(Δράση F.5 - Δικτύωση με άλλα έργα LIFE ή/και μη)

Συνεργαζόμενοι Φορείς ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Πρακτικά Συνάντησης Εμπειρογνωμόνων (Δράση F.5 - Δικτύωση με άλλα έργα LIFE ή/και μη) Λευκωσία Ιανουάριος 2015 Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικότοπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς LIFE12 NAT/CY/000758 Το Έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+

Περιεχόμενα 1. English Summary... 2 2. Εισαγωγή Σκοπός Διήμερης Συνάντησης Εργασίας Εμπειρογνωμόνων... 3 3. Πρώτη μέρα συνάντησης εργασίας: διεξαγωγή ημερίδας παρουσιάσεις και συζήτηση... 3 3.1. Παρουσιάσεις ομιλητών... 5 4. Δεύτερη μέρα συνάντησης εργασίας: επίσκεψη στο Εθνικό Δασικό Πάρκο (Ε.Δ.Π.) Ριζοελιάς... 12 1

Proceedings of the Experts Workshop 1. English Summary The Experts Workshop was implemented within the framework of action F.5 Networking with other LIFE and/or non-life projects of the LIFE12NAT/CY/000758 project entitled Improving the conservation status of the priority habitat types *1520 and *5220 at the Rizoelia National Forest Park. The project s partners organized a two-day-event, on the 14 th - 15 th of January 2015. During the first day, a workshop on The impact of climate change on priority habitat types viability, took place at the premises of the Ministry of Agriculture, Natural Resources and Environment. The agenda of the workshop (Annex I) included presentations by experts, two of which are members of the Scientific Committee (S.C.) of the project (Dr. Reyes Tirrado, Dr. Jean-Marc Dufour-Dror). Another member of the S.C. of the project, Prof. Panayiotis Dimopoulos, attended the workshop, too. The participation overcame the foreseen number (30 people) since 45 people from competent authorities, universities and NGOs, participated (Annex II). The second day, included visit of the experts at Rizoelia National Forest Park, in order to get familiar with the results of the actions which have been implemented or those which are into progress. More specifically, the experts visited the boards established at the two entrances of the Park (action E.1 Information campaign ) and the results of actions C (C.2 Minimizing the impact of competitive vegetation on priority habitat types *5220 and *1520, C.3 Restoration of the targeted habitat types and C.6 Habitat re-creation of arborescent matorrals with Ziziphus adjacent to Rizoelia area ). The experts and especially the members of the S.C. of the project shared their scientific advice and expertise. 2

2. Εισαγωγή Σκοπός Διήμερης Συνάντησης Εργασίας Εμπειρογνωμόνων Το έργο με τίτλο «Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς» που υλοποιείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE+ πραγματοποίησε μια διήμερη συνάντηση εργασίας εμπειρογνωμόνων, στις 14 & 15 Ιανουαρίου 2015. Η συνάντηση αποτελεί μέρος των δραστηριοτήτων της δράσης F.5 «Δικτύωση με άλλα έργα LIFE ή/και μη», η οποία αποσκοπεί στην ανταλλαγή πληροφορίας και εμπειριών σε θέματα σχετικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη βιωσιμότητα των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου, το νομοθετικό πλαίσιο των αρμόδιων αρχών σχετικά με τη διατήρησή τους, τις προσεγγίσεις και τις μεθόδους απομάκρυνσης χωροκατακτητικών ειδών και της αποκατάσταση και διαχείριση των φυσικών οικοτόπων στην Ευρώπη. Η διήμερη συνάντηση εργασίας εμπειρογνωμόνων περιλάμβανε: 1. Ημερίδα, με κύριο άξονα συζήτησης και προβληματισμού το θέμα «Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη βιωσιμότητα των οικοτόπων προτεραιότητας: βέλτιστες πρακτικές για αποκατάσταση» (πρόσκληση και πρόγραμμα ημερίδας στο Παράρτημα Ι) και 2. Επίσκεψη στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς για επί τόπου παρατήρηση των δράσεων του έργου και των αποτελεσμάτων τους. Με βάση την πρόταση του έργου, υπεύθυνος φορέας υλοποίησης της συνάντησης ήταν το Πανεπιστήμιο Frederick, το οποίο σε συνεργασία με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τμήμα Δασών, προσκάλεσαν ερευνητές από την Κύπρο για την παρουσίαση στοιχείων σχετικά με την κλιματική αλλαγή και την επίδρασή της στη βιοποικιλότητα, καθώς και εμπειρογνώμονες από το εξωτερικό με εμπειρία στην αποκατάσταση των οικοτόπων. Στη συνάντηση παρευρέθηκαν επίσης μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής (Ε.Ε) του έργου (Dr Reyes Tirado, Dr Jean -Marc Dufour - Dror και Καθηγ. Παναγιώτης Δημόπουλος). 3. Πρώτη μέρα συνάντησης εργασίας: διεξαγωγή ημερίδας παρουσιάσεις και συζήτηση Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Υπουργείου Υγείας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος (Λευκωσία). Η διεξαγωγή της αποσκοπούσε στην ενημέρωση και τη μεταφορά εμπειριών σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τις πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ευρώπη για την αποκατάσταση των υπό μελέτη οικοτόπων 3

προτεραιότητας. Προσκεκλημένοι στην ημερίδα ήταν εκπρόσωποι Κυβερνητικών τμημάτων, περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακαδημαϊκά ιδρύματα που ασχολούνται με τα θέματα της φύσης και της κλιματικής αλλαγής. Εικόνα 1. Στιγμιότυπο από την ημερίδα. Εικόνα 2. Στιγμιότυπο από την ημερίδα. 4

Η αναμενόμενη συμμετοχή στη συνάντηση εργασίας εμπειρογνωμόνων ήταν τα 30 άτομα, αριθμός ο οποίος ξεπεράστηκε κατά πολύ (45 άτομα) (Εικ. 1 & 2). Παρευρέθηκαν κυρίως εκπρόσωποι από διάφορα Κυβερνητικά Τμήματα (Τμ. Περιβάλλοντος, Τμ. Δασών, Τμ. Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών), εκπρόσωποι ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της Κύπρου και του εξωτερικού και περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ο κατάλογος με τους συμμετέχοντες παρουσιάζεται στο Παράρτημα ΙΙ). Η έναρξη της ημερίδας έγινε με καλωσόρισμα του Επικεφαλής της Ομάδας Διαχείρισης του έργου και Διευθυντή του Τμήματος Δασών, κ. Τάκη Τσιντίδη (Εικ. 3). Ακολούθησαν οι παρουσιάσεις των προσκεκλημένων. Εικόνα 3. Ο κος Τσιντίδης, Επικεφαλής της Ομάδας Διαχείρισης έργου. 3.1. Παρουσιάσεις ομιλητών Οι παρουσιάσεις των ομιλητών της ημερίδας έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του έργου (http://www.life-rizoelia.eu/expertsworkshop.html) και εδώ γίνεται μια σύντομη και περιληπτική παρουσίασή τους: 5

3.1.1. Παρουσίαση με τίτλο «Το έργο LIFE-RIZOELIA: Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς», κα Ηρώ Κουζάλη (Μονάδα Διατήρησης Φύσης, Πανεπιστήμιο Frederick). Η παρουσίαση του έργου LIFE-RIZOELIA (LIFE12NAT/CY/000758) περιελάμβανε σύντομη περιγραφή του έργου, των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου και του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ριζοελιάς (Εικ. 4). Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσίαση των προπαρασκευαστικών δράσεων (Δράσεις Α) που ολοκληρώθηκαν και των δράσεων διατήρησης (Δράσεις C) που βρίσκονται σε εξέλιξη. Σύντομη αναφορά έγινε και στις υπόλοιπες δράσεις του έργου όπως οι δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού και διάδοσης των αποτελεσμάτων (Δράσεις Ε). Ερωτήσεις και σχόλια προς συζήτηση Ο Δρ. Χατζηνικολάου ρώτησε για τη σημασία του είδους Zizphus lotus για τον άνθρωπο. Ο κος Τσιντίδης απάντησε ότι οι καρποί του θάμνου είναι εδώδιμοι τόσο από τον άνθρωπο όσο και από τα ζώα και χρησιμοποιούνταν στην παραδοσιακή ιατρική. Ήταν σύνηθες, οι θάμνοι του είδους να παρατηρούνται στην περιφέρεια καλλιεργειών ή χωραφιών καθώς χρησιμοποιούνταν σαν φυσικός φράκτης λόγω των αγκαθιών τους. Παλαιότερα, οι άνθρωποι δεν το θεωρούσαν χρήσιμο είδος, γι αυτό και απομάκρυναν πολλά άτομα και φύτευαν στη θέση τους άλλα είδη όπως η χαρουπιά (Ceratonia siliqua). Εικόνα 4. Η κα Κουζάλη στην παρουσίαση του έργου LIFE-RIZOELIA. 6

3.1.2. Παρουσίαση με τίτλο «Εθνική Στρατηγική της Κύπρου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή», κα Κυριακή Ιωάννου (Τμήμα Περιβάλλοντος, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος). Η εκπρόσωπος του Τμήματος Περιβάλλοντος (Εικ. 5) παρουσίασε το σκοπό και τους στόχους της Εθνικής Στρατηγικής της Κύπρου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή καθώς και την επίδρασή της στην βιοποικιλότητα του νησιού. Επεσήμανε ότι σκοπός της στρατηγικής είναι η ενίσχυση ή/και η βελτίωση της ικανότητας της Κύπρου ώστε να αντιμετωπίσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έγκαιρα και αποτελεσματικά. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο πλήθος των αρνητικών επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα της Κύπρου και παρουσίασε τα προτεινόμενα μέτρα προσαρμογής με κύριο στόχο τη μείωση της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων. Εικόνα 5. Η κα Ιωάννου. 3.1.3. Παρουσίαση με τίτλο «Κλιματική αλλαγή, προοπτικές και στοιχεία για την Ανατολική Μεσόγειο», Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Ινστιτούτο Κύπρου (The Cyprus Institute). Ο Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου (Εικ. 6) αρχικά αναφέρθηκε σε μοντέλα πρόβλεψης της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης ανά το παγκόσμιο, όπως αυτά προκύπτουν από παλαιότερες μετρήσεις των αερίων του θερμοκηπίου και πώς αυτά επιτρέπουν την 7

πρόβλεψη της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων. Οι προβλεπόμενες αλλαγές στη θερμοκρασία για τον 21 ο αιώνα κυμαίνονται σε αύξηση της τάξεως των 4-5 ο C ενώ παράλληλα σε κάποιες περιοχές αναμένεται μείωση των βροχοπτώσεων. Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε περιφερειακά κλιματικά μοντέλα, τα οποία είναι ακριβέστερα στις προβλέψεις και χρησιμεύουν για μικρότερες περιοχές όπως στην περίπτωση της λεκάνης της Μεσογείου και ειδικότερα της Κύπρου. Ερωτήσεις και σχόλια προς συζήτηση Ο Δρ. Χατζηνικολάου ρωτήθηκε αν στο μοντέλο που παρουσίασε λήφθηκε υπόψη η χιονόπτωση στην Κύπρο. Ο ομιλητής εξήγησε ότι υπήρχε δυνατότητα να ληφθεί υπόψιν η χιονόπτωση αλλά η παράμετρος αυτή δεν περιλήφθηκε στο μοντέλο λόγω του μεγέθους της Κύπρου σε συνδυασμό με το διαθέσιμο grid του μοντέλου το οποίο καθορίζει ότι το μεγαλύτερο υψόμετρο της Κύπρου είναι τα 500 m και όχι τα 1950 m του υψομέτρου του Τροόδους. Ερωτήθηκε επίσης γιατί το μοντέλο δεν παρουσιάζει κάποια αυξομείωση αλλά η προβολή είναι σταθερή. Ο Δρ. Χατζηνικολάου απάντησε ότι για να βγει ένα καθολικό αποτέλεσμα θα πρέπει να περάσουν κάποια χρόνια. Εικόνα 6. Ο Δρ. Χατζηνικολάου. 8

3.1.4. Παρουσίαση με τίτλο «Αποκατάσταση και προστασία του οικότοπου Θαμνώνες με Ziziphus, εργαλείο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή σε ημίξηρο περιβάλλον», Δρ. Reyes Tirrado (Greenpeace and University of Exeter). Η Δρ. Reyes Tirado (Εικ. 7) αναφέρθηκε στο είδος Ziziphus lotus στην περιοχή της Αλμερίας (Νότια Ισπανία) και στο Μαρόκο και στο ρόλο του σε ημίξηρα οικοσυστήματα. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε σε τρεις κύριες επιδράσεις που είναι: 1. η αύξηση της γονιμότητας του εδάφους και η σταθεροποίηση του υποστρώματος αποτρέποντας τη διάβρωση του εδάφους, 2. η βελτίωση του μικροκλίματος, 3. η ενίσχυση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών. Κατά την παρουσίαση τονίστηκε ιδιαίτερα το γεγονός ότι το ριζικό σύστημα του Z. lotus αναπτύσσεται πάρα πολύ γρήγορα και για το λόγο αυτό προτείνει φυτεύσεις πολύ νεαρών δενδρυλίων σε πολύ βαθιές τρύπες. Στο τέλος έγινε αναφορά στις ισχυρές πιέσεις που ασκούνται στον οικότοπο του Z. lotus και στην αντιμετώπισή τους. Ερωτήσεις και σχόλια προς συζήτηση Η Δρ. Tirado ερωτήθηκε κατά πόσο στην Ισπανία, το είδος Z. lotus χρησιμοποιείται ως φράκτης στις καλλιέργειες. Σύμφωνα με την ομιλήτρια, η τακτική αυτή είναι γνωστή κυρίως στο Μαρόκο και όχι τόσο στην Ισπανία. Ο κος Τσιντίδης ρώτησε αν είναι γνωστός ο πολλαπλασιασμός του είδους με μοσχεύματα (κλαδιά). Η ομιλήτρια εξήγησε ότι η πρακτική αυτή εφαρμόζεται στο Μαρόκο και υπάρχει σχετική βιβλιογραφία, την οποία μπορεί να αποστείλει στο Τμήμα Δασών. Εν τούτοις, ο Καθηγ. Κώστας Θάνος σχολίασε ότι πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα περιορίζει τη γενετική ποικιλότητα γι αυτό καλό είναι να περιορίζεται. Σχόλιο με το οποίο συμφώνησε και η ομιλήτρια. Άλλη ερώτηση ήταν εάν το είδος Z. lotus συμβάλει στην προστασία των ακτών από τη διάβρωση. Στην περίπτωση της Αλμερίας, όπου εντοπίζονται στις αμμοθίνες, οι θάμνοι συγκρατούν μεγάλες ποσότητες άμμου, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν στην προστασία της ακτής από τη διάβρωση. Τέλος, η Δρ. Tirado ερωτήθηκε εάν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με ενδεχόμενη αλληλεπίδραση ή ανταγωνισμό του είδους Z. lotus με την ακακία (Acacia saligna). 9

Σύμφωνα με την ομιλήτρια, στις περιοχές του οικότοπου 5220 (Ισπανία, Μαρόκο) τις οποίες μελέτησε, δεν εντοπίζεται το είδος Acacia saligna. Αντίθετα, εντός της περιοχής εξάπλωσης του οικότοπου *5220, εντοπίζεται το εισβλητικό είδος Agave sisalana, το οποίο αλλάζει τη σύνθεση της χλωρίδας με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του οικότοπου προτεραιότητας. Εικόνα 7. Η Δρ. Tirrado. 3.1.5. Ξηρόφιλα φυτά και φυτοκοινωνίες, από την υποβάθμιση στην αποκατάσταση: περιπτώσεις μελέτης, Δρ. Salvatore Pasta (Institute of Biosciences and BioResources, Research Division Palermo). Ο Δρ. Salvatore Pasta (Εικ. 8) αναφέρθηκε πρωταρχικά στις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας στις φυτοκοινωνίες και στη συνέχεια αναφέρθηκε σε «υπολειμματικά είδη» και πως αυτά ανταποκρίνονται στις κλιματικές αλλαγές. Συγκεκριμένα, έγινε αναφορά στο σπάνιο είδος Zelkova sicula το οποίο αναπαράγεται μόνο μέσω του ριζικού του συστήματος. Κατά την παρουσίαση έγινε αναφορά σε διάφορες μελέτες που έχουν ως στόχο τη αποκατάσταση ξηρόφιλων φυτικών ειδών ανάμεσα στα οποία και το είδος Ziziphus lotus. Ερωτήσεις και σχόλια προς συζήτηση 10

Ο ομιλητής ερωτήθηκε, ποια άλλα είδη συμμετέχουν στη σύνθεση του οικότοπου *5220, στη Σικελία. Εξήγησε ότι στη σύνθεση του *5220 συμμετέχουν είδη του γένους Asparagus όπως και στην Κύπρο και άλλα είδη, όπως Prasium majus. Εικόνα 8. Ο Δρ. Pasta. 3.1.6. Εισβλητικά φυτά σε οικοσυστήματα με ξυλώδη βλάστηση στην Ανατολική Μεσόγειο: ποια taxa είναι δυνητικοί εισβολείς σε ξηρό βιοκλίμα, Δρ. Jean-Marc Dufour-Dror (Research & Consultancy in Applied Ecology). Ο Δρ. Jean-Marc Dufour-Dror (Εικ. 9) αναφέρθηκε αρχικά στα αποτελέσματα της επίδρασης των χωροκατακτητικών ειδών σε οικοσυστήματα με χαμηλή, ξυλώδη βλάστηση στην Ανατολική Μεσόγειο. Ανέφερε ότι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Κύπρος είναι μικρότερος, γιατί είναι νησί και είναι εύκολο να ελέγχεται η είσοδος ξενικών ειδών. Παρουσίασε χωροκατακτητικά είδη που έχουν καταγραφεί στο Ισραήλ και τα οποία ενδεχομένως να αποτελούσαν απειλή για την Κύπρο. Για την καλύτερη διαχείριση ενδεχόμενης εισβολής ειδών, πρότεινε τη συστηματική (περιοδική) έρευνα σε περιοχές με χαμηλή ξυλώδη βλάστηση καθώς και τη δημιουργία λίστας πιθανών χωροκατακτητικών φυτών στην Κύπρο. Τέλος, ανέφερε ότι καλύτερη διαχείριση της εξάπλωσης τέτοιων ειδών είναι η πρόληψη, κάτι 11

που είναι πολύ εύκολο να γίνει στην περίπτωση του Ισραήλ, της Κύπρου και της Σικελίας δεδομένου του μικρού τους μεγέθους. Ερωτήσεις και σχόλια προς συζήτηση Ο ομιλητής ερωτήθηκε εάν το είδος Parkinsonia aculeata, το οποίο στην Κύπρο εντοπίζεται κατά μήκος δρόμων και χωραφιών, μπορεί να θεωρηθεί επικίνδυνο. Η απάντηση του Δρ. Dufour-Dror είναι ότι υπάρχει κίνδυνος να γίνει εισβλητικό και θα πρέπει οι αρμόδιες αρχές να είναι σε ετοιμότητα. Εικόνα 9. O Δρ. Dufour-Dror. 4. Δεύτερη μέρα συνάντησης εργασίας: επίσκεψη στο Εθνικό Δασικό Πάρκο (Ε.Δ.Π.) Ριζοελιάς Η δεύτερη μέρα της συνάντησης εργασίας, αποσκοπούσε στην άμεση επαφή των εμπειρογνωμόνων με τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην περιοχή μελέτης για την αποκατάσταση και ενίσχυση των δύο τύπων οικοτόπου. Δύο από τους εμπειρογνώμονες (Δρ. Jean-Marc Dufour-Dror, Καθηγ. Παναγιώτης Δημόπουλος) αποτελούν και μέλη της Ε.Ε. του έργου, γι αυτό η επίσκεψη συνέβαλε και στην ενίσχυση της ενημέρωσής τους για την πρόοδο του έργου. Το τρίτο μέλος της Ε.Ε., Δρ. Reyes Tirado, που συμμετείχε στην ημερίδα, 12

αναχώρησε για Ισπανία αμέσως μετά το τέλος της ημερίδας λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Εντούτοις, ήρθε στην Κύπρο νωρίτερα και επισκέφθηκε το Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς τη Δευτέρα, 12/01/15, και ενημερώθηκε για τις δράσεις που υλοποιήθηκαν ή είναι σε εξέλιξη. Η Δρ. Tirado συνέστησε τη σύνδεση των υφιστάμενων συστάδων και των συστάδων που δημιουργούνται για την αποκατάσταση και επαναδημιουργία του οικότοπου *5220, μέσω επιπλέον φυτεύσεων. Υποστηρίζει ότι εάν η πρακτική αυτή υιοθετηθεί τόσο στην υπό μελέτη περιοχή όσο και εκτός αυτής, τότε η αποκατάσταση θα είναι ορθή και ο οικότοπος δεν θα εμφανίζεται κατακερματισμένος. To στοιχείο αυτό όμως δεν θεωρείται εφικτό γιατί η εξάπλωση της παλλούρας ξεκινά από τον κόλπο της Μόρφου μέχρι τον κόλπο Αμμοχώστου. Η επίσκεψη στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς ξεκίνησε με παρουσίαση των πινακίδων που τοποθετήθηκαν στις δύο εισόδους του Πάρκου (Εικ. 10). Ακολούθως, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στα σημεία όπου εφαρμόστηκε η δράση C.2 Ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της ανταγωνιστικής βλάστησης στους τύπους οικοτόπων προτεραιότητας *5220 και *1520 (Εικ. 11). Εικόνα 10. Επίσκεψη των εμπειρογνωμόνων και αντιπροσώπων των φορέων του έργου στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς. 13

Εικόνα 11. Παρατήρηση των εμπειρογνωμόνων του αποτελέσματος της δράσης C.2 για την καταπολέμηση της ανταγωνιστικής βλάστησης. Σε σχόλιο για το κατά πόσον το χημικό μέσο που χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της ακακίας είναι βλαβερό για τη βιοποικιλότητα της περιοχής, ο Δρ. Jean-Marc Dufour-Dror διευκρίνισε ότι αφενός επειδή η εφαρμογή γίνεται με εμβολιασμό κατ άτομο, δεν μολύνεται το έδαφος ή ο υπόγειος υδροφορέας και αφετέρου, ο μόνος τρόπος επιμόλυνσης άλλων φυτών είναι η άμεση επαφή τους με τη ρίζα των εμβολιασμένων ατόμων. Τόνισε επίσης ότι, η χημική ουσία που πιθανόν να μένει στο έδαφος από τα ξηρά άτομα είναι ενεργή μόνο μερικές μέρες, ελαχιστοποιώντας με τον τρόπο αυτό τον κίνδυνο που υπάρχει για να περάσει στην αλυσίδα τροφής του ανθρώπου. Ο Δρ. Dufour-Dror επισήμανε ότι είναι δυνατή η καταπολέμηση και του επίσης εισβλητικού ποώδους φυτού Oxalis pes-caprae εντός της περιοχής μελέτης, στο πλαίσιο της διαχείρισης του Πάρκου και των δραστηριοτήτων του Τμήματος Δασών για την αποκατάσταση των οικοτόπων προτεραιότητας εντός των ορίων του. Εισηγήθηκε όπως τοποθετηθούν πιλοτικές επιφάνειες για ψεκασμό του είδους με glyphosate με διαφορετικές συγκεντρώσεις της ουσίας (2, 3 και 5%) και την παρακολούθηση του αποτελέσματος (βαθμός επηρεασμού άλλων ειδών όπως τα πεύκα και οι θάμνοι). Επίσης, για καλύτερα αποτελέσματα, η χημική καταπολέμηση του είδους μπορεί να συνδυαστεί και με μηχανική απομάκρυνση των ατόμων σε κάποια σημεία. Ερωτηθείς εάν η τεχνική εφαρμόζεται και στο Ισραήλ, απάντησε 14

καταφατικά σημειώνοντας ότι είναι επιτυχής. Η καλύτερη περίοδος ψεκασμού του εν λόγω είδους είναι κατά την ανάπτυξη των φυτών, πριν την ανθοφορία. Στην περίπτωση που υπάρχουν κι άλλα ποώδη φυτά, ιδίως ενδημικά και κινδυνεύοντα συστήνεται να απομακρύνονται πριν τον ψεκασμό και να ξαναφυτεύονται αργότερα. Ο ειδικός στην καταπολέμηση εισβλητικών ειδών προβληματίστηκε με την παρουσία ομάδων ατόμων Oxalis pes-caprae σε διάφορα σημεία του Πάρκου και με τους πιθανούς τρόπους εξάπλωσης του είδους. Σημειώνεται ότι, η δράση απομάκρυνσης της Oxalis pes-caprae δεν προβλέπεται από την πρόταση του έργου. Εντούτοις, θα διεξαχθεί πιλοτική εφαρμογή με το προτεινόμενο χημικό μέσο, σύμφωνα και με τις υποδείξεις της Επιστημονικής Επιτροπής. Οι εμπειρογνώμονες στη συνέχεια επισκέφθηκαν τα σημεία όπου έγινε η αποκατάσταση του οικότοπου *5220 (Εικ. 12) και η επαναδημιουργία του ίδιου οικότοπου, με φυτεύσεις. Ο Καθηγ. Κώστας Θάνος ρώτησε για τα πειράματα φύτρωσης των σπερμάτων του Ziziphus lotus και ποια φαίνεται να είναι η βέλτιστη θερμοκρασία φύτρωσής τους. Αντιπρόσωπος του Πανεπιστημίου Frederick εξήγησε ότι τα πειράματα φύτρωσης έχουν ποσοστό επιτυχίας 50,9% στους 20 ο C και πολύ μικρότερο στους 30-35 ο C, όπως πρότεινε ο Καθηγ. Κώστας Θάνος. Εικόνα 12. Επί τόπου παρατήρηση σε τοποθεσία όπου έγινε αποκατάσταση του οικότοπου *5220 με φυτεύσεις. Τα αποτελέσματα των δράσεων διατήρησης που υλοποιήθηκαν μέχρι τώρα στο πλαίσιο του έργου LIFE-RIZOELIA και η πληροφορία που αντάλλαξαν στη διήμερη συνάντηση εργασίας της δράσης F.5 του έργου, άφησαν τους εμπειρογνώμονες ευχαριστημένους. 15