ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πολιτική Μετοχοποιήσεων/Αποκρατικοποιήσεων Ι. Εισαγωγή Η παρούσα Πρόταση σκοπό έχει να περιγράψει συνοπτικά την προτεινόμενη πολιτική σε σχέση με την προώθηση των Αποκρατικοποιήσεων, το σχετικό Πρόγραμμα Δράσης και το νομικό /θεσμικό πλαίσιο που απαιτείται να συσταθεί. Σύμφωνα με το μέτρο 3.6 του επικαιροποιημένου Μνημονίου Συναντίληψης, σκοπός του Προγράμματος είναι η βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας των κρατικών οργανισμών, η ενίσχυση του ανταγωνισμού, η ενθάρρυνση της εισροής κεφαλαίων και η αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους. Το Πρόγραμμα Δράσης πρέπει να συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και ενδιάμεσα στάδια για κάθε περιουσιακό στοιχείο που θα ενταχθεί σε πρόγραμμα Μετοχοποίησης και Αποκρατικοποίησης. Το προτεινόμενο Πρόγραμμα Δράσης περιλαμβάνει την προοπτική αποκρατικοποίησης Κρατικών Οργανισμών συμπεριλαμβανομένων, της Αρχής Τηλεπικοινωνιών Κύπρου (ΑΤΗΚ), της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ), της Αρχής Λιμένων Κύπρου (ΑΛΚ), καθώς επίσης και ακίνητης περιουσίας του Κράτους. Προτείνεται επίσης η συμπερίληψη δραστηριοτήτων που το Κράτος προτίθεται να παραχωρήσει στον ιδιωτικό τομέα για διαχείριση τους, όπως είναι το καζίνο, το κρατικό λαχείο και τα παιγνιομηχανήματα. Το Πρόγραμμα Δράσης στοχεύει σε έσοδα 1 δις μέχρι τα μέσα του 2016 και επιπλέον 400 εκ. μέχρι το τέλος του 2018. Τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις θα χρησιμοποιηθούν για ισόποση μείωση του δημόσιου χρέους, με σκοπό την βελτίωση της προοπτικής βιωσιμότητας του. Το Μνημόνιο επιβεβαιώνει επίσης την ανάγκη διαμόρφωσης ή ενίσχυσης των ρυθμιστικών πλαισίων για την διασφάλιση του ανταγωνισμού, τον έλεγχο των αγορών και την αποτροπή δημιουργίας μονοπωλιακών καταστάσεων. Σύμφωνα με το Μνημόνιο, το θεσμικό και νομικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την έναρξη της διαδικασίας αποκρατικοποιήσεων θα πρέπει να έχει ψηφισθεί μέχρι το Ιανουάριο του 2014, μετά από διαβούλευση με την Τρόικα. Μέσα από το προτεινόμενο πρόγραμμα, πέραν από την είσπραξη εσόδων για το Κράτος, επιδιώκονται τα ακόλουθα: Μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της οικονομίας και δημιουργία θέσεων εργασίας μέσα από την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την ενίσχυση του ανταγωνισμού. Καλύτερη αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού, αύξηση της αποδοτικότητας και παραγωγικότητας των οργανισμών, ενδυνάμωση της εταιρικής διακυβέρνησης και συνακόλουθη βελτίωση της κερδοφορίας τους. Ενδεχόμενη καλύτερη τιμολόγηση και βελτίωση της ποιότητας υπηρεσιών, προς όφελος του καταναλωτή. Μείωση στο ετήσιο έλλειμμα του Κρατικού Προϋπολογισμού σε περιπτώσεις αποκρατικοποίησης οργανισμών που χρηματοδοτούνται από το Κράτος. Ανάπτυξη της αγοράς κεφαλαίων, με ενδεχόμενη ένταξη μεγάλων οργανισμών στο Χρηματιστήριο. Περιορισμός των πολιτικών παρεμβάσεων και ενίσχυση της αξιοκρατίας. 1
