ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΚΙΝΗΤΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΜΣ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ: ΝΟΜΙΚΕΣ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΚΙΝΗΤΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Ν. ΚΑΤΣΙΚΙΔΟΥ, ΑΓΡ. ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Λ. ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2020

Στα παιδιά μου, Γιάννη και Νίκο 2

Αντί προλόγου Ολοκληρώνοντας τις σπουδές μου ως Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όνειρο και πάθος μου ήταν να ασχοληθώ με το Κτηματολόγιο. Ύστερα από αρκετά χρόνια εργασίας και εμπειρίας στον ιδιωτικό τομέα και γνωρίζοντας τις διαδικασίες κτηματολογίου από την έναρξη του, ήτοι από την κήρυξη μιας περιοχής υπό κτηματογράφηση μέχρι και τη λειτουργία κτηματολογικού γραφείου, διεκπεραιώνοντας πάσης φύσεως σχετικά με υποθέσεις πελατών μου, μου προτάθηκε να συνάψω συνεργασία με ένα γραφείο κτηματογράφησης. Τόσο στην πορεία μου ως ιδιώτης μηχανικός όσο και ως συνεργάτης σε γραφείο κτηματογράφησης, διαπίστωσα ότι οι Δήμοι αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα που αφορούν την καταγραφή και κατοχύρωση της ακίνητης περιουσίας τους. Οι Δήμοι, κατά τις διαδικασίες του κτηματολογίου, εξομοιώνονται με τους κατοίκους εσωτερικού και όχι με το Ελληνικό Δημόσιο, τόσο ως προς τις ισχύουσες προθεσμίες για την υποβολή δηλώσεων, όσο και ως προς τις προθεσμίες διόρθωσης αρχικών κτηματολογικών εγγραφών. Δυστυχώς όμως, ο όγκος της ακίνητης περιουσίας που κατέχουν είναι μεγάλος, που σε συνδυασμό με τις νομοθετικές διατάξεις που την διέπουν, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να εξομοιωθεί με την ακίνητη περιουσία των ιδιωτών αλλά με αυτήν του Ελληνικού Δημοσίου. Στην προσπάθεια κατανόησης της αιτίας της έλλειψης αρχείου καταγραφής ακίνητης περιουσίας των Δήμων, της καθυστέρησης στην υποβολή δηλώσεων αλλά και της πληθώρας λανθασμένων εγγραφών στην κτηματολογική βάση, οφείλεται η επιθυμία μου εκπόνησης της παρούσας μελέτης. Στην εν λόγω εργασία, η προσπάθεια μου εστιάζεται στη συγκέντρωση των νομοθετικών διατάξεων που διέπουν την ακίνητη περιουσία των Δήμων, την παρουσίαση των διαδικασιών που τα τμήματα των Δήμων οφείλουν να ακολουθούν, προκειμένου να καταγράψουν κατά την περίοδο κτηματογράφησης τα ακίνητα τους και, τέλος, στη σύνοψη όλων των υφιστάμενων μέσων που σκοπό έχουν τη διόρθωση των ανακριβειών που εμφιλοχώρησαν στις κτηματολογικές εγγραφές των ακινήτων τους. Πολύ δε περισσότερο, η παρούσα εργασία φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα εγχειρίδιο, ένα βοήθημα για όσους ασχολούνται με την ακίνητη περιουσία των Δήμων. Θερμές ευχαριστίες από καρδιάς αξίζουν στον επιβλέποντα καθηγητή μου, κο Απόστολο Αρβανίτη, για τη δυνατότητα που μου έδωσε να συμμετέχω στο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κτηματολόγιο: Νομικές, Τεχνικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και να εμπλουτισθώ με επιπλέον γνώσεις σχετικές με το κτηματολόγιο. Επιπλέον, τον ευχαριστώ που για ακόμη μια φορά, δεκατέσσερα χρόνια μετά, συνεργαστήκαμε και με την πολύπλευρη καθοδήγηση και τις εποικοδομητικές παρατηρήσεις του, κατάφερα να ολοκληρώσω την παρούσα μελέτη. Ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη εκφράζω στους φίλους, συνεργάτες και πρώτους μου αναγνώστες κα Πούλιου Ελένη και κο Χρίστογλου Αθανάσιο. Η συμπαράσταση και 3

υπομονή τους, καθ όλο το χρονικό διάστημα που χρειάστηκε να την εκπονήσω την παρούσα, υπήρξε σημαντική. Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τις ειλικρινείς ευχαριστίες μου σε δυο σημαντικούς για εμένα ανθρώπους, κο Γαλιδάκη Νικόλαο και κο Παπαβασιλείου Γεώργιο, για τη δυνατότητα να εργάζομαι στο χώρο του κτηματολογίου, την υποστήριξη και εμπιστοσύνη τους και για τους οποίους θα εκτρέφω πάντοτε βαθιά αισθήματα αγάπης και εκτίμησης. Το κτηματολόγιο για μένα, θα θεωρείται πάντα, κάτι ιδιαίτερο και σημαντικό. Για όλους τους υπόλοιπους, θα ήθελα να μου επιτραπεί να χρησιμοποιήσω τα λόγια του κου Γαλιδάκη, όπου σε συνέντευξη του ανέφερε ότι: Το Κτηματολόγιο είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα στην Ελλάδα χωρίς μπετόν. 4

Περιεχόμενα Περίληψη 7 Εισαγωγή 8 Μέρος πρώτο: Δημοτική ακίνητη περιουσία I. Δημοτική ακίνητη περιουσία 11 II. Κώδικας Δήμων 12 III. Κτηματολόγιο Δήμων 22 IV. Ειδικά ζητήματα 30 V. Χρησικτησία 36 VI. Συζήτηση 38 Μέρος δεύτερο: Κτηματογράφηση I. Κτηματογράφηση 41 II. Σύνταξη προκαταρκτικού κτηματογραφικού υποβάθρου III. Υποβολή δηλώσεων ιδιοκτησίας 43 IV. Επεξεργασία δηλώσεων ιδιοκτησίας σύνταξη προσωρινών κτηματολογικών πινάκων και διαγραμμάτων V. Ανάρτηση προσωρινών κτηματολογικών στοιχείων 55 VI. Υποβολή αιτήσεων διόρθωσης και ενστάσεων 57 VII. Εξέταση αιτήσεων διόρθωσης/ ενστάσεων 58 VIII. Αναμόρφωση κτηματολογικών στοιχείων 60 IX. Επί του πρακτέου 61 X. Συζήτηση 75 42 50 Μέρος τρίτο: Κτηματολογικό γραφείο Λειτουργούν κτηματολόγιο I. Κτηματολογικό γραφείο 78 II. Πρώτες εγγραφές 79 III. Αγωγή του άρθρου 6 παρ.2 του ν.2664/1998 81 IV. Αίτηση του άρθρου 6 παρ.3 του ν.2664/1998 83 V. Εξωδικαστική διαδικασία με το άρθρο 6 παρ.4 του ν.2664/1998 84 5

VI. Αγωγή διόρθωσης με το άρθρο 6 παρ.8 του ν.2664/1998 VII. Διόρθωση πρόδηλου σφάλματος με το άρθρο 18 παρ.2 του ν.2664/1998 VIII. Αίτηση διόρθωσης γεωμετρικών στοιχείων με το άρθρο 19 παρ.2 του ν.2664/1998 IX. Αίτηση διόρθωσης με τη διαδικασία του άρθρου 20 του ν.2664/1998 X. Οριστικοποίηση των πρώτων εγγραφών και αμάχητο τεκμήριο XI. Διόρθωση μεταγενέστερων εγγραφών 94 XII. Επί του πρακτέου 95 XIII. Συζήτηση 105 85 86 90 92 92 Συμπεράσματα 107 Βιβλιογραφία 109 6

