ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σ. Πολυµατίδου, Γ. Σερετούδη και Αικ. Χαραλαµπίδου ΕΤΑΙΡΙΑ Υ ΡΕΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ A.E. /νση: Ποιοτικού και Περιβαλλοντικού Ελέγχου Εγνατία 127, 546 35 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το διυλιστήριο νερού του ποταµού Αλιάκµονα, δυναµικότητας 150000 m 3 /ηµέρα, υδροδοτεί µέρος του πολεοδοµικού συγκροτήµατος Θεσσαλονίκης και τη βιοµηχανική περιοχή. Οι διεργασίες που υφίσταται το νερό κατά την επεξεργασία του είναι οι εξής: προοζόνωση, ρύθµιση του ph, προσθήκη κροκιδωτικού, κροκίδωση-καθίζηση, διύλιση σε κλίνες άµµου, οζόνωση, διύλιση σε κλίνες ενεργού άνθρακα, ρύθµιση του ph στην τελική επιθυµητή τιµή και απολύµανση µε χλώριο. Οι εργαστηριακές αναλύσεις στο παραγόµενο νερό που πραγµατοποιήθηκαν αφορούν µεταξύ άλλων τις ακόλουθες οργανικές ενώσεις: τριαλογονοµεθάνια µε τη µέθοδο purge and trap-αέριας χρωµατογραφίας/φασµατογράφου µάζας, φυτοφάρµακα µε τηµέθοδο αέριας χρωµατογραφίας/ecd και NPD, πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες µε τη µέθοδο υγρής χρωµατογραφίας υψηλής απόδοσης/uv. Όπως προέκυψε από τη µελέτη των αποτελεσµάτων των αναλύσεων αυτών, όλες οι τιµές που αφορούν στις οργανικές ενώσεις που εξετάστηκαν είναι πολύ χαµηλότερες από τις παραµετρικές τιµές που προβλέπει η ισχύουσα νοµοθεσία (Yγειον. ιάταξη Υ2/2600/2001).
POTABLE WATER PRODUCTION IN THE WATER REFINERY OF THESSALONIKI S. Polimatidou, G Seretoudi and K. Haralambidou THESSALONIKI WATER SUPPLY AND SEWAGE Co. Quality and Environmental Control Department Egnatia 127, 546 35 THESSALONIKI ABSTRACT The water refinery of the river Aliakmon, with a capacity of 150000 m 3 /d, supplies the city of Thessaloniki and its industrial area with water. The processes the water undergoes during its treatment are the following: pre-ozonation, ph adjustment, coagulant injection, coagulation-precipitation, filtration in sand beds, ozonation, filtration in activated-carbon beds, ph adjustment to the desired value and disinfection using chlorine. The laboratory analyses of water after its treatment as regards the organics are the following: trihalomethanes (THMs) using purge-and-trap gas chromatography/mass spectrometer, pesticides using gas chromatography/ecd and NPD, polycyclic aromatic hydrocarbons using liquid chromatography/uv. The examination of the results of the aforementioned analyses leads to the conclusion that all values concerning the organic substances examined are much lower than the parametric values dictated by the current legislation.
Στο διυλιστήριο νερού του ποταµού Αλιάκµονα γίνεται επεξεργασία του επιφανειακού νερού µε τις πλέον σύγχρονες µεθόδους, ώστε να καταστεί κατάλληλο για πόση. Στο παρόν 1 ο στάδιο της Α Φάσης των έργων του διυλιστηρίου υπάρχει δυνατότητα επεξεργασίας 150000 m 3 /ηµέρα, ενώ στο µέλλον, µε την ολοκλήρωση των επόµενων φάσεων του έργου, το διυλιστήριο θα έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί 600000 m 3 /ηµέρα. Οι διεργασίες που υφίσταται το νερό κατά την επεξεργασία του είναι οι εξής: προοζόνωση (για την αποµάκρυνση του οργανικού φορτίου και των αλγών που ενδεχοµένως να εµφανιστούν κατά περιόδους στο νερό), ρύθµιση του ph (για τη βελτιστοποίηση της όλης επεξεργασίας του) µε την προσθήκη διαλύµατος θειικού οξέος, προσθήκη κροκιδωτικού, η οποίαγίνεταισεδεξαµενές ταχείας µίξης (ως κροκιδωτικό χρησιµοποιείται διάλυµα θειικού αργιλίου), κροκίδωση-καθίζηση σε δεξαµενές για την αποµάκρυνση των στερεών (διαύγαση του νερού), διύλιση σε κλίνες άµµου, οζόνωση για τη διάσπαση των φυτοφαρµάκων (που ενδεχοµένως να εµφανιστούν στο επιφανειακό νερό κατά περιόδους), διύλιση σε κλίνες ενεργού άνθρακα για την προσρόφηση και κατακράτηση των προϊόντων που προκύπτουν από τη διάσπαση των φυτοφαρµάκων, ρύθµιση του ph στην τελική επιθυµητή τιµήκαιαπολύµανση µε χλώριο.
