας για την Συµβολαιακή Γεωργία......37 5.2 Ασφάλιση 40 5.3 Η εµπορευσιµότητα των ΣΜΕ συµβολαίων της Συµβολαιακής Γεωργίας..40 Κεφάλαιο 6 ο :Συµπεράσµατα... 43 6

7. Βιβλιογραφία ΕΛΛΗΝΙΚΗ...44 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ...44 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ......46 Παράρτηµα Α Ερωτηµατολόγιο.. 47 Παράρτηµα Β Πίνακες συχνοτήτων επί του ερωτηµατολογίου..56 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 4.1.1 Κατανοµή δείγµατος.20 Πίνακας 4.1.2 Κατανοµή δείγµατος κατά ηλικία.21 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Γράφηµα 4.1 1 - Γραφική απεικόνιση ηλικιών και εγγραφής στον συνεταιρισµό..22 Γράφηµα 4.1.2 - Γραφική απεικόνιση κατά ηµεροµηνία εγγραφής στο συνεταιρισµό..23 Γράφηµα 4.1.3 - Γραφική απεικόνιση των στρεµµάτων των µελών σε ιδιόκτητα και ενοικιαζόµενα....25 Γράφηµα 4.1.4 - Γραφική απεικόνιση καλλιεργούµενων στρεµµάτων σε παραγωγή προς το συνεταιρισµό.27 Γράφηµα 4.1.5 - Γραφική απεικόνιση της συµβολαιακής παραγωγής σε σχέση µε τις άλλες καλλιέργειες επί της συνολικών στρεµµάτων 28 Γράφηµα 4.2.6 - Γραφική απεικόνιση του συνόλου των καλλιεργούµενων στρεµµάτων σε συµβολαικές καλλιέργειες και µη συµβολαικές καλλιέργειες...33 Γράφηµα 5.3.1 - Ο πίνακας futures των συµβολαίων Σ.Γ. του χρηµ/ριου του Σικάγο...41 7

Κεφάλαιο 1 ο Εισαγωγή 1.1 Γενικά Πριν την καθιέρωση των µεγάλων αγορών σιτηρών, οι αγρότες έπρεπε να µεταφέρουν τη σοδειά τους µε κάρα, σε µεγάλες αποστάσεις και σε άσχηµους χωµατόδροµους στις γειτονικές πόλεις και να ψάχνουν για αγοραστές. Επειδή είναι φυσικό όλοι οι αγρότες να θέλουν να πουλήσουν τη σοδειά τους περίπου την ίδια περίοδο, οι τιµές έπεφταν πάρα πολύ χαµηλά. Ακόµα χειρότερα, συχνά δεν βρίσκονταν αγοραστές και οι σοδειές σάπιζαν απούλητες στα χωράφια και στους δρόµους. Αντίθετα, την άνοιξη, που είχαν τελειώσει τα αποθέµατα δηµητριακών, οι τιµές ανέβαιναν στα ύψη. Γενικά οι πωλητές και οι αγοραστές λειτουργούσαν µεµονωµένα, γιατί δεν υπήρχε ένας κεντρικός χώρος και ένας οργανωµένος µηχανισµός που να ρυθµίζει την προσφορά και τη ζήτηση. Σταδιακά δηµιουργήθηκαν αυτοί οι χώροι και µετά οι κατάλληλοι µηχανισµοί που εν τέλει δηµιούργησαν αυτά που είναι γνωστά πλέον ως Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ). Ενώ στην αρχή, όπως θα εξηγήσουµε και παρακάτω, αυτά τα Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης προορίζονταν κυρίως για γεωργικά προϊόντα, τώρα έχουν επεκταθεί σε κάθε είδους «εµπορεύσιµα είδη» όπως µέταλλα, καύσιµα, χρηµατοπιστωτικά προϊόντα, ξένα συναλλάγµατα, είκτες µετοχών, κλπ. Με τον καιρό, οι σύγχρονες αγορές ΣΜΕ έχουν εξελιχθεί σε σηµαντικούς οικονοµικούς θεσµούς. Χρησιµοποιούνται από µεγάλες βιοµηχανίες, πολυεθνικές εταιρείες, εµπόρους, εισαγωγείς, εξαγωγείς, Τράπεζες, καθώς και µεµονωµένους επενδυτές και traders. Η λογική των ΣΜΕ είναι σχετικά απλή και θα προσπαθήσουµε να σας την εξηγήσουµε µε ένα παράδειγµα: ας φανταστούµε ένα γεωργό δηµητριακών και ένα αρτοποιό τον Απρίλιο που όπως γνωρίζουµε δεν έχει παραχθεί η νέα σοδειά δηµητριακών. Ο πρώτος θέλει να εξασφαλίσει µια τιµή για τα δηµητριακά του που σηµειωτέον δεν έχει παραγάγει ακόµα και ο δεύτερος θέλει και αυτός να 8

εξασφαλίσει µια τιµή για τα δηµητριακά που θα χρησιµοποιήσει έτσι ώστε να µπορέσει να υπολογίσει την τιµή και την ποσότητα των προϊόντων που θα παράγει από τα δηµητριακά. Αν συµφωνήσουν αυτοί οι δυο σε µια λογική τιµή, ο µεν γεωργός εξασφαλίζει ένα εισόδηµα για τη σοδειά του, ο δε αρτοποιός εξασφαλίζει ένα προϊόν σε µια προκαθορισµένη ποιότητα και τιµή. Όπως είπαµε και πιο πάνω, υπάρχουν πλέον στάνταρ κανόνες που καθορίζουν τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος, όπως είναι η ποσότητα, η ποιότητα κάποιες ποιοτικές προδιαγραφές, ανάλογα µε το προϊόν - η τιµή ανά µονάδα και τέλος η µέθοδος και η ηµεροµηνία παραλαβής. Αν και τα ΣΜΕ, όπως είπαµε και πιο πάνω, ξεκίνησαν από τα αγροτικά προϊόντα, η χρησιµότητα τους έγινε αιτία να επεκταθούν σε πάρα πολλούς τύπους προϊόντων. Αναφέρουµε παρακάτω τις κυριότερες κατηγορίες ΣΜΕ: Εµπορεύµατα: Αγροτικά προϊόντα (σιτάρι, καφές κλπ.), µέταλλα (χρυσός, ασήµι, χαλκός κλπ.), καύσιµα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κλπ.) κλπ. είκτες Χρηµατιστηρίου (Μετοχές), συναλλάγµατος κλπ. ΣΜΕ µεµονωµένων µετοχών. Ξένο συνάλλαγµα. Χρηµατοπιστωτικά προϊόντα οµόλογα, επιτόκια κλπ. Τα Συµβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) είναι ακριβώς Συµβόλαια µεταξύ ενός πωλητή και ενός αγοραστή, όπου ο πρώτος συµφωνεί να παραδώσει στον δεύτερο µια ποσότητα προϊόντος µε προκαθορισµένες ποιοτικές προδιαγραφές σε µια συγκεκριµένη τιµή και σε µια προκαθορισµένη ηµεροµηνία. 1.2 Στόχοι της διατριβής. Τι είναι η συµβολαιακή γεωργία; Μια δράση που εξασφαλίζει τον κόπο του αγρότη και τα συµφέροντα του, δείχνει να αποκτά χρόνο µε τον χρόνο µια δυναµική και στην χώρα µας. Αντικείµενο της παρούσας διατριβής αποτελεί η ανάδειξη και επεξήγηση στο παραπάνω ερώτηµα. Η συµβολαιακή γεωργία αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες τάσεις της σύγχρονης αγροτικής παραγωγής σε παγκόσµιο επίπεδο. Είναι γνωστή στην διεθνή ορολογία και ως contract farming ή contractual agriculture. 9