Περίληψη Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία με θέμα Δημοτική Ακίνητη περιουσία και Κτηματολόγιο εκπονήθηκε στα πλαίσια του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών Κτηματολόγιο: Νομικές, Τεχνικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αποτελείται από τρία βασικά μέρη. Το πρώτο μέρος, υπό τον τίτλο Δημοτική ακίνητη περιουσία, παρουσιάζει την ακίνητη περιουσία των Δήμων και το νομοθετικό πλαίσιο που την προστατεύει. Ασχολείται με τον βασικό διαχωρισμό μεταξύ ιδιωτικής και κοινόχρηστης περιουσίας και παρουσιάζει τον ισχύοντα Κώδικα Δήμων. Επισημαίνει τις κατά ετών προσπάθειες που έγιναν, από μεριά της πολιτείας, για την ορθή καταγραφή της δημοτικής ακίνητης περιουσίας και κλείνει με κάποια ειδικά ζητήματα που αφορούν τα ακίνητα των Δήμων μέσω των νομοθετικών διατάξεων που ισχύουν. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας που φέρει τον τίτλο Κτηματογράφηση, μέσα από την παρουσίαση των διαδικασιών της κτηματογράφησης, επισημαίνονται οι ενέργειες που οφείλουν να ακολουθήσουν οι Δήμοι, προκειμένου να καταγράψουν τα δικαιώματά τους στο κτηματολόγιο. Περαιτέρω, στην προσπάθεια εξέτασης το πώς στην πράξη οι Δήμοι αντιμετωπίζουν τη διαδικασία υποβολής δηλώσεων ιδιοκτησίας, γίνεται αναφορά στον τρόπο που διαχειρίστηκε την διαδικασία κτηματογράφησης ένας τυχαίος Δήμος της Βορείου Ελλάδας. Δεδομένου ότι δεν καταγράφονται ορθά στην κτηματολογική βάση τα ακίνητα των Δήμων, διότι δεν υπάρχει συγκεντρωμένο αρχείο ακίνητης περιουσίας τους, δίνονται κατευθυντήριες γραμμές με την βοήθεια προτάσεων, για την σωστή καταγραφή της ακίνητης περιουσίας των Δήμων. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της εργασίας Κτηματολογικά γραφεία Λειτουργούν κτηματολόγιο, παρουσιάζονται τα εξωδικαστικά και ένδικα μέσα που υπάρχουν προκειμένου να διορθωθούν λάθη και ανακρίβειες των κτηματολογικών εγγραφών. Οι Δήμοι στο στάδιο του λειτουργούντος κτηματολογίου έχουν για τελευταία φορά την δυνατότητα να κατοχυρώσουν την ακίνητη περιουσία τους. Και σε αυτό το μέρος της εργασίας, γίνεται αναφορά σε ένα τυχαίο Δήμο, για κάποια δημοτικά διαμερίσματα του οποίου, η προθεσμία διόρθωσης κτηματολογικών εγγραφών έχει παρέλθει και οι εγγραφές έχουν οριστικοποιηθεί. Η εργασία κλείνει συνοψίζοντας όλα τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα ανωτέρω κεφάλαια. 7

Εισαγωγή Οι Δήμοι στην Ελλάδα συγκροτούν τους Οργανισμούς του πρώτου βαθμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η οποία έχει μεγάλη προϊστορία, καθώς υπήρχε ως θεσμός από την ιστορική περίοδο των κλασικών χρόνων της ελληνικής ιστορίας. Μετά την απελευθέρωση και τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το 1832, συγκροτήθηκαν Δήμοι σε σημαντικά αστικά κέντρα, οι οποίοι τροποποιήθηκαν με σειρά διαταγμάτων των κυβερνήσεων Ελευθερίου Βενιζέλου. Τα όριά τους έμειναν σχεδόν στάσιμα, έως το 1998 και την εφαρμογή του ν.2539/1997 Πρόγραμμα Καποδίστριας, που επέβαλε τη μαζική συνένωση πρωτοβάθμιων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), για τη δημιουργία περισσότερων καθώς και νέων μεγαλύτερων Δήμων, με λίγες εξαιρέσεις ανά περιπτώσεις. Ένα νέο κύμα συνενώσεων και δημιουργία ευρύτερων Δήμων, έλαβε χώρα το 2011, όταν τέθηκαν σε ισχύ οι σχετικές διατάξεις του Καλλικράτη 1. Με τον ν.4555/2018 τέθηκε σε ισχύ το Πρόγραμμα Κλεισθένης που επαναφέρει τις κοινότητες. Στο άρθρο 2, παρ.1 του ν.3463/2006 2 κύρωση του κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων ορίζεται ότι: Δήμοι είναι: α/ όσοι έχουν συσταθεί με νόμο β/ όσοι προέρχονται από ένωση Δήμων ή Δήμων και Κοινοτήτων ή Κοινοτήτων 3 γ/ όσες Κοινότητες έχουν πληθυσμό άνω των τεσσάρων χιλιάδων (4000) κατοίκων κατά την τελευταία απογραφή Επιπλέον, στον ίδιο νόμο αναφέρεται ότι οι Δήμοι οφείλουν να διατηρούν, να προστατεύουν και να διαχειρίζονται, την κάθε είδους περιουσία τους, με τρόπο επιμελή 1 Βικιπαιδεία, επίσημη ιστοσελίδα http://el.wikipedia.org πληροφορίες για Δήμοι της Ελλάδας 2 ΦΕΚ Α 114/08.06.2006 3 Σύμφωνα με το Άρθρο 3 του ν.3463/2006 Δήμοι ή Κοινότητες που συνορεύουν μπορούν να ενωθούν σε έναν Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως εξής: α/ Δύο ή περισσότεροι όμοροι Δήμοι μπορούν να ενωθούν και να αποτελέσουν ένα Δήμο μετά από αποφάσεις των δημοτικών τους συμβουλίων που λαμβάνονται, με πλειοψηφία των τριών πέμπτων (3/5) του συνολικού αριθμού των μελών κάθε συμβουλίου. β/ Μία ή περισσότερες Κοινότητες, που συνορεύουν με ένα Δήμο, μπορούν να ενωθούν με αυτόν, μετά από αποφάσεις των συμβουλίων τους και απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, που λαμβάνονται με πλειοψηφία των τριών πέμπτων (3/5) του συνολικού αριθμού των μελών κάθε συμβουλίου. γ/ Δύο ή περισσότερες όμορες Κοινότητες μπορούν να ενωθούν και να αποτελέσουν ένα Δήμο, μετά από αποφάσεις των συμβουλίων τους, που λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία. Οι ενώσεις των παραπάνω περιπτώσεων μπορούν να γίνουν και κατόπιν τοπικού δημοψηφίσματος. 8

και αποδοτικό 4. Η περιουσία τους διακρίνεται κυρίως σε ακίνητη, σε κινητή και σε αξίες και καταγράφεται υποχρεωτικά στα βιβλία των Δήμων 5. Το άρθρο 948 του Αστικού Κώδικα αναφέρει ότι ακίνητα πράγματα είναι το έδαφος και τα συστατικά του μέρη 6. Επιπλέον, σύμφωνα με το Κτηματολόγιο, ως ακίνητο ορίζεται ένα αυτοτελές και ενιαίο ιδιοκτησιακό αντικείμενο που ανήκει εξ αδιαιρέτου σε ένα ή περισσότερους συγκύριους. Ως ακίνητα χαρακτηρίζονται τα γεωτεμάχια, οι οριζόντιες, κάθετες και σύνθετες κάθετες ιδιοκτησίες, τα μεταλλεία, καθώς και τα ειδικά ιδιοκτησιακά αντικείμενα που μπορεί να υφίστανται σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας με βάση το εθιμικό δίκαιο 7. Το κτηματολόγιο καταγράφει όλα τα ακίνητα που υπάρχουν, αγροτικά και αστικά, στην περιοχή που κηρύσσεται, κάθε φορά, υπό κτηματογράφηση. Οι Δήμοι, όπως όλοι οι πολίτες αλλά και οι δημόσιοι φορείς που έχουν ακίνητες περιουσίες, καλούνται να συμμετέχουν στην καταγραφή των δικαιωμάτων τους. Τα τελευταία όμως χρόνια, με τις κτηματογραφήσεις, στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας να ολοκληρώνονται, παρατηρήθηκε ότι υπάρχουν σημαντικά προβλήματα και ελλείψεις στην καταγραφή της δημοτικής ακίνητης περιουσίας. Αυτό θεωρείται κρίσιμο, αν αναλογιστεί κανείς ότι η διαχείριση της δημοτικής ακίνητης περιουσίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την οικονομική βιωσιμότητα των Δήμων. 4 Άρθρο 178, παρ.1 του ν.3463/2006, ΦΕΚ Α 114/08.06.2006 5 οπ.π. σημείωση 4, παρ.2 6 Σύμφωνα με το άρθρο 953 του Αστικού Κώδικα: Συστατικό μέρος πράγματος, που δεν μπορεί να αποχωριστεί από το κύριο πράγμα χωρίς βλάβη αυτού του ίδιου ή του κυρίου πράγματος ή χωρίς αλλοίωση της ουσίας ή του προορισμού τους δεν μπορεί να είναι χωριστά Αντικείμενο κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος Επιπλέον, το άρθρο 954 του Αστικού Κώδικα αναφέρει: Συστατικά του ακινήτου είναι: 1. τα πράγματα που έχουν συνδεθεί στερεά με το έδαφος ιδίως οικοδομήματα 2. τα προϊόντα του ακινήτου εφόσον συνέχονται με το έδαφος 3. το νερό κάτω από το έδαφος και η πηγή 4. οι σπόροι μόλις σπαρθούν και τα φυτά μόλις φυτευτούν 7 Τεύχος τεχνικών προδιαγραφών μελετών κτηματογράφησης για τη δημιουργία Εθνικού Κτηματολογίου στο υπόλοιπο της χώρας, Αθήνα, Φεβρουάριος 2016 9

