ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Τετάρτη, 25 Απριλίου 2007 «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΑΘΜΟΥ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΚΙΒΩΤΙΩΝ Σ.ΕΜΠΟ Ο.Λ.Π.» Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Α. ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΚΙΒΩΤΙΩΝ Ο.Λ.Π. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Η περίπτωση του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων [Σ.ΕΜΠΟ] του ΟΛΠ αποτελεί ένα ενδεικτικό παράδειγμα του πως μπορεί να μεταμορφωθεί μια δημοσίου χαρακτήρα δραστηριότητα με οριακές αποδόσεις και αμφίβολο μέλλον λόγω του τρόπου λήψης αποφάσεων σε ένα διεθνές κέντρο διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων. Εισαγωγή Το Σ.ΕΜΠΟ είναι ένα κέντρο εσόδων δραστηριότητα του ΟΛΠ όπου συμβάλει κατά 75% στο κύκλο εργασιών του ΟΛΠ και κατά 50% στα αποτελέσματα προ φόρων τόκων και αποσβέσεων. Η δυναμικότητα του Σ.ΕΜΠΟ σήμερα είναι περίπου 1,5 εκ TEU και έχει γίνει πρόγραμμα επενδύσεων της τάξης των 400εκ σε χρονικό ορίζοντα περίπου 8ετίας και με τελικό στόχο την διακίνηση μέχρι 4,5εκ TEU ετησίως. Ο ΟΛΠ για την υλοποίηση του όποιου επενδυτικού προγράμματος ακολουθεί διαδικασίες δημοσίων διεθνών διαγωνισμών, που αν πρόσκαιρα υποθέσουμε ότι έχουν επιλυθεί όλες οι άλλες παράμετροι υλοποίησης της επένδυσης [χρηματοδότηση, άδειες, μελέτες, διαχείριση κλπ], ο εκτιμώμενος χρόνος υλοποίησης της επένδυσης είναι περίπου η 8ετία όπου σε αυτό το διάστημα η διεθνής ζήτηση θα έχει εξυπηρετηθεί από άλλα ανταγωνιστικά λιμάνια της Αν.Μεσογείου και θα διακινδυνεύει τόσο η υφιστάμενη λειτουργία όσο και η βιωσιμότητα πλέον της νέας επένδυσης. Τα στοιχεία κόστους λειτουργίας του Σ.ΕΜΠΟ είναι έως και 40% προσαυξημένα των ανταγωνιστικών λιμένων και η αξιοποίηση του προσκρούει, θέλουμε να ελπίζουμε πρόσκαιρα, στα βραχυχρόνια ικανοποιούμενα συμφέροντα μικρών [αναλογικά] ομάδων ενδιαφέροντος του Σ.ΕΜΠΟ. Η προτεινόμενη λύση Ο ΟΛΠ αφενός δεν μπορεί να αντλήσει το ύψος των απαιτούμενων κεφαλαίων για την υλοποίηση της επένδυσης των 400εκ που κρίνεται ως επένδυση αναγκαία για τη διατήρηση και επαύξηση της σημασίας του Πειραιά ως βασικού λιμένα εξυπηρέτησης της ζήτησης εμπορευματοκιβωτίων και αφετέρου με τον τρόπο