1.3 Ερευνητική υπόθεση. Απέναντι στην παραπάνω ερώτηση η έρευνά µας προέκυψε ως απάντηση σε δύο µεγάλες προκλήσεις: Πρώτον, την ανάγκη των παραγωγών να διασφαλίζουν ένα εγγυηµένο εισόδηµα. εύτερον, την επιθυµία των αγροτικών βιοµηχανιών να έχουν εγγυηµένη πρόσβαση σε προϊόντα διασφαλισµένης ποιότητας και ποσότητας. Πρόκειται λοιπόν για µια συµφωνία µεταξύ δύο συµβαλλόµενων µερών, σκοπός της οποίας είναι η παραγωγή αγροτικών προϊόντων δεδοµένης ποσότητας και ποιότητας από τον ένα συµβαλλόµενο (τους αγρότες) και η πώληση αυτών σε µια προκαθορισµένη τιµή στον έτερο συµβαλλόµενο. Συµβαλλόµενοι µπορεί να είναι µεµονωµένοι αγρότες ή αγροτικοί συνεταιρισµοί από την πλευρά της παραγωγής, και κρατικοί φορείς ή ιδιωτικοί οργανισµοί και επιχειρήσεις από την άλλη πλευρά. 8 Ο θεσµός της συµβολαιακής γεωργίας µπορεί να επιφέρει σηµαντικά πλεονεκτήµατα και για τις δύο πλευρές. Για τον παραγωγό διασφαλίζεται: Η απορρόφηση των παραγόµενων προϊόντων, η τιµή πώλησης τους, ο χρόνος πληρωµής. Επιπρόσθετα, εξασφαλίζει πιστώσεις για την αγορά των απαραίτητων εφοδίων και καυσίµων. Ο γεωργός, λοιπόν, έχοντας εξασφαλίσει αυτές τις βασικές προϋποθέσεις, µπορεί να προχωρήσει σε ένα σχετικά µακροχρόνιο σχεδιασµό. Μια έννοια που ήταν άγνωστη µέχρι πρότινος σε όσους ασχολούνται επαγγελµατικά µε τον αγροτικό τοµέα. Οφέλη υπάρχουν και για όσους βρίσκονται στην άλλη πλευρά. Τους αγοραστές των αγροτικών προϊόντων: εξασφαλίζουν πρόσβαση σε προϊόντα πιστοποιηµένης ποιότητας, έχουν την δυνατότητα ενός σωστότερου προγραµµατισµού της παραγωγής τους. 10

Όταν στην σύµβαση παρεµβάλλεται και ένας ενδιάµεσος χρηµατοδοτικός φορέας (Τράπεζα) αποκτούν δυνατότητα επιπρόσθετης ρευστότητας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει µια έρευνα του τµήµατος Γεωπονίας του ΑΠΘ που παρουσιάστηκε στην Agrotica 2014 και βάσει της οποίας φαίνεται ότι ήδη ένα σηµαντικό ποσοστό της τάξης του 13,7% των Ελλήνων γεωργών έχει υιοθετήσει τη συµβολαιακή γεωργία. Στην συγκεκριµένη έρευνα φαίνεται ότι υπάρχει και ένα σηµαντικό ποσοστό της τάξης του 24,8% που ενδιαφέρεται να προβεί σε κάποια µορφή συµβολαιακής γεωργίας στο µέλλον. Prin 9 Η πιο µεγάλη αβεβαιότητα για κάποιον που ξεκινάει τη δική του δουλειά, είναι τι άλλο- το αν θα βρει έσοδα και το αν θα τα εισπράττει εγκαίρως ώστε να µπορεί να αποπληρώνει εγκαίρως υποχρεώσεις και προµηθευτές. Οι τράπεζες έρχονται να δώσουν µια απάντηση σε αυτό το ζήτηµα µε την συµβολαιογραφική επιχειρηµατικότητα. Κατ αρχήν δραστηριοποιούνται σε συγκεκριµένο πεδίο. Η Τράπεζα Πειραιώς αποτελεί ίσως τον φορέα µε την πιο έντονη δραστηριοποίηση στο κοµµάτι της συµβολαιακής γεωργίας. Το 2013 έκλεισε µε την ολοκλήρωση 17 προγραµµάτων συµβολαιακής γεωργίας στα οποία η Τράπεζα Πειραιώς έχει τον πρωτεύοντα ρόλο. Ήδη το Φεβρουάριο του 2014 ο αριθµός αυξήθηκε στα 27. Σκοπός για το 2014 είναι να υλοποιηθούν 100 προγράµµατα συµβολαιακής γεωργίας υπό την αιγίδα της Τράπεζας Πειραιώς. 11

1.4 Η διάρθρωση της διατριβής. Η παρούσα διατριβή αποτελείται από πέντε (5) κεφάλαια, το περιεχόµενο των οποίων παρουσιάζεται συνοπτικά ως εξής: Στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται µια εισαγωγή του θέµατος της διατριβής και καθορίζονται ο βασικός και οι επιµέρους στόχοι της έρευνας. Τέλος αποτυπώνονται οι ερευνητικές υποθέσεις. Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται µια θεωρητική προσέγγιση και βιβλιογραφική ανασκόπηση του βασικού άρθρου της δεδοµένης εργασίας. Στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας. Συγκεκριµένα, περιγράφεται ο τρόπος σύνταξης και η διάρθρωση του ερωτηµατολογίου, ο ορισµός της περιοχής έρευνας καθώς και ο τρόπος διεξαγωγής της έρευνας. Επίσης, γίνεται παρουσίαση των αποτελεσµάτων που προέκυψαν από τον έλεγχο αξιοπιστίας του ερωτηµατολογίου. Στο τέταρτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της διατριβής. Καθώς και τα αποτελέσµατα της συνεργασίας µέσω συµβολαιακής γεωργίας µε τον συνεταιρισµό και ποια η εµπειρία µέσα από την συνεργασία µε την Τράπεζα Πειραιώς. Στο πέµπτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της διερεύνησης και καταγραφής των ευρηµάτων της διεθνούς για την Συµβολαιακή Γεωργία αλλά και της χρηµατιστηριακής εµπορευσιµότητας των συµβολαίων της Συµβολαιακής Γεωργίας. Στο έκτο κεφάλαιο, συνοψίζονται τα κυριότερα συµπεράσµατα. 12

Κεφάλαιο 2 ο Θεωρητικό υπόβαθρο 2.1 Θεωρητική περίληψη του άρθρου. Η παρούσα εργασία στηρίχθηκε στις υποθέσεις του άρθρου Woonghee Tim Huh, Stergios Athanassoglou, Upmanu Lall, 2012, «Contract farming with possible reneging in a developed country : Can it work?». Το άρθρο από την εισαγωγή του εστιάζει στο θέµα της συνεδρίασης του ΟΗΕ, το Σεπτέµβριο του 2000, την απότοµη αύξηση της φτώχειας και της πείνας σε παγκόσµια κλίµακα. Και συστήνει από την αρχή ό,τι πρέπει να δηµιουργηθούν οι ανάλογες παρεµβάσεις, ώστε να µετριασθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα και δυναµικότερα το πρόβληµα, στην διαχείριση και την αποδοτικότητα της ποσότητας των καλλιεργειών, των µικροκαλλιεργητών των διαφόρων χωρών. Πρέπει όµως να γίνει κατανοητό ότι η όποια βελτίωση δεν µπορεί να γίνει µε παλαιούς παραδοσιακούς τρόπους, αλλά µε επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες για βελτίωσης υποδοµών και διαφοροποίησης των καλλιεργητικών µεθόδων και καλλιεργειών µε αποτέλεσµα την αύξηση της παραγωγής. Και µέσα από συγκεκριµένες συνεργασίες ή οι συνεταιρισµούς µπορούν σχεδόν πάντα οι παραγωγοί βλέποντας µέσα από την προβλεπτικότητα των καιρικών µεταβολών, να επιτύχουν καλλίτερες τιµές για τις ποσότητες των παραγωγών τους. Μέσον επίτευξης της παραπάνω πρότασης στο σήµερα είναι η χρήση της συµβολαιακής γεωργίας. Αλλά τι γίνεται µε το δικαίωµα των γεωργών να µπορούν απευθείας στην όποια αγορά; (FAO 2001). Όπως και πως θα είναι εφικτό στις ανεπτυγµένες χώρες µε το πολύπλοκο νοµικό σύστηµα, να δηµιουργήσεις και να επιβάλεις τους όρους του συµβολαίου; (Reardon & Barrett 2000); (Reardon & Berdegue 2002). Η περισσότερη µέχρι σήµερα έρευνα για την συµβολαική γεωργία στηρίζεται σε εµπειρικές και ερευνητικές υποθέσεις. (Rusten & Key 1996) and (Warning & Key 2002) Και υπάρχει περιορισµένος αριθµός αναλύσεων πρόσφατων µοντέλων συµβολαίων στις αγροτικές επιχειρήσεις. Αναφέρουν οι Burer, Jones and Lowe (2008), µέχρι σήµερα έχουν ερευνηθεί οι κίνδυνοι από την κοινή χρήση δύο κοινών συµβολαίων σε τυχαία 13