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ : ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΚΙΝΗΤΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ 10

I. Δημοτική ακίνητη περιουσία Οι Δήμοι διαθέτουν κινητή και ακίνητη περιουσία. Η ακίνητη περιουσία τους διακρίνεται σε: α/ δημόσια και β/ ιδιωτική Στη δημόσια περιουσία ανήκει η κοινόχρηστη και η ιδιόχρηστη (κοινωφελής) περιουσία των Δήμων. Η διαφορά μεταξύ τους, είναι ότι η κοινόχρηστη περιουσία είναι στη διάθεση όλων των δημοτών, και γενικότερα όλου του πληθυσμού, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα (δρόμοι, πλατείες, άλση, παιδικές χαρές κ.α.), ενώ η ιδιόχρηστη περιουσία, είναι στη διάθεση των δημοτών (κατοίκων) που θέλουν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών που παρέχονται από αυτήν (σχολεία, δημοτικά καταστήματα, υδραγωγεία κ.α.). Στο άρθρο 967 του Αστικού Κώδικα, αναφέρεται ότι: Πράγματα κοινής χρήσης είναι ιδίως τα νερά με ελεύθερη και αέναη ροή, οι δρόμοι, οι πλατείες, οι γιαλοί, τα λιμάνια και οι όρμοι, οι όχθες πλεύσιμων ποταμών, οι μεγάλες λίμνες και οι όχθες τους. Επίσης, οι παρ.39 και 40 του άρθρου 2 του Νέου Οικοδομικού Σχεδιασμού 8 αναφέρουν: Κοινόχρηστοι χώροι είναι οι κοινής χρήσης ελεύθεροι χώροι, που καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ή έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οποιοδήποτε νόμιμο τρόπο. Κοινωφελείς χώροι είναι οι χώροι που καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ή τοπικό ρυμοτομικό ή σχέδιο οικισμού και προορίζονται για την ανέγερση κατασκευών κοινής ωφέλειας δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Γενικότερα, η ιδιότητα του κοινόχρηστου προκύπτει ως εξής: α/ από τον νόμο, όπως για παράδειγμα με το άρθρο 967 του Αστικού Κώδικα, όπου ενδεικτικά αναφέρονται κάποια κοινόχρηστα πράγματα β/ με διοικητική πράξη, όπως είναι οι διανομές, οι αναδασμοί και οι πράξεις εφαρμογής γ/ με τη βούληση του ιδιοκτήτη, ο οποίος συνήθως μεταβιβάζει ή παραιτείται της κυριότητας του με δικαιοπραξία με σκοπό την κοινοχρησία του δ/ από αμνημονεύτου χρόνου αρχαιότητα, όπως συγκεκριμένα αναφέρεται στην 723/2014 απόφαση του Αρείου Πάγου..κατά το προϊσχύσαν του ΑΚ βυζαντινορρωμαϊκό δίκαιο (ν.3 Πανδ.43.7, ν.2 παρ.8 Πανδ.39.3, ν.28 Πανδ. 22.3) αναγνωριζόταν ως τρόπος κτήσης της ιδιότητας πράγματος ως κοινόχρηστου η αμνημονεύτου χρόνου αρχαιότητα στη χρήση του πράγματος σύμφωνα με τον προορισμό του για την εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών ή κοινοτικών σκοπών από τους δημότες Κοινότητας ή Δήμου (vetustas), με την οποία κυρωνόταν ως νόμιμη η πραγματική κατάσταση που υπήρχε πριν από τόσο χρόνο, ώστε η ζώσα γενεά να τη γνώρισε ως έχει 8 ν.4067/2012 ΦΕΚ Α 79/09.04.2012 11

και να μη διέσωσε παράδοση από την παρελθούσα γενεά για την ύπαρξη άλλης διαφορετικής κατάστασης. Η αμνημονεύτου χρόνου αρχαιότητα δεν υιοθετήθηκε από τον ΑΚ, διατηρείται, όμως, σύμφωνα με το άρθρο 51 ΕισΝ ΑΚ, η δυνάμει αυτής ιδιότητα που απέκτησε το πράγμα ως κοινής χρήσης, εφόσον πριν από την εισαγωγή του ΑΚ (23-2- 1946) δύο συνεχόμενες γενεές ανθρώπων επί συνολικό διάστημα τουλάχιστον ογδόντα (80) ετών δεν γνώρισαν διαφορετική κατάσταση του πράγματος από την κοινοχρησία Η δε παύση της ιδιότητας του κοινόχρηστου ορίζεται στο άρθρο 971 του Αστικού Κώδικα: Τα πράγματα εκτός συναλλαγής αποβάλλουν την ιδιότητα τους αυτή από τότε που έπαψε ο προορισμός τους για την κοινή χρήση ή για δημόσιο, κοινοτικό ή θρησκευτικό σκοπό. Δεδομένου όμως ότι τα κοινόχρηστα είναι πράγματα εκτός συναλλαγής 9, η αποβολή του κοινόχρηστου χαρακτήρα τους, έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται πάλι δεκτικά συναλλαγής. Αίρονται όλοι οι περιορισμοί που αφορούν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους και, εφόσον ανήκουν στο Δημόσιο ή στους ΟΤΑ, περιέρχονται πλέον στην ιδιωτική περιουσία τους. Η δε ιδιωτική περιουσία των Δήμων, περιλαμβάνει όλα τα λοιπά ακίνητα που δεν εξυπηρετούν δημόσιους σκοπούς, καθώς επίσης, όπως προαναφέρθηκε, τα ακίνητα εκείνα που απώλεσαν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους και περιήλθαν στην ιδιωτική περιουσία των Δήμων. Η σημαντική διαφορά μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας είναι ότι η δημόσια περιουσία διέπεται από ειδικό νομικό καθεστώς που αφορά την προστασία και διαχείριση της, ενώ η ιδιωτική περιουσία από το κοινό δίκαιο. II. Κώδικας Δήμων Η Τοπική αυτοδιοίκηση, ως γνωστόν, αποτελεί θεμελιώδη θεσμό για την ποιότητα της Δημοκρατίας. Με τον ν.1065/1980 περί κυρώσεως δημοτικού και κοινοτικού κώδικα, ο οποίος ουσιαστικά αποτελεί τον πρώτο Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα, τις τρείς κωδικοποιήσεις που ακολούθησαν, Π.Δ. 76/1985, 323/1989, 410/1995, καθώς και μια πληθώρα νομοθετημάτων, διαμορφώθηκε σταδιακά το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, που διέπει την οργάνωση και λειτουργία των Δήμων και Κοινοτήτων 10. Σήμερα, ύστερα από αλλεπάλληλες επεμβάσεις και τροποποιήσεις στο θεσμικό πλαίσιο των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, είναι σε ισχύ ο ν.3463/2006 κύρωση του κώδικα Δήμων και 9 Σύμφωνα με το άρθρο 966 του Αστικού Κώδικα 966 Πράγματα εκτός συναλλαγής είναι τα κοινά σε όλους, τα κοινόχρηστα και τα προορισμένα στην εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών. 10 Αιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόμου Κύρωση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων της επιτροπής του άρθρου 14 παρ.2 του ν.3242/2004 επί του σχεδίου του νέου Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα προς τον Υπουργό Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και αποκέντρωσης, σελ.1 12

Κοινοτήτων, ο οποίος περιλαμβάνει σημαντικά άρθρα που αφορούν την ακίνητη περιουσία των Δήμων. Συγκεκριμένα τα άρθρα αυτά είναι 11 : Άρθρο 178 Γενικές υποχρεώσεις προστασία 12. Με το άρθρο αυτό θεσπίζεται η υποχρέωση των Δήμων και Κοινοτήτων να διατηρούν, να προστατεύουν και να διαχειρίζονται την κάθε είδους περιουσία τους, και παραλλήλως, να την καταγράφουν στα βιβλία τους. Επίσης ορίζονται οι γενικές προϋποθέσεις διάθεσης των περιουσιακών αυτών στοιχείων. Με τα άρθρα 179 έως 181 13 ρυθμίζεται η τύχη της ακίνητης περιουσίας, σε περίπτωση προσάρτησης συνοικισμού σε Δήμο ή Κοινότητα ή στην περίπτωση συνένωσης περισσότερων πρωτοβαθμίων ΟΤΑ. 11 σελ.54-56, οπ.π. σημείωση 10 12 1. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες οφείλουν να διατηρούν, να προστατεύουν και να διαχειρίζονται την κάθε είδους περιουσία τους με τρόπο επιμελή και αποδοτικό. 2. Ακίνητα και κινητά πράγματα, αξίες και οτιδήποτε άλλο ανήκει στην περιουσία των Δήμων και των Κοινοτήτων καταγράφονται υποχρεωτικά στα βιβλία τους. 3. Η διάθεση περιουσιακών στοιχείων των Δήμων ή των Κοινοτήτων επιτρέπεται, εφόσον τηρηθούν οι ειδικές διατάξεις του παρόντος και εφόσον ο σκοπός που επιδιώκεται με τη διάθεση αυτή εξυπηρετεί το δημοτικό ή κοινοτικό συμφέρον. 4. Η ακίνητη περιουσία των Δήμων και των Κοινοτήτων προστατεύεται, σύμφωνα με τις διατάξεις της νομοθεσίας, περί προστασίας της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, όπως κάθε φορά ισχύουν. Επί διοικητικής αποβολής αποφαίνεται το δημοτικό ή κοινοτικό Συμβούλιο, ενώ το σχετικό πρωτόκολλο εκδίδει ο Δήμαρχος ή Πρόεδρος Κοινότητας. 13 Άρθρο 179 Ακίνητη περιουσία σε περίπτωση προσάρτησης οικισμού σε Δήμο ή Κοινότητα : 1. Σε περίπτωση που ένας οικισμός αποσπάται από έναν Δήμο ή μία Κοινότητα και προσαρτάται σε άλλο Δήμο ή Κοινότητα, η ακίνητη περιουσία ρυθμίζεται, ως ακολούθως: α/ Τα ακίνητα του οικισμού που είχαν περιέλθει στο Δήμο ή την Κοινότητα από όπου αυτός αποσπάται, περιέρχονται στο Δήμο ή την Κοινότητα, όπου προσαρτάται. β/ Τα ακίνητα που βρίσκονται στην περιφέρεια του οικισμού και ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του Δήμου ή της Κοινότητας, από όπου αποσπάται ο οικισμός, περιέρχονται στην κυριότητα του Δήμου ή της Κοινότητας, όπου προσαρτάται. γ/ Τα ακίνητα της περιφέρειας του οικισμού, που είναι προορισμένα για την εκπλήρωση δημοτικού ή κοινοτικού σκοπού, περιέρχονται στην κυριότητα του Δήμου ή της Κοινότητας, όπου προσαρτάται μαζί με τις εγκαταστάσεις που βρίσκονται επάνω σε αυτά. δ/ Τα κοινόχρηστα ακίνητα που βρίσκονται στην περιφέρεια του οικισμού περιέρχονται στο Δήμο ή Κοινότητα, όπου αυτός προσαρτάται. 2. Τα δικαιώματα για αποκλειστική χρήση ακινήτων, που προϋπήρχαν υπέρ των κατοίκων του οικισμού, διατηρούνται. Άρθρο 180 Περιουσία Δήμων ή Κοινοτήτων σε περίπτωση ενώσεως : 1. Η περιουσία ΟΤΑ που συνενώνονται περιέρχεται στο νέο Δήμο. 2. Τα δικαιώματα για αποκλειστική χρήση των ακινήτων, που προϋπήρχαν υπέρ των κατοίκων κάθε Δήμου ή Κοινότητας, διατηρούνται. Άρθρο 181 Κατανομή οφειλών σε περίπτωση προσάρτησης : 1. Ο Δήμος ή Κοινότητα, σε περίπτωση προσάρτησης οικισμού, οφείλουν να καταβάλουν το μέρος που αναλογεί στον οικισμό που προσαρτήθηκε από τις οφειλές, που προέκυψαν αποκλειστικά από την εκτέλεση έργων κοινής ωφέλειας, τα οποία εξυπηρετούν και τον οικισμό. 13

Με το Άρθρο 182 Διάθεση διαχείριση βοσκοτόπων 14 προβλέπεται η διάθεση και διαχείριση βοσκοτόπων. Στο Άρθρο 183 Καταγραφή ακίνητης περιουσίας 15 ρυθμίζονται τα θέματα που αφορούν την κατάρτιση και τήρηση του κτηματολογίου των ακινήτων τους. Στο Άρθρο 184 Δωρεές ακινήτων 16 προσδιορίζεται η διαδικασία και οι προϋποθέσεις για τη δωρεά δημοτικών και κοινοτικών ακινήτων. Με το Άρθρο 185 Δωρεάν παραχώρηση κυριότητας και χρήσης δημοτικών και κοινοτικών ακινήτων 17 ρυθμίζεται η δωρεάν παραχώρηση κυριότητας και χρήσης Η υποχρέωση αυτή υφίσταται έναντι του Δήμου ή της Κοινότητας από όπου αποσπάστηκε ο οικισμός, και η σχετική δαπάνη εγγράφεται ως υποχρεωτική. 2. Η κατανομή της οφειλής γίνεται ανάλογα με την ωφέλεια που προέκυψε για τον οικισμό από τα έργα, αφού ληφθεί υπόψη και ο Πληθυσμός, με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Περιφέρειας. 14 Βοσκότοποι που ανήκουν στο κράτος διατίθενται για εκμετάλλευση στους Δήμους και στις Κοινότητες στην περιφέρεια των οποίων βρίσκονται, κατά προτεραιότητα, αποκλειστικά και μόνο για την ικανοποίηση κτηνοτροφικών αναγκών, εκτός αν ο νόμος ορίζει διαφορετικά. 15 1. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες οφείλουν να καταρτίζουν και να τηρούν κτηματολόγιο των ακινήτων τους. 2. Στο κτηματολόγιο καταχωρίζεται: α/ Η περιγραφή και το είδος του ακινήτου. β/ Η τοποθεσία γ/ Η έκταση και τα όρια του ακινήτου, καθώς και το σχετικό τοπογραφικό ή πρόχειρο σχεδιάγραμμα δ/ Η χρονολογία της αποκτήσεως του και οι τίτλοι ιδιοκτησίας ε/ Άλλα δικαιώματα που τυχόν υπάρχουν και οι σχετικοί τίτλοι, και στ/ η κατά προσέγγιση αξία του ακινήτου 3. Ο τρόπος, με τον οποίο καταρτίζεται το κτηματολόγιο, καθώς και κάθε σχετική λεπτομέρεια καθορίζονται με κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. 16 1. Δωρεές δημοτικών και κοινοτικών ακινήτων επιτρέπονται, ύστερα από ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, που λαμβάνεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων (2/3) του αριθμού των μελών του, για την εκπλήρωση σπουδαίου κοινωφελούς σκοπού, που συνδέεται με την προαγωγή των τοπικών συμφερόντων και την εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιοχής. Η ως άνω απόφαση λαμβάνεται ύστερα από γνώμη του τοπικού συμβουλίου ή παρέδρου. Ο τελευταίος συμμετέχει στη συνεδρίαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου και έχει δικαίωμα ψήφου κατά τη λήψη της απόφασης του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου. 2. Αν η χρήση των ακινήτων, που έχουν δωρηθεί, μεταβληθεί ή ο σκοπός της δωρεάς δεν εκπληρωθεί μέσα στην προθεσμία που έχει οριστεί, η σύμβαση της δωρεάς λύεται, και η κυριότητα των ακινήτων επανέρχεται αυτοδικαίως στο Δήμο ή στην Κοινότητα. Η σχετική απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου καταχωρίζεται στα βιβλία μεταγραφών. 17 1. Με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου επιτρέπεται να παραχωρείται δωρεάν η χρήση δημοτικών ή κοινοτικών ακινήτων στο Δημόσιο ή σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, για την αντιμετώπιση έκτακτης και επείγουσας ανάγκης. Η παραχώρηση ανακαλείται με όμοια απόφαση, εφόσον οι λόγοι που την είχαν υπαγορεύσει έχουν εκλείψει. 2. Ομοίως με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, επιτρέπεται να παραχωρείται δωρεάν η χρήση ακινήτων σε άλλα νομικά πρόσωπα, που ασκούν αποκλειστικά και μόνο δραστηριότητα, η οποία είναι κοινωφελής ή προάγει τα τοπικά συμφέροντα. 14