Προς εκκένωση Προς ΕΕΛΘ. Υπερχείλιση Μονάδα θειικού οξέος εξαµενές καθίζησης-κροκίδωσης Αντλ. νερών έκπλ. άµµου Μονάδα αποµ. στερεών Αντλιοστάσιο νερού ίκτυο διανοµής Υπερχείλιση εισόδου ταχείας ανάµιξης Mονάδα θειικού αργιλίου πόσιµου νερού Προς πιεστικό άρδευσηςπυρόσβεσης Μονάδα πολυηλεκτρολύτη Αντλιοστάσιο ιλύος πάχυνσης ιλύος Μονάδα αφυδάτωσης ιλύος Κλίνες άµµου ιάθεση αφυδατ. ιλύος καθαρού νερού Αντλιοστάσιο αντίστρ. έκπλυσης Πιεστικό συγκρ. διεργασιών καθαρού νερού Υδροδότηση κτιρίων Μονάδα υδροξ. ασβεστίου Μονάδα χλωρίωσης Μονάδα όζοντος Μονάδα αναγέννησης GAC Κλίνες ενεργού άνθρακα Πιεστικό συγκρότηµα ύδρευσης ιάγραµµα ιεργασιών ιυλιστηρίου Νερού Αντλ. νερών έκπλ. κλ. εν. άνθρακα
ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ i) ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ O σχηµατισµός τριαλογονοµεθανίων στο χλωριωµένο πόσιµο νερόπροκύπτει από την αντίδραση του χλωρίου µε οργανικές ενώσεις (χουµικά και φουλβικά οξέα) που υπάρχουν στη φύση. Ο προσδιορισµός των τριαλογονοµεθανίων έγινε µε σύστηµα εκρόφησης-παγίδευσης πτητικών ουσιών (purge and trap) της CDS συνδεδεµένο µε αέριο χρωµατογράφο-φασµατογράφο µάζας (GC/MS) της Perkin Elmer. ΗστήληήτανRTx 502.2 της Restek, 40m x 0.18mm i.d.x 1µm df και η παγίδα Vocarb 3000. Ως φέρον αέριο χρησιµοποιήθηκε ήλιο µεροή1 ml/min. Οι τιµές του συνόλου των τριαλογονοµεθανίων (χλωροφόρµιο, διχλωροβρωµο- µεθάνιο, διβρωµοχλωροµεθάνιο και βρωµοφόρµιο) που προσδιορίστηκαν κυµαίνονται από 3,35 έως 9,19µg/l (Σχήµα 1) και είναι πολύ χαµηλότερες σε σχέση µε το προαναφερόµενο όριο. Επίσης δεν ανιχνεύτηκαν οι πτητικές οργανικές ενώσεις των οποίων οι παραµετρικές τιµές είναι αντίστοιχα: βενζόλιο (1,0µg/l), 1,2-διχλωροαιθάνιο (3,0µg/l), σύνολο τριχλωρο- και τετραχλωροαιθενίου (10,0µg/l) και βινυλοχλωρίδιο (0,5µg/l).
Ολικά τριαλογονοµεθάνια (µg/l) 100 8 6 4 2 Ολικά THM CHCl 3 CHCl 2 Br CHClBr 2 CHBr 3 Όριο ολικά THM : 100 µg/l 0 Φεβρουάριος Μ άρτιος Απρίλιος Μ άιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµ βριος ειγµ ατοληψίες 2004 Σχήµα 1: Χλωροφόρµιο, βρωµοδιχλωροµεθάνιο, διβρωµοχλωροµεθάνιο και βρωµοφόρµιο και σύνολο αυτών ως ολικά τριαλογονοµεθάνια (µg/l)
ii) ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ Tα δείγµατα για τον προσδιορισµό των φυτοφαρµάκων συλλέχθηκαν σε σκουρόχρωµες γιάλινες φιάλες του 1l, προστέθηκαν 50mg θειώδους νατρίου για την εξουδετέρωση του υπολείµµατος ελευθέρου χλωρίου. Για τα οργανοχλωριωµένα φυτοφάρµακα ρυθµίστηκε το ph<2 και για τα οργανοφωσφορικά φυτοφάρµακα στο 7 µε 6Ν ΗCl. H προκατεργασία του νερού έγινε αρχικά µε εκχύλιση στερεάς φάσης µε δίσκο C 18 (solid phase extraction). Ο προσδιορισµός των οργανοχλωριωµένων φυτοφαρµάκων έγινε µε ανιχνευτή συλλήψεως ηλεκτρονίων (ΕCD) σε θερµοκρασία 375 o C και σε στήλη Stx-CLP Pesticides της Restek 30m, 0,32 mm, df=0,5mm και των οργανοφωσφορικών φυτοφαρµάκων και τριαζινών σε στήλη Rtx-OPP Pesticides της Restek 30m, 0,32 mm, df=0,5mm και µε ανιχνευτή αζώτου φωσφόρου (NPD) σε θερµοκρασία 320 o C. Πραγµατοποιήθηκαν 10 δειγµατοληψίες νερού συνολικά το χρονικό διάστηµα από τις αρχές του 2004 και εξετάστηκαν τα παρακάτω φυτοφάρµακα από τις δύο κατηγορίες (Πίνακες 1 και 2). Στο διάστηµα αυτό δεν ανιχνεύθηκαν ικανές ποσότητες φυτοφαρµάκων για ποσοτικοποίησή τους.