επιλογή αγροτικής παραγωγής. Μεταξύ των προµηθευτών σπόρων και των µικροπωλητών (retailers). Η µελέτη όµως αυτών των συµβολαίων που τα ονοµάζουν pure bonus scheme and mixed scheme δεν µπόρεσε να προσδιορίσει επακριβώς το όποιο πρόβληµα µεταξύ εταιρειών και παραγωγών µε τη χρήση της συµβολαιακής γεωργίας. (He and Zhang 2008) ιευκρινίζοντας, η αναφορά του άρθρου αυτού, ως προς τη συµβολαιακή γεωργία, γίνεται σε πολύ µεγαλύτερο δείγµα παραγωγικής αλυσίδας σε σχέση µε τις αναφορές των παραπάνω άρθρων. εν εξετάζει το άρθρο µόνον την σχέση επιχείρησης αγρότη, αλλά και την σχέση της προϋπολογισµένης προς διαχείριση µεταποιητικής παραγωγής µε την αβεβαιότητα της ζήτησης. Για το δεδοµένο λοιπόν άρθρο οι ερευνητές δηµιούργησαν ένα µοντέλο παραµέτρων και µεταβλητών πάνω στο οποίο στήριξαν την συνάρτηση χρησιµότητας, Πf = E[U (Y*max {^p, P-Kf})] δυνάµει της οποίας ανέλυσαν διάφορα σενάρια χρήσης της. Στοχαστικές παράµετροι D P Y C ζήτηση τελικού προϊόντος από την επιχείρηση τιµή αγοράς παραγωγής απόδοση παραγωγής ευκαιριακό κόστος από την αποδοχή του συµβολαίου παραγωγής Προσδιοριστικέ ς παράµετροι r τιµή πώλησης προίοντος Km µονάδες µεταφερόµενου προιόντος κόστος εταιρείας για προµηθ. Προιοντος από την αγορά Kf µονάδες µεταφερόµενου προιόντος κόστος εταιρείας από πώληση Προιοντος στην αγορά Κριτικές µεταβλητές ^p q τιµή συµβολαίου αριθµός συµβεβληµένων γεωργών 14

x z τελική απαιτούµενη ποσότητα παραγωγής συµβεβληµένων γεωργών ποσότητα παραγωγής τελικού προιόντος. 2.2 Σενάρια άρθρου. 1. Προσδιορίζοντας την ποσότητα & τη ζήτηση. Ένα διαθρωτικό µοντέλο (a benchmark model), το σηµείο αναφοράς του µοντέλου είναι η τιµή της αγοράς Ρ και το κόστος ευκαιρίας C, για τον αγρότη µέσω του συµβολαίου αλλά ως στοχαστικές µεταβλητές. Η ποσότητα παραγωγής Υ καθώς και ζήτηση D θεωρούνται προσδιορισµένες. 1Α) Χωρίς συµβόλαιο. Στην περίπτωση αυτή ο παραγωγός µεταφέρει στις εγκαταστάσεις της µεταποιητικής µονάδας ή της αποθηκευτικής µονάδας την παραγωγή και του καταβάλλεται η αποζηµίωση επί της παραγωγής χωρίς καµία προγενέστερη συµφωνία. 1Β) Συµβόλαιο µε δικαίωµα επαναδιαπραγµάτευσης. Εδώ ο παραγωγός προτού την έναρξη της καλλιεργητικής περιόδου, υπογράφει συµβόλαιο παράδοσης όλης του της παραγωγής ή τµήµατος αυτής σε προκαθορισµένη τιµή. Είναι υποχρεωµένος να την προσκοµίσει ή να αποζηµιώσει µε το αυτό ποσό που θα αποζηµιωνόταν την επιχείρηση σε περίπτωση µη προσκόµισης της παραγωγής του. Όµως εάν υπάρχει ρήτρα µπορεί να επανέλθει σε δεδοµένη χρονική/ες στιγµή/ες που την/τις προκαθορίζει το συµβόλαιο και να επαναδιαπραγµατευθεί την τιµή αγοράς της παραγωγής του. Κάτι τέτοιο µπορεί να παρατηρηθεί στις περιπτώσεις που συµβαίνουν κατά την καλλιεργητική περίοδο ακραία φυσικά φαινόµενα, ή διαφοροποιείται η ζήτηση λόγω εισαγωγών ή εξαγωγών κ.α. Όµως η επαναδιαπραγµάτευση µπορεί να ζητηθεί και από τον επιχειρηµατία λόγω διαφοροποίησης της ζήτησης σε σχέση µε την προϋπολογισµένη ποσότητα παραγωγής ή αποθήκευσης προϊόντος. 1Γ) Συµβόλαιο χωρίς δικαίωµα επαναδιαπραγµάτευσης. Σε αυτή την περίπτωση τίποτε από τα παραπάνω δεν µπορεί να αλλάξει το καθεστώς που δηµιουργείται και υπογράφεται µέσω του συµβολαίου µετά από την συµφωνία των δύο µερών. 15

2. Στοχαστική µέτρηση ποσότητας & ζήτησης Ένα διαθρωτικό µοντέλο (a benchmark model). Στην περίπτωση αυτή το σηµείο αναφοράς του µοντέλου είναι η τιµή της αγοράς Ρ και το κόστος ευκαιρίας C, για τον αγρότη µέσω του συµβολαίου ως στοχαστικές µεταβλητές. Η ποσότητα παραγωγής Υ καθώς και ζήτηση D θεωρούνται στοχαστικές και αυτές στην περίπτωση αυτή. 2Α) Χωρίς συµβόλαιο. Εδώ ο παραγωγός αναµένει την υψηλότερη ποσότητα παραγωγής να συλλέξει και ο επιχειρηµατίας το µεγαλύτερο κέρδος. 2Β) Συµβόλαιο µε δικαίωµα επαναδιαπραγµάτευσης. Εδώ ισχύει ότι και στο 1Β µόνο που ανάλογα µε τις ποσότητες παραγωγής ή ζήτησης θα προσδιορισθεί η επαναδιαπραγµάτευση του συµβολαίου από το ένα ή το άλλο µέρος των υπογρφόντων. 2Γ) Συµβόλαιο χωρίς δικαίωµα επαναδιαπραγµάτευσης. Και σε αυτή την περίπτωση τίποτε από τα παραπάνω δεν µπορεί να αλλάξει το καθεστώς που δηµιουργείται και υπογράφεται µέσω του συµβολαίου µετά από την συµφωνία των δύο µερών. Ασχέτως για όποιας διαφοροποίησης σε τιµή, ζήτηση, ποσότητα, κ.α. Βάση των παραπάνω σεναρίων εξάγονται στο τέλος του άρθρου τα αποτελέσµατα πάνω στα οποία στηρίχθηκε το ερωτηµατολόγιο και οι προσωπικοί σχολιασµοί και κρίσεις επί της δεδοµένης εργασίας. 16

Κεφάλαιο 3ο Μεθοδολογία έρευνας 3.1 Περιοχή έρευνας Σε αυτή την ενότητα περιγράφεται η διεξαγωγή της δειγµατοληψίας, η σύνταξη του ερωτηµατολογίου και τέλος, γίνεται αναφορά στη µεθοδολογία που ακολουθήθηκε προς εξαγωγή των αποτελεσµάτων. υνάµει του άρθρου δηµιουργήθηκε ερωτηµατολόγιο µε τις παρακάτω θεµατικές ενότητες: ηµογραφικά στοιχεία. Από πού και µε ποια µέσα ξεκίνησε η γνώση της Σ.Γ. Ως ιδιοκτήτες ή ως ενοικιαστές εντάσσεσθε στη Σ.Γ. Τιµές αγοράς και συµβολαίων και αν υπάρχουν διαφορές ανά έτος. Ποια η ασφάλιση και ποια η εξασφάλιση από την ένταξη και χρήση της Σ.Γ. Η χρηµατοδότηση στη Σ.Γ. και ποιος ο ρόλος της, κίνητρο ή αποτέλεσµα; Στην παραπάνω προσπάθειά µας είχαµε αρωγό τον Αγροτικό Συνεταιρισµό VENUS GROWERS, Βέροιας. Ένας συνεταιρισµός που ιδρύθηκε πριν από 50 χρόνια µε στόχο να τοποθετηθεί στις αγορές του εξωτερικού σαν τροφοδότης προϊόντων υψηλής ποιότητας και να εγκαθιδρύσει σχέσεις εµπιστοσύνης µε τους συνεργάτες του. Και το πέτυχε από την αρχή. Για να το καταλάβουµε καλύτερα αρκεί να αναφέρουµε ότι τη δεκαετία του 60 το επίσηµο δελτίο της λαχαναγοράς του Μονάχου (κεντρική Λαχαναγορά της Ευρώπης) είχε τιµές ροδάκινων για κάθε χώρα προέλευσης και χωριστά για τη VENUS. Αυτή η φιλοσοφία τους διακατέχει από τότε και είναι αυτή που τους κατατάσσει στους παγκόσµιους πρωταγωνιστές του κλάδου, από πλευράς ποιότητας, και κωδικών προϊόντων. Για τους λόγους αυτούς είναι η πρώτη Εξαγωγική Αγροτική Συνεταιριστική Επιχείρηση της χώρας µας και η µόνη που εξάγει προς την αγορά της Ιαπωνίας. 17