δημοτικών και κοινοτικών ακινήτων, είτε για χρήση από το Δημόσιο ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, είτε από άλλα νομικά πρόσωπα, που ασκούν αποκλειστικά και μόνον κοινωφελή δραστηριότητα, είτε κατά πλήρη κυριότητα σε αθίγγανους και ομογενείς, που εγκαθίστανται στην Ελλάδα, και οι οποίοι έχουν ενταχθεί σε κρατικά προγράμματα στεγαστικής αποκατάστασης. Με το Άρθρο 186 Εκποίηση ακινήτων 18 ρυθμίζεται η διαδικασία και το πλαίσιο εκποίησης δημοτικών ή κοινοτικών ακινήτων. «Με όμοια απόφαση επιτρέπεται να παραχωρείται δωρεάν η χρήση δημοτικών ακινήτων στην Περιφέρεια, στα όρια της οποίας βρίσκονται, για την εξυπηρέτηση αναγκών της τελευταίας που προάγουν την ανάπτυξη της περιοχής, καθώς και για την ανάπτυξη κοινών, κοινωφελών για τις τοπικές κοινωνίες, δράσεων» (Το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 προστέθηκε με το άρθρο 73 του ν.4483/2017 ΦΕΚ Α 107/21.07.2017) «2Α. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του, επιτρέπεται να παραχωρείται δωρεάν η χρήση δημοτικών ακινήτων σε φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας του ν.4430/2016 (Α 205) που έχουν την έδρα τους ή ασκούν τη δραστηριότητα τους στον οικείο δήμο, για την ενίσχυση της τοπικής και κοινωνικής ωφέλειας, όπως αυτή ορίζεται στην παρ.3 του άρθρου 2 του ν.4430/2016. Η διάρκεια της παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα πέντε (5) έτη. Μετά τη λήξη της πενταετίας, επιτρέπεται η απευθείας εκμίσθωση του ιδίου ακινήτου στον παραχωρησιούχο φορέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομίας, κατόπιν αίτηση του, σύμφωνα με τις διατάξεις της περίπτωσης β της παραγράφου 2 του άρθρου 192. Σε περίπτωση παράβασης των όρων της παραχώρησης ή των διατάξεων του ν.4430/2016, η παραχώρηση ανακαλείται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων.» (Η παρ.2α προστέθηκε με το άρθρο 196 παρ.2 του ν.4555/2018 ΦΕΚ Α 133/19.07.2018) 3. Με απόφαση του ίδιου οργάνου επιτρέπεται να παραχωρούνται δωρεάν, κατά πλήρη κυριότητα, δημοτικά ή κοινοτικά ακίνητα σε αθίγγανους και ομογενείς που εγκαθίσταται στην Ελλάδα και οι οποίοι έχουν ενταχθεί σε κρατικά προγράμματα στεγαστικής αποκατάστασης ή σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται, καθ οιονδήποτε τρόπο. Η ανωτέρα παραχώρηση συντελείται υπό την διαλυτική αίρεση, ότι επί μία εικοσαετία, το παραχωρούμενο ακίνητο δεν θα πωληθεί ή δεν θα εκμισθωθεί, με εξαίρεση τη γονική παροχή. Η σχετική απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου αποτελεί τίτλο για την μεταγραφή στα βιβλία του οικείου υποθηκοφυλακείου. 4. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών. Δημόσιας Διοίκησης και αποκέντρωσης, καθορίζονται οι προϋποθέσεις και τα ειδικότερα κριτήρια παραχώρησης, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια. 18 1. Η εκποίηση δημοτικών ακινήτων επιτρέπεται μόνο για ωφέλεια του δήμου, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου που λαμβάνεται με πλειοψηφία των 2/3 του συνολικού αριθμού των μελών του. Για αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου που λαμβάνονται κατ εφαρμογή διατάξεων του ν.3463/2006 και παραπέμπουν στο άρθρο 186, αρκεί η απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του. (Όπως αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ.3 του άρθρου 12 του ν.4018/2011, ΦΕΚ Α 215/30.09.2011). 2. Ο Δήμος ή η Κοινότητα διαθέτουν το προϊόν της εκποίησης αποκλειστικά και μόνο για την εκπλήρωση του σκοπού, για τον οποίο έγινε η εκποίηση. Αν τυχόν απομένει υπόλοιπο, διατίθεται για την εκτέλεση έργων. Αποκλείεται η διάθεση του υπολοίπου για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών. 3. Η εκποίηση γίνεται με δημοπρασία. 4. Με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του, επιτρέπεται η απευθείας και χωρίς δημοπρασία εκποίηση δημοτικών ή κοινοτικών ακινήτων στο Δημόσιο, σε άλλους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε επιχειρήσεις των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και σε οργανισμούς και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, για την εκτέλεση έργων του προγράμματος τους. 5. Το τίμημα των ακινήτων της προηγούμενης παραγράφου καθορίζεται από επιτροπή, που συγκροτείται με απόφαση του δημάρχου ή προέδρου της Κοινότητας και αποτελείται από δύο δημοτικούς ή κοινοτικούς 15

Με το Άρθρο 187 Εκποίηση οικοπέδων σε άστεγους δημότες 19 επιτρέπεται η απευθείας εκποίηση οικοπέδων σε άστεγους και οικονομικά αδύνατους δημότες. συμβούλους, που υποδεικνύονται από το δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο και από έναν μηχανικό, που ορίζεται από το δήμαρχο ή τον πρόεδρο της Κοινότητας και προέρχεται από την τεχνική υπηρεσία του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εφόσον υπάρχει ή αν δεν υπάρχει από την Τεχνική Υπηρεσία Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΥΔΚ) ή από άλλη δημόσια υπηρεσία. Πρόεδρος της επιτροπής, ορίζεται ένας από τους δημοτικούς ή κοινοτικούς συμβούλους με την απόφαση της συγκρότησης. Με την ίδια απόφαση ορίζεται δημοτικός ή κοινοτικός υπάλληλος γραμματέας της επιτροπής. Στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης που λειτουργούν τοπικά συμβούλια και πάρεδροι στην επιτροπή μετέχει αντί του δευτέρου συμβούλου, ο πρόεδρος του οικείου τοπικού συμβουλίου ή ο οικείος πάρεδρος. 6. Για την κατάρτιση σύμβασης μεταβίβασης της κυριότητας ακινήτων ή Σύστασης επ αυτών εμπραγμάτων δικαιωμάτων, εφόσον συμβάλλεται Δήμος ή Κοινότητα απαιτείται εκτίμηση της αγοραίας αξίας, η οποία γίνεται από το Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών, στην περίπτωση που η αξία αυτή υπερβαίνει το χρηματικό όριο που καθορίζεται κάθε φορά από τις ισχύουσες διατάξεις. 7. Κάθε άλλη διάταξη, που ρυθμίζει κατά διαφορετικό τρόπο την εκτίμηση της αγοραίας αξίας των ακινήτων, παύει να ισχύει. 8. Τα έξοδα μεταβίβασης του ακινήτου βαρύνουν τον αγοραστή. 9. Οι διατάξεις της παραγράφου 4 εφαρμόζονται και για κατηγορίες συνεταιρισμών που καθορίζονται με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού. Με τα ίδια διατάγματα μπορούν να προσδιορίζονται και οι προϋποθέσεις της απευθείας εκποίησης. 10. Ο πλειοδότης σε δημοπρασία που διενεργήθηκε για την εκποίηση δημοτικού ή κοινοτικού ακινήτου μπορεί ως την κατάρτιση της σχετικής σύμβασης να υποδείξει εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης ως αγοράστρια, υπό τον όρο, ότι ο ανωτέρω πλειοδότης θα έχει, ήδη, προσυμφωνήσει τη Χρηματοδοτική μίσθωση του εν λόγω ακινήτου με την υποδεικνυόμενη από αυτόν εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης. 19 1. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες μπορούν με απόφαση που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του συμβουλίου τους να εκποιούν απευθείας οικόπεδα τους σε άστεγους και οικονομικά αδύνατους δημότες, κατά προτίμηση εκείνους που κατοικούν στο Δήμο ή την Κοινότητα. Με άλλη απόφαση του δημοτικού ή του κοινοτικού συμβουλίου καθορίζονται οι κατηγορίες των δικαιούχων, σύμφωνα με κριτήρια, όπως το ύψος του ετήσιου εισοδήματος, ο αριθμός των ανήλικων τέκνων, η κατάσταση της υγείας των μελών της οικογένειας, οι καταστροφές από θεομηνίες κλπ. η επιλογή των δικαιούχων και η παραχώρηση των οικοπέδων γίνεται με απόφαση του διοικητικού ή του κοινοτικού συμβουλίου. Αν οι δικαιούχοι που πληρούν τις ίδιες προϋποθέσεις είναι περισσότεροι γίνεται δημόσια κλήρωση μεταξύ αυτών. 2. Το τίμημα των οικοπέδων, που εκποιούνται με αυτόν τον τρόπο, καθορίζεται με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου στο ένα τέταρτο (1/4) τουλάχιστον της τρέχουσας αξίας τους, καταβάλλεται σε πέντε ετήσιες δόσεις και διατίθεται για να εκτελεστούν έργα, κατά προτίμηση μέσα στον παραχωρούμενο χώρο. Εφόσον εκείνοι στους οποίους παραχωρούνται τα οικόπεδα δεν ανεγείρουν οικοδομή μέσα σε πέντε (5) χρόνια από την παραχώρηση, εκπίπτουν αυτοδικαίως από τα δικαιώματα τους, εκτός αν ζητήσουν παράταση της πενταετούς προθεσμίας με αίτηση τους, που περιέχει επαρκή αιτιολογία και υποβάλλεται κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους της προθεσμίας. Η προθεσμία δεν μπορεί πάντως να παραταθεί περισσότερο από μία ακόμη τριετία. Το συμβόλαιο για τη μεταβίβαση της κυριότητας συντάσσεται, αφού τηρηθούν οι προαναφερόμενοι όροι και προϋποθέσεις. 3. Επιτρέπεται να παραχωρηθεί από το Δήμο ή την Κοινότητα δικαίωμα εγγραφής υποθήκης, ώστε να λάβει στεγαστικό δάνειο εκείνος υπέρ του οποίου έγινε η εκποίηση. 4. Αν εφαρμοστούν οποιαδήποτε προγράμματα αποκατάστασης αστέγων και οικονομικά αδυνάτων, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία δημοτών, σε Δήμους και Κοινότητες που προήλθαν από συνένωση Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι κάτοικοι των τοπικών διαμερισμάτων έχουν προτίμησης στα προγράμματα αυτά, εφόσον εφαρμόζονται στην περιφέρεια τους. [Στους αναγνωρισμένους ως 16

