ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΕ' ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΕ' ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ Τ Μ Η Μ Α Π Ε Ρ Ι Φ Ε Ρ Ε Ι Α Κ Η Σ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η Σ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: «Η πολιτιστική δράση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης : ιερεύνηση της συµβολής των πρωτοβάθµιων Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Μελέτη περιπτώσεων» Επιβλέπων/ουσα: κ. Μαίρη Μαυρίκου Σπουδαστής/στρια: Τατιανή Σφελινιώτη ΑΘΗΝΑ 2004 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνηθεί η πολιτιστική δράση της πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης ( Τ.Α.) στην προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Κατόπιν παραθέσεως του διεθνούς και του εθνικού θεσµικού πλαισίου για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς, διαφαίνεται ότι η έννοιά της έχει εµπλουτισθεί, για να περιλάβει το σύνολο των πολιτιστικών αγαθών, κινητών και ακίνητων, υλικών και άυλων, που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια και έχουν µνηµειακή αξία.. Η διευρυµένη αυτή ερµηνεία φανερώνει πως πλέον η πολιτιστική κληρονοµιά εξελίσσεται σε µία σύνθετη έννοια, που δεν πρέπει να αντιµετωπίζεται ως απολίθωµα του παρελθόντος, αλλά ως µέρος της ζώσας πραγµατικότητας. Η ευθύνη για την προστασία της βαρύνει όχι µόνο το κράτος, αλλά και τους φορείς της Τ.Α., οι οποίοι µε αυτόν συµβάλλουν στην προσπάθεια για πολιτιστική αποκέντρωση, για αυτό και συναντούν σε πολλές περιπτώσεις τη συµπαράσταση του κράτους. Όσον αφορά στην προστασία και προβολή της τοπικής πολιτιστικής κληρονοµιάς, οι πρωτοβάθµιοι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) νοµιµοποιούνται να συστήνουν νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου, όπως µουσεία, πινακοθήκες, βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα, να συστήνουν δηµοτικές επιχειρήσεις πολιτιστικής ανάπτυξης, να διοργανώνουν εκδηλώσεις µε στόχο την αναβίωση παλαιών ηθών και εθίµων, να υιοθετούν πολιτικές διάσωσης και επανένταξης παραδοσιακών οικιστικών συνόλων στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι και να συνάπτουν προγραµµατικές συµβάσεις µε την Κεντρική ιοίκηση. Παρόλο που κάποια µέτρα που εφαρµόστηκαν είχαν, συχνά, αποσπασµατικό χαρακτήρα, εντούτοις ενθάρρυναν σε µεγάλο βαθµό τους πρωτοβάθµιους Ο.Τ.Α. να ενεργοποιηθούν στον πολιτιστικό τοµέα. Ωστόσο, είναι γεγονός πως η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως φορέας πολιτιστικής δράσης δεν εξαντλεί τις θεσµικές δυνατότητές της, λόγω των προβληµάτων και των ανεπαρκειών που αντιµετωπίζει σε αυτόν τον τοµέα, όπως οικονοµικών, στελέχωσης των υπηρεσιών, εξειδίκευσης του προσωπικού και δυνατότητας προγραµµατισµού. 2

Φυσικά υπάρχουν και Ο.Τ.Α., που έχουν να παρουσιάσουν ολοκληρωµένα προγράµµατα τοπικής πολιτιστικής πολιτικής ως αποτέλεσµα µακροχρόνιου σχεδιασµού και σωστά οργανωµένης εκτέλεσης. Στην περίπτωσή τους, το πολιτιστικό τους ενδιαφέρον δεν εξαντλείται σε σποραδικές και εφήµερες εκδηλώσεις, αλλά αποδεικνύουν πως οι πρωτοβουλίες τους αποβλέπουν στην οργάνωση και λειτουργία θεσµών µε πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στην τοπική πολιτιστική ανάπτυξη. Οι προτάσεις που διατυπώνονται στο τέλος του παρόντος ευελπιστούν να συµβάλλουν στη γενίκευσης της ανωτέρω κατάστασης. Ως προς την ακολουθηθείσα µεθοδολογία προς σύνταξη της παρούσης, αξιοποιήθηκαν βιβλιογραφικές αναφορές, διερευνήθηκαν δικτυακοί τόποι, µελετήθηκαν συµβατικά κείµενα και συστάσεις διεθνών οργανισµών σχετικά µε την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς και αναζητήθηκε η βασική σχετική εθνική νοµοθεσία. Επίσης, πραγµατοποιήθηκαν επαφές µε τις δηµοτικές αρχές που αποτέλεσαν περιπτώσεις µελέτης της παρούσας εργασίας. Προκειµένου να σκιαγραφηθεί ένα όσο το δυνατόν πιο αντικειµενικό πλαίσιο της σύγχρονης πολιτιστικής δράσης των πρωτοβάθµιων Ο.Τ.Α. αξιοποιήθηκαν συζητήσειςσυνεντεύξεις µε στελέχη που καθ οιονδήποτε τρόπο εµπλέκονται στην άσκηση πολιτιστικής πολιτικής από την Τ.Α., ώστε να αποδοθεί µία ενδεικτική εικόνα της υφιστάµενης κατάστασης και των προβληµάτων που προκύπτουν, µέσα από µία επιλεκτική παράθεση εµπειριών και κριτικών ορισµένων ατόµων που εµπλέκονται σε αυτή. 3

ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ πολιτισµός συστάσεις πολιτιστική κληρονοµιά πρόγραµµα Πολιτισµός 2000 παράδοση αρχαιολογικός νόµος 3028/2002 λαϊκός πολιτισµός Υπουργείο Πολιτισµού πολιτιστική δράση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ταµείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων πολιτιστική πολιτική δηµοτικά µουσεία τοπική ανάπτυξη δηµοτικές βιβλιοθήκες πολιτιστική ανάπτυξη δηµοτικοί κινηµατογράφοι πολιτιστική αποκέντρωση πολιτιστικά κέντρα αρχιτεκτονική κληρονοµιά Προγραµµατικές Συµβάσεις προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς δηµοτικές επιχειρήσεις πολιτιστικής ανάπτυξης Ουνέσκο παραδοσιακοί οικισµοί Συµβούλιο της Ευρώπης αναβίωση εθίµων διεθνείς συµβάσεις 4