Εικόνα 1- ιαδικτυακό λόγγο του συνεταιρισµού. Πηγή:www.venusgrowers.gr Ο συνεταιρισµός µέσω του προέδρου και του γενικού δ/του κ. Αντωνίου Μαρκοβίτη µας υποδέχθηκε στις εγκαταστάσεις του και αφού επιβεβαιώσαµε την ανωνυµία του ερωτηµατολογίου, αντλήσαµε τα αριθµητικά µεγέθη των καλλιεργειών, τις ηλικίες των καλλιεργητών και την τοπωνυµία των, από τις δηλώσεις παραγωγής ΟΣ Ε. Στη συνέχεια επικοινωνήσαµε µε τους αντίστοιχους παραγωγούς και ολοκληρώσαµε το ερωτηµατολόγιο του καθενός. 15 18

3.2 Μεθοδολογία ανάλυσης δεδοµένων Για τα στοιχεία που συλλέχθηκαν, η µέθοδος απεικόνισης όλων των µεγεθών είναι µε το αραχνοειδές διαγράµµατα. Σε ένα αραχνοειδές διάγραµµα, κάθε κατηγορία έχει το δικό της άξονα τιµών που ξεκινάει από το κεντρικό σηµείο. Οι γραµµές συνδέουν όλες τις τιµές στις ίδιες σειρές. Το αραχνοειδές γράφηµα συγκρίνει τις συνολικές τιµές ενός αριθµού από σειρές δεδοµένων. Και αναπαριστά τις τιµές κάθε κατηγορίας κατά µήκος ενός ξεχωριστού άξονα που ξεκινά από το κέντρο του γραφήµατος και καταλήγει στον εξωτερικό δακτύλιο. (www.texnoschool.pbworks.com). Στη δεδοµένη εργασία χρησιµοποιήθηκε το αραχνοειδές µε δείκτες για να ενδείκνυνται ως µεµονωµένα σηµεία δεδοµένων, η απεικόνιση των ως προς τις αλλαγές των τιµών σε σχέση µε ένα κεντρικό σηµείο. Αυτό που κάνει τη διαφορετικότητα είναι το εµβαδόν που αλλάζει ανάλογα µε την διαφοροποίηση των τιµών όπως προαναφέρθηκε. Αµέσως µπορεί ο παρακολουθητής µέσω της πυκνότητας του δείγµατος ανα διάγραµµα να αντιληφθεί ότι παραδείγµατι, - είναι οι περισσότεροι µικροϊδιοκτήτες µε πολλά ενοικιαζόµενα στρέµµατα οι άνθρωποι του δείγµατός µας ή µε βάση την ηλικία εγγραφής πόσο διαφορετικό είναι το διάγραµµα σε σχέση µε το διάγραµµα της ηµεροµηνίας εγγραφής στο συνεταιρισµό. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται πιο άµεση στον θεατή µέσω της ευρύτητας ή της βραχύτητας του διαγράµµατος η διαφοροποίηση των δεδοµένων µέσα από τις τράπεζές των. (www.office.microsoft.com) 19

Kεφάλαιο 4 ο Αποτελέσµατα περιγραφικής ανάλυσης 4.1 Αποτελέσµατα ανάλυσης δεδοµένων Ο συνεταιρισµός σήµερα έχει 500 µέλη (350 στο συµπύρινο ροδάκινο, 50 κεράσι, 100 σε βιοµηχανικό αχλάδι και δαµάσκηνο). Σε ένα ενδεικτικό δείγµα 120 ατόµων- συνεταιριστών (63 γυναίκες (52,5%) & 57 άνδρες (47,5%)), που ορίζεται από 2 άτοµα από 0-20 ετών ήτοι 1,67%, 4 άτοµα από 20-30 ετών ήτοι 3,33%, 16 άτοµα από 30-40 ετών ήτοι 13,33 %, 31 άτοµα από 40-50 ετών ήτοι 25,83%, 25 άτοµα από 50-60 ετών ήτοι 20,83%, 23 άτοµα από 60-70 ετών ήτοι 19,17%, 14 άτοµα από 70-80 ετών ήτοι 11,67%, 5 άτοµα από 80-90 ετών ήτοι 4,17%. (Πίνακας 4.1.1). Πίνακας 4.1.1 Κατανοµή δείγµατος κατά φύλο ΦΥΛΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ % ΑΝ ΡΕΣ 57 47,5 % ΓΥΝΑΙΚΕΣ 63 52,5 % Πηγή : ερωτηµατολόγιο Venusgrowers 20

Πίνακας 4.1.2 Κατανοµή δείγµατος κατά ηλικία ΗΛΙΚΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ % 0-20 2 1,67 % 20-30 4 3,33 % 30-40 16 13,33 % 40-50 31 25,83 % 50-60 25 20,83 % 60-70 23 19,17 % 70-80 14 11,67 % 80-90 5 4,17 % Πηγή :επιτόπια έρευνα 2014.(Venusgrowers) 21

Σχήµα 4.1 1. Γραφική απεικόνιση ηλικιών και εγγραφής στον συνεταιρισµό. 22

συνεταιρισµό. Σχήµα 4.1.2. Γραφική απεικόνιση κατά ηµεροµηνία εγγραφής στο 23

Από τα πρώτα ερωτήµατά µας ήταν ποιος ήταν ο παράγοντας ενηµέρωσης για την νέα µορφή απόλυτα δεσµευτική τη νέας συµβολαιακής Γεωργίας; Η απάντηση από όλους ήταν «ο συνεταιρισµός»! Αναφέραµε παραπάνω (απόλυτα δεσµευτική), διότι και σήµερα ο συνεταιρισµός αποτελείται ακόµη από τους συνεταιριστές του 1950 περίπου, µε την υποχρέωση να προσκοµίσουν την παραγωγή τους στο συνεταιρισµό, αλλά όχι όπως τότε ή όπως πριν, στο σήµερα είναι υποχρεωµένοι να προσκοµίσουν όλη την παραγωγή τους για την οποία υπογράφουν πλέον συµβόλαιο, ζήτηµα το οποίο θα αιτιολογήσουµε παρακάτω. Στη συνέχεια ασχοληθήκαµε µε το πόση σε στρέµµατα είναι η ιδιοκτησία του κάθε παραγωγού, αλλά και πόση από αυτή είναι ιδιόκτητη και πόση ενοικιαζόµενη. Σχήµα 4.1.3. Καλλιεργείται όλη η έκτασή των, µε καλλιέργειες που απορροφούν το συνεταιρισµό ή και µε άλλες καλλιέργειες; Και το πώς, καθώς και το προς ποιόν, διοχετεύεται η επικουρική παραγωγή. Σχήµα 4.1.4. 24

Σχήµα 4.1.3. Γραφική απεικόνιση των στρεµµάτων των µελών σε ιδιόκτητα και ενοικιαζόµενα. 25

Όπως φαίνεται από το Σχήµα 4.1.3, ο µ.ο. των στρεµµάτων είναι τα 39,7 στρ., ο µ.ο. της ιδιοκτησίας είναι τα 17,39 στρ. και της ενοικιαζόµενης γης, ο µ.ο. είναι τα 22,6 στρ. Άρα υπάρχει επιδίωξη αύξησης των στρεµµάτων προς καλλιέργεια από τα µέλη, µέσω ενοικίασης. Στο παρακάτω σχήµα δε φαίνεται ότι η πλειονότητα των στρεµµάτων των παραγωγών καλλιεργεί προϊόντα που τυγχάνουν ευρείας ζήτησης από το συνεταιρισµό. 26

Σχήµα 4.1.4. Γραφική απεικόνιση καλλιεργούµενων στρεµµάτων σε παραγωγή προς το συνεταιρισµό. 27

Σχήµα 4.1.5. Γραφική απεικόνιση της συµβολαιακής παραγωγής σε σχέση µε τις άλλες καλλιέργειες επί της συνολικών στρεµµάτων. 28