Στο Άρθρο 188 Ανέγερση κατοικιών 20 προβλέπεται η δυνατότητα ανέγερσης κατοικιών, των οποίων η χρήση παραχωρείται χωρίς δημοπρασία, σε άστεγους και οικονομικά αδύνατους. Με το Άρθρο 189 Διάθεση αποκαλυπτόμενων καλλιεργητικών εκτάσεων 21 ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις διάθεσης αποκαλυπτόμενων καλλιεργητικών εκτάσεων, χωρίς δημοπρασία και χρονικό περιορισμό, σε δημότες γεωργούς για αυτοκαλλιέργεια ή χρήση. δικαιούχους δημοτικών ή κοινοτικών οικοπέδων, κατ εφαρμογή του άρθρου 187 του ν.3463/2006 (Α 114), που δεν έχουν εκπληρώσει, μέσα στην τασσόμενη κατά τις διατάξεις του ανωτέρου άρθρου προθεσμία, μέρος ή όλες τις υποχρεώσεις τους (καταβολή τιμήματος, ανέγερση οικοδομής κλπ.) και εφόσον εξακολουθούν να είναι κάτοχοι των ανωτέρω οικοπέδων, αυτοί ή οι κληρονόμοι τους, μπορεί, με αιτιολογική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του, να δοθεί το δικαίωμα εκπλήρωσης των υποχρεώσεων τους, μέσα σε αποκλειστική προθεσμία οκτώ (8) ετών από την ένδειξη ισχύος του παρόντος.] 20 Οι Δήμοι και οι Κοινότητες μπορούν να αναγείρουν κατοικίες και να παραχωρούν τη χρήση τους, χωρίς δημοπρασία, σε άστεγους και οικονομικά αδύνατους δημότες. Οι διατάξεις του άρθρου 187 εφαρμόζονται, αναλόγως, και στις περιπτώσεις αυτές. 21 1. Επιτρέπεται, με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, να παραχωρηθεί, χωρίς δημοπρασία και χρονικό περιορισμό σε γεωργούς δημότες κατοίκους για αυτοκαλλιέργεια η χρήση: α/ των καλλιεργήσιμων δημοτικών και κοινοτικών εκτάσεων, που αποκαλύπτονται ύστερα από αποστράγγιση ή αποξήρανση, που έγινε με Δαπάνες του Δήμου ή της Κοινότητας, β/ των εκτάσεων που προσκτάται ο Δήμος ή η Κοινότητας και γ/ των εκτάσεων που αποκαλύπτονται με την αποξήρανση εθνικών τελμάτων, ελών και λιμνών, που παραχωρούνται από το Δημόσιο στους Δήμους ή στις Κοινότητες. Αν οι παραπάνω εκτάσεις ευρίσκονται εξ ολοκλήρου σε ένα τοπικό διαμέρισμα, η ανωτέρω απόφαση λαμβάνεται ύστερα από γνώμη του οικείου τοπικού συμβουλίου ή παρέδρου, ο οποίος στη λήψη της απόφασης έχει και δικαίωμα ψήφου. 2. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου καθορίζονται: α/ οι εκτάσεις που θα παραχωρηθούν, β/ οι δικαιούχοι σύμφωνα με γενικά κριτήρια, όπως η παντελής έλλειψη ή η ανεπάρκεια κλήρου, ο αριθμός των μελών της οικογένειας, το ύψος του ετήσιου εισοδήματος, γ/ το ετήσιο δικαίωμα χρήσεως, που πρέπει να καταβάλλεται, ανάλογα με τις κατηγορίες των εκτάσεων και το οποίο δεν μπορεί να ορίζεται κατώτερο από το ένα δέκατο (1/10) της τρέχουσας μισθωτικής αξίας τους, για κάθε χρόνο. 3. η παραχώρηση ανακαλείται με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, αν: α/ δεν καλλιεργείται η έκταση από αυτόν τον ίδιο προς τον οποίο έγινε η παραχώρηση ή από τους κληρονόμους του εξ αδιαιρέτου, για μία διετία τουλάχιστον και β/ αν οι προϋποθέσεις της παραχωρήσεως έχουν εκλείψει. Με όμοια απόφαση, μπορεί να ανακληθεί η παραχώρηση, αν άλλαξε ο γεωργικός χαρακτήρας της εκτάσεως ή η έκταση βρίσκεται σε περιοχή που έχει διαμορφωθεί τουριστικά. 4. Για να δημιουργηθούν συνεχόμενες εκτάσεις, που η χρήση τους θα παραχωρηθεί κατά τις προηγούμενες παραγράφους του παρόντος, επιτρέπεται η αναγκαστική απαλλοτρίωση για λόγους δημόσιας ωφέλειας ιδιωτικών γαιών, που βρίσκονται μέσα στην περιοχή των δημοτικών και κοινοτικών εκτάσεων, που αποξηραίνονται. Εφόσον συναινούν τα ενδιαφερόμενα μέρη, μπορεί να γίνει και ανταλλαγή των ανωτέρω ιδιωτικών γαιών με διαθέσιμες δημοτικές ή κοινοτικές εκτάσεις ίσης αξίας. Η Αποζημίωση των ιδιοκτητών μειώνεται κατά ποσοστό ανάλογο με τις Δαπάνες που έχουν γίνει για τη βελτίωση ολόκληρης της εκτάσεως. 17

Με τα άρθρα 190-192 22 ρυθμίζονται διεξοδικά τα θέματα της ανταλλαγής ακινήτων, της αγοράς ιδιωτικών ακινήτων καθώς και της εκμίσθωσης ακινήτων των Δήμων και Κοινοτήτων. 22 Άρθρο 190 Ανταλλαγή ακινήτων : Η Ανταλλαγή ακινήτων των Δήμων και Κοινοτήτων μπορεί να γίνει με δημοπρασία. Στη περίπτωση αυτή, καθώς και στη περίπτωση της επιβάρυνσης τους με εμπράγματα δικαιώματα, ακολουθούνται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία του άρθρου 186. Άρθρο 191 Αγορά ακινήτων : 1. Οι διατάξεις του άρθρου 186 εφαρμόζονται αναλόγως για την αγορά ιδιωτικών ακινήτων εκ μέρους των Δήμων και των Κοινοτήτων. Ειδικά στην περίπτωση αγοράς ακινήτου, όπου σύμφωνα, με την παράγραφο 6 του άρθρου 186 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, απαιτείται η εκτίμηση της αγοραίας αξίας του από το Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών ως προϋπόθεση για την κατάρτιση της σύμβασης μεταβίβασης της κυριότητας, το Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο, με απόφαση του που λαμβάνεται με την πλειοψηφία επί του συνόλου των μελών του, μπορεί να κρίνει ότι το ακίνητο αυτό είναι το μόνο κατάλληλο για την εκπλήρωση δημοτικού ή κοινοτικού σκοπού και να αποφασίσει την απευθείας αγορά. Όπου, όμως, δεν προβλέπεται η εκτίμηση της αγοραίας αξίας του ακινήτου κατ άρθρο 186 παρ.6 του ΔΚΚ, τότε η κρίση περί του ότι το ακίνητο είναι το μόνο κατάλληλο, καθώς και η απόφαση για την απευθείας αγορά, λαμβάνονται με πλειοψηφία των 2/3 των μελών του Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου. (Όπως αυτό αντικαταστάθηκε με τη παρ.12 του άρθρου 20 του ν.3731/2008 ΦΕΚ Α 263/23.12.2008.) 2. Επιτρέπεται η αγορά κτίσματος έτοιμου προς χρήση με το λειτουργικό του εξοπλισμό, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στους όρους διακήρυξης της δημοπρασίας. Για τον σκοπό αυτόν καταρτίζεται προσύμφωνο αγοραπωλησίας ακινήτου, το οποίο προβλέπει την κατάρτιση οριστικής σύμβασης μεταβίβασης και την παράδοση του οικοδομήματος εντός της προβλεπόμενης, από τη διακήρυξη, προθεσμίας και σύμφωνα με τους όρους αυτής. Άρθρο 192 Εκμίσθωση ακινήτων των Δήμων και των Κοινοτήτων (Όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 55 του ν.4277/2014, ΦΕΚ Α 156/01.08.2014 και στη συνέχεια αντικαταστάθηκε με το άρθρο 196 του ν.4555/2018, ΦΕΚ Α 133/19.07.2018.): 1. Η εκμίσθωση ακινήτων των δήμων γίνεται με δημοπρασία. Η δημοπρασία επαναλαμβάνεται υποχρεωτικά για μία (1) φορά, εάν δεν παρουσιάστηκε κανένας πλειοδότης. Αν η δημοπρασία δεν φέρει αποτέλεσμα, η εκμίσθωση μπορεί να γίνει με απευθείας συμφωνία, της οποίας τους όρους καθορίζει το δημοτικό συμβούλιο. 2. Κατ εξαίρεση, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, επιτρέπεται η εκμίσθωση χωρίς δημοπρασία: α/ Αν η ετήσια πρόσοδος του υπό εκμίσθωση ακινήτου δεν υπερβαίνει το ποσό των δύο χιλιάδων (2000) ευρώ. β/ Αν πρόκειται για την εκμίσθωση ακινήτων των δήμων στο δημόσιο, σε άλλους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης α και β βαθμού, σε επιχειρήσεις των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης Α και Β βαθμού, σε ΝΠΔΔ, σε οργανισμούς και επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, σε συνεταιρισμούς για την ικανοποίηση των αναγκών τους, καθώς και σε Ενεργειακές Κοινότητες του ν.4513/2018 (Α 5), εφόσον η πλειοψηφία του συνεταιριστικού τους κεφαλαίου ανήκει σε ΟΤΑ α και β βαθμού, επιχειρήσεις και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των ΟΤΑ και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου εν γένει. Για την εκμίσθωση σε συνεταιρισμούς εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις της παραγράφου 9 του άρθρου 186. γ/ Για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τους τρείς (3) μήνες, θεάτρων και κινηματοθεάτρων ή άλλων χωρών, για επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς σκοπούς, αφού το δημοτικό συμβούλιο εκτιμήσει την ποιότητα των εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθούν. Στην περίπτωση (β) η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του. Το μίσθωμα των ακινήτων των περιπτώσεων α και β καθορίζεται από την επιτροπή της παραγράφου 5 του άρθρου 186. 3. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του, επιτρέπεται η εκμίσθωση με δημοπρασία ακινήτων με μειωμένο μίσθωμα, για 18

Με το Άρθρο 193 Χρηματοδοτική μίσθωση 23 προβλέπεται η δυνατότητα των Δήμων, Κοινοτήτων, συνδέσμων και νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού χρονικό διάστημα μέχρι είκοσι πέντε (25) έτη, υπό τον όρο ότι ο μισθωτής θα αναλάβει το σύνολο ή μέρος της δαπάνης ανακαίνισης ή ανακατασκευής του ακινήτου και θα προβεί σε τυχόν πρόσθετες παροχές, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα ειδικότερα στους όρους διακήρυξης της δημοπρασίας. 4. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του, επιτρέπεται κατόπιν δημοπρασίας, κατά παρέκκλιση των διατάξεων του άρθρου 610 του ΑΚ, η μακροχρόνια μίσθωση: α/ δημοτικών ακινήτων για διάρκεια μέχρι ενενήντα εννέα (99) έτη, με σκοπό την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων, σύμφωνα με την παρ. 17 του άρθρου 6 του ν.2160/1993, β/ ακάλυπτων δημοτικών εκτάσεων, για διάρκεια μέχρι πενήντα (50) έτη, με σκοπό την εγκατάσταση και εκμετάλλευση στο μίσθιο των επιχειρήσεων αθλητικών δραστηριοτήτων πάσης φύσεως και υποστηρικτικών προς αυτές υπηρεσιών, προϋποθέτουν ουσιώδεις δαπάνες του μισθωτή, γ/ ακάλυπτων δημοτικών εκτάσεων, για διάρκεια μέχρι πενήντα (50) έτη, με σκοπό την ανάπτυξη δραστηριοτήτων της πρωτογενούς παραγωγής, που προϋποθέτουν ουσιώδεις δαπάνες του μισθωτή, δ/ ακάλυπτων δημοτικών εκτάσεων, για διάρκεια μέχρι πενήντα (50) έτη, με σκοπό την ίδρυση ή επέκταση βιοτεχνικών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων, καθώς και επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ανωτέρω συμβάσεις απαλλάσσονται από κάθε φόρο, τέλος ή δικαίωμα Δημοσίου ή τρίτων, ενώ τα δικαιώματα και οι αμοιβές συμβολαιογράφων, δικηγόρων, δικαστικών επιμελητών και υποθηκοφυλάκων για τη σύμβαση και κάθε άλλη προς πραγμάτωση αυτής πράξης περιορίζονται στο δέκα τοις εκατό (10%) αυτών. Κάθε κτήριο και κάθε άλλη μόνιμη εγκατάσταση που θα αναγερθεί επί του μισθίου σύμφωνα με τη σύμβαση, περιέρχεται, μετά τη λύση ή τη λήξη της σύμβασης, στην κυριότητα του δήμου, χωρίς υποχρέωση του δήμου και χωρίς δικαίωμα του μισθωτή να τα αφαιρέσει, εκτός αν συμφωνηθεί διαφορετικά. 5. Υπεκμίσθωση επιτρέπεται για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το χρόνο λήξης της μίσθωσης. Ο σχετικός όρος συμπεριλαμβάνεται υποχρεωτικά στην διακήρυξη και στη σύμβαση. Σε περίπτωση υπεκμίσθωσης, ο αρχικός μισθωτής εξακολουθεί να ευθύνεται εις ολόκληρον έναντι του δήμου, σύμφωνα με τους όρους της κύριας σύμβασης μίσθωσης. Υπεκμίσθωση, σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο, είναι δυνατή και ως προς υφιστάμενες, κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος, συμβάσεις εκμίσθωσης δημοτικών ακινήτων, κατόπιν έγκρισης του οικείου δημοτικού συμβουλίου και τροποποίησης των σχετικών όρων της σύμβασης. 6. Η εκμίσθωση λατομείων που ανήκουν στην κυριότητα των ΟΤΑ α βαθμού πραγματοποιείται, ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, με απευθείας σύμβαση ή με πλειοδοτική δημοπρασία, σύμφωνα με το άρθρο 54 του ν.4512/2018 (Α 5). Σε περίπτωση παράβασης των όρων της παραχώρησης από συνεταιρισμούς λατόμων, ανακαλείται από το δήμο το δικαίωμα παραχώρησης, καταγγέλλεται η σύμβαση μίσθωσης και ο συνεταιρισμός υποχρεούται στην καταβολή ποσού ίσου με το διπλάσιο του μισθώματος που καθορίστηκε με τη σύμβαση. 23 1. Δήμοι, Κοινότητες, σύνδεσμοι και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου αυτών μπορούν να συμβάλλονται στο πλαίσιο συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης που έχουν ως αντικείμενο πράγματα κινητά ή ακίνητα, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις. 2. Όταν αντικείμενο της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι ακίνητα τρίτου, τότε η μεν επιλογή του κατάλληλου ακινήτου γίνεται με την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων περί αγοράς ακινήτων, η δε σύναψη της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης γίνεται με την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων περί δανείων. 3. Όταν αντικείμενο της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι κινητά πράγματα, τότε εφαρμόζονται οι διατάξεις περί προμηθειών. 4. Η δυνατότητα σύναψης χρηματοδοτικής μίσθωσης κατά την έννοια της παρ.2 του άρθρου 1 του ν.1665/1986 (ΦΕΚ 194 Α ), όπως κάθε φορά ισχύει, δεν καταλαμβάνει τους φορείς της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου. 5. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, μπορεί να καθορίζονται πρόσθετες ειδικές προϋποθέσεις καθώς και τεχνικού χαρακτήρα για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος άρθρου. 19