SUMMARY The purpose of this paper is to examine the cultural activity of the Local Self - Government of the first grade for the protection of the cultural heritage. After presenting the international and national legal framework as far as the protection of the cultural heritage is concerned, it appears that its meaning has been enriched in order to include all the cultural goods, moveable and immoveable, material and immaterial, which exist in the Greek State and have monumental value. This interpretation shows that the meaning of the cultural heritage becomes complex and that it should not be treated as a past element but as part of the living reality. Responsible for its protection is not only the State but also the local authorities, which contribute by this way to cultural decentralization. As far as the protection and promotion of the local cultural heritage is concerned, the local authorities are justified to establish museums, galleries, libraries, cultural centers and local enterprises for cultural development, to organize events in order to revive old customs, to cater for the protection and re incorporation of traditional settlements and to sign programme conventions with the Central Government. The general conclusion is that, although some measures are fragmentary and temporary, the local authorities are encouraged to take an energetic part in cultural life. But, unfortunately, the fact is that the Local Self Government does not take full advantage of the legal framework, because of the problems and the deficiencies that local authorities come across and that concern money, staff, training and organizing. Of course, some local authorities can present complete programmes of local cultural policy as results of longstanding planning and carefully organized materialization. In these cases they don` t organize sporadic and short lived events, but they prove that they invest in institutions which affect in a positive way the cultural development. The propositions at the end of the present paper wish to contribute to the generalization of the above-described situation. As far as the methodology of this paper is concerned, there has been a research in related bibliography and web-sites. Also, international organizations conventions and recommendations have been studied, while all the related national legislation has 5

been gathered. Finally, this project, by using interviews - conversations with executives involved some how in the cultural activity of the local authorities, is not trying to make an empirical research, but is trying to give an indicative picture of the current situation as well as the real framework and dimensions of the cultural policy followed by the Local Self Government in Greece. KEY - WORDS culture, recommendations, cultural heritage programme Culture 2000 tradition archeological law 3028/2002 folklore Cultural Ministry cultural activity of the Local Self Government Archeological Resources and Expropriations Fund cultural policy local museums local development local libraries cultural development local cinemas cultural decentralization cultural centers architectural heritage Programme Conventions protection of the cultural heritage local enterprises for cultural development Unesco traditional settlements Council of Europe old customs revival international conventions 6

Συντοµογραφίες Τ.Α. : Τοπική Αυτοδιοίκηση Ο.Τ.Α. : Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Υ.Π.Π.Ο. : Υπουργείο Πολιτισµού Τ.Α.Π.Α. : Ταµείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. : Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων Π.Σ. : Προγραµµατικές Συµβάσεις.Κ.Κ. : ηµοτικός και Κοινοτικός Κώδικας Ε.Ε.Τ.Α.Α. : Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Κ.Ε..Κ.Ε. : Κεντρική Ένωση ήµων και Κοινοτήτων Ελλάδος Τ.Ε..Κ.Ν.Α. : Τοπική Ένωση ήµων και Κοινοτήτων Νοµού Αττικής Π.. : Προεδρικό ιάταγµα Ν. : Νόµος ΦΕΚ : Φύλλο Εφηµερίδος της Κυβερνήσεως Α.Σ.Ε.Π. : Ανώτατο Συµβούλιο Επιλογής Προσωπικού Η.ΠΕ.ΘΕ. : ηµοτικό Περιφερειακό Θέατρο Ε.Κ.Κ.Ε. : Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών ΚΕΠΕ : Κέντρο Προγραµµατισµού και Οικονοµικών Ερευνών Π.Π. : Παλιά Πόλη /νση : ιεύθυνση Κ.Π.Σ. : Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Μ.Ο.Π. : Μεσογειακά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα Τ.Ε.Ε. : Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδος Ε.Ο.Τ. : Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού Π.Ε.Π. : Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Κ.Α.Μ. : Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου Η.Π.Ε.ΚΑ. : ηµοτική Πολιτιστική Επιχείρηση Καστοριάς ΚΕ.ΒΥ.Τ. : Κέντρο Βυζαντινών Τεχνών Ε.Π..Π. : Εθνικό Πολιτιστικό ίκτυο Πόλεων παρ. : παράγραφος περ. : περιοδικό ηλ. διεύθ. : ηλεκτρονική διεύθυνση τ. : τεύχος 7

Περιεχόµενα Εισαγωγή Η πρόταξη της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας στην πρόκληση της παγκοσµιοποίησης... Σκοπός της εργασίας και µεθοδολογία.. Κεφάλαιο Πρώτο : Το θεσµικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς 1.1 Εννοιολογική αποσαφήνιση.. 1.2 Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς στο διεθνές περιβάλλον 1.3 Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.. 1.3.1 ράσεις του Συµβουλίου της Ευρώπης 1.3.2 ράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1.3.2.1 Το πρόγραµµα «Πολιτισµός 2000»... 1.4 Το εθνικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς 1.4.1 Λόγοι της κρατικής παρέµβασης στην προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς 1.4.2 Συνταγµατική κατοχύρωση της προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς.. 1.4.3 Βασικοί νόµοι για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς.. Κεφάλαιο εύτερο : Πολιτιστική πολιτική και πρωτοβάθµια Τοπική Αυτοδιοίκηση 2.1 Πολιτιστική πολιτική : ορισµός, σκοποί και µέσα 2.2 Η πρωτοβάθµια Τοπική Αυτοδιοίκηση ως φορέας άσκησης πολιτιστικής πολιτικής. 2.3 Μέσα για την άσκηση πολιτιστικής πολιτικής. 2.4 Τοµείς πολιτιστικής δράσης της πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης 2.5 Οικονοµικές παράµετροι. Ο θεσµός των Προγραµµατικών Συµβάσεων 8

Κεφάλαιο Τρίτο : ράσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την προστασία και προβολή της πολιτιστικής κληρονοµιάς 3.1 Η παιδευτική αξία της πολιτιστικής κληρονοµιάς 3.2 Σύσταση ηµοτικών Επιχειρήσεων Πολιτιστικής Ανάπτυξης ( ΕΠΑ). 3.3 Σύσταση Νοµικών Προσώπων ηµοσίου ικαίου 3.3.1 Μουσεία... 3.3.2 Πινακοθήκες. 3.3.3 Βιβλιοθήκες.. 3.3.4 Πολιτιστικά (Πνευµατικά) Κέντρα.. 3.4 Αναβίωση ηθών και εθίµων, δρώµενα, φεστιβαλικές εκδηλώσεις. 3.5 Παρεµβάσεις συντήρησης και αποκατάστασης παραδοσιακών οικισµών και κτιρίων Κεφάλαιο Τέταρτο : Οι Προγραµµατικές Συµβάσεις του ήµου Ροδίων, του ήµου Ηρακλείου και του ήµου Χανίων 4.1 Η περίπτωση του ήµου Ροδίων 4.2 Η περίπτωση του ήµου Ηρακλείου.. 4.3 Η περίπτωση του ήµου Χανίων Κεφάλαιο Πέµπτο : Μελέτη περίπτωσης : η πολιτιστική δράση του ήµου Καστοριάς 5.1 Η ταυτότητα της ευρύτερης περιοχής 5.1.1 Γενική θεώρηση της γεωπολιτικής κατάστασης. 5.1.2 Ιστορική αναδροµή. 5.2 Οι πολιτιστικές δράσεις του ήµου Καστοριάς 5.2.1 Αποτύπωση του πολιτιστικού πλούτου της ευρύτερης περιοχής 5.2.2 Η Προγραµµατική Σύµβαση του ήµου Καστοριάς... 5.2.3 Η ηµοτική Πολιτιστική Επιχείρηση Καστοριάς ( ΗΠΕΚΑ) 5.2.4 Τα µουσεία της πόλης της Καστοριάς. 9

5.2.5 Αναβίωση εθίµων : τα καστοριανά Ραγκουτσάρια.. 5.2.6 Η περίπτωση του λιµναίου οικισµού του ισπηλιού... 5.3 Συµπερασµατικές διατυπώσεις... Κεφάλαιο Έκτο : Συµπερασµατικές παρατηρήσεις 6.1 Υφιστάµενη κατάσταση... 6.2 Η πρόκληση του µέλλοντος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πηγές Βιβλιογραφία Χρήσιµοι διαδικτυακοί τόποι. Παραρτήµατα. 10

Εισαγωγή Η πρόταξη της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας στην πρόκληση της παγκοσµιοποίησης Με την έννοια της παγκοσµιοποίησης έχει καθιερωθεί να αποδίδεται η τάση ισοπέδωσης των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και οργάνωσης του κόσµου ως ενιαίου. Αυτή η αντίληψη ευσταθεί εν µέρει, καθώς, ενώ η παγκοσµιοποίηση, ιδωµένη από την οικονοµική της διάσταση, προωθεί µία ενιαία αγορά, σε επίπεδο πολιτισµού δεν αντιµάχεται την πολιτισµική πολυµορφία. 1 Αντιθέτως, χαιρετίζει τις τοπικές ιδιαιτερότητες, γιατί µπορεί να τις εµπορευτεί, ανάγοντας την εντοπιότητα σε ζήτηµα γραφικότητας και δηµιουργώντας πολιτισµικά στερεότυπα. Για να γίνει πιο κατανοητό, η παγκοσµιοποίηση δεν επιθυµεί να είναι οι πολιτισµοί όλων των χωρών ίδιοι, αλλά να διατηρεί ο καθένας τη διαφορετικότητά του, ανταποκρινόµενος, ωστόσο, αποκλειστικά και µόνο στη στερεότυπη εικόνα που έχει σε διεθνές επίπεδο διαµορφωθεί για αυτόν. Προτείνει, δηλαδή, σε εθνικό επίπεδο την πολιτισµική µονοτυπία, την οποία οι περιφερειακοί πολιτισµοί οφείλουν να επιβεβαιώνουν και να ενισχύουν, καταργώντας τις τοπικές τους ιδιαιτερότητες. 2 Μέσα σε αυτό το παγκοσµιοποιηµένο σκηνικό αναµένεται η ελληνική πολιτιστική δράση να περιοριστεί, από τη µια, σε αναπαραγωγή αρχαίων µύθων σε σύγχρονη παραλλαγή και, από την άλλη, σε παραστατική απεικόνιση παραδοσιακών ηθών και εθίµων, και όλα αυτά σε ένα φόντο ηλίου και θάλασσας. Μπροστά στον κίνδυνο οµοιοµορφίας και ισοπέδωσης του ελληνικού πολιτιστικού πλούτου, σύγχρονου και παραδοσιακού, καθοριστικός µπορεί να είναι ο ρόλος της πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης (στο εξής Τ.Α.), η οποία µε την πολιτιστική της δράση µπορεί να προφυλάσσει τις τοπικές πολιτιστικές ιδιαιτερότητες. Κι αυτό, γιατί η Τ.Α., που από τη φύση της βρίσκεται πολύ κοντά στη λαϊκή βάση, αποτελεί το φυσικό υποδοχέα των πολιτιστικών δραστηριοτήτων µιας εξελισσόµενης κοινωνίας, οπότε και ένα κατάλληλο φορέα άσκησης πολιτιστικής πολιτικής. 1 Κονιαβίτης Θ., 2001, 44 2 Κούρτοβικ., Τα Νέα, 6-4-2002 11