Ενώ στο αµέσως προηγούµενο Σχήµα 4.1.5, φαίνεται πιο καθαρά ότι οι συνεταιριστές βλέπουν λυτρωτικά, ως προς το εισοδηµάτων, την παράδοση της παραγωγής των στον συνεταιρισµό. Φαίνεται καθαρά, ότι όλη η καλλιεργούµενη παραγωγή πλην ελαχιστότατων περιπτώσεων κατατίθεται στον συνεταιρισµό προς µεταποίηση. Χαρακτηριστικό όµως, είναι ότι και τα προϊόντα των άλλων καλλιεργειών, οι παραγωγοί τα διαθέτουν ως επί των πλείστων µέσω της συµβολαιακής γεωργίας µε τιµή, στο 60% κάτω από την ανώτατη τιµή της αγοράς και περίπου 1% κάτω από την µέση τιµή της αγοράς, πλην των περιπτώσεων που καλλιεργούν µαλακό σιτάρι. Στην περίπτωση αυτή, ή έχει συγγενή αρτοποιό, ή το εκµεταλλεύεται προς ιδία χρήση το αλεύρι που παράγει, για την κατασκευή εντός της οικίας του, ψωµιού. Μετά από τις απαντήσεις περί έκτασης και παραγωγής το ερωτηµατολόγιο στράφηκε στο θέµα τιµής της παραγωγής του συµβολαίου και της αγοράς. Τα νέα συµβόλαια κάθε έτους υπογράφονται τον Ιούλιο µήνα δυνάµει του προγραµµατισµού και του προϋπολογισµού που έχει ετοιµάσει ο συνεταιρισµός για συγκεκριµένες ποσότητες µεταποίησης (ροδάκινων - κοµπόστα, δαµάσκηνων, κερασιών, αχλαδιού). Η τιµή για το 2013 είχε ορισθεί στα min 0,23 max 0.25 /Kg ή 20 /τελάρο περίπου. Στην υπερπαραγωγή δίνεται ένα 0,10 πάνω στην τιµή συµβολαίου. Την ίδια στιγµή η τιµή στην αγορά διακυµαίνονταν από 0,33-0,35 /Kg. Αυτό αµέσως προσδιορίζει µια διαφορά της τάξης του 60% µεταξύ τιµής συµβολαίου και τιµής αγοράς. Η τιµή προκαθορίζεται πάντα µε την έναρξη της συγκοµιδής, γι αυτό και τα συµβόλαια υπογράφονται κάθε Ιούλιο. εν προπληρώνεται κανένα δικαίωµα ή υπηρεσία µε την υπογραφή του συµβολαίου. Προσοχή όµως, ο συνεταιρισµός στο σήµερα συµβάλλεται µε 15ετη συµβόλαια τα οποία διέπονται από κληρονοµικότητα, δηλ. συνεχίζουν από τον πατέρα στο γιό, ή στον ενοικιαστή εάν θέλει να το συνεχίσει. Στηριζόµενος στο άρθρο 12, του καταστατικού Αγροτικού Συνεταιρισµού, «1. Σε περίπτωση θανάτου µέλους του Συνεταιρισµού, ο κληρονόµος ή όταν υπάρχουν περισσότεροι κληρονόµοι, αυτός που υποδείχθηκε µε έγγραφη συµφωνία του, εφόσον έχει τις προϋποθέσεις του άρθρου 5 του Ν. 2810/2000 και του Καταστατικού να γίνει µέλος, υπεισέρχεται σε όλα τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις του µέλους που πέθανε. Η δήλωση-αίτηση του κληρονόµου για τη συνέχιση στο πρόσωπό του της συνεταιριστικής ιδιότητας του µέλους που πέθανε, υποβάλλεται στο ιοικητικό 29

Συµβούλιο του Συνεταιρισµού µέσα σε προθεσµία (4) µηνών από την ηµεροµηνία του θανάτου του µέλους. 2. Αν δεν υποδειχθεί, η ονοµαστική αξία της µερίδας, όπως τυχόν έχει προσαυξηθεί ή µειωθεί ανάλογα όταν υπάρχει ζηµιά, αποδίδεται στους κληρονόµους στο τέλος της διαχειριστικής χρήσης στη διάρκεια της οποίας επήλθε ο θάνατος του µέλους.» (Υπ.Αγρτ.Ανάπτυξης) Αυτό ενέχει ως προς τον παραγωγό, ότι πρέπει όλη του την παραγωγή, την κατά ΟΣ Ε, να την παραδώσει στον συνεταιρισµό, ή να καταθέσει το αντίτιµο αυτής εάν δεν προσκοµίσει την συµφωνηµένη ποσότητα. Επί παραδείγµατι θα παράγει 100χιλ.τόνους που ισούνται µε 25.000. Εάν δεν την παραδώσει οφείλει στον συνεταιρισµό 25.000. Και εδώ στηριζόµενος στο άρθρο 9, παραγρ. 4&5 «Υποχρεώσεις Μελών» του καταστατικού Αγροτικού Συνεταιρισµού, «4. Συνέταιρος που αδικαιολόγητα δεν δηλώνει την παραγωγή του έγκαιρα στο Συνεταιρισµό µε την επιφύλαξη της παρ. 2 του εδ. στ του παρόντος ή κάνει ανακριβή δήλωση και δεν προσκοµίζει την παραγωγή του στις εγκαταστάσεις του Συνεταιρισµού ή το χώρο που ο Συνεταιρισµός ορίζει ή διαθέτει την παραγωγή του µερικά ή ολικά σε άλλους φορείς χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση του Συνεταιρισµού: α) Υπόκειται στην πληρωµή ποινικής ρήτρας µέχρι ποσοστού % επί της αξίας κάθε κιλού προϊόντος, που δεν παραδίδεται. Το ακριβές ποσό της ποινικής ρήτρας προσδιορίζεται από τη Γενική Συνέλευση κατά τη λήψη της σχετικής απόφασης για την κοινή εµπορία του σχετικού προϊόντος, και β) Μπορεί να διαγραφεί µε αιτιολογηµένη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης. 5. Ο Συνεταιρισµός παραλαµβάνει την παραγωγή των συνεταίρων για κάθε προϊόν, για το οποίο έχει αποφασισθεί από τη Γενική Συνέλευση κοινή εµπορία, την οποία διακινεί και εµπορεύεται, σύµφωνα µε τις αποφάσεις της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισµών, στην οποία ανήκει και µέσα στα γενικά πλαίσια εµπορίας του προϊόντος, που τίθεται από την αντίστοιχη µε το προϊόν Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση.» (Υπ.Αγρτ.Ανάπτυξης) Ο συνεταιρισµός ρηξικέλευθα από την πλευρά του, στηριζόµενος στο άρθρο 33, «Κανόνες παραγωγής και εµπορίας» του καταστατικού Αγροτικού Συνεταιρισµού, «1. Οι παραγωγοί, µέλη του Συνεταιρισµού υποβάλλουν δηλώσεις σχετικά µε την καλλιεργούµενη έκταση, τον προβλεπόµενο όγκο παραγωγής καθώς και τις ποσότητες που έχουν πράγµατι συγκοµισθεί. Τα στοιχεία αυτά κατανέµονται κατά προϊόν και ποικιλία. 30

2. Ο Συνεταιρισµός, σε συνάρτηση µε τη στρατηγική του όσον αφορά την εµπορία και τους τρόπους διάθεσης, καθορίζει τα προϊόντα και τις ποικιλίες που πρόκειται να καλλιεργηθούν, να µετατραπούν ή να εκριζωθούν, καθώς και τις µεθόδους καλλιέργειας που πρόκειται να εφαρµόσει. 3. Ο Συνεταιρισµός θεσπίζει ελάχιστα κριτήρια ποιότητας, µεγέθους, συσκευασίας, παρουσίασης και σήµανσης, ανάλογα µε τον προορισµό των προϊόντων. 4. Ο Συνεταιρισµός βοηθά τα µέλη του µε σκοπό την ορθή εφαρµογή των κανόνων που επιβάλλει», (Υπ.Αγρτ.Ανάπτυξης), βελτιώνει τις καλλιέργειες των µελών του, εναλλάσσοντας την καλλιέργεια µε δένδρα όψιµης µέσης και πρώιµης καρποφορίας, ώστε να υπάρχει συνέχεια της συγκοµιδής για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα από τα παραδοσιακά στάνταρ, µε αποτέλεσµα να έχει µε τη σειρά της µεγαλύτερη δυναµική απασχόλησης ποσοτική χρονική στη µεταποιητική µονάδα, αλλά και µεγαλύτερη χρηµατοοικονοµική διευκόλυνση. Ήτοι θα αποπληρώνει πιο εύκολα τα όποια χρεολύσια δάνειά της, θα τυγχάνει µεγαλύτερων εκπτώσεων από την µεταφορική της εταιρεία, αλλά και από την ασφαλιστική ως προς την ασφαλή µεταφορά των εµπορευµάτων. Τρείς βασικές γραµµές που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη του ενεργητικού της και την αύξηση της κερδοφορίας της. υνάµει όµως όλων των παραπάνω τίθεται το ερώτηµα που είναι και ερώτηµα του βασικού άρθρου της εργασίας. Μήπως το διαχειριστικό κόστος, είναι τόσο υψηλό που ακόµη και αν πετύχει ο παραγωγός την υψηλότερη τιµή (ίσως αδύνατο στο σήµερα) της αγοράς και πουλήσει όλη του την παραγωγή, η πραγµατική του τιµή θα είναι πολύ κοντά στην τιµή συµβολαίου µε τον συνεταιρισµό; Η απάντηση µπορεί να θεωρηθεί ως το «ΝΑΙ» διότι, ανεξέλεγκτη η τιµή πετρελαίου, πόσο µακριά κατοικεί και καλλιεργεί από την «αγορά του», µε τι τιµή αγόρασε τα λιπάσµατά του σε σχέση µε τον παραγωγό-µέλος κ.ο.κ Στη συνέχεια του ερωτηµατολογίου τέθηκαν οι ερωτήσεις περί ασφάλισης της παραγωγής του συµβολαίου. Οι απαντήσεις που προέκυψαν είναι, ότι µε βάση την ΟΣ Ε του παραγωγού και µε 50 /στρ. ασφαλίζεται η παραγωγή στον ΕΛΓΑ έως τις 31/3/του επόµενου έτους έναντι παντός κινδύνου. Αλλά υπάρχει και η ιδιωτική ασφάλιση που απορρέει µέσα από την συνεργασία µε την τράπεζα και την χρηµατοδότηση της συµβολαιακής γεωργίας, η οποία όµως είναι προαιρετική και τιµολογείται ως 3,5% επί του ποσού χρηµατοδότησης, πληρωτέα µέσα από τη χρηµατοδότηση. Όµως η ιδιωτική ασφαλιστική καλύπτει το 80% του 31