όπου σήμερα λειτουργεί θα έθετε σε ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο τη συνολική βιωσιμότητά του. Προτείνεται η διενέργεια διεθνούς διαγωνισμού, άμεσα, προκειμένου να επιλεγεί Ανάδοχος Παραχωρισιούχος που θα αναλάβει το σύνολο της επένδυσης έναντι σταθερού και μεταβλητού εισοδήματος για τον ΟΛΠ. Σε αυτή την περίπτωση και βάσει των μεγεθών που έχουν αναλυθεί σε σχετική μελέτη που εκπονήθηκε πρόσφατα για λογαριασμό του ΟΛΠ από το ΚΕΠΠ [Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου Πειραιά] τα ακόλουθα άμεσα και μακροχρόνια οφέλη θα προκύψουν τόσο για τον ΟΛΠ, όσο και για τον βασικό του μέτοχο [Ελ.Δημόσιο] όσο και για τους τοπικούς φορείς και τους εργαζόμενους: 1. Ο ΟΛΠ δεν θα αναλάβει κανένα κόστος και κίνδυνο χρηματοδότησης. 2. Ο Παραχωρισιούχος θα είναι υπεύθυνος να διασφαλίσει την αναγκαία πελατεία για την κερδοφόρα λειτουργία της επένδυσής του. 3. Ο Παραχωρισιούχος υπολογίζεται ότι θα μπορέσει να υλοποιήσει το σύνολο της επένδυσης στο ήμισυ του χρόνου που θα ήθελε ο ΟΛΠ. 4. Λόγω εφαρμογής σύγχρονων μεθόδων διοίκησης και με σκοπό να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά του θα έχει χαμηλό κόστος λειτουργίας και θα αξιοποιήσει το σύνολο των απασχολούμενων συντελεστών παραγωγής στο μέγιστο της απόδοσής τους μακροχρόνια. 5. Ο ΟΛΠ θα εισπράττει ετησίως μια καθαρή ταμειακή ροή κατ ελάχιστον 60εκ και με δυνατότητα να ξεπεράσει τα 100εκ όταν με τα σημερινά δεδομένα τα ως άνω ποσά αποτελούν μικτά αποτελέσματα 5ετίας με ευοίωνες προοπτικές. 6. Για τους μετόχους του ΟΛΠ επίσης, η αναμενόμενη κεφαλαιοποίηση με πολλαπλασιαστή 13 σε περίπου 1,5δις ή τρείς φορές πάνω από την σημερινή κεφαλαιοποίηση. 7. Οι εργαζόμενοι θα διασφαλίσουν σημαντικά οφέλη μακροχρόνια λόγω της πραγματικής οικονομικής ευημερίας του ΟΛΠ ενόσω θα λογικευτούν οι ενίοτε εξωπραγματικές απαιτήσεις καθώς και οι τοπικοί φορείς θα αποσπάσουν σημαντικά άμεσα και έμμεσα οφέλη από την δημιουργούμενη πολλαπλασιαστική ανάπτυξη της περιοχής τους. Συμπέρασμα Δεν έχουμε τη πολυτέλεια του χρόνου και του συμβιβασμού για την εξυπηρέτηση ολίγων ή την αναβολή αποφάσεων που θα διασφαλίσουν το ρόλο της χώρας μας στη περιοχή και ειδικότερα των λιμένων μας ως πόλου ανάπτυξης και υποστήριξης βασικών οικονομικών δραστηριοτήτων. Το παράδειγμα Σ.ΕΜΠΟ και ευρύτερα η διαχείριση του ΟΛΠ λόγω του ειδικού βάρους του πρώτου λιμανιού της χώρας μπορεί να αποτελέσει ένα λαμπρό παράδειγμα που θα ακολουθήσουν και τα άλλα λιμάνια της χώρας. Είναι πιθανά αναγκαίο να πληροφορηθεί ο Έλληνας ψηφοφόρος, ο Έλληνας Πολίτης, ο Έλληνας επιχειρηματίας για τα βασικά διλλήματα και επιλογές που διήλθαμε στη παρούσα μονογραφή. Οι καθ ύλην αρμόδιοι πολιτικοί παράγοντες της χώρας μας έχουν αποδείξει ότι μπορούν να κάνουν σωστές επιλογές ανεξάρτητα των μοχλών πίεσης και των εκβιασμών που υφίστανται με υψηλό πολιτικό κόστος.
Β. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εισαγωγή Η Ελληνική Επικράτεια λόγω της γεωφυσικής της διαμόρφωσης στηρίζεται για την ελεύθερη διακίνηση πολιτών, εμπορευμάτων και κάθε φύσης οχημάτων και εξοπλισμού στην ύπαρξη των λιμένων της που σήμερα απαριθμούν δώδεκα λιμένες. Η διαβάθμιση της σημασίας κάθε λιμένα κυμαίνεται σε εθνικό επίπεδο βάσει του όγκου επιβατών, οχημάτων και εμπορευμάτων που διακινεί εντός της χώρας και διεθνώς. Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδος, η διάρθρωση του εμπορικού ισοζυγίου, οι μακροοικονομικοί δείκτες της ελληνικής οικονομίας, η ανάγκη ύπαρξης σύγχρονων έργων υποδομής που πληρούν τις ισχύουσες διεθνείς προδιαγραφές και κανόνες διαμορφώνουν το πλαίσιο ανάπτυξης των λιμένων στη χώρα μας πέραν από τις όποιες αξιώσεις και συμφέροντα των επιμέρους κοινωνικών ομάδων που λειτουργούν στη χώρα μας. Θέτοντας στόχους. Ένας από τους βασικούς άξονες κριτήρια διαβάθμισης των χωρών [βάσει του OΟΣΑ] είναι η ύπαρξη και λειτουργία έργων υποδομής που εξυπηρετούν με ασφάλεια και βάσει διεθνών προδιαγραφών τη διακίνηση πολιτών και αγαθών. Στην Ελλάδα η λειτουργία των λιμένων διενεργείται από δημόσιου χαρακτήρα φορείς με ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων δημοσίου τομέα. Σε επίπεδο «πολίτη χρήστη» των λιμένων ο βασικός στόχος είναι η ασφαλής, ταχεία και με άνεση, εγκαταστάσεων αντιστοίχου επιπέδου που συναντά κανείς στα αεροδρόμια της χώρας, διακίνηση. Σε επίπεδο «επιχειρήσεων επαγγελματιών» κάθε μορφής που διακινούν τα εμπορεύματά τους μέσω των λιμένων ο βασικός στόχος είναι η ύπαρξη υποδομών για την εύρυθμη, έγκυρη και οικονομική συνολικά διακίνηση εμπορευμάτων σε συνδυασμό με τις χερσαίες μεταφορές που συνδέουν τα λιμάνια της χώρας. Σε επίπεδο «τοπικής αυτοδιοίκησης» επιδίωξη είναι η χρήση των λιμένων ως πόλο ανάπτυξής τους και η δημιουργία πηγών εσόδων χωρίς να παρακωλύεται η εύρυθμη λειτουργία των άλλων δραστηριοτήτων της περιοχής. Σε επίπεδο «κεντρικής κυβέρνησης» η διαχείριση των λιμένων αποτελεί εθνική στρατηγική για την αξιοποίηση της γεωπολιτικής θέσης της χώρας, την προσέλκυση διεθνών κεφαλαίων και την δημιουργία θέσεων εργασίας που όλα μαζί συμβάλουν στην οικονομική μεγέθυνση των τοπικών κοινωνιών και της χώρας εν συνόλω. Μέσα υλοποίησης των στόχων στη πολιτική διαχείρισης των λιμένων Η χρηματοδότηση, η διαχείριση, η διασφάλιση προσέλκυσης πελατείας και η μεταφορά τεχνογνωσίας για την ασφαλή και απρόσκοπτη λειτουργία των λιμένων είναι το τετράπτυχο των απαιτούμενων μέσων υλοποίησης των στόχων που
αφορούν την έγκαιρη, έγκυρη και οικονομικά προσοδοφόρα διαχείριση των λιμένων. Στο σταυροδρόμι του 21 ου αιώνα οι πολίτες μας και αντ αυτών η Πολιτεία μέσω των αρμοδίων θεσμοθετημένων οργάνων της θα πρέπει να επιλέξει τη μετατροπή του Κράτους παραγωγού σε μηχανισμό ελέγχου και εποπτείας των φορέων διαχείρισης των λιμένων όπου θα λειτουργούν με βάση συνθήκες ανταγωνισμού, ως άλλωστε επιβάλει η ΕΕ, και θα αριστοποιούν τη σχέση οφέλους κόστους των προσφερομένων υπηρεσιών. Για τις επιλογές διαμόρφωσης του τετράπτυχου [χρηματοδότηση, διαχείριση, διασφάλιση προσέλκυσης πελατείας και μεταφορά τεχνογνωσίας] θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα ακόλουθα: 1. Η Ελλάδα για να διασφαλίσει σημαντικό μερίδιο της Ευρωπαϊκής και Διεθνούς τουριστικής κίνησης καθώς και για να αποτελέσει κόμβο των διαμετακομιστικών μεταφορών της Ανατολικής Μεσογείου χρειάζεται άμεσα να βελτιώσει τις υποδομές των λιμενικών της εγκαταστάσεων σε επίπεδο δυναμικότητας και ποιότητας προσφερομένων υπηρεσιών. Οι ανταγωνιστικές χώρες ήδη έχουν πάρει θέση και υλοποιούν σημαντικά επενδυτικά προγράμματα των λιμένων των και σε λίγα χρόνια αν δεν ληφθούν αντίστοιχες στρατηγικές αποφάσεις θα είμεθα ουραγοί με σημαντικά αρνητικά αποτελέσματα για νευραλγικούς τομείς της οικονομίας μας όπου υποστηρίζονται από τις επιμέρους λιμενικές εγκαταστάσεις. 2. Η στρατηγική της αύξησης της δυναμικότητας των λιμένων και της βελτίωσης των παρεχομένων υπηρεσιών σε επίπεδο χρόνου και ποιότητας προϋποθέτει την επένδυση σημαντικών κεφαλαίων που οι επιλογές μας είναι είτε να δεχθούμε την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού και την ένταξη των απαιτουμένων έργων στο πρόγραμμα των δημοσίων επενδύσεων, άρα και την αποδοχή των Ελλήνων φορολογουμένων να δεχθούν την αντίστοιχη επιβάρυνσή τους, είτε την επιλογή της σύμπραξης του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Στην τελευταία εναλλακτική, όπου επιτυχή παραδείγματα σε αντίστοιχα σημαντικά έργα υποδομής έχουμε και στη χώρα μας, το κόστος των επενδύσεων αναλαμβάνεται από τον/τους ιδιώτες επενδυτές με σημαντικά πλεονεκτήματα που κατά σειρά προτεραιότητας είναι: a. Σύντμηση χρόνου υλοποίησης των έργων, λόγω μη εφαρμογής των διαδικασιών προκήρυξης δημοσίων έργων, b. Ελαχιστοποίηση κόστους επένδυσης c. Ανάληψη επενδυτικού κινδύνου από τον ιδιώτη επενδυτή παραχωρισιούχο και εξ αυτού του λόγου ορθολογικοποίηση επενδυτικού κόστους, συντήρησης εγκαταστάσεων και ανταγωνιστικότητας στην εφαρμοζόμενη τιμολογιακή πολιτική d. Διασφάλιση εισοδήματος για το Ελ.Δημόσιο πολλαπλασίου τελικού οφέλους με συνδυασμό αποζημίωσης που αφορά σταθερή προβλεπόμενη αποζημίωση και ποσοστιαία βάσει αποτελεσμάτων, e. Διασφάλιση προσέλκυσης έμπειρων διαχειριστών λιμένων που με τη σειρά τους αφενός θα μεταφέρουν την απαιτούμενη τεχνογνωσία αλλά και θα διασφαλίσουν την απαιτουμένη ζήτηση από διεθνείς χρήστες λιμένων που θα εντάξουν πλέον τους Ελληνικούς λιμένες στα δρομολόγιά τους. 3. Η μέχρι σήμερα εμπειρία από τη διαχείριση των λιμένων, από δημοσίου συμφέροντος φορείς και επιλογής διαχειριστών με δημόσια κριτήρια, δεν μπορεί μάλλον να κριθεί ως υποδειγματική. Οι λόγοι είναι απλοί και είναι συνάρτηση του πολιτικού κόστους στη λήψη αποφάσεων που θίγουν κεκτημένα συμφέροντα μικρών ομάδων συμφερόντων [εργαζομένων,
τοπικών κοινωνιών, κλπ] και που στο τέλος εγκλωβίζουν τη διοίκηση των λιμένων στη λήψη «ανώδυνων» αποφάσεων. Η επιλογή μας ως κοινωνία πρέπει να είναι σαφής. Είτε επιλέγουμε μια βραχύβια ανώδυνη συντήρηση της υφιστάμενης κατάστασης που διασφαλίζονται τα συμφέροντα ολίγων έναντι του συνόλου, με επίγνωση όμως της επιβάρυνσης και περιθωριοποίησης της ανάπτυξης της χώρας είτε επιλέγουμε την αναβάθμιση των λιμένων μας όπου οι διαχείριση θα έχει ως μοναδικό σκοπό της εξυπηρέτηση του Πολίτη και την ορθολογικοποίηση των αποφάσεων. Η μέχρι σήμερα πορεία καταδεικνύει ότι η ενημέρωση του Πολίτη είναι πλημμελής και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης γίνεται μάλλον από τα ΜΜΕ που εξυπηρετούν στόχους υψηλής αναγνωσιμότητας και ακροαματικότητας. 4. Πολυετείς στόχοι όπως μείωση του ελλείμματος, μείωση της ανεργίας, αύξηση των ξένων επενδύσεων, διασφάλιση μεριδίου της διεθνούς αγοράς σε ανταγωνιστικούς για τη χώρα μας κλάδους της οικονομίας δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς τη λήψη επωφελών για το σύνολο των Πολιτών [συμπεριλαμβανομένων και αυτών που σήμερα τυχόν αντιδρούν αλλά που δεν μπορούν να αναγνωρίσουν το μακροχρόνιο όφελος ακόμα και των ιδίων] αποφάσεων με μακροχρόνιο ορίζοντα και στρατηγική. Τι και πως μπορούμε να επιτύχουμε με την εφαρμογή αποφάσεων που αφορούν τη διαχείριση των λιμένων της χώρας και δεν επηρεάζονται από βραχυχρόνιες συγκυριακές και συντεχνιακές πιέσεις. 1. Τη δημιουργία σύγχρονων λιμενικών εγκαταστάσεων για τη διακίνηση επιβατών και ΙΧ αυτοκινήτων μοτοσικλετών που θα διασφαλίζουν άνεση, ασφάλεια και αξιοπιστία. Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή για τα εκατομμύρια των Ελλήνων και ξένων που διακινούνται μέσω των ελληνικών λιμένων και η επιβάρυνση μέσω σύμβασης παραχώρησης ΣΔΙΤ, λόγω του όγκου των διακινουμένων θα είναι αμελητέα για τους χρήστες και επωφελείς οικονομικά για τους Οργανισμούς Διαχείρισης των Λιμένων. 2. Τη δημιουργία αναβαθμισμένων λιμενικών εγκαταστάσεων για την προσέλκυση και εξυπηρέτηση των κρουαζιεροπλοίων τα οποία διακινούν μεγάλο πλήθος ξένων και Ελλήνων επιβατών με σημαντικά οφέλη για την οικονομία εφόσον οι κατάλληλες υποδομές αναπτυχθούν. 3. Την αξιοποίηση της ακινήτου περιουσίας των Λιμένων και τη δημιουργία εγκαταστάσεων εμπορικών εκμεταλλεύσεων που θα διευκολύνουν τόσο τους διακινούμενους επιβάτες όσο και τους κατοίκους της κάθε περιοχής αναβαθμίζοντας το χώρο των λιμένων και δημιουργώντας πηγές εσόδων για τους Οργανισμούς Διαχείρισης των Λιμένων. Η προσφορότερη μορφή αξιοποίησης βάσει της διεθνούς εμπειρίας είναι αυτή των ΣΔΙΤ. 4. Τη δημιουργία ειδικού σκοπού σταθμών που θα εξυπηρετούν τη φύλαξη και διακίνηση χύδην ή/και τυποποιημένων εμπορευμάτων με υψηλή προστιθέμενη αξία και που θα συμβάλουν στη σωστή αποθήκευση, πιστοποίηση, χρηματοδότηση βάσει αποθετηρίων τίτλων και διακίνηση των εν λόγω εμπορευμάτων εντός της χώρας και διεθνώς. 5. Τη δημιουργία σύγχρονων σταθμών εμπορευματοκιβωτίων που θα καταστήσουν τη χώρα διαμετακομιστικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου με διακίνηση άνω των 5εκ TEU ετησίως και την αποκόμιση πολλαπλασίων ωφελειών για την Ελληνική Οικονομία.