Ζητήματα ασφάλειας του κράτους και γενικά περιπτώσεις για τις οποίες απαιτείται η προστασία των ουσιωδών συμφερόντων της Δημοκρατίας θα αντιμετωπιστούν μέσα από την διαδικασία, για κάθε Οργανισμό ξεχωριστά, σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές και σύμφωνα και με διεθνείς βέλτιστες πρακτικές. ΙΙ. Θεσμικό πλαίσιο εκτέλεσης αποκρατικοποιήσεων Στο πιο κάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η προτεινόμενη δομή αναφορικά με τις αποκρατικοποιήσεις. Υπουργικό Συμβούλιο Διυπουργική Επιτροπή Υπουργός Οικονομικών Μονάδα Αποκρατικοποιήσεων Τεχνικές Επιτροπές των Κρατικών Οργανισμών (Α) Υπουργικό Συμβούλιο Το Υπουργικό Συμβούλιο δίνει την κατεύθυνση και εγκρίνει το Πρόγραμμα Δράσης. Αποφασίζει ποιά από τα περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου είναι προς αποκρατικοποίηση και εγκρίνει όλα τα σημαντικά στάδια της σχετικής διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένης και της τελικής συμφωνίας με τον επενδυτή. (Β) Διυπουργική Επιτροπή Η Διυπουργική Επιτροπή Αποκρατικοποιήσεων θα περιλαμβάνει τον Υπουργό Οικονομικών, τον Υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων, τον Υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η Επιτροπή δεν θα έχει εκτελεστικές εξουσίες, αλλά θα μελετά ζητήματα αποκρατικοποιήσεων και τις εισηγήσεις της Μονάδας Αποκρατικοποιήσεων, πριν αυτές προωθηθούν στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση. (Γ) Μονάδα Αποκρατικοποιήσεων Η Μονάδα, η οποία θα συσταθεί στο Υπουργείο Οικονομικών, θα έχει την ευθύνη της διαχείρισης των διαδικασιών αποκρατικοποίησης. Η Μονάδα θα ετοιμάζει εισηγήσεις αναφορικά με τα διάφορα στάδια κάθε διαγωνισμού. Θα συσταθεί με μοναδικό σκοπό την προώθηση και εφαρμογή του Προγράμματος και θα αναφέρεται στον Υπουργό Οικονομικών και την Διυπουργική Επιτροπή. Η Μονάδα θα υπόκειται στο διαχειριστικό έλεγχο του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας και θα διαλυθεί με την λήξη του Προγράμματος. Ο Διευθυντής Μονάδας θα έχει τη συνολική ευθύνη για τις εργασίες της Μονάδας και ως εκ τούτου θα πρέπει να έχει εμπειρία σε παρόμοιες συναλλαγές και διαδικασίες. Η επιλογή και ο διορισμός του Διευθυντή της Μονάδας θα γίνει από το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο θα έχει εξουσία παύσης του, με βάση προκαθορισμένες διαδικασίες (σχετικές πρόνοιες θα περιληφθούν στο υπό επεξεργασία Νομοσχέδιο). Τα υπόλοιπα μέλη της Μονάδας (όχι πέραν των 10 ατόμων) θα πρέπει να έχουν οικονομικές, νομικές και τεχνικές γνώσεις καθώς επίσης και εμπειρίες σε συναφείς συναλλαγές. Τα άτομα αυτά προτείνεται να προέρχονται από: τα συναρμόδια Υπουργεία Οικονομικών, Συγκοινωνιών και Έργων, Εμπορίου, Βιομηχανίας, Τουρισμού και Ενέργειας και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και τα οποία θα έχουν και ρόλο συνδέσμου (liaison) με τα συγκεκριμένα Υπουργεία ή/και με τους συγκεκριμένους υπό αποκρατικοποίηση Οργανισμούς. 2
τον ιδιωτικό τομέα (άτομα τα οποία έχουν συναφή εμπειρία σε έργα αποκρατικοποιήσεων τραπεζίτες επενδύσεων, σύμβουλοι, δικηγόροι κλπ.) (Δ) Τεχνικές Επιτροπές των Κρατικών Οργανισμών Για σκοπούς υποβοήθησης της Μονάδας Αποκρατικοποίησης στο έργο της, θα συσταθούν Τεχνικές Επιτροπές στους εμπλεκόμενους κρατικούς οργασμούς. Οι εν λόγω Επιτροπές θα αναλάβουν την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών και την παροχή πληροφοριών επί τεχνικής κυρίως φύσεως, σε θέματα που αφορούν τις δραστηριότητες των κρατικών οργανισμών που θα αποκρατικοποιηθούν. Σημειώνεται πως διαδικασίες όπως αυτές της αδειοδότησης καζίνο, της παραχώρησης των εμπορικών δραστηριοτήτων των λιμανιών, ή της αξιοποίησης κρατικής περιουσίας θα συνεχίσουν να τελούν υπό την ευθύνη των αρμοδίων υπουργείων. Τα έσοδα όμως θα συνυπολογιστούν στο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων. Στο Παραρτήματα Ι & ΙΙ παρουσιάζεται η διαδικασία διεκπεραίωσης και οι λεπτομερείς εξουσίες που θα έχει το κάθε μέρος της προτεινόμενης δομής. (ΙΙΙ). Προτεινόμενο Πρόγραμμα Δράσης 1. Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου (ΑΤΗΚ) Η ΑΤΗΚ παρέχει τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες (σταθερή και κινητή τηλεφωνία, διαδικτυακές και ευρυζωνικές υπηρεσίες, ψηφιακή τηλεόραση) τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, με παρουσία και στην Ελλάδα. Κύρια Στάδια Υλοποίησης: Στάδιο 1: Μετατροπή της ΑΤΗΚ από Οργανισμό δημοσίου δικαίου σε μετοχική εταιρεία ιδιωτικού δικαίου, με μοναδικό μέτοχο το κράτος (μέχρι 31.12.14). Στάδιο 2: Απόφαση για ένα ποσοστό από το μετοχικό κεφάλαιο που θα προσφερθεί στους εργαζόμενους σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο (Ταμείο προνοίας/συντάξεων), σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς (μέχρι 31.3.15). Στάδιο 3: Αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή ο οποίος θα μεταφέρει την απαραίτητη τεχνογνωσία και θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των δραστηριοτήτων του οργανισμού (επιλογή και ολοκλήρωση διαδικασίας μέχρι 31.12.15). Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην όλη διαδικασία: Διατήρηση της ΑΤΗΚ ως ενιαίου συνόλου: Όλοι οι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί (συμπεριλαμβανομένων και αυτών που ανταγωνίζονται την ΑΤΗΚ) συνδυάζουν όλες τις υπηρεσίες που προσφέρονται από ΑΤΗΚ (σταθερή και κινητή τηλεφωνία και ευρυζωνικές υπηρεσίες). Συνεπώς ο οποιοσδήποτε τεμαχισμός της ΑΤΗΚ θα οδηγούσε πιθανότατα σε μείωση της αξίας της. Ζητήματα ασφαλείας του κράτους (π.χ. τα δίκτυα τηλεπικοινωνίας της Κυβέρνησης, της εθνικής φρουράς και της αστυνομίας), θα αντιμετωπιστούν μέσα στα πλαίσια της διαδικασίας αποκρατικοποίησης σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές του κράτους. 3
Στο Παράρτημα ΙΙI παρουσιάζεται αναλυτικό σχεδιάγραμμα όλων των σταδίων και του χρονοδιαγράμματος αποκρατικοποίησης της ΑΤΗΚ. 2. Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) Οι δραστηριότητες της ΑΗΚ περιλαμβάνουν σήμερα τέσσερεις, κατά νόμο, ξεχωριστές δραστηριότητες: (1) την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, (2) τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, που περιλαμβάνει μόνο μεταφορά από γραμμές και ηλεκτρικές εγκαταστάσεις υψηλής τάσης, (3) τη διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, που σημαίνει τη διανομή ηλεκτρισμού μέσω συστήματος μέσης και χαμηλής τάσης, και (4) την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας, που σημαίνει την πώληση, συμπεριλαμβανομένης της μεταπώλησης, ηλεκτρικής ενέργειας σε πελάτες. Η διαδικασία αποκρατικοποίησης της ΑΗΚ θα πρέπει να λάβει υπόψη τα ακόλουθα σημαντικά δεδομένα: Πριν από την λήψη οριστικών αποφάσεων, θα πρέπει να διεξαχθεί εξειδικευμένη για το θέμα μελέτη, η οποία να καταδεικνύει το βέλτιστο τρόπο αποκρατικοποίησης της ΑΗΚ. Η μελέτη, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να εισηγείται τη νέα δομή, το ρόλο και τις αρμοδιότητες του Οργανισμού, λαμβάνοντας υπόψη τα πορίσματα και άλλων συναφών μελετών (π.χ. τη μελέτη που διεξάγεται από τον Νορβηγικό Οίκο ARNTZEN de BESCHE Advokatfirma AS, σε σχέση με την οργανωτική δομή και το νομοθετικό/ ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τον τομέα της ενέργειας στην Κύπρο), καθώς και ανάλογη διαμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου έτσι ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα της άσκησης ρυθμιστικού ελέγχου. Στη βάση των πιο πάνω μελετών θα πρέπει να προηγηθεί ο διαχωρισμός («unbundling») των δραστηριοτήτων της ΑΗΚ, ενδεχομένως υπό ξεχωριστές νομικές οντότητες, ο οποίος θα επιτρέψει τη δυνατότητα εκτίμησης της αξίας της κάθε δραστηριότητας/νομικής οντότητας της ΑΗΚ ξεχωριστά. Ενδεικτικά Στάδια Υλοποίησης: Στάδιο 1: Διαχωρισμός («unbundling») των δραστηριοτήτων της ΑΗΚ σε ξεχωριστές νομικές οντότητες (μέχρι 30.06.15). Στάδιο 2: Μετατροπή της ΑΗΚ από Οργανισμό δημοσίου δικαίου σε μετοχική εταιρεία/εταιρείες ιδιωτικού δικαίου, με μοναδικό μέτοχο το κράτος (μέχρι 31.12.15). Στάδιο 3: Απόφαση για ένα ποσοστό από το μετοχικό κεφάλαιο που θα προσφερθεί στους εργαζόμενους σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο (Ταμείο προνοίας/συντάξεων), σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς (μέχρι 31.3.16). Στάδιο 4: Αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή/επενδυτών για ένα ή περισσότερους τομείς δραστηριοτήτων/οντοτήτων της ΑΗΚ στη βάση του αποτελέσματος του διαχωρισμού των δραστηριοτήτων της και των εξειδικευμένων μελετών για την αγορά Ενέργειας (επιλογή και ολοκλήρωση της διαδικασίας μέχρι 30.9.17). Στο Παράρτημα IV παρουσιάζεται αναλυτικό σχεδιάγραμμα όλων των ενδεικτικών σταδίων και του χρονοδιαγράμματος αποκρατικοποίησης της ΑΗΚ. 4
3. Αρχή Λιμένων Κύπρου (ΑΛΚ) Η ΑΛΚ λειτουργεί ως ο διαχειριστικός Οργανισμός των κυπριακών λιμανιών και των τερματικών σταθμών καυσίμων. Η ΑΛΚ ασκεί επίσης δραστηριότητες σε σχέση με το συντονισμό και έλεγχο των παροχέων λιμενεργατικών υπηρεσιών (δραστηριότητες εμπορικής αξίας). Κύρια Στάδια Υλοποίησης: Στάδιο 1: Η ΑΛΚ θα διατηρηθεί ως δημόσιος Οργανισμός, με κύριο σκοπό την άσκηση εποπτικού/ρυθμιστικού ρόλου, ο οποίος θα ενισχυθεί (μέχρι 31.12.14). Στάδιο 2: Η διαχείριση των εμπορικών δραστηριοτήτων των λιμανιών Λεμεσού και Λάρνακας μπορεί να αποδοθεί στον ιδιωτικό τομέα: (α) Για το λιμάνι Λάρνακας, η διαδικασία ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη στη βάση Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (PPP). (β) Για το λιμάνι Λεμεσού, όσο αφορά την φόρτο-εκφόρτωση εμπορευματοκιβωτίων /διαμετακομιστικός σταθμός, κρίνεται, με βάση τα σημερινά δεδομένα, ως προσφορότερη επιλογή η παραχώρηση από το Κράτος άδειας ( license ) μεγάλης διάρκειας σε κατάλληλο διαχειριστή λιμένων (port operator), ο οποίος θα επιλεγεί μετά από διεθνή διαγωνισμό (μέχρι τις 31.12.15). Στο Παράρτημα V παρουσιάζεται αναλυτικό σχεδιάγραμμα όλων των σταδίων και του χρονοδιαγράμματος αποκρατικοποίησης της ΑΛΚ 4. Άλλοι Οργανισμοί Προτείνεται επίσης η αποκρατικοποίηση των ακόλουθων οργανισμών/εταιριών: - Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου-ΧΑΚ : Το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου είναι ένα ρυθμιζόμενο χρηματιστήριο, στο οποίο πραγματοποιούνται συναλλαγές για εταιρικές αλλά και δημόσιες αξίες, όπως μετοχές, ομόλογα και ΔΑΜ. Κύριοι συμμετέχοντες είναι τα Μέλη του Χρηματιστηρίου (χρηματιστηριακά γραφεία), εισηγμένοι εκδότες και επενδυτές. - Αρχή Κρατικών Εκθέσεων: Η Αρχή Κρατικών Εκθέσεων έχει ως αποστολή την οργάνωση Διεθνών και Τοπικών Εκθέσεων με σκοπό την ανάπτυξη του εμπορίου, την προώθηση των εξαγωγών κυπριακών βιομηχανικών προϊόντων και τη διεθνή κατανόηση. Η αποκρατικοποίηση θα αφορά την πώληση της ακίνητης περιουσίας. - Δασικές Βιομηχανίες: Παραγωγή ποιοτικών και ανταγωνιστικών βιομηχανικών προϊόντων ξύλου. Η αποκρατικοποίηση θα αφορά την πώληση του 51% του μεριδίου των μετοχών που κατέχει το κράτος. - Παγκύπρια Εταιρεία Αρτοποιών: Αλυσίδα αρτοποιείων. Η αποκρατικοποίηση θα αφορά την πώληση του 11.9% του μεριδίου των μετοχών που κατέχει το κράτος. Για τους πιο πάνω οργανισμούς και εταιρείες ολοκλήρωση διαδικασιών μέχρι 30/6/16. Προτείνεται επίσης η περαιτέρω επεξεργασία/μελέτη των προοπτικών μετοχοποίησης και αποκρατικοποίησης των ακόλουθων Οργανισμών πριν από την λήψη ενδεχόμενων αποφάσεων: 5
- Οργανισμός Χρηματοδοτήσεως Στέγης - Κυπριακός Οργανισμός Αναπτύξεως Γης - Κυπριακή Εταιρεία Αποθήκευσης Πετρελαιοειδών (ΚΕτΑΠ) - Επιτροπή Σιτηρών Κύπρου - Κεντρικό Σφαγείο Κοφίνου (ακίνητη περιουσία) 5. Ακίνητη περιουσία Στο Πρόγραμμα Δράσης θα ενταχθεί μέρος της ακίνητης περιουσίας του Κράτους, μέσα στα πλαίσια μιας ευρύτερης πολιτικής για την διαχείριση και αξιοποίηση της κρατικής περιουσίας. Έμφαση θα δοθεί σε μεγάλα εμπορικά και αξιοποιήσιμα τεμάχια. Σημειώνεται ότι η διαδικασία πώλησης κρατικής ακίνητης περιουσίας θα λάβει υπόψη την ανάγκη για μη διατάραξη της αγοράς ακινήτων. Επιπρόσθετα, στο Πρόγραμμα Δράσης θα συμπεριληφθούν και τα έσοδα από τεμάχια που αναμένεται να τύχουν εκμετάλλευσης μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα. Στο πρόγραμμα αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του Κράτους ενδέχεται να περιληφθεί και ακίνητη περιουσία Κρατικών οργανισμών που θα ενταχθούν σε πρόγραμμα αποκρατικοποίησης και η οποία δεν χρησιμοποιείται για τις εμπορικές δραστηριότητες τους. 6. Αδειοδοτήσεις Προτείνεται η αδειοδότηση τομέων οικονομικής δραστηριότητας, ως ακολούθως: - Λειτουργία Καζίνο (η διαδικασία της παραχώρησης μέσω προσφορών είναι σε εξέλιξη). - Κρατικό Λαχείο (μέχρι 30/6/15) - Παιγνιομηχανήματα τύπου VLTs (μέχρι 30/6/15). Το ποσοστό απόδοσης σε επενδυτές και στους εργαζόμενους, ανά οργανισμό, θα αποφασιστεί στην εξέλιξη της διαδικασίας ανάλογα με την διαμόρφωση των δεδομένων και του επενδυτικού ενδιαφέροντος. Με βάση το πιο πάνω πρόγραμμα η επίτευξη του εισπρακτικού στόχου των 1.4 δις ( 1δις μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2016, και 400εκ. μέχρι το τέλος του 2018) κρίνεται ως εφικτή. ΙV. Ο Υπουργός Οικονομικών, ο οποίος θα είναι ο εισηγητής της παρούσας Πρότασης, θα καλέσει το Υπουργικό Συμβούλιο όπως: (α) εγκρίνει το προτεινόμενο θεσμικό πλαίσιο (Μέρος ΙΙ της παρούσας Πρότασης). (β) εγκρίνει το προτεινόμενο Πρόγραμμα Δράσης (Μέρος ΙΙΙ της παρούσας Πρότασης). (γ) τον εξουσιοδοτήσει όπως υποβάλει προς το Υπουργικό Συμβούλιο προσχέδιο νομοσχεδίου για το θεσμικό και νομικό πλαίσιο μετοχοποιήσεων και αποκρατικοποιήσεων. 6