χρησιµοποιηµένου κεφαλαίου χρηµατοδότησης σε περίπτωση οποιουδήποτε ατυχήµατος ή καιρικού συµβάντος. Σε συνέχεια των παραπάνω το υπέρτατο δικαίωµα της επαναδιαπραγµάτευσης της τιµής του συµβολαίου, δεδοµένο από τον συνεταιρισµό, όταν συντρέξουν σοβαροί λόγοι, όπως δυσµενείς καιρικές µεταβολές µε αποτέλεσµα την µη σωστή ολοκλήρωση της ανθοφορίας, ώστε να µην υπάρξει αρκετή καρποφορία, ή την καρπόπτωση λόγω χαλαζόπτωσης. Στις περιπτώσεις αυτές ο συνεταιρισµός, προσπαθεί µαζί µε την αποζηµίωση του ΕΛΓΑ να βρίσκεται ο παραγωγός εισπρακτικά στο 80% της είσπραξης που θα είχε, εάν κατάφερνε να παραδώσει όλη τη συµφωνηµένη παραγωγή. Στηριζόµενοι σε όλα τα παραπάνω, µέλη και συνεταιρισµός εγκαινίασαν µια νέα µορφή συνεργασίας την συµβολαιακή γεωργία µε τα όσα αναφέραµε παραπάνω και επέκτειναν την παραπάνω συνεργασία σε τριµερή, µε την χρηµατοδότηση των µελών παραγωγών µε την Τράπεζα Πειραιώς. Gia 28 Γεγονός που έγινε πρόδροµος ένταξης στη συµβολαιακή Γεωργία και παραγωγών που ανήκουν σε άλλους συνεταιρισµούς, υπογράφοντας ο συνεταιρισµός τους συµβόλαιο µε τον Αγροτικό Συνεταιρισµό VENUS GROWERS, Βέροιας. ίνοντας έτσι την ευκαιρία και σε παραγωγούς συνεταιρισµών µικρότερης δυναµικής να εκµεταλλεύονται τα προνόµια έµµεσα της συµβολαιακής γεωργίας. 32

4.2 Τα αποτελέσµατα της συνεργασίας ενός έτους µεταξύ συν/µου παραγωγών τράπεζας. Σχήµα 4.2.6. Γραφική απεικόνιση του συνόλου των καλλιεργούµενων στρεµµάτων σε συµβολαικές καλλιέργειες και µη συµβολαικές καλλιέργειες. 33

Τα αποτελέσµατα της συνεργασίας ήταν άριστα. Οι παραγωγοί που συνεργάσθηκαν στο πρόγραµµα αυτό είναι απόλυτα ικανοποιηµένοι. εν υπήρξε παραγωγός παραπονούµενος. Οι παραγωγοί πλέον αισθάνονται σιγουριά για το µέλλον τους και όλοι ανεξαιρέτως θέλουν να συνεχίσουν. Οι αγροκάρτες των παραγωγών παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες (ακαρπία και χαλαζόπτωση) που οδήγησαν στη µείωση της παραγωγής 50% κατά µέσο όρο έχουν εξοφληθεί όλες. Αυτό δείχνει ότι το σύστηµα αυτό µπορεί να προχωρήσει 100%. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ήδη το ενδιαφέρον των παραγωγών ξεφεύγει από την ετήσια δέσµευση και οι παραγωγοί ανταποκρίνονται σε συµβάσεις µε τον συνεταιρισµό για δεκαπενταετές πρόγραµµα συµβολαιακής γεωργίας που ξεκίνησε ο συνεταιρισµός και αφορά αναδιάρθρωση ποικιλιών, επιµήκυνση παραγωγικής περιόδου, και βελτίωση α) της ποιότητας των παραγόµενων προϊόντων, β) του εισοδήµατος των παραγωγών και γ) των αποτελεσµάτων του Συνεταιρισµού. Εάν δεν είχε γίνει το πρώτο βήµα της συµβολαιακής γεωργίας, τα παραπάνω θα µπορούσαν να υλοποιηθούν σε πολύ µικρή έκταση και όχι µε ουσιαστικά αποτελέσµατα. Χάρη στην άριστη συνεργασία µε τον όµιλο της Τράπεζας Πειραιώς και τα πολύ θετικά αποτελέσµατα προχωρήσαµε φέτος σε συνεργασία και µε άλλους οκτώ συνεταιρισµούς. Πέραν των ανωτέρω, ο Συνεταιρισµός για το 2014 υλοποιεί πρόγραµµα συµβολαιακής γεωργίας για τα βιοµηχανικά αχλάδια, και πιλοτικά µε µικρό αριθµό παραγωγών για τα επιτραπέζια ροδάκινα και νεκταρίνια. Οι τοµείς που θεωρούµε ότι µπορεί να βελτιωθεί η πρωτοπόρος αυτή πρωτοβουλία αφορούν α) την πρόσθετη ασφάλιση της παραγωγής όπως ξεκίνησε το 2013 ή του ορίου του ασφαλιζοµένου δανείου χωρίς να συνδέεται αυτό µε το ποσό που εκταµιεύθηκε. Η πρόσθετη ασφάλιση κρίνουµε ότι είναι για νοικοκυραίους και βοηθάει σηµαντικά στην βιωσιµότητα της εκµετάλλευσης του παραγωγού και στην εξασφάλιση του δανείου. Η ασφάλιση µπορεί να είναι προαιρετική και το επιτόκιο δανεισµού του ασφαλισµένου µπορεί να είναι και χαµηλότερο. Την ασφάλιση για κάλυψη απωλειών εισοδήµατος από τις συνθήκες της αγοράς µε όρους και προϋποθέσεις που θα ορίζονται στο συµβόλαιο. Αυτό θα λύσει πλήρως τα προβλήµατα βιωσιµότητας και φυσικά είναι κάτι που πρέπει να το δει ο ΕΛΓΑ σε συνεργασία µε την Τράπεζα και τους φορείς. Το ασφάλιστρο για αυτήν την ασφάλιση 34

προβλέπεται ότι θα µπορεί να επιχορηγηθεί κατά 60% από την Ε.Ε. (Μαρκοβίτης Α. 2014). 4.3 Ποια η θέση και η λειτουργία της Συµβολαιακής Γεωργίας από την τράπεζα Πειραιώς. «Η συµβολαιακή γεωργία εξορθολογεί τα κόστη, δίνει ρευστότητα στον παραγωγό όταν τη χρειάζεται και, χωρίς να υποθηκεύσει τη γη του, πληρώνει τον παραγωγό µε την παράδοση του προϊόντος, ενώ ακόµα και αν η παραγωγή υποστεί ζηµιές ο αγρότης είναι ασφαλισµένος ότι θα πληρωθεί το δάνειο και θα αποζηµιωθεί», αναφέρει στις «Επαγγελµατικές Ευκαιρίες» ο κ. Χριστόδουλος Αντωνιάδης, αναπληρωτής διευθύνων σύµβουλος της Τράπεζας Πειραιώς, που «τρέχει» τη συγκεκριµένη δράση. Η χρηµατοδότηση είναι απόλυτα εστιασµένη και παρακολουθεί τον σκοπό για τον οποίο δίνεται. Έτσι αποκλείεται ο παραγωγός να χρησιµοποιήσει την πίστωση για να αγοράσει π.χ. αυτοκίνητο. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι τα όρια χρηµατοδότησης για τα 13 προγράµµατα που «τρέχουν» έχει ξεπεράσει τα 200 εκατ. ευρώ (πιστώσεις προς ενώσεις - συνεταιρισµούς - επιχειρήσεις και παραγωγούς). Κεφάλαια κίνησης. Η Συµβολαιακή γεωργία καλύπτει τον παραγωγό, καθώς έχει τα απαιτούµενα κεφάλαια κίνησης την ώρα που τα χρειάζεται για να καλύψει τις ανάγκες του. ηλαδή από το να αγοράσει τους σπόρους, τα λιπάσµατα, να πληρώσει τα εργατικά, µέχρι το καύσιµο για τα αγροτικά µηχανήµατα. Βάζει τέλος στην αβεβαιότητα της πώλησης της παραγωγής, αφού ο παραγωγός ξέρει, βάσει της συµφωνίας µε την επιχείρηση, ότι η παραγωγή του θα διατεθεί χωρίς προβλήµατα. Παράλληλα η τράπεζα έχει επιλέξει την επιχείρηση ή τον συνεταιρισµό, που θα αναλάβει την απορρόφηση της παραγωγής. Το βασικό κριτήριο επιλογής είναι ότι οι εταιρείες που συµµετέχουν στο πρόγραµµα πρέπει να είναι φερέγγυες, µε παρουσία ει δυνατόν και στο εξωτερικό. Επίσης, η Τράπεζα Πειραιώς καλύπτει τον παραγωγό µε πρόσθετες (πέραν του ΕΛΓΑ) εγγυήσεις για την πιθανή απώλεια παραγωγής λόγω καιρικών φαινοµένων και φυσικών καταστροφών. Η Τράπεζα Πειραιώς συνάπτει δανειακή σχέση σε δύο επίπεδα: 35

α) Με τον αγοραστή του προϊόντος φυτικής ή ζωικής παραγωγής. Εγκρίνεται κεφάλαιο κίνησης για την εξόφληση της παραχθείσας ύλης από τους παραγωγούς. β) Στη συνέχεια, χορηγείται πίστωση στους παραγωγούς που έχουν συνάψει ή θα συνάψουν συµβόλαιο µε τον παραπάνω αγοραστή, µε χρήση κάρτας Συµβολαιακής Γεωργίας/Κτηνοτροφίας. γ) Υπογράφονται συµβάσεις µε επιχειρήσεις αγροεφοδίων - γεωπόνων και πρατήριων καυσίµων για να καλύπτουν αγορές µε χρήση της κάρτας Συµβολαιακής γεωργίας/κτηνοτροφίας. Ο παραγωγός χρησιµοποιεί αυτήν την κάρτα: Για την αγορά γεωργικών εφοδίων (σπόροι, λιπάσµατα, φυτοφάρµακα κ.λπ.). Για την αγορά καυσίµων (χρησιµοποιεί την κάρτα σε συνεργαζόµενα µε την Τράπεζα πρατήρια καυσίµων. Για την ανάληψη µετρητών: από οποιοδήποτε ΑΤΜ ή κατάστηµα της Τράπεζας. Για την αγορά ζωοτροφών: µε την προσκόµιση σε κατάστηµα της Τράπεζας νοµίµως εκδοθέντων παραστατικών ( ελτία Αποστολής/Τιµολόγια). 36

Κεφάλαιο 5 ο ιεθνής Βιβλιογραφία και Συµβολαιακή Γεωργία 5.1 ιερεύνηση και καταγραφή των ευρηµάτων της διεθνούς βιβλιογραφίας για την Συµβολαιακή Γεωργία. Η Συµβολαιακή Γεωργία αντιπροσωπεύει µια σηµαντική αλλαγή στην οργάνωση της γεωργικής παραγωγής τόσο στις αναπτυγµένες και αναπτυσσόµενες χώρες. Ενσωµατώνει τους αγρότες και τις αγροτικές οικογένειες στην ευρύτερη εθνική και την παγκόσµια οικονοµία, µε τον διαχωρισµό της ιδιοκτησίας της γης από την εξουσία για τη λήψη αποφάσεων χρήσης γης. Οι οποίες περιλαµβάνουν την καλλιέργεια, η χρήση των χηµικών προϊόντων ( φυτοφάρµακα, ζιζανιοκτόνα, λιπάσµατα ), και τις αποφάσεις για τον χρόνο και τρόπο της συγκοµιδής, έτσι δεν είναι πλέον στην αποκλειστική αρµοδιότητα των ιδιοκτητών των εκµεταλλεύσεων και των φορέων εκµετάλλευσης. Το κύριο όφελος για τους αγρότες της σύµβασης καλλιέργειας είναι η µείωση του οικονοµικού κινδύνου, ενώ οι ανάδοχοι εγγυώνται µια σταθερή πηγή προµήθειας που επιτρέπει επενδύσεις σε συστήµατα επεξεργασίας µεγάλης κλίµακας. Το µειονέκτηµα είναι ότι οι αγροτικές οικογένειες όλο και περισσότερο περιθωριοποιούνται από τη Συµβολαιακή Γεωργία. Οι αγρότες χάνουν την εξουσία τους από την εξάρτηση των από τις εταιρείες επεξεργασίας για «εισροές» και τεχνογνωσίας. Η εξάπλωση της Συµβολαιακή Γεωργία έχει επιταχύνει τη µείωση της γενετικής βάσης της δυτικής γεωργίας, η οποία συνoδεύεται από την ανάπτυξη και την ευρεία χρήση νέων ποικιλιών. Ο αγρότης πουλάει τη δύναµη του εργατικού του δυναµικού αντί για κοτόπουλα, µήλα, φασόλια, παντζάρια. κ.α. (David Burch,κ.α.1990). Υπάρχουν πέντε µοντέλα συµβολαιακής γεωργίας. 1) Το συγκεντρωτικό µοντέλο µπορεί να θεωρηθεί ως το κλασικό πρότυπο CF (contract farming), όπου ένας επεξεργαστής ή συσκευαστήs αγοράζει προϊόντα από ένα µεγάλο αριθµό (ή µικρό) αγρότες. Σε αυτό το µοντέλο, υπάρχει αυστηρός κάθετος συντονισµός, πράγµα που σηµαίνει, ότι η ποιότητα ελέγχεται στενά και η ποσότητα καθορίζεται κατά την έναρξη της καλλιεργητικής περιόδου. 37

2) Το µοντέλο πυρήνα περιουσίας, είναι µια παραλλαγή του κεντρικού µοντέλου όπου ο ανάδοχος δεν συµβάλλεται µόνο µε ανεξάρτητους αγρότες, αλλά επίσης έχει δικές του εγκαταστάσεις παραγωγής ( ένα κτήµα φυτεία ). Η ιδία εγκατάσταση συνήθως χρησιµοποιείται για την εγγύηση απόδοσης για τη µονάδα επεξεργασίας, αλλά µερικές φορές χρησιµοποιείται µόνο για σκοπούς έρευνας και αναπαραγωγής. 3) Σύµφωνα µε το πολυµερής µοντέλο, µια κοινοπραξία µεταξύ δηµοσίου φορέα και ιδιωτικής εταιρείας συµβάλλεται µε τους αγρότες. Επίσης, δηµόσιοι και ιδιωτικοί φορείς παροχής πιστώσεων και υπηρεσιών επέκτασης µπορούν να είναι µέρος της συµφωνίας. Ως µέρος της διαδικασίας απελευθέρωσης στη δεκαετία του 1980 και 1990, πολλές κυβερνήσεις στις αναπτυσσόµενες χώρες επένδυσαν ενεργά στη συµβολαιακή γεωργία µέσω κοινοπραξιών µε ιδιωτικές εταιρείες ( Little κ.α.1994 ) 4) Το άτυπο µοντέλο χαρακτηρίζεται από µεµονωµένους επιχειρηµατίες ή µικρές επιχειρήσεις συµβαλλόµενες ανεπίσηµα µε τους αγρότες σε εποχιακή βάση, ιδιαίτερα για τις καλλιέργειες, όπως τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Καλλιέργειες που συνήθως απαιτούν µικρό ποσό και λίγο χρόνο επεξεργασίας, όπως διαλογή, ταξινόµηση και συσκευασία. Τονίζοντας ότι η επιτυχία της άτυπης πρωτοβουλίας εξαρτάται από τη διαθεσιµότητα των υπηρεσιών υποστήριξης, η οποία, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι πιθανό να παρέχεται από κρατικούς φορείς. 5) Σύµφωνα µε το ενδιάµεσο µοντέλο υπάρχουν τουλάχιστον τρία µέρη για τη συµφωνία της συµβολαιακής γεωργίας. Ένα επεξεργαστής, που συµβάλλεται µε τον δύο συλλέκτη ( ή µεσάζοντα), ο οποίος, στη συνέχεια, ανεπίσηµα συµβάλλεται µε τους γεωργούς. (Jos Bijman.2008) Παρακάτω θα αναφέρουµε παραδείγµατα των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν οι καλλιεργητές Σ.Γ. σε παγκόσµια βάση : - Ο χειρισµός των στάνταρντ των ελέγχων κατά τις παραδόσεις. Εάν η παραγωγή υπερβαίνει τις απαιτήσεις της επιχείρησης, µπορεί να αναβαθµίσει κρυφά τα στάνταρντ της ποιότητας της προκειµένου να απορρίψει την πλεονάζουσα παραγωγή (Glover 1984). 38

- Κακή τεχνική βοήθεια, τα περισσότερα συµβόλαια απαιτούν από τους παραγωγούς να ακολουθήσουν τις τεχνικές συµβουλές της εταιρείας, αλλά απαλλάσσει την εταιρεία από κάθε ευθύνη για τα αποτελέσµατα (Glover.1984) - έσιµο ενός συµβολαίου µε ένα άλλο. Σε περιπτώσεις όπου η εταιρεία θέλει να αγοράσει όλη την ποσότητα Β και πιέζει τους καλλιεργητές να υπογράψουν και σύµβαση για την καλλιέργεια Α, προκειµένου να πάρει την καλλιέργεια Β (Glover 1983) - Εξαπάτηση ή ανεπαρκή προδιαγραφή συµβολαίου, για τους λογαριασµούς των καλλιεργητών. Η εταιρεία µπορεί να χρεώσει στους παραγωγούς υλικά και υπηρεσίες χωρίς πράγµατι να έχουν παραδοθεί, ή αδυνατούν να προσδιορίζουν τις ποσότητες, και τις ηµεροµηνίες παράδοσης, κ.λπ. (Glover 1983) - Η καθυστέρηση των πληρωµών. Καθυστερήσεις έως και δύο χρόνια έχουν καταγραφεί, ένα πρόβληµα ιδιαίτερης προσοχής όταν ο πληθωρισµός είναι υψηλός. (Glover 1983) Ένα πρόβληµα συντονισµού σε σχέση µε τα παραπάνω είναι το πρόβληµα συντονισµού που είναι και το πιο δύσκολο. ιότι δεν µπορεί να πει κανείς µε βεβαιότητα εάν είναι θέµα χειραγώγησης ή την έλλειψη συντονισµού µεταξύ παραγωγών και επιχείρησης. (Glover 1987) Ένα παράδειγµα από µια επιτόπια έρευνα ενός αγροτοσυγγραφέα του Παναµάς µπορεί να διευκρινίσει αυτό το σηµείο. Γεωργοί να παραδίδουν τις ντοµάτες σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας, βρέθηκαν συχνά να περιµένουν στην πύλη µια µέρα ή και µιάµιση. Κατά τη διάρκεια της καθυστέρησης, οι ντοµάτες έχαναν βάρος που οφείλονταν στην εξάτµιση. Η εταιρεία στη συνέχεια θα λάµβανε ένα πιο συµπυκνωµένο προϊόν για την ίδια τιµή ανά λίβρα, όπως το µη αφυδατωµένο. Οι µεγάλες καθυστερήσεις οδηγούν σε αλλοίωση και σε υψηλότερο ποσοστό απόρριψης. Η εταιρεία επέµεινε αρκετά πειστικά ότι αυτό ήταν ένα πρόβληµα συντονισµού που συνέβαινε λόγω των καιρικών συνθηκών και επειδή οι παραγωγοί δεν είχαν ακολουθήσει τις ηµεροµηνίες φύτευση που τους είχαν ανατεθεί. Μια κυβερνητική έρευνα επί του σηµείου ήταν αµφίρροπη και έτσι πολλοί καλλιεργητές συνέχισαν να υποψιάζονται ότι οι καθυστερήσεις από την εταιρεία συνεχίζονταν προκειµένου να χειραγωγήσουν την πραγµατική τιµή του προϊόντος. Χρησιµοποιώντας στοιχεία σε διάφορες περιοχές, επιχειρήσεις και καλλιέργειες στη Μαδαγασκάρη, τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι 1 τοις εκατό αύξηση της πιθανότητας 39

της σύµβασης που συµµετέχουν στην καλλιέργεια συνδέεται µε ένα 0,5 τοις εκατό αύξηση στο εισόδηµα, µεταξύ των άλλων θετικών επιπτώσεων. 5.2 Ασφάλιση. Οι επιχειρήσεις µπορούν σχετικά εύκολα και ανέξοδα να εξαλείψουν τον κίνδυνο πτώσης των τιµών για τους παραγωγούς. Από την άλλη πλευρά, οι συµβάσεις που προστατεύουν καλλιεργητές έναντι του κινδύνου παραγωγής εκθέτουν την επιχείρηση σε ηθικό κίνδυνο, και απαιτείται η επιχείρηση να παρακολουθεί τη συµπεριφορά του καλλιεργητή. Οι επιχειρήσεις µπορούν να µειώσουν τον ηθικό κίνδυνο και την παρακολούθηση του κόστους, απαιτώντας ο καλλιεργητής να συνεισφέρει µε κάποιο ικανοποιητικό µερίδιο επί του ασφαλιστικού κινδύνου παραγωγής. (Christofer B. Barrett 2012) Στο άρθρο µας γίνεται αναφορά στους (Ghosh and Raychaudhuri 2010) οι οποίοι ανάφεραν στο άρθρο τους, πως και γιατί η συµβολαιακή γεωργί, αποτελεί ένα είδος προστασίας απέναντι στους κινδύνους της τιµής της αγοράς στην Ινδία, στην οποία, δεδοµένο σύστηµα ασφάλισης τιµών και παραγωγών δεν υφίσταται. 5.3 Η εµπορευσιµότητα των Συµβολαίων Μελοντικής Εκπλήρωσης της Συµβολαιακής Γεωργίας. Είναι µία άλλη πτυχή δεν έχει εξελιχθεί στη χώρα µας. Η τιτλοποίηση (που µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως µόχλευση δανεισµού για τους συνεταιρισµούς) των συµβολαίων και η διαπραγµάτευσή των σε ευρωπαϊκό ή διεθνές χρηµατιστήριο όπως συµβαίνει σήµερα στο χρηµατιστήριο του Σικάγο. Αλλά µε σπέκουλα από µέρος των χρηµατιστηριακών επενδυτών και στρατηγικές αντιστάθµισης (hedging) από µέρους των χρηµατιστηριακών αγορών. Τα ΣΜΕ ανήκουν στα χρηµατιστηριακά προϊόντα futures. Σχήµα 6. 40

Σχήµα 5.3.1. Ο πίνακας futures των συµβολαίων Σ.Γ. του χρηµ/ριου του Σικάγο. Πηγή: CHX- Chicago Stock Exchange, www.chx.com 41

ηλαδή το συµβόλαιο που αναφέραµε παραπάνω (επί παραδείγµατι θα παράγει 100χιλ.τόνους που ισούνται µε 25.000 ), µπορεί να προσφερθεί από τον συνεταιρισµό σε χρηµατιστηριακή µονάδα. Άµεσα εταιρεία συµβούλων (consulting) θα ορίσει το περιθώριο της χρηµατιστηριακής τιµής διαπραγµάτευσης και το όριο των µέγιστων και ελαχίστων του περιθωρίου διαπραγµάτευσης. Συντάσσεται η σύµβαση µε το ανάλογο χρηµατιστήριο και αρχίζει η διαπραγµάτευση ως ένα συµβόλαιο ή σε µερίδια, όσα έχει ορίσει η εταιρεία συµβούλων µε το χρηµατιστήριο. Σε µη ικανοποίηση του συµβολαίου οι µόνοι χαµένοι είναι οι αγοραστές µεριδίων του συµβολαίου ή ο αγοραστής του συµβολαίου. Ο συνεταιρισµός δεν έχει να χάσει τίποτε, αφού θα πρέπει να αποζηµιωθεί από τον παραγωγό δυνάµει του αρχικού συµβολαίου. Όσο για το χρηµατιστήριο από το spread (περιθώριο) και το margin (όριο περιθωρίου) θα έχει µόνον θετικές εισπράξεις 42