Η ειδική αυτή αναφορά στην πρωτοβάθµια Τ.Α. δεν παραγνωρίζει τον ρόλο της Κεντρικής ιοίκησης στη χάραξη µιας πολιτιστικής πολιτικής, η οποία θα αντιτάσσεται στις επιταγές του παγκοσµιοποιηµένου περιβάλλοντος. Ωστόσο, συµπορεύεται µε την αντίληψη που απορρίπτει τη χάραξη και άσκηση πολιτιστικής πολιτικής στις αναπτυγµένες δηµοκρατίες ερήµην των τοπικών κοινωνιών, δεδοµένου ότι κι αυτές πλέον διαθέτουν οργανωτικές δοµές, που είναι ικανές να αναπτύσσονται και να δρουν µε σχετική αυτονοµία από το κράτος. Το τελευταίο περιορίζεται σε ένα ρόλο επιτελικού χαρακτήρα και, για αυτό, αποφασιστικής σηµασίας. Από τη µεριά της, η Τ.Α. αναλαµβάνει πολιτιστική δράση, η οποία συνίσταται τόσο από πολιτικές προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς του τόπου της, όσο και από πολιτικές ενθάρρυνσης της σύγχρονης τοπικής πολιτιστικής δηµιουργίας και ανάπτυξης. Η δράση της αυτή, φυσικά, είναι θεσµικά κατοχυρωµένη και προβλεπόµενη. Μάλιστα, επιβοηθείται από την κεντρική διοίκηση και, συγκεκριµένα, από το Υπουργείο Πολιτισµού, τόσο µέσα από την ανάπτυξη συνεργασιών όσο και µέσω τεχνικών και οικονοµικών ενισχύσεων, προκειµένου να φέρει σε πέρας τα πολιτιστικά της προγράµµατα. Μία καλά σχεδιασµένη πολιτιστική πολιτική της Τ.Α. µπορεί να λειτουργήσει ως φίλτρο, το οποίο θα διυλίζει, µέσα από το σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι, την ιστορική συνείδηση και τις παραστάσεις των τοπικών κοινωνιών για τον εαυτό τους, προκειµένου να αναδείξει την ιδιαίτερη φυσιογνωµία τους και να την προτάξει απέναντι σε κάθε τάση ισοπέδωσης και οµοιοµορφισµού. Σκοπός της εργασίας και µεθοδολογία Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η µελέτη της πολιτιστικής δράσης της πρωτοβάθµιας Τ.Α. για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Για τις ανάγκες της εργασίας, ο όρος «πολιτιστική κληρονοµιά» χρησιµοποιείται µε τη διασταλτική του εκδοχή, βάσει της διευρυµένης ερµηνείας που του έχουν προσδώσει οι πιο πρόσφατες θεσµικές εξελίξεις σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Τόσο µε τις συστάσεις της Ουνέσκο και του Συµβουλίου της Ευρώπης, όσο και µε το νέο αρχαιολογικό νόµο 3028 / 2002, η έννοια της πολιτιστικής κληρονοµιάς εµπλουτίζεται και περιλαµβάνει το σύνολο των πολιτιστικών αγαθών, κινητών και ακίνητων, υλικών και άυλων, που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια και έχουν 12

µνηµειακή αξία. Συγκεκριµένα, ως τέτοια λογαριάζονται αρχιτεκτονικά µνηµεία του απώτερου ή πιο πρόσφατου παρελθόντος, ιστορικές τοποθεσίες, µαρτυρίες του πρόσφατου βιοµηχανικού παρελθόντος, λογοτεχνικές δηµιουργίες, έργα τέχνης, αρχεία σε βιβλιοθήκες, καθώς και εκφάνσεις του παραδοσιακού και λαϊκού πολιτισµού, όπως η γλώσσα, οι µύθοι, τα ήθη και τα έθιµα, η µουσική και ο χορός. Υπό τη διευρυµένη της εκδοχή, δηλαδή, η έννοια της πολιτιστικής κληρονοµιάς περικλείει τις περισσότερες εκδηλώσεις της ανθρώπινης δηµιουργικότητας. Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας παρατίθεται µε συνοπτικό τρόπο το θεσµικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, προκειµένου να αποσαφηνιστεί το πεδίο προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς και να διαφανούν οι τάσεις του διεθνούς περιβάλλοντος, όπως και οι διεθνείς δεσµεύσεις που επηρεάζουν την ελληνική έννοµη τάξη. Στη συνέχεια µελετάται η δυνατότητα χάραξης πολιτιστικής πολιτικής από την Τ.Α.. Αναλύεται το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο, οι οικονοµικές παράµετροι και οι τοµείς της πολιτιστικής δράσης της Τ.Α., για να υπεισέλθει η µελέτη στον τοµέα της πολιτιστικής κληρονοµιάς, ο οποίος και µονοπωλεί το ενδιαφέρον του τρίτου κεφαλαίου. Συγκεκριµένα, διερευνώνται οι δράσεις τις οποίες νοµιµοποιούνται να αναλαµβάνουν οι πρωτοβάθµιοι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (στο εξής Ο.Τ.Α.) για την προστασία και προβολή της πολιτιστικής κληρονοµιάς του τόπου τους, όπως είναι η σύσταση νοµικών προσώπων δηµοσίου και ιδιωτικού δικαίου προς αυτό το σκοπό, η αναβίωση παρελθόντων εθίµων και η αξιοποίηση του θεσµού των προγραµµατικών συµβάσεων. Ως προς το τελευταίο, παρουσιάζονται ως µελέτες περιπτώσεων οι Προγραµµατικές Συµβάσεις των ήµων Ροδίων, Ηρακλείου και Χανιών, προκειµένου να καταφανούν τα αποτελέσµατα στις περιοχές όπου ο θεσµός τελεσφόρησε. Μία άλλη µελέτη περίπτωσης της παρούσας εργασίας είναι αυτή της συνολικής πολιτιστικής δράσης του ήµου Καστοριάς, ο οποίος επιλέχθηκε, τόσο διότι αποτελεί ένα δήµο που έµπρακτα εκδηλώνει την ευαισθησία του για το πολιτιστικό γίγνεσθαι, όσο και γιατί εκτείνεται σε µία ιστορική τοποθεσία µε σηµαντικά στοιχεία πολιτιστικής κληρονοµιάς, τα οποία προσπαθεί να διαφυλάξει και αναδείξει. Στο τελευταίο κεφάλαιο διατυπώνονται οι βασικές παραδοχές σχετικά µε το ρόλο των πρωτοβάθµιων Ο.Τ.Α. ως φορέων άσκησης πολιτιστικής πολιτικής, µε ιδιαίτερη αναφορά στα σηµεία που δυσχεραίνουν τη δράση τους για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Σε άµεση συνάρτηση µε τα προβληµατικά σηµεία 13

διατυπώνονται προτάσεις τόσο για την άµβλυνσή τους όσο και για περαιτέρω πολιτιστική και τοπική ανάπτυξη. Οι τελευταίες απηχούν τάσεις που επικρατούν στο χώρο της Τ.Α. και ευελπιστούν να συνδράµουν στη διαµόρφωση του γενικού πνεύµατος που µπορεί να διακατέχει τη χάραξη πολιτιστικής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, σε καµία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι εξαντλούν τις δυνατότητες για σχεδιασµό και υλοποίηση αποτελεσµατικών δράσεων πολιτιστικού χαρακτήρα. Ως προς την ακολουθηθείσα µεθοδολογία προς σύνταξη της παρούσης, αξιοποιήθηκαν βιβλιογραφικές αναφορές, διερευνήθηκαν δικτυακοί τόποι, µελετήθηκαν συµβατικά κείµενα και συστάσεις διεθνών οργανισµών σχετικά µε την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς και αναζητήθηκε η βασική σχετική εθνική νοµοθεσία. Επίσης, πραγµατοποιήθηκαν επαφές µε τις δηµοτικές αρχές που αποτέλεσαν περιπτώσεις µελέτης της παρούσας εργασίας. Προκειµένου να σκιαγραφηθεί ένα όσο το δυνατόν πιο αντικειµενικό πλαίσιο της σύγχρονης πολιτιστικής δράσης των πρωτοβάθµιων Ο.Τ.Α. αξιοποιήθηκαν συζητήσειςσυνεντεύξεις µε στελέχη που καθ οιονδήποτε τρόπο εµπλέκονται στην άσκηση πολιτιστικής πολιτικής από την Τ.Α.. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι, µε τις προαναφερθείσες συνεντεύξεις, η παρούσα εργασία δεν επιδιώκει να ενεργήσει µία εµπειρική έρευνα, αλλά επιχειρεί να προσδώσει µία ενδεικτική, «εκ του σύνεγγυς», εικόνα της υφιστάµενης κατάστασης και των προβληµάτων που αντιµετωπίζονται, µέσα από µία επιλεκτική παράθεση εµπειριών και κριτικών ορισµένων ατόµων που εµπλέκονται σε αυτή. Βέβαια, κατά την έρευνα για τη συγγραφή της παρούσης προέκυψαν, όπως ήταν αναµενόµενο, αρκετές δυσκολίες που αφορούσαν, κυρίως, στην πρόσβαση σε συγκεντρωτικές βάσεις δεδοµένων και σε οικονοµικά στοιχεία, τα οποία οι υπεύθυνοι φορείς επιφυλάσσονταν να διαθέσουν, οπότε και δεν υπήρχε άλλη επιλογή πέρα από τον απόλυτο σεβασµό της βούλησής τους. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Το θεσµικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς «ζούµε σε µια εποχή που δεν έχει πια ανάγκη να καταστρέφει για να δηµιουργήσει, που είναι απόλυτα ικανή να περιλάβει στα πιο τολµηρά µελλοντικά της προγράµµατα το σεβασµό της κληρονοµιάς του παρελθόντος» Rene Maheu (1964) (γενικός διευθυντής της Unesco) Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς δεν αποτελεί υπόθεση µόνο των εθνικών κρατών. Σηµαντική εξέλιξη της πολιτιστικής πολιτικής στην παγκόσµια διάστασή της αποτελεί η δραστηριοποίηση της διεθνούς κοινότητας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η εν λόγω κινητοποίηση υπήρξε αποτέλεσµα της απόδοσης στην έννοια της πολιτιστικής κληρονοµιάς οικουµενικού χαρακτήρα, σύµφωνα µε τον οποίο τα σηµαντικά πολιτιστικά αγαθά µιας χώρας αποτελούν ταυτοχρόνως και συστατικά του πολιτισµού ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η αναγνώριση της οικουµενικότητας της πολιτιστικής κληρονοµιάς συνοδεύτηκε από την αναγκαιότητα για ανάληψη συλλογικής δράσης και δηµιουργίας ενός συστήµατος θεσµών και παρεµβάσεων µε στόχο την αποτελεσµατική της προστασία. 3 Κύριοι πρωταγωνιστές της διεθνούς ευαισθητοποίησης υπήρξαν η Ουνέσκο (UNESCO 4 ), το Συµβούλιο της Ευρώπης 5 και η Ευρωπαϊκή Ένωση, που πλαισιωµένοι και από άλλα διεθνή όργανα, όπως το ιεθνές Κέντρο για τη Μελέτη της Συντήρησης και της Αποκατάστασης των Πολιτιστικών Αγαθών (ICCROM) 6 και το ιεθνές Συµβούλιο Μνηµείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) 7, ανέλαβαν συστηµατική προσπάθεια για τη θεσµική κατοχύρωση της προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς. 3 Κόνσολα Ν., 1995, σ. 25 4 UNESCO : United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation (Εκπαιδευτικός, Επιστηµονικός και Πολιτιστικός Οργανισµός των Ηνωµένων Εθνών) 5 Τροβά Ε., 1992, σ. 104 6 ICCROM : International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property. Κύρωση του Καταστατικού του Κέντρου από την Ελληνική Βουλή µε το Ν 1669/86, ΦΕΚ Α 205 7 ICOMOS : International Council On Momuments and Sites 15

1.1 Εννοιολογική αποσαφήνιση Για λόγους µεθοδολογίας και σαφήνειας κρίνεται απαραίτητη η οριοθέτηση των εννοιών της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της διεθνούς προστασίας αυτής βάσει των κειµένων των συµβάσεων και των συστάσεων των αρµόδιων οργανισµών. Στα διάφορα διεθνή κείµενα, καθώς και στην επιστηµονική θεωρία και πρακτική, χρησιµοποιούνται εξίσου οι όροι «πολιτιστική κληρονοµιά» και «πολιτιστικά αγαθά». Παρόλο που δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισµός των παραπάνω εννοιών, αλλά υιοθετούνται ποικίλοι ορισµοί, ανάλογα µε το σκοπό του εκάστοτε κειµένου 8, τη βάση για την εννοιολογική τους προσέγγιση αποτελούν οι διατάξεις δύο διεθνών Συµβάσεων της Ουνέσκο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς, της Σύµβασης της Χάγης του 1954 για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης και της Σύµβασης των Παρισίων του 1972 για την Προστασία της Παγκόσµιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονοµιάς. 9 Στο Άρθρο 1 της Σύµβαση της Χάγης χρησιµοποιείται για πρώτη φορά ο όρος «πολιτιστικό αγαθό» για να δηλώσει «τα αγαθά, κινητά ή ακίνητα, τα οποία παρουσιάζουν µεγάλο ενδιαφέρον δια την πολιτιστικήν κληρονοµιάν των λαών, όπως τα µνηµεία της αρχιτεκτονικής, της τέχνης ή της ιστορίας, εκκλησιαστικά ή κοσµικά, οι αρχαιολογικές τοποθεσίες, τα οικοδοµικά σύνολα,, τα έργα τέχνης, τα χειρόγραφα, βιβλία και, όπως επίσης αι επιστηµονικαί συλλογαί και αι σηµαντικαί συλλογαί βιβλίων, αρχείων» 10 Αντίστοιχα, στο Άρθρο 1 της Σύµβασης των Παρισίων η έννοια της «πολιτιστικής κληρονοµιάς» περιλαµβάνει : «µνηµεία : αρχιτεκτονικά έργα, σηµαντικά έργα γλυπτικής και ζωγραφικής, έργα ή κατασκευαί αρχαιολογικού χαρακτήρος, επιγραφαί, σπήλαια και σύνολα έργων παγκοσµίου αξίας από της απόψεως της ιστορίας, της τέχνης ή της επιστήµης, σύνολα οικοδοµηµάτων : οµάδες κτιρίων µεµονοµένων ή ενοτήτων(οικισµών) τα οποία, λόγω της αρχιτεκτονικής των, της οµοιογενειάς των ή της θέσεώς των, έχουν παγκόσµιον αξίαν από της απόψεως της ιστορίας, της τέχνης ή της επιστήµης, 8 Βουδούρη., Στρατή Α., 1999, σ. ΧΧ -ΧΧΙ 9 Κόνσολα Ν., 1995, σ. 26 10 Κυρωτικός Νόµος 1114/81, ΦΕΚ Α 6, άρθρο 1 16

τοπία : έργα του ανθρώπου ή συνδυασµός έργων του ανθρώπου και της φύσεως, καθώς και εκτάσεις περιλαµβανοµένων και των αρχαιολογικών χώρων αι οποίαι έχουν παγκόσµιον αξίαν από απόψεως ιστορικής, αισθητικής, εθνολογικής και ανθρωπολογικής» 11 Από τη σύνθεση των ορισµών των δύο ανωτέρω Συµβάσεων και λαµβάνοντας υπόψη τους ορισµούς που δίνονται σε ορισµένες από τις Συστάσεις που υιοθέτησε η Ουνέσκο από το 1956 ως το 1978, προκύπτει ότι οι δύο όροι είναι ταυτόσηµοι και έτσι θα αναφέρονται στη συγκεκριµένη εργασία. 12 Το πεδίο προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς διευρύνεται περισσότερο µε τις Συστάσεις τόσο της Ουνέσκο όσο και του Συµβουλίου της Ευρώπης, για να συµπεριλάβει και τις µαρτυρίες του πρόσφατου βιοµηχανικού παρελθόντος, τα οπτικοακουστικά έργα 13 ή τα έργα της αρχιτεκτονικής του εικοστού αιώνα 14. Αξιοσηµείωτο είναι πως η νοµική προστασία τείνει να επεκταθεί και στα άυλα αγαθά που αποτελούν εκφάνσεις του παραδοσιακού και λαϊκού πολιτισµού 15, όπως η γλώσσα, οι µύθοι, τα ήθη και τα έθιµα, η µουσική και ο χορός. 16 Στη συγκεκριµένη εργασία επιλέχθηκε ο όρος «πολιτιστική κληρονοµιά», ο οποίος νοείται µε την ανωτέρω διευρυµένη του εκδοχή, γιατί θεωρείται ότι αποδίδει καλύτερα από τον όρο «πολιτιστικά αγαθά» την ανάγκη διαφύλαξης των µαρτυριών του απώτερου ή και πρόσφατου παρελθόντος της ανθρωπότητας ως πηγής συλλογικής µνήµης και στοιχείου συλλογικής ταυτότητας. 17 Όσον αφορά στην έννοια της «προστασίας», στηριζόµενοι στον ορισµό της Σύµβασης των Παρισίων, ο οποίος είναι πληρέστερος από αυτόν της Σύµβασης της Χάγης, 18 ως προστασία θεωρείται ο προσδιορισµός, η διαφύλαξη, η συντήρηση, η ανάδειξη και η µεταβίβαση στις επερχόµενες γενιές των αγαθών της πολιτιστικής 11 Κυρωτικός Νόµος 1126/81, ΦΕΚ Α 32, άρθρο 1 12 Κόνσολα Ν., 1995, σ. 27 13 Βλ τη Σύσταση της Ουνέσκο του 1980 Recommendation for the Safeguarding and Preservation of Moving Images. Το κείµενο είναι προσβάσιµο στην ηλ. διεύθ. http://portal.unesco.org/en/ev.php- URL_ID=13139&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html 14 Βλ τη Σύσταση της Επιτροπής Υπουργών του Συµβουλίου της Ευρώπης του 1991 Recommendation No R (91) 13 of the Committee of Ministers to Member States on the Protection of the Twentieth Century Architectural Heritage, στην ηλ. διευθ. http://cm.coe.int/ta/rec/1991/91r13.htm 15 Βλ τη Σύσταση της Ουνέσκο του 1989 Recommendation on the Safeguarding of Traditional Culture and Folklore. Το κείµενο είναι προσβάσιµο στην ηλ. διεύθ. http://www.unesco.org/culture/laws/paris/html_eng/page1.shtml 16 Βουδούρη., Στρατή Α., 1999, σ. ΧΧΙΙ 17 ό. π., σ. ΧΧΙ 18 Κυρωτικός Νόµος 1114/81, ΦΕΚ Α 6, άρθρο 2 : «η προστασία των πολιτιστικών αγαθών περιλαµβάνει την διαφύλαξιν και τον σεβασµόν αυτών των αγαθών» 17

κληρονοµιάς. 19 Παρόµοια χρήση του όρου και περαιτέρω ανάλυσή του γίνεται και σε κάποιες Συστάσεις της Ουνέσκο, όπου ορίζεται µια σειρά διαδικασιών προστασίας που περιλαµβάνει τον εντοπισµό, την επιφανειακή εργασία και την ανασκαφή την καταγραφή και την αρχειοθέτηση τη µελέτη και την τεκµηρίωση τη διασφάλιση από καταστροφή, φθορά, αλλοίωση, κλοπή, παράνοµη εξαγωγή κτλ τη συντήρηση και την αποκατάσταση την αναβάθµιση και τη διευκόλυνση της πρόσβασης του κοινού 20 Ιδιαίτερα στη Σύσταση της Ουνέσκο του 1972 για την προστασία, σε εθνικό επίπεδο, της πολιτιστικής και της φυσικής κληρονοµιάς, ορίζεται ότι η ευθύνη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς βαραίνει καταρχήν τις αρµόδιες εθνικές αρχές, κεντρικές, περιφερειακές και τοπικές, αλλά επεκτείνεται και στο κοινωνικό σύνολο. 21 Το ενδιαφέρον της συγκεκριµένης εργασίας επικεντρώνεται στην ευθύνη των τοπικών αρχών, η οποία αποτελεί και το αντικείµενο έρευνάς της. Επιπλέον, προστασία µπορεί να παρέχεται στα πολιτιστικά αγαθά και από διεθνείς οργανισµούς βάσει διεθνών κανόνων. Αυτός ακριβώς είναι ο ορισµός της «διεθνούς προστασίας». 22 1.2 Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς στο διεθνές περιβάλλον Το διεθνές ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά αγαθά σε νοµικό επίπεδο ακολούθησε παράλληλη πορεία µε την ανάπτυξη ενός διεθνούς αρχιτεκτονικού προβληµατισµού για την πολιτιστική κληρονοµιά της ανθρωπότητας και τα µνηµεία. Ο εικοστός αιώνας έδωσε µία οικουµενική διάσταση στο ιστορικό παρελθόν και στα µνηµεία 19 Κυρωτικός Νόµος 1126/81, ΦΕΚ Α 32, άρθρο 4 20 Κόνσολα Ν., 1995, σ. 28 21 Βουδούρη., Στρατή Α., 1999, σ. ΧΧΙV. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Recommendation Concerning the Protection, at National Level, of the Cultural and Natural Heritage (1972), paragraphs 15-19. Το κείµενο είναι προσβάσιµο στην ηλ. διεύθ. http://www.icomos.org/unesco/national72.html 22 Κόνσολα Ν., 1995, σ. 28 18

κάθε έθνους και έγινε αντιληπτό ότι υπάρχει συλλογική ευθύνη για τη διάσωσή τους στις µελλοντικές γενιές. 23 Σε αυτήν ακριβώς την αντίληψη στηρίχτηκε το 1931 η «Χάρτα των Αθηνών για την Αποκατάσταση των Ιστορικών Μνηµείων», η οποία υιοθετήθηκε κατά το Α ιεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών των Ιστορικών Μνηµείων, που διοργανώθηκε από το ιεθνές Γραφείο Μουσείων (International Museums Office). Στο κείµενο επισηµαίνονται οι συνέπειες για την κοινωνία από την εγκατάλειψη των ιστορικών κτιρίων και οικοδοµικών συνόλων, διατυπώνονται οι προϋποθέσεις διαφύλαξής τους και προτείνονται τρόποι για την αποτελεσµατική τους προστασία. 24 Η διεθνής κοινότητα αφυπνίστηκε εντονότερα µετά το Β Παγκόσµιο Πόλεµο, περίοδος που σηµαδεύτηκε από την ίδρυση της Ουνέσκο το 1945. Στο Άρθρο 1 της Ιδρυτικής Πράξης προβλέπεται ότι σκοπό του ιακυβερνητικού Οργανισµού αποτελεί η συντήρηση και προστασία της παγκόσµιας κληρονοµιάς, συστήνοντας στους ενδιαφερόµενους λαούς τις κατάλληλες διεθνείς συµβάσεις. 25 Το 1954 θεσπίζονται τα πρώτα ουσιαστικά µέτρα στο πλαίσιο της Ουνέσκο µε τη Σύµβαση της Χάγης για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης. Στο προοίµιο της Σύµβασης διακηρύσσεται ότι στόχος είναι η προστασία των πολιτιστικών αγαθών από µελλοντικές πολεµικές συγκρούσεις, οι οποίες, λόγω της εξέλιξης της πολεµικής τεχνολογίας, δύνανται να απειλήσουν ανεπανόρθωτα τα πολιτιστικά αγαθά. 26 έκα χρόνια αργότερα, το 1964, πραγµατοποιείται στη Βενετία το Β ιεθνές Συνέδριο των Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών των Ιστορικών Μνηµείων, το οποίο καταλήγει στην υιοθέτηση του «Χάρτη της Βενετίας» 27. Πρόκειται για µία διακήρυξη, όπου διατυπώνονται οι κανόνες που πρέπει να διέπουν διεθνώς τις ανασκαφές, την αποκατάσταση και τη συντήρηση των µνηµείων και γίνεται σαφής 23 Τροβά Ε., 1992, σ. 95-96 24 The Athens Charter for the Restoration of Historic Monuments. Adopted at the First International Congress of Architects and Technicians of Historic Monuments, Athens 1931. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. στην ηλ. διεύθ. http://www.icomos.org/docs/athens_charter.html 25 Constitution of the United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation, London, 16 November 1945. Το κείµενο είναι προσβάσιµο στην ηλ. διεύθ. http://www.unesco.org/general/eng/infoserv/archives/files_online/ac08li00001m.pdf 26 Hague Convention, Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict (1954) στην ηλ. διεύθ. http://www.icomos.org/hague/hague.convention.html. Η Ελλάδα την επικύρωσε µε το Νόµο 1114/81, ΦΕΚ Α 6 27 The Venice Charter : International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sites (1964). Λέγεται και «Χάρτης Αποκατάστασης» Το κείµενο είναι προσβάσιµο στην ηλ. διεύθ. http://www.icomos.org/docs/venice_charter.html. Επίσης, στο Κόνσολα Ν., 1995, σ. 217-220 19

αναφορά στην αντίληψη για την κοινή πολιτιστική κληρονοµιά της ανθρωπότητας και για την κοινή υποχρέωση για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών. 28 Τη δεκαετία του `70 τίθενται οι βάσεις για τη διεθνή προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε καιρό ειρήνης µε τη θέσπιση δύο σηµαντικών Συµβάσεων στο πλαίσιο της Ουνέσκο. Η πρώτη είναι η Σύµβαση των Παρισιών του 1970 σχετικά µε τα ληπτέα Μέτρα για την Απαγόρευση και Παρεµπόδιση της παράνοµης Εισαγωγής, Εξαγωγής και Μεταβίβασης της Κυριότητας των Πολιτιστικών Αγαθών, η οποία αφορά στα κινητά πολιτιστικά αγαθά και στοχεύει στην καταπολέµηση της παράνοµης εξαγωγής πολιτιστικών αγαθών, πρακτική εξαιρετικά διαδεδοµένη την περίοδο εκείνη. 29 Όσον αφορά στη δεύτερη, πρόκειται για τη Σύµβαση των Παρισίων του 1972 για την Προστασία της Παγκόσµιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονοµιάς, που αποτελεί µία από τις πιο ολοκληρωµένες προσπάθειες θεσµικής κατοχύρωσης της διεθνούς συνεργασίας στα θέµατα προστασίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόβλεψη του άρθρου 8 για τη συγκρότηση µίας ιακυβερνητικής Επιτροπής, η οποία, σύµφωνα µε το άρθρο 11 της Σύµβασης, είναι αρµόδια για την απογραφή των πολιτιστικών αγαθών σε δύο καταλόγους, τον «Κατάλογο Παγκοσµίου Κληρονοµιάς» 30 και τον «Κατάλογο της εν κινδύνω Παγκοσµίου Κληρονοµιάς» 31. 28 Τροβά Ε., 1992, σ. 97 και Κόνσολα Ν., 1995, σ. 66-67 29 Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Import, Export and Transfer of Ownership of Cultural Property (1970) στην ηλ. διεύθ. http://www.unesco.org/culture/laws/1970/html_eng/page1.shtml. Η Ελλάδα την επικύρωσε µε το Νόµο 1103/80, ΦΕΚ Α 297 30 Στον «Κατάλογο Παγκοσµίου Κληρονοµιάς» περιλαµβάνονται αγαθά πολιτιστικής και φυσικής κληρονοµιάς (βάσει του εννοιολογικού τους προσδιορισµού στα δύο πρώτα άρθρα της Σύµβασης), τα οποία προτείνονται από τη χώρα όπου βρίσκονται, αλλά τελικά επιλέγονται από την Επιτροπή βάσει ορισµένων κριτηρίων. Ο Κατάλογος αυτός τίθεται σε κυκλοφορία ανά διετία. Βλ. Κυρωτικός Νόµος 1126/81, ΦΕΚ Α 32, άρθρο 11, παρ. 1-2 Στην Ελλάδα δεκαπέντε µνηµεία και τοποθεσίες έχουν κηρυχθεί ως αγαθά παγκόσµιας κληρονοµιάς : Ακρόπολη, ελφοί, Άγιον Όρος, Μετέωρα, Επίδαυρος, Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, Μυστράς, Ολυµπία, ήλος, Βεργίνα, Μυκήνες, Πάτµος, Πυθαγόρειο Σάµου, το Ιστορικό Κέντρο µε τη Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και το Σπήλαιο της Αποκαλύψεως στην Πάτµο, η Θεσ/νίκη (Παλαιοχριστιανική και Βυζαντινή), οι Βάσσες (Ναός Επικουρείου Απόλλωνα)(βλ στην ηλ. διεύθ. http://www.gnto.gr/1/03/0301/ga0303000.html). εδοµένου ότι η Ελλάδα είναι πλούσια σε πολιτιστικά «αποθέµατα», θα µπορούσαν να ενταχθούν και άλλα µνηµεία στον κατάλογο της Ουνέσκο. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Μπεριάτος Η.,Τα Νέα, 23-4-2004 31 Στον «Κατάλογο της εν κινδύνω Παγκοσµίου Κληρονοµιάς» αναγράφονται τα φυσικά και πολιτιστικά αγαθά που ήδη αναφέρονται στον «Κατάλογο Παγκοσµίου Κληρονοµιάς», όµως απειλούνται από σοβαρούς και συγκεκριµένους κινδύνους, όπως σεισµούς, πυρκαγιές, πολεµικές συρράξεις κ.α.. Τα αγαθά και σε αυτή την περίπτωση καταγράφονται µετά από πρόταση του κράτους προέλευσης και τελική επιλογή της ιακυβερνητικής Επιτροπής. Βλ. Κυρωτικός Νόµος 1126/81, ΦΕΚ Α 32, άρθρο 11, παρ. 4 20