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΟΡΓΑΝΟΧΛΩΡΙΩΜΕΝΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ 1 HCCP 17 Heptachlor epoxide 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Etridiazole Hexachlorbenzene HCH-alpha Propachlor HCH-gamma (Lindane) HCH-beta Trifluralin HCH-delta Metribuzin Heptachlor Aldrin Chlorothalonil Alachlor Metolachlor DCPA 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Chlordane-gamma Cyanazine 4,4-DDE Endosulfan I Chlordane-alpha Dieldrin Endrin 4,4-DDD Chlorobenzilate Endosulfan II 4,4-DDT Endrin aldehyde Methoxychlor Endosulfan sulfate cis/trans Permethrin ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΩΡΙΚΑ -ΤΡΙΑΖΙΝΕΣ 1 Dichlorvos (DDVP) 16 Chorpyrifos 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Mevinphos Demeton-O Ethoprop Phorate TEPP Simazine Diazinon Atrazine Naled Demeton-S Sulfotepp Disulfoton Ronnel Merphos 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Fenthion Parathion, methyl Dimethoate Trichloronate Malathion Tokuthion Stirofos Parathion Bolstar Ethion Fensulfothion Azinphos-methyl EPN Coumaphos
iii) ΠΟΛΥΚΥΚΛΙΚΟΙ ΑΡΩΜΑΤΙΚΟΙ Υ ΡΟΓΑΝΘΡΑΚΕΣ H ανάλυση των πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων έγινε µε εκχύλιση στερεάς φάσης µε δίσκο(solid phase extraction). Ο προσδιορισµός των πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων έγινε µε υγρήχρωµατογραφία υψηλής πίεσης (HPLC) της Dionex και ανιχνευτή υπεριώδους (UV). Σε σύνολο 10 δειγµατοληψιών προέκυψαν τα παρακάτω αποτελέσµατα: Πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες * Συγκέντρωση, µg/l Όριο ανίχν. µεθόδου, µg/l Παραµετρική τιµή, µg/l 1.Βενζο(α)πυρένιο µ.α. 0,005 0,010µg/l 2.Βενζο(β)φθουορανθένιο Σύνολο 3.Βενζο(λ)φθουορανθένιο µ.α. 0,036 2,3,4,5= 4.Βενζο(η,θ,ι)περυλένιο 0,100µg/l 5.Ινδενο(1,2,3-γ,δ)πυρένιο *H στήλη ήταν LC-PAH 5µm, 25cm x 4,6mm ID µε ενσωµατωµένη Trident προστήλη. Το πρόγραµµα ροής των διαλυτών ήταν ακετονιτρίλιο/νερό (35/65) ισοκρατικά για 2 min και µε γραµµική µεταβολή έως 100% ακετονιτρίλιο για 22 min µε ροή2ml/min και εισαγωγή δείγµατος 50µl.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σε όλη τη διάρκεια της αποδοτικής λειτουργίας του διυλιστηρίου (η οποία ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2003) ικανοποιούνται πλήρως οι απαιτήσεις της παραγωγής πόσιµου νερού, όσον αφορά στην απόδοση, στην ποσότητα του παραγόµενου νερού και στην ποιότητά του. Συγκεκριµένα, οι τιµές όλων των οργανικών ενώσεων που αναλύθηκαν βρέθηκαν πολύ χαµηλότερες από τις προβλεπόµενες παραµετρικές τιµές της ισχύουσας Υγειονοµικής ιάταξης (Υ2/2600/2001) για το πόσιµο νερόή µη ανιχνεύσιµες. Επίσης εκτελέστηκαν αναλύσεις για παράσιτα, όπως κρυπτοσπορίδιο και γιάρδια, οι οποίες δεν κατέδειξαν κανένα θετικό δείγµα σε παράσιτα. εδοµένων των αποτελεσµάτων αυτών, η χλωρίωση του νερού πριν αυτό δοθεί στην κατανάλωση, κρίνεται ως µια αποτελεσµατική και απόλυτα ικανοποιητική µέθοδος απολύµανσης, χωρίς ανεπιθύµητα παραπροϊόντα χλωρίωσης. KEYWORDS: Aλιάκµονας, διυλιστηρίου, πόσιµο νερό, κλίνες ενεργού άνθρακα, οζόνωση, τριαλογονοµεθάνια, φυτοφάρµακα, πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδογονάνθρακες