ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. Θεματική Ενότητα: Βασικές έννοιες βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού και υπολογισμός εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Θεματική Ενότητα: Βασικές έννοιες βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού και υπολογισμός εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου Περίοδος Α Ιούλιος Οκτώβριος 2013 Ενότητα A2. Διδάσκων: Κώστας Κομνηνός Μηχανολόγος μηχανικός Ενεργειακός σύμβουλος

Περίληψη... 3 1. Τομείς ανθρωπογενών δραστηριοτήτων σχετικοί με εκπομπές ΑΦΘ... 4 2. Απογραφή εκπομπών ΑΦΘ στα πρότυπα των Συμφώνων Ομοιότητες και Διαφορές... 7 2.1 Κατηγοριοποίηση εκπομπών ΑΦΘ από τελική χρήση στο ΣτΔ και ΣτΝ... 7 2.2 Τεχνικές λεπτομέρειες εκτέλεσης της απογραφής εκπομπών ΑΦΘ... 10 2.3 Διαχείριση παραγόμενης ενέργειας στο ΣτΔ και ΣτΝ... 12 2.3.1 Τοπικά παραγόμενη ενέργεια στο ΣτΔ... 12 2.3.2 Δευτερογενής παραγωγή και Πρωτογενής ζήτηση ενέργειας στο ΣτΝ... 13 2.4 Εξοικείωση με την φόρμα απογραφής εκπομπών του ΣτΔ... 15 2.5 Εξοικείωση με την φόρμα απογραφής εκπομπών του ΣτΝ... 20 3. Μεθοδολογία υπολογισμού εκπομπών ΑΦΘ... 21 3.1 Συλλογή πραγματικών δεδομένων... 22 3.2 Χρήση υπολογιστικού εργαλείου... 23 3.2.1 Συλλογή στατιστικών δεδομένων... 23 3.2.2 Συλλογή τεχνικών δεδομένων... 24 3.2.3 Συλλογή δεδομένων με χρήση ερωτηματολογίων... 25 4. Βιβλιογραφία... 26 5. Συνδέσεις... 26 6. Παράρτημα... 27 6.1 Παράρτημα Α Αναλυτικός πίνακας τομέων εκπομπών ΑΦΘ στο ΣτΔ... 27 6.2 Παράρτημα Β Τεχνικές καθορισμού του έτους βάσης σε σχέση με τον στόχο μείωσης των εκπομπών ΑΦΘ... 29 6.3 Παράρτημα Γ Οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί συντελεστές εκπομπών λόγω ηλ/γης... 31

Περίληψη Σε αυτή την ενότητα αρχικά αναλύονται οι διάφοροι τομείς ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που συνοδεύονται από εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ) και κατηγοριοποιούνται σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις. Παρουσιάζονται οι προσεγγίσεις του Συμφώνου των Δημάρχων (ΣτΔ) και του Συμφώνου των Νησιών (ΣτΝ) μιας και θα αποτελέσουν τις κατευθυντήρια οδούς σύμφωνα με τις οποίες προσεγγίζεται ο υπολογισμός των εκπομπών. Η διαδικασία απογραφής των εκπομπών στο έτος αναφοράς, όπως αυτή πραγματοποιείται στα πλαίσια του ΣτΔ και του ΣτΝ, αναλύονται στην συνέχεια αναδεικνύοντας τις διάφορες προσεγγίσεις στην συλλογή δεδομένων και στον υπολογισμό των αναγκαίων ενεργειακών μεγεθών που θα οδηγήσουν στην εκτίμηση των εκπομπών ΑΦΘ. 3

1. Τομείς ανθρωπογενών δραστηριοτήτων σχετικοί με εκπομπές ΑΦΘ Στην πρώτη ενότητα του μαθήματος αναδείχθηκε η σχέση της κλιματικής αλλαγής με την αύξηση της συγκέντρωσης ΑΦΘ στην ατμόσφαιρα λόγω των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και αποδείχθηκε η σημαντικότητά της. Σε αυτή την παράγραφο θα παρουσιάσουμε το φάσμα αυτών των δραστηριοτήτων και την σχετική βαρύτητά τους στο σύνολο των εκπομπών όπως επίσης τους τομείς και υποτομείς στους οποίους χωρίζονται αυτές οι δραστηριότητες. Υπενθυμίζεται ότι ασχολούμαστε με εκπομπές που προκαλούνται αποκλειστικά και μόνο από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι βασικοί τομείς δραστηριοτήτων όπως αυτοί ορίζονται από το IPCC παρουσιάζονται στην συνέχεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η λίστα εξυπηρετεί την πλέον αναλυτική και ενδελεχή απεικόνιση των εκπομπών ΑΦΘ, κάθε τομέας και υποτομέας συνοδεύεται από ένα μοναδικό κωδικό, συνολικά οι λίστες όπως δημοσιεύονται από το IPCC περιέχονται στο παράρτημα Α. 1. Ενέργεια: Είναι ο τομέας δραστηριοτήτων με την μεγαλύτερη συμμετοχή στην εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, σχεδόν 75% επί του συνόλου για πλήρως βιομηχανοποιημένες χώρες, ενώ το ποσοστό αυτό αγγίζει το 90% όταν πρόκειται μόνο για εκπομπές CO 2. Μπορεί να χωριστεί στις ακόλουθες επί μέρους δραστηριότητες: a. Παραγωγή ενέργειας μέσω καύσης καυσίμου: Οι κυριότερες κατηγορίες και υποκατηγορίες στις οποίες παρατηρείται αυτή η δραστηριότητα είναι οι κάτωθι: i. Βιομηχανίες παραγωγής ενέργειας - Παραγωγή ηλεκτρισμού - Παραγωγή θερμότητας - Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού κι θερμότητας ii. Διύλιση πετρελαίου iii. Βιομηχανικές και κατασκευαστικές μονάδες 1 (μονάδες σιδήρου ατσαλιού, πετροχημικά, χαρτοβιομηχανία, κλωστοϋφαντουργία, μονάδες εξόρυξης, μονάδες παραγωγής τροφίμων, κ.α) iv. Μεταφορές (εναέριες, οδικές, σιδηροδρομικές, ακτοπλοϊκές, κ.α) v. Λοιπές κατηγορίες - οικιστικός τομέας - εμπορικός τομέας - γεωργία, αλιεία, ιχθυοκαλλιέργειες, υλοτομία b. Διαφυγούσες εκπομπές καυσίμων: Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται δραστηριότητες σχετικές με τον τομέα της ενέργειας κατά τις οποίες η διαχείριση καυσίμων μπορεί να οδηγήσει σε διάχυση (διαφυγή) εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Οι διάφορες κατηγορίες ορίζονται ανά τύπο καυσίμου και οι υποκατηγορίες τους ανά είδος διεργασίας σχετικής με το εν λόγω καύσιμο. 1 για το τμήμα καυσίμων που χρησιμοποιείται τοπικά για παραγωγή ενέργειας 4

c. Μεταφορά και αποθήκευση CO2: Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται δραστηριότητες σχετικές αποκλειστικά με την μεταφορά και αποθήκευση ποσοτήτων CO 2 και την πιθανή απευθείας διαρροή του μεταφερόμενου προς αποθήκευση CO 2. 2. Βιομηχανικές διεργασίες και Χρήση προϊόντων (Industrial Processes and Product Use, IPPU): Σε αυτό τον τομέα εμφανίζονται εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ) οι οποίες δεν σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας στις αντίστοιχες βιομηχανικές μονάδες αλλά με τις ίδιες τις βιομηχανικές διεργασίες και την χρήση των προϊόντων που παράγουν. Στην συνέχεια παρατίθενται κατηγορίες και υποκατηγορίες των βασικότερων δραστηριοτήτων αυτού του τομέα: a. Βιομηχανία μεταλλευμάτων: i. Παραγωγή τσιμέντου ii. Παραγωγή ασβέστη iii. Παραγωγή γυαλιού b. Χημική βιομηχανία: i. Παραγωγή χημικών προϊόντων και ουσιών c. Βιομηχανία μετάλλων i. Παραγωγή μετάλλων d. Βιομηχανία ηλεκτρονικών ειδών i. Παραγωγή ολοκληρωμένων κυκλωμάτων και ημιαγωγών ii. Οθόνες TFT iii. Φωτοβολταϊκά πάνελ e. Χρήση προϊόντων ως αντικαταστάτες ουσιών επιβλαβών για το όζον f. Παρασκευή και χρήση άλλων προϊόντων 3. Γεωργία, Δασοκομία και άλλες χρήσεις γης (Agriculture, Forestry and Other Land Uses, AFOLU): Οι εκπομπές ΑΦΘ σε αυτό τον τομέα χαρακτηρίζονται από την ανθρωπογενή παρέμβαση και χρήση της γης. Ουσιαστικά πρέπει να παρατηρείται αξιοποίηση γης με στόχο είτε την παραγωγή είτε την παροχή οικολογικών και κοινωνικών υπηρεσιών. Στην συνέχεια παρατίθονται κατηγορίες και υποκατηγορίες των βασικότερων δραστηριοτήτων αυτού του τομέα: a. Κτηνοτροφία i. Εντερική ζύμωση ii. Διαχείριση κοπράνων b. Αλλαγή χρήσης εκτάσεων γης i. Δασική γη ii. Καλλιέργειες iii. Λιβάδια c. Ανάμεικτες και εκτός CO 2 πηγές εκπομπών από την γη 5

i. ΑΦΘ από την καύση βιομάζας ii. Άμεσες και έμμεσες εκπομπές N2O από διαχείρηση εδαφών 4. Απορρίμματα: Σε αυτή την κατηγορία εμπεριέχονται εκπομπές CO2, CH4 και Ν2Ο που εκπέμπονται κατά την διαχείριση απορριμάτων. Οι διεργασίες κατηγοριοποιούνται κυρίως μέσω του τύπου απορριμάτων και της διαδικασίας διαχείρισής τους: a. Διάθεση στερεών απορριμάτων i. Χώροι υγειονομικής ταφής απορριμάτων (ΧΥΤΑ) ii. Χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμάτων (ΧΑΔΑ) b. Βιολογική διαχείριση στερεών καυσίμων c. Αποτέφρωση και ανοιχτή καύση απορριμάτων d. Διαχείριση υγρών λυμάτων i. Οικιακού τομέα ii. Βιομηχανικού τομέα Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η κατηγοριοποίηση των παγκόσμιων εκπομπών ΑΦΘ ανά τομέα δραστηριοτήτων. Συνολικά οι τομείς της ενέργειας και βιομηχανίας καλύπτουν σχεδόν το 70% 2 των παγκόσμιων εκπομπών ΑΦΘ. Δασοκομία Απορρίμματα και Λύματα Παραγωγή ενέργειας Γεωργία Μεταφορές Βιομηχανία Οικιακά και εμπορικά κτίρια Σχήμα 1. Εκπομπές ΑΦΘ ανά τομέα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων (2004)[1] 2 Το ποσοστό αυτό είναι μειωμένο συγκριτικά με ότι αναφέρθηκε ως την μέση κατάσταση βιομηχανοποιημένης χώρας μιας και εδώ υπολογίζονται οι παγκόσμιες εκπομπές. 6

2. Απογραφή εκπομπών ΑΦΘ στα πρότυπα των Συμφώνων Ομοιότητες και Διαφορές Η κατηγοριοποίηση των πηγών εκπομπής ΑΦΘ στην προηγούμενη παράγραφο εξυπηρετεί την λεπτομερέστερη δυνατή απογραφή των εκπομπών είτε ιστορικά σε προηγούμενα έτη είτε στον παρόντα χρόνο. Ανάλογα τον στόχο, τον φορέα σύνταξης και την διαθεσιμότητα στοιχείων αυτής της απογραφής η κατηγοριοποίηση δύναται να διαφοροποιηθεί. 2.1 Κατηγοριοποίηση εκπομπών ΑΦΘ από τελική χρήση στο ΣτΔ και ΣτΝ Κατά την διαδικασία εκπόνησης ενός Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ) η απογραφή των εκπομπών ΑΦΘ είναι καίριας σημασίας και πρέπει να πραγματοποιηθεί τόσο σε ένα παρελθοντικό χρόνο, ο οποίος και ορίζεται ως έτος βάσης αλλά και μελλοντικά στα πλαίσια παρακολούθησης της επιτυχούς εφαρμογής του ΣΔΑΕ. Όταν ένα ΣΔΑΕ πραγματοποιείται σε αστική περιοχή είναι προφανές ότι βαρύτητα δίνεται στον τομέα της ενέργειας και κυρίως στις καταναλώσεις που αφορούν κτίρια και μεταφορές. Αυτή είναι η περίπτωση του Συμφώνου των Δημάρχων (ΣτΔ) το οποίο και απευθύνεται κυρίως σε αστικού δήμους. Η επιλογή των κατηγοριών σε αυτή την περίπτωση δεν έχει γίνει κατά ανάγκη με γνώμονα την ακριβέστερη εκτίμηση των συνολικών εκπομπών, όσο την ανάδειξη των τομέων στους οποίους δύναται να εφαρμοσθούν δράσεις μείωσης των εκπομπών ιδίως με την συμμετοχή και συμβολή του δήμου. Για αυτό τον λόγο αναδεικνύονται οι τομείς των δημοτικών καταναλώσεων ενέργειας στα κτίρια, εξοπλισμούς και εγκαταστάσεις, στον φωτισμό και στις μεταφορές. Από την άλλη μεριά η απογραφή εκπομπών σε αγροτικούς και ακόμα περισσότερο νησιωτικούς Δήμους μπορεί να γίνει πιο περιπλοκή. Για τους νησιωτικούς Δήμους στην προηγούμενη ενότητα του μαθήματος παρουσιάστηκαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους τα οποία και είναι κρίσιμο να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία του νησιωτικού βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού. Ο πλουραλισμός των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα σε αυτές τις περιπτώσεις σε συνδυασμό με τις αυξημένες ανάγκες λειτουργίας υποδομών κοινής ωφέλειας γεννούν την ανάγκη της αναλυτικότερης κατηγοριοποίησης των δραστηριοτήτων που προκαλούν εκπομπές ΑΦΘ. Για λόγους ακρίβειας, ευκολότερης πρόσβασης σε στατιστικά δεδομένα αλλά και σαφέστερου καθορισμού των κατηγοριών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο στα πλαίσια του ΣτΝ επιλέχθηκε η κατηγοριοποίηση αυτή να πραγματοποιηθεί με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση των Κλάδων Οικονομικής Δραστηριότητας, του γνωστούς κωδικούς ΣΤΑΚΟΔ 08 3, οι οποίοι σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αντιστοιχούν στους κωδικούς NACE 4. Η κατηγοριοποίηση αυτή καλύπτει όλους τους κλάδους εκτός του οικιακού τομέα η ανάλυση του οποίου βασίστηκε στη λογική της πληρέστερης και λεπτομερέστερης περιγραφής του ενεργειακού προφίλ ενός από τους πλέον ενεργοβόρους τομείς ο οποίος και συμπεριλαμβάνει σχεδόν όλους τους τρόπους κατανάλωσης ενέργειας από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Στον πίνακα της επόμενης σελίδας παρουσιάζονται οι προτεινόμενες κατηγοριοποιήσεις δραστηριοτήτων εκπομπής ΑΦΘ σύμφωνα με το ΣτΔ και το ΣτΝ. Το διαφορετικό επίπεδο ανάλυσης στις δύο περιπτώσεις είναι εμφανές, γεγονός το οποίο και θα επιδράσει τον τρόπο και την μεθοδολογία υπολογισμού των αντίστοιχων εκπομπών όπως θα δούμε στη συνέχεια. 3 http://www.telebit.gr/files/stakod_08.pdf 4 http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/index/nace_all.html 7

Κατηγοριοποίηση εκπομπών ΑΦΘ τελικής χρήσης σε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας Σύμφωνο των Δημάρχων Σύμφωνο των Νησιών (ΣΤΑΚΟΔ 08) A. Κτίρια, Εξοπλισμός / Εγκαταστάσεις και Βιομηχανίες Δημοτικά κτίρια εξοπλισμός/εγκαταστάσεις Κτίρια εξοπλισμός/εγκαταστάσεις τριτογενούς τομέα Κατοικίες Δημοτικός/Δημόσιος φωτισμός Βιομηχανίες B. Μεταφορές Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές C. Λοιπά Διαχείριση απορριμμάτων Διαχείριση λυμάτων Άλλη A. Κατοικίες Ζεστό νερό Θέρμανση/Ψύξη Φωτισμός Μαγείρεμα Ψυγεία και καταψύκτες... Άλλες ηλ.συσκευές B. Πρωτογενής τομέας Γεωργία, δασοκομία και αλιεία Ορυχεία και λατομεία C. Δευτερογενής τομέας Μεταποίηση Παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων Κατασκευές D. Τριτογενής τομέας Χονδρικό και λιανικό εμπόριο Ξενοδοχεία/Εστιατόρια Δημόσια κτίρια Σχολεία - Νοσοκομεία/Κλινικές Άλλες υπηρεσίες Δημόσιος/Δημοτικός φωτισμός E. Μεταφορές Χερσαίες μεταφορές επιβατών και άλλες οδικές υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών (δημόσιες μεταφορές, ταξί, τουρισμός, σχολικά λεωφορεία, κλπ.) Οδικές μεταφορές εμπορευμάτων και υπηρεσίες μετακόμισης Λοιπός στόλος για δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες Ιδιωτικές μεταφορές F. Επανεξαγωγή (πλοία, αεροπλάνα, κτλ.) G. Δραστηριότητες με εντατική χρήση εξαγώγιμης ενέργειας H. Άλλο (ώστε να εξαιρεθεί από το ενεργειακό ισοζύγιο του νησιού)

Κάποιες παρατηρήσεις όσον αφορά την κατηγοριοποίηση του ΣτΔ: Ως δημοτικοί εξοπλισμοί και εγκαταστάσεις θεωρούνται, όπου αυτοί φυσικά υπάρχουν, τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης (αντλιοστάσια), οι βιολογικοί καθαρισμοί (αντλιοστάσια και λοιποί ηλεκτρομηχανολογικοί εξοπλισμοί, κ.ά), οι αφαλατώσεις, οι ΧΥΤΑ, τα δημοτικά σφαγεία, κ.α. Στον τριτογενή τομέα ανήκουν κτίρια τα οποία δεν είναι δημοτικά/δημόσια και δεν είναι κατοικίες, ούτε βιομηχανικά κτίρια. Αρά καλύπτονται περιπτώσεις γραφείων, καταστημάτων και επιχειρήσεων γενικότερα. Παραδείγματα εξοπλισμού/ εγκαταστάσεων του τριτογενούς τομέα είναι οι ψυκτικές εγκαταστάσεις σε σούπερ μάρκετ ή σε κρεοπωλεία, ξυλόφουρνοι σε αρτοποιία, πισίνες σε ξενοδοχεία, εξωτερικές θερμάστρες αερίου σε καφετέριες, ψησταριές με κάρβουνα σε εστιατόρια, κ.ο.κ. Στο ΣτΔ εξαιρούνται οι βιομηχανίες που συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Αυτός ο περιορισμός ορίζεται στην ουσία γιατί οι βιομηχανίες αυτές μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές τους με εικονικό τρόπο αγοράζοντας δικαιώματα εκπομπών από το χρηματιστήριο ρύπων. Στόχος όμως του ΣτΔ είναι η πραγματική μείωση των εκπομπών μέσω εφαρμογής δράσεων. Επίσης, όσον αφορά τον τομέα των βιομηχανιών προτείνεται να συμπεριλαμβάνονται στην ΑΕΑ οι εκπομπές μόνο αυτών των βιομηχανιών που διατείνονται να αναλάβουν ενεργό δράση στο σχεδιασμό και εφαρμογή δράσεων για μείωση των εκπομπών τους. Στον τομέα των ιδιωτικών και εμπορικών μεταφορών εξαιρούνται οι εναέριες και θαλάσσιες μεταφορές. Στην κατηγορία «λοιπά» συμπεριλαμβάνονται εκπομπές ΑΦΘ οι οποίες παράγονται απευθείας από την φυσική διεργασία της βιοαποικοδόμησης των απορριμμάτων και λυμάτων. Οι εκπομπές από την κατανάλωση ενέργειας για την λειτουργία αυτών των υποδομών συμπεριλαμβάνονται στις κατηγορίες «εξοπλισμός / εγκαταστάσεις» είτε του δημοτικού είτε του τριτογενή τομέα. Στo μέρος 2 των οδηγιών του ΣτΔ για την ανάπτυξη ενός ΣΔΑΕ [2], όπου περιγράφεται η μεθοδολογία πραγματοποίησης της απογραφής των εκπομπών ΑΦΘ στο έτος αναφοράς, περιέχεται αναλυτικός πίνακας (πίνακας 1, σελ. 57) με τους πιθανούς τομείς εκπομπών αερίων. Στα πλαίσια του ΣτΔ κάποιοι από αυτούς τους τομείς θεωρείται αναγκαίο να συμπεριληφθούν στην απογραφή, κάποιοι άλλοι προτείνεται να συμπεριληφθούν μόνο εάν κάποια δράση μείωσης των εκπομπών συνδέεται με αυτούς και τέλος κάποιοι άλλοι προτείνεται να μην συμπεριληφθούν. Στο παράρτημα Α παρουσιάζεται ο πίνακας με τους πιθανούς τομείς. Κάποιες παρατηρήσεις όσον αφορά την κατηγοριοποίηση του ΣτΝ: Σχετικά με τον τομέα των κατοικιών, οι υποκατηγορίες που αφορούν καταναλώσεις ηλεκτρικών συσκευών είναι δυνατόν να ομαδοποιηθούν σε μια συνολική κατηγορία προς διευκόλυνση του υπογράφοντα. Στον πρωτογενή τομέα συμπεριλαμβάνονται σχεδόν όλες οι σχετικές δρασηριότητες μιας και όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, σε ένα γεωγραφικά περιορισμένο σύστημα όπως το νησιωτικό πολύ συχνά λαμβάνουν χώρα όλες οι παραγωγικές δραστηριότητες. Αυτή είναι μια βασική διαφορά με τους αστικούς Δήμους στους οποίος απευθύνεται κυρίως το ΣτΔ.

Στην υποκατηγορία του δευτερογενή τομέα «Παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων» συμπεριλαμβάνονται ουσιαστικά όλες οι υποδομές κοινής ωφέλειας του Δήμου (βιολογικοί καθαρισμοί, δίκτυα αποχέτευσης / ύδρευσης, αφαλατώσεις, ΧΥΤΑ / ΧΥΤΥ, κ.ά). Οι εκπομπές ΑΦΘ αφορούν τόσο την χρήση ενέργειας για την λειτουργία των υποδομών όσο και την φυσική διαφυγή εκπομπών (διάσπαση απορριμμάτων, λυμάτων). Ο τριτογενής τομέας περιλαμβάνει πλέον σε ξεχωριστή κατηγορία τις μονάδες τουριστικού ενδιαφέροντος (παροχής καταλύματος και εστίασης) μιας και κατέχουν κυριάρχο ρόλο στη οικονομική δραστηριότητα των νησιών και κατά επέκταση στην κατανάλωση ενέργειας. Στον τομέα των μεταφορών, συγκριτικά με το ΣτΔ, διαχωρίζονται οι ιδιωτικές και οι εμπορικές μεταφορές. Οι τρείς τελευταίες κατηγορίες αφορούν εκπομπές ΑΦΘ οι οποίες δεν σχετίζονται με την εσωτερική αγορά του νησιού και οι οποίες εξαιρούνται από τους ποσοτικοποιημένους στόχους του ΣΔΑΕ. Παρόλα αυτά συμπεριλαμβάνονται στους υπολογισμούς για λόγους πληρότητας του ενεργειακοήυ προφίλ του νησιού χωρίς να είναι υποχρεωτικό να συμπληρωθούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναλυτικότερη κατηγοριοποίηση του ενεργειακού προφίλ στα πλαίσια του ΣτΝ παρέχει τη δυνατότητα στους υπογράφοντες να αναδεικνύουν τη συνεισφορά επιμέρους εξειδικευμένων δράσεων σε συγκεκριμένους τομείς στην επίτευξη των συνολικών στόχων. Φυσικά είναι προφανές ότι μια τέτοια ανάλυση είναι απαιτητικότερη τόσο όσον αφορά τον σχεδιασμό και και συλλογή στοιχείων όσο και την παρακολούθηση των εκπομπών ΑΦΘ και των εν λόγω δράσεων. 2.2 Τεχνικές λεπτομέρειες εκτέλεσης της απογραφής εκπομπών ΑΦΘ Για την εκτέλεση της απογραφής εκπομπών ΑΦΘ κατά τα πρότυπα του ΣτΔ τρεις σημαντικές αποφάσεις πρέπει να παρθούν επί της αρχής. Οι τρεις αυτές αποφάσεις σχετίζονται με τον καθορισμό του έτους αναφοράς ή αλλιώς έτους βάσης στο οποίο πραγματοποιείται η απογραφή και με την επιλογή των συντελεστών αλλά και των μονάδων μέτρησης των εκπομπών. Καθορισμός έτους αναφοράς: Οι εκπομπές ΑΦΘ στο έτος αναφοράς αποτελούν την βάση με την οποία θα συγκριθούν οι μελλοντικές εκπομπές στον χρόνο στόχο (π.χ το 2020 για το ΣτΔ). Η επιλογή του έτους αναφοράς είναι πολύ σημαντική μιας και πέρα από εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων (κοινό έτος αναφοράς με την πολιτική της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματική αλλαγής και το Πρωτόκολλο του Κιότο) καθορίζει την ποσοτικοποίηση του στόχου για μείωση των εκπομπών και κατά επέκταση την αναμενόμενη συνεισφορά σε αυτόν από τις σχεδιαζόμενες δράσεις. Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΣτΔ το συνιστώμενο έτος αναφοράς της απογραφής είναι το 1990. Παρόλα αυτά αφήνεται περιθώριο για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης οι οποίοι δεν διαθέτουν επαρκή δεδομένα για την κατάρτιση απογραφής για το 1990, να επιλέξουν το πλησιέστερο έτος στο 1990 για το οποίο είναι δυνατόν να συγκεντρωθούν τα πληρέστερα και πλέον αξιόπιστα δεδομένα. Στα πλαίσια του ΣτΝ για τους ελληνικούς νησιωτικούς δήμους, των οποίων η ενεργειακή ζήτηση και κατά επέκταση οι εκπομπές ΑΦΘ παρουσιάζουν σταθερά αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια ακολουθώντας την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας σε αυτή την περιοχή, προτείνεται η επιλογή έτους αναφοράς πλησιέστερα στο τρέχον έτος. Επιπλέον στοιχεία σχετικά με τον καθορισμό του έτους αναφοράς σε σχέση με τον εκάστοτε 10

στόχο μείωσης παρουσιάζονται στο Παράρτημα Β Τεχνικές καθορισμού του έτους βάσης σε σχέση με τον στόχο μείωσης των εκπομπών ΑΦΘ.. Επιλογή συντελεστών εκπομπών: Για τον υπολογισμό των εκπομπών ΑΦΘ, όπως θα δούμε και στην συνέχεια πιο αναλυτικά είναι αναγκαία η χρήση κατάλληλων συντελεστών εκπομπών. Αυτοί χρησιμοποιούνται για να μετατρέψουν τα πόσα ενέργειας που καταναλώνονται από τους διάφορους τομείς δραστηριότητας σε ποσά εκπομπών. Ουσιαστικά στόχος της απογραφής εκπομπών είναι αρχικά η ενεργειακή απογραφή της περιοχής ενδιαφέροντος και στην συνέχεια κάνοντας χρήση των συντελεστών εκπομπών να μετατραπεί σε απογραφή εκπομπών. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις όσον αφορά τους συντελεστές εκπομπών: 1. Χρήση «πρότυπων» συντελεστών εκπομπών σύμφωνα με τις αρχές της IPCC: Οι συντελεστές αυτοί καλύπτουν όλες τις εκπομπές CO 2 που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης ενέργειας εντός της περιοχής ενδιαφέροντος, είτε άμεσα, εξαιτίας της καύσης καυσίμων, είτε έμμεσα, μέσω της κατανάλωσης καυσίμων για την ηλεκτροπαραγωγή και τη χρήση θέρμανσης/ψύξης. Αυτή η προσέγγιση βασίζεται στην περιεκτικότητα σε άνθρακα κάθε καυσίμου. Με αυτή την προσέγγιση, θεωρούνται μηδενικές οι εκπομπές CO2 από τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και οι εκπομπές πιστοποιημένης «πράσινης» ηλεκτρικής ενέργειας. 2. Χρήση συντελεστών ΑΚΖ (Ανάλυσης Κύκλου Ζωής): Οι συντελεστές αυτοί λαμβάνουν υπόψη τον συνολικό κύκλο ζωής του ενεργειακού φορέα. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει όχι μόνο τις εκπομπές της τελικής καύσης, αλλά και όλες τις εκπομπές της αλυσίδας εφοδιασμού (όπως τις απώλειες κατά τη μεταφορά, τις εκπομπές διύλισης ή τις απώλειες μετατροπής της ενέργειας) που προκύπτουν εκτός της περιοχής ενδιαφέροντος. Με αυτή την προσέγγιση, οι εκπομπές CO2 από τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και οι εκπομπές από την παραγωγή πιστοποιημένης «πράσινης» ηλεκτρικής ενέργειας θεωρούνται υψηλότερες του μηδενός. Ακολουθεί ενδεικτικός πίνακας συντελεστών εκπομπών, και με τις δύο πιθανές μεθόδους για καύση καυσίμων: Στα πλαίσια του μαθήματος θα χρησιμοποιηθεί η πρώτη προσέγγιση η οποία είναι πιο απλή και απαιτεί λιγότερο χρονοβόρα διαδικασία εφαρμογής. 11

3. Επιλογή μονάδων εκπομπών: Οι εκπομπές ΑΦΘ δύναται να αναφέρονται με δύο πιθανές μονάδες ανάλογα με τους τύπους αερίων που θα επιλέξουν να απογράφουν οι υπογράφοντες. Στην περίπτωση που στην απογραφή συμπεριλαμβάνεται αποκλειστικά και μόνο το εκπεμπόμενο CO 2 τότε οι εκπομπές αναφέρονται σε τόνους CO 2 [tco 2 ], ενώ εάν επιλεχθεί να απογραφούν και λοιπά ΑΦΘ (περίπτωση υιοθέτησης των συντελεστών ΑΚΖ αλλά και εκπομπών από την αποικοδόμηση οργανικών υλών) όπως CH 4, N 2 O, CFCs, κ.α τότε κατάλληλοι συντελεστές μετατροπής αυτών των αερίων σε ισοδύναμους τόνους CO2 θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και οι συνολικές εκπομπές θα αποδίδονται σε ισοδύναμους τόνους CO 2 [tco 2, eq ]. 2.3 Διαχείριση παραγόμενης ενέργειας στο ΣτΔ και ΣτΝ Η κατηγοριοποίηση εκπομπών ΑΦΘ που είδαμε έως τώρα αφορά την τελική κατανάλωση ενέργειας. Ως τέτοια ορίζεται η ενέργεια η οποία αξιοποιείται από τον τελικό χρήστη είτε αυτή του διατίθεται μέσω δικτύου (ηλεκτρικό δίκτυο, δίκτυο τηλεθέρμανσης / τηλεψύξης) είτε την παράγει στο σημείο κατανάλωσης (λέβητας πετρελαίου, κουζίνα υγραερίου, κ.ά). Για την διαχείριση των εκπομπών κατά την παραγωγή ενέργειας τα Σύμφωνα έχουν υιοθετήσει διαφορετικές προσεγγίσεις τις οποίες και θα αναλύσουμε τη συνέχεια. 2.3.1 Τοπικά παραγόμενη ενέργεια στο ΣτΔ Στο ΣτΔ αν και ξεκαθαρίζεται ότι βασικός στόχος των υπογραφόντων πρέπει να είναι η μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας παρόλα αυτά επιτρέπει και την συνεισφορά στον στόχο μείωσης εκπομπών του ΣΔΑΕ και έργων τοπικής παραγωγής ενέργειας. Η διασφάλιση του τοπικού χαρακτήρα της παραγωγής γίνεται μέσω των περιορισμών: - για έργα τα οποία δεν περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου (ΣΕΔΕ), - για μέγιστη ονομαστική ισχύ ανά εγκατεστημένη μονάδα τα 20MW (όριο που προκύπτει από τα κριτήρια επιλεξιμότητας του ΣΕΔΕ 5 ). Στο ΣτΔ η επίδραση της τοπικά παραγόμενης ενέργειας στο τελικό ενεργειακό προφίλ του Δήμου στο έτος βάσης προκύπτει μέσω των σχετικών συντελεστών εκπομπών. Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εν γένει μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο εθνικός συντελεστής εκπομπών (NEEFE) (βλ. Παράρτημα Γ Οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί συντελεστές εκπομπών λόγω ηλ/γης). Παρόλα αυτά στην περίπτωση τοπικής ηλεκτροπαραγωγής το μείγμα καυσίμου το οποίο αποδίδει την ηλεκτρική ενέργεια διαφοροποιείται από το εθνικό μείγμα. Όταν ειδικά αυτή η διαφοροποίηση οφείλεται στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ προκύπτουν ελαφρύνσεις στις εκπομπές μιας και ένα κομμάτι της ενέργειας παράγεται πλέον με μηδενικούς ρύπους. Για αυτό τον λόγο ορίζεται τοπικός συντελεστής εκπομπών λόγω ηλεκτροπαραγωγής (EFE) ο οποίος και ορίζεται ως εξής: EFE = [(TCE LPE GEP)*NEEFE + CO2LPE + CO2GEP]/(TCE), όπου: 5 http://www.cres.gr/etres/pdf/guide/et2_fin.pdf 12

EFE = τοπικός συντελεστής εκπομπών για την ηλεκτρική ενέργεια [t/mwh] TCE = συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας [MWh] LPE = τοπική ηλεκτροπαραγωγή [MWh] GEP = αγορά πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας [MWh] NEEFE = εθνικός η ευρωπαϊκός συντελεστής εκπομπών για την ηλεκτρική ενέργεια (επιλέγεται) [t/mwh] CO2LPE = εκπομπές CO2 από την τοπική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας [t] CO2GEP = εκπομπές CO2 από την παραγωγή πιστοποιημένης πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας [t] Από την σχέση καθίσταται σαφές πως όσο περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από ΑΠΕ τόσο περισσότερο μειώνεται ο συντελεστής εκπομπών άρα και οι εκπομπές μια και οι εκπομπές λόγω παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (παράμετρος CO2LPE) είναι μηδενικές. Στην σχέση συνδυάζονται ποσά παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας εισάγοντας σφάλμα στον υπολογισμό, παρόλα αυτά το σφάλμα αυτό θεωρείται αρκετά μικρό ώστε να παραλειφθεί για χάρη απλότητας των υπολογισμών. Περισσότερα σχετικά με τον υπολογισμό των συντελεστών εκπομπών είναι διαθέσιμα στο «Τεχνικό παράρτημα του εγγράφου οδηγιών για την συμπλήρωση του υποδείγματος ΣΔΑΕ» [4]. Με ανάλογο τρόπο υπολογίζεται και ο τοπικός συντελεστής εκπομπών λόγω παραγωγής θερμότητας [4]. 2.3.2 Δευτερογενής παραγωγή και Πρωτογενής ζήτηση ενέργειας στο ΣτΝ Στο ΣτΝ στην προσπάθεια αφενός να προσεγγισθεί ο ενεργειακός σχεδιασμός σε τοπικό επίπεδο με μεγαλύτερη ακρίβεια αφετέρου να προσομοιωθεί ένα αυτόνομα ενεργειακό σύστημα όπως ένα νησιωτικό με σαφείς εισροές και εκροές ενέργειας επιλέχθηκε η χρησιμοποίηση των εννοιών της δευτερογενούς παραγωγής και πρωτογενούς ζήτησης ενέργειας. Η πρωτογενής ζήτηση ενέργειας αντιστοιχεί στην αρχική μορφή ενέργειας όπως αυτή ζητείται είτε για άμεση κατανάλωση είτε για μετατροπή σε πιο χρήσιμη μορφή (δευτερογενής παραγωγή) και περαιτέρω αξιοποίηση. Αυτή η ενέργεια στην ουσία αντιστοιχεί στο ενεργειακό περιεχόμενα των ενεργειακών πηγών που αξιοποιούνται σε ένα σύστημα όπως ένα νησί. Η δευτερογενής παραγωγή ενέργειας ορίζεται η διεργασία κατά την οποία μια πηγή ενέργειας προτού διατεθεί για τελική χρήση μετατρέπεται από την πρωτογενή της μορφή σε μια δευτερογενή μορφή. Τέτοιου είδους μετατροπές πραγματοποιούνται συνήθως σε κεντρικές μονάδες παραγωγής ενέργειας και στη συνέχεια τα παράγωγα διατίθενται στους καταναλωτές μέσω δικτύων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι φυσικά ο ηλεκτρισμός αλλά και η θερμότητα και η ψύξη μέσω το αντίστοιχων δικτύων τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης, τα οποία αν και όχι ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα σε άλλες περιοχές του κόσμου αποτελούν συνήθη πρακτική. Η θεώρηση αυτή βασίζεται στο ότι ο τελικός χρήστης θεωρείται ως ένα κλειστό σύστημα στο οποίο εισρέει και ενδεχομένως εκρέει ενέργεια με διάφορες μορφές. Για παράδειγμα για μια κατοικία η οποία είναι διασυνδεδεμένη στο δίκτυο ηλεκτρισμού, παράγει τοπικά (εντός του συστήματος τελικής χρήσης, ήτοι την κατοικία) θερμότητα μέσω λέβητα πετρελαίου αλλά και παράγει τοπικά ηλεκτρισμό μέσω εγκατεστημένων φωτοβολταϊκών πλαισίων στην οροφή της 13

κατοικίας οι εισροές ενέργειας είναι ο ηλεκτρισμός, ως δευτερογενώς παραχθείσα ενέργεια στον τοπικό σταθμό παραγωγής ενέργειας από πρωτογενώς διαθέσιμο καύσιμο (π.χ πετρέλαιο), και το πετρέλαιο καλύπτοντας την πρωτογενή ζήτηση σε καύσιμο, ενώ εκροές είναι ο ηλεκτρισμός που παράγεται εντός του συστήματος-κατοικία και διατίθεται στο ηλεκτρικό δίκτυο. Η παραγωγή των δευτερογενών μορφών ενέργειας αναλύονται στις πηγές ενέργειας οι οποίες συνθέτουν την συνολική τους τιμή. Ουσιαστικά αναλύεται το μείγμα καυσίμου για κάθε δευτερογενή μορφή ενέργειας. Τυπικό παράδειγμα αποτελεί η παραγωγή ηλεκτρισμού σε ένα νησί με τοπικό σταθμό παραγωγής όπου καταναλώνεται πετρέλαιο και μαζούτ, ενώ στο νησί είναι εγκατεστημένες αιολικές και φωτοβολταϊκές μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού. Υπολογίζοντας τις εκπομπές ΑΦΘ από κάθε πηγή καταλήγουμε στις συνολικές εκπομπές ΑΦΘ για την παραγωγή ηλεκτρισμού στο εν λόγω νησί, ενώ διαιρώντας τις εκπομπές με τη συνολική ζήτηση ηλεκτρικές ενέργειας καταλήγουμε στον γνωστό τοπικό συντελεστή εκπομπών ΑΦΘ για ηλεκτροπαραγωγή. Προσθέτοντας την πρωτογενή ενέργεια που αξιοποιείται για την δευτερογενή παραγωγή ενέργειας (ενέργεια σε δίκτυα) και την πρωτογενή ενέργεια που αξιοποιείται άμεσα στην τελική χρήση (θέρμανση με πετρέλαιο, μαγείρεμα με υγραέριο, μετακίνηση με συμβατικά οχήματα, κ.ά) καταλήγουμε στην τελική πρωτογενή ενέργεια. Πολλαπλασιάζοντας αυτή τη συνολική πρωτογενή ζήτηση ενέργειας ανά πηγή ενέργειας με τους αντίστοιχους συντελεστές εκπομπών καταλήγουμε στις συνολικές εκπομπές ΑΦΘ. Ενέργεια που καταναλώνεται απευθείας από τον τελικό χρήστη Τελική ζήτηση ενέργειας Ενέργεια που παρέχεται στον τελικό χρήστη μέσω δικτύων Δευτερογενής παραγωγή ενέργειας Πρωτογενής ζήτηση ενέργειας προς μετατροπή σε δευτερογενή ενέργεια (δίκτυα ηλεκτρισμού, τηλεθέρμανση/τηλεψύξη) Συνολική πρωτογενής ζήτηση Χ Συντελεστές εκπομπών ΑΦΘ Συνολικές εκπομπές Η μεθοδολογία του ΣτΝ είναι αρκετά πιο περίπλοκη από εκείνη του ΣτΔ και απαιτεί αρκετή εξοικείωση για την κατανόηση και χρησιμοποίησή της. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου μαθήματος θα αξιοποιηθεί κυρίως η μεθοδολογία του ΣτΔ. 14

2.4 Εξοικείωση με την φόρμα απογραφής εκπομπών του ΣτΔ Στην συνέχεια παρουσιάζεται η φόρμα απογραφής εκπομών ΑΦΘ όπως αυτή ορίζεται στα πλαίσια του ΣτΔ. Λεπτομερέστερη περιγραφή της μεθοδολογίας υπολογισμού των εκπομπών θα παρουσιαστεί στο επόμενο κεφάλαιο. Η φόρμα αποτελείται κυρίως από πέντε επιμέρους πίνακες: 1. Τελική κατανάλωση ενέργειας: Εδώ παρουσιάζονται τα ποσά ενέργειας ανά κατηγορία δραστηριότητας και ενεργειακό φορέα. 2. Εκπομπές CO 2 ή ισοδύναμου CO 2 : Εδώ παρουσιάζονται οι εκπομπές στο έτος απογραφής αφού πολλαπλασιασθούν οι κατάλληλοι συντελεστές εκπομπών (ανά τύπο ενεργειακού φορέα) με τα αντίστοιχα ποσά ενέργειας του πρώτου πίνακα. 3. Συντελεστές εκπομπών: Εδώ συμπεριλαμβάνονται οι συντελεστές εκπομπών που χρησιμοποιούνται για την μετατροπή της τελικής κατανάλωσης ενέργειας σε εκπομπές CO2. 4. Τοπική ηλεκτροπαραγωγή και αντίστοιχες εκπομπές CO2: Εδώ παρουσιάζεται η πιθανά τοπική παραγωγή ηλεκτρισμού. 5. Τοπική παραγωγή θέρμανσης/ψύξης και αντίστοιχες εκπομπές CO 2 : Εδώ παρουσιάζεται η πιθανή τοπική παραγωγή θέρμανσης και ψύξης κυρίως μέσω συστημάτων τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης και συμπαραγωγής ηλεκτρισμού θέρμανσης (ΣΗΘ). Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι φόρμες απογραφής της τελικής κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών CO 2 ανά κατηγορία δραστηριότητας, όπως αυτές παρουσιάστηκαν στο κεφάλαιο 2.1, και ενεργειακό φορέα. Στους ενεργειακούς φορείς συγκαταλέγονται η απευθείας κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και ενέργειας για θέρμανση/ψύξη, ποσά ενέργειας τα οποία θεωρείται ότι διατίθενται μέσω δικτύου απευθείας για κατανάλωση στους χρήστες. Επίσης, στους ενεργειακούς φορείς συγκαταλέγονται τα ορυκτά καύσιμα και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τα οποία και θεωρούνται πρωτογενείς μορφές ενέργειας οι οποίες είτε μέσω καύσης (ορυκτά, βιομάζα) είτε απευθείας (λοιπές ΑΠΕ) αποδίδουν ενέργεια στους αντίστοιχους τομείς. Οι εκπομπές προκύπτουν από τον πολλαπλασιασμό της τελικής κατανάλωση ενέργειας με τους συντελεστές εκπομπών ανά ενεργειακό φορέα. Για την περίπτωση ύπαρξης τοπικά παραγόμενης ενέργειας οι αντίστοιχοι συντελεστές τροποποιούνται με βάση το μείγμα καυσίμου. Στην διαδικασία απογραφής των εκπομπών ΑΦΘ πρέπει να αναζητείται το πλήρες φάσμα ενεργειακών φορέων που καλύπτουν τις ανάγκες ενέργειας κάθε κατηγορίας. Τέλος, παρουσιάζεται η τοπικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια όπου για τις διάφορες πιθανές μονάδες τοπικής παραγωγής πρέπει να απογραφεί το ποσό ενέργειας ανά πιθανό ενεργειακό φορέα που αξιοποιήθηκε για να παραχθεί το δεδομένο ποσό ενέργειας. Για τις μονάδες ΑΠΕ φυσικά ενεργειακός φορέας δεν είναι άλλος από την ίδια την ηλεκτρική ενέργεια. Ανάλογη μορφή έχει και ο πίνακας τοπικής παραγωγής θέρμανσης/ψύξης. 15

ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [MWh] Κατηγορία Ορυκτά καύσιμα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ηλεκτρική ενέργεια Θέρμανση/ ψύξη Φυσικό αέριο Υγραέριο Πετρέλαιο θέρμανσης Πετρέλαιο ντίζελ Βενζίνη Λιγνίτης Γαιάνθρακας Άλλα ορυκτά καύσιμα Βιοκαύσιμα Φυτικά έλαια Άλλο είδος βιομάζας Ηλιοθερμική Γεωθερμική Σύνολο ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ/ΕΓΚΑΤΑΣΤ ΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ: Δημοτικά κτήρια, εξοπλισμός/εγκαταστάσεις Κτήρια, εξοπλισμός/εγκαταστάσεις τριτογενούς τομέα (μη δημοτικά) Kατοικίες Δημοτικός δημόσιος φωτισμός Βιομηχανίες (εκτός βιομηχανιών που συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου - ΣΕΔΕ) Υποσύνολο για κτήρια, εξοπλισμό/εγκαταστάσεις και βιομηχανίες ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Υποσύνολο για μεταφορές Σύνολο 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 16

Εκπομπές CO2 [t] / Ισοδύναμες εκπομπές CO2 [t] Κατηγορία Ορυκτά καύσιμα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ηλεκτρική ενέργεια Θέρμανση/ ψύξη Φυσικό αέριο Υγραέριο Πετρέλαιο θέρμανσης Πετρέλαιο ντίζελ Βενζίνη Λιγνίτης Γαιάνθρακας Άλλα ορυκτά καύσιμα Βιοκαύσιμα Φυτικά έλαια Άλλο είδος βιομάζας Ηλιοθερμική Γεωθερμική Σύνολο ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ/ΕΓΚΑΤΑΣΤ ΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ: Δημοτικά κτήρια, εξοπλισμός/εγκαταστάσεις Κτήρια, εξοπλισμός/εγκαταστάσεις τριτογενούς τομέα (μη δημοτικά) Kατοικίες Δημοτικός δημόσιος φωτισμός Βιομηχανίες (εκτός βιομηχανιών που συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου - ΣΕΔΕ) Υποσύνολο για κτήρια, εξοπλισμό/εγκαταστάσεις και βιομηχανίες ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Υποσύνολο για μεταφορές 17

ΛΟΙΠΑ: Διαχείριση απορριμμάτων Διαχείριση λυμάτων Να αναφερθούν εδώ άλλες εκπομπές στον ΟΤΑ Σύνολο 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Αντίστοιχοι συντελεστές εκπομπών CO2 σε [t/mwh] Συντελεστής εκπομπών CO2 για ηλεκτρική ενέργεια που δεν παράγεται τοπικά [t/mwh] Τοπικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια (εκτός εγκαταστάσεων που υπάγονται στο ΣΕΔΕ και όλων των εγκαταστάσεων/μονάδων > 20 MW) Τοπικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια [MWh] Φυσικό αέριο Υγραέριο Ορυκτά καύσιμα Πετρέλαιο θέρμανσης Λιγνίτης Εισροές ενεργειακού φορέα [MWh] Ατμός Απορρίμματα Γαιάνθρακας Φυτικά έλαια Άλλο είδος βιομάζας Άλλες ανανεώσιμες πηγές Λοιπά Εκπομπές CO2 / ισοδυνάμου CO2 [t] Αντίστοιχοι συντελεστές εκπομπών CO2 για την ηλεκτροπαραγ ωγή, σε [t/mwh] Αιολική ενέργεια Υδροηλεκτρική ενέργεια Φωτοβολταϊκά Συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας (ΣΗΘ) Λοιπά Να προσδιοριστεί: Σύνολο 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18

Τοπικά παραγόμενη θέρμανση/ψύξη Τοπικά παραγόμενη θέρμανση/ ψύξη [MWh] Φυσικό αέριο Υγραέριο Ορυκτά καύσιμα Πετρέλαιο θέρμανσης Λιγνίτης Εισροές ενεργειακού φορέα [MWh] Γαιάνθρακας Απορρίμματα Φυτικά έλαια Άλλο είδος βιομάζας Άλλες ανανεώσιμες πηγές Λοιπά Εκπομπές CO2 / ισοδυνάμου CO2 [t] Αντίστοιχοι συντελεστές εκπομπών CO2 για την παραγωγή θέρμανσης/ψύξ ης, σε [t/mwh] Συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας (ΣΗΘ) Μονάδα(ες) τηλεθέρμανσης Λοιπά Να προσδιοριστεί: Σύνολο 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Επιπλέον στοιχεία για την συμπλήρωση της φόρμας απογραφής των εκπομπών ΑΦΘ στα πλαίσια του ΣτΔ και γενικότερων τεχνικών οδηγιών είναι διαθέσιμες στην βιβλιοθήκη του ιστοτόπου του ΣτΔ [3]. 19

2.5 Εξοικείωση με την φόρμα απογραφής εκπομπών του ΣτΝ Στην συνέχεια παρουσιάζεται η φόρμα απογραφής εκπομπών ΑΦΘ όπως αυτή ορίζεται στα πλαίσια του ΣτΝ. Η φόρμα είναι χωρισμένη σε δύο κυρίως τμήματα, το πρώτο περιέχει τα αποτελέσματα του ενεργειακού ισοζυγίου, ενώ το δεύτερο τα αποτελέσματα της απογραφής εκπομπών. Το δεύτερο τμήμα ουσιαστικά αποτελεί παράγωγο του πρώτου κάνοντας χρήση των κατάλληλων συντελεστών εκπομπών. Α. Αποτελέσματα ενεργειακού ισοζυγίου Το πρώτο τμήμα περιλαμβάνει πέντε επιμέρους πίνακες οι οποίο και προσδιορίζουν το πλήρες ενεργειακό προφίλ του νησιού. 1. Τελική ζήτηση ενέργειας: Εδώ αναλύεται η χρήση ενέργειας ανά κατηγορία δραστηριότητας και πηγή ενέργειας όπως αυτή εμφανίζεται στα σημεία κατανάλωσης ως κλειστά συστήματα. 2. Δευτερογενής παραγωγή ενέργειας και ενεργειακές ροές: Εδώ αναλύεται το μείγμα πηγών ενέργειας που συνθέτουν την παραγωγή ενέργειας σε κεντρικά σημεία η οποία στη συνέχεια διοχετεύεται στους τελικούς χρήστες μέσω των αντίστοιχων δικτύων. Επίσης εδώ συμπεριλαμβάνονται ενεργειακές ροές όπως η εισαγωγή και εξαγωγή ενέργειας μέσω υποβρύχιων καλωδίων και η εισαγωγή και εξαγωγή σε συστήματα αποθήκευσης. Τέλος στον ίδιο πίνακα εκτιμώνται οι απώλειες και ιδιοκαταναλώσεις από την παραγωγή στην τελική χρήση. 3. Πρωτογενής ενέργεια που μετατράπηκε σε δευτερογενή ενέργεια: Εδώ αναλύεται το μείγμα των παραπάνω πηγών ενέργειας υπολογισμένο όμως ως το ενεργειακό περιεχόμενο των επιμέρους πηγών ενέργειας 4. Ζήτηση πρωτογενούς ενέργειας: Εδώ αναλύεται η συνολική πρωτογενής ενέργεια απαιτούμενη από το σύστημα-νησί και η οποία προκύπτει από το άθροισμα των επιμέρους τιμών των πινάκων 1 και 3. 5. Απόδοση μετατροπής ενέργειας: Εδώ για λόγους τεχνικής πληρότητας υπολογίζονται οι βαθμοί απόδοσης της δευτερογενούς παραγωγής δεδομένης της εκάστοτε τεχνολογίας που χρησιμοποιείται για την μετατροπή αυτή (π.χ ατμοστρόβιλος, αεριοστρόβιλος, κλπ.) Β. Αποτελέσματα απογραφής εκπομπών Το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνει 3 κυρίως πίνακες οι οποίοι προσδιορίζουν τις εκπομπές του συστήματος. 1. Εκπομπές CO2 από τελική χρήση: Εδώ υπολογίζονται οι εκπομπές στην τελική χρήση ενέργειας χρησιμοποιώντας τους κατάλληλους συντελεστές εκπομπών τόσο για τις πρωτογενής πηγές ενέργειας που αξιοποιούνται επί τόπου στο σημείο κατανάλωσης όσο και για τα ενεργειακά προϊόντα που διατίθενται μέσω των δικτύων. 2. Εκπομπές CO2 από παραγωγή: Εδώ υπολογίζονται οι εκπομπές αποκλειστικά από την δευτερογενή παραγωγή. 3. Εκπομπές CO2: Εδώ υπολογίζονται οι συνολικές εκπομπές που αντιστοιχούν στην κατανάλωση των πρωτογενών πηγών ενέργειας που καταναλώνονται στο σύστημα-νησί. Για περαιτέρω εξοικείωση με την φόρμα απογραφής του ΣτΝ προτείνεται η απευθείας χρησιμοποίηση της αντίστοιχης φόρμας του σχεδίου δράσης [5]. 20