δικαίου ΟΤΑ, να συμβάλλονται στο πλαίσιο συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης που έχουν ως αντικείμενο πράγματα κινητά ή ακίνητα. Με τα άρθρα 194 και 195 24 ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο μισθώνονται ακίνητα από τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ καθώς και η διαδικασία και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες εκμισθώνεται η καλλιεργήσιμη γη των Δήμων και Κοινοτήτων. Τα άρθρα 196 έως 198 25, ρυθμίζουν ζητήματα μεταγραφών, εκμετάλλευσης δημοτικών και κοινοτικών δασών και δασικών γενικά εκτάσεων καθώς και την 24 Άρθρα 194 Μίσθωση ακινήτων από τους Δήμους και τις Κοινότητες : Για ακίνητα που μισθώνουν οι Δήμοι και οι Κοινότητες γίνεται δημοπρασία. Αν η δημοπρασία που διεξήχθη δεν απέφερε αποτέλεσμα, μπορεί να γίνει απευθείας μίσθωση με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του συμβουλίου τους, η οποία λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του. Επιτρέπεται, η μίσθωση κτηρίου για τη στέγαση σχολικής μονάδας πρωτοβάθμιας ή και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ανεξάρτητα από τη θεσμοθετημένη χρήση της περιοχής, εφόσον μετά από δύο (2) άγονες δημοπρασίες δεν βρέθηκε κατάλληλο κτήριο σε περιοχή όπου επιτρέπεται η ζητούμενη χρήση. Για τη μίσθωση του προηγούμενου εδαφίου εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις της παρ.4 του άρθρου 27 του ν.3130/2003 (Α 76) και της παρ.9 του άρθρου 46 του ν.627/1968 (Α 266). 24 Κατ εξαίρεση επιτρέπεται η απευθείας και χωρίς δημοπρασία μίσθωση ακινήτου για την προσωρινή κάλυψη αναγκών στέγασης σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην περίπτωση που δεν έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες της δημοπρασίας έως και δύο (2) μήνες πριν την έναρξη του σχολικού έτους ή προκύπτουν επείγοντες και απρόβλεπτοι λόγοι κατά τη διάρκεια αυτού που υπαγορεύουν την προσωρινή μεταστέγαση του σχολείου σε άλλο κτήριο. Για τη σύναψη της σύμβασης απαιτείται ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με τα 2/3 του συνόλου των μελών του, καθώς και εκτίμηση της αρμόδιας επιτροπής καταλληλότητας, σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις. Κατά παρέκκλιση των κειμένων διατάξεων, η διάρκεια της μίσθωσης ορίζεται για ένα (1) έτος με δυνατότητα παράτασης για άλλο ένα έτος, εφόσον εξακολουθούν να υφίστανται οι ανωτέρω λόγοι. Αναμίσθωση δεν επιτρέπεται. ( Τα δυο τελευταία εδάφια προστέθηκαν με το άρθρο 42 του ν.4257/2014, ΦΕΚ Α 93/14.04.2014.) Άρθρο 195 Εκμίσθωση καλλιεργήσιμες γης των Δήμων και των Κοινοτήτων : 1. Η καλλιεργήσιμη γη του Δήμου ή της Κοινότητας, που περιλαμβάνεται στη δημοτική ή κοινοτική περιφέρεια, αφού βεβαιωθεί ως προς τη θέση, τα όρια και την έκταση, εκμισθώνεται ολόκληρη ή σε τμήματα, με δημοπρασία, που γίνεται ύστερα από απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, ανάμεσα σε δημότες κατοίκους του Δήμου ή της Κοινότητας που έχει την κυριότητα της γης, εφόσον στην απόφαση βεβαιώνεται ότι η έκταση δεν είναι απαραίτητη για τις ανάγκες της τοπικής κτηνοτροφίας. Με απόφαση της δημαρχιακής επιτροπής ή του κοινοτικού συμβουλίου ορίζονται το κατώτερο όριο του μισθώματος και οι λοιποί όροι της δημοπρασίας, και μπορεί να απαγορευθεί να συμμετάσχουν στη δημοπρασία ιδιοκτήτες καλλιεργήσιμων εκτάσεων ορισμένου αριθμού στρεμμάτων. 2. Αν η δημοπρασία δεν φέρει αποτέλεσμα, επαναλαμβάνεται ανάμεσα σε όλους τους δημότες, ανεξάρτητα από την έκταση της καλλιεργήσιμης ιδιοκτησίας τους. Αν και στην περίπτωση αυτή, η δημοπρασία δεν φέρει αποτέλεσμα, επαναλαμβάνεται και μπορεί να συμμετάσχει σε αυτήν οποιοσδήποτε. 3. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες μπορούν, με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου τους, να εκμισθώνουν με δημοπρασία, για χρονικό διάστημα έως τριάντα (30) ετών, δημοτικές και κοινοτικές εκτάσεις που επιδέχονται καλλιέργεια και δενδροκομία και δεν υπάγονται στη ρύθμιση της παραγράφου 1, ώστε αυτές να αξιοποιηθούν. Με την ίδια απόφαση καθορίζονται οι όροι της εκμίσθωσης. Η κατακύρωση γίνεται επίσης με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου. 25 Άρθρο 196 Μεταγραφή συμβάσεων : Το πλήρες κείμενο των συμβάσεων, με τις οποίες γίνεται εκμίσθωση δημοτικών ή κοινοτικών ακινήτων για χρονική διάρκεια μεγαλύτερη από εννέα (9) έτη, μεταγράφεται ατελώς, στα βιβλία μεταγραφών του Δήμου ή της Κοινότητας. 20

διαχείριση και εκμετάλλευση ακινήτων που ανήκουν εξ αδιαιρέτου σε περισσότερους Δήμους ή Κοινότητες. Τέλος, στα άρθρα 200 και 201 26 προβλέπεται η δυνατότητα και ο τρόπος παραχώρησης σε Δήμους και Κοινότητες περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν στο Δημόσιο και σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, και παρέχεται εξουσιοδότηση για την έκδοση προεδρικού διατάγματος, που καθορίζει τα θέματα που άπτονται των δημοπρασιών που αφορούν την εκποίηση ή την εκμίσθωση ακινήτων ή κινητών πραγμάτων των Δήμων και Κοινοτήτων ακινήτων που ανήκουν σε τρίτους. Αρμόδιο Άρθρο 197 Εκμετάλλευση Δημοτικών και Κοινοτικών δασών : 1. Η Διαχείριση, η καλλιέργεια και η εκμετάλλευση των δημοτικών ή κοινοτικών δασών και των δασικών γενικά εκτάσεων γίνεται σύμφωνα με τη δασική νομοθεσία. Η εκμίσθωση της εκμετάλλευσης γίνεται με δημοπρασία. 2. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες που έχουν στην ιδιοκτησία τους δάση μπορούν, με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, να εκμισθώνουν την εκμετάλλευση του δάσους σε δασικούς συνεταιρισμούς εργασίας, των οποίων όλα τα μέλη είναι κάτοικοι του Δήμου ή της Κοινότητας, απευθείας και χωρίς δημοπρασία και για χρονικό διάστημα έως τριών (3) ετών. 3. Απαγορεύεται στο συνεταιρισμό που έχει μισθώσει σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο το δικαίωμα εκμεταλλεύσεως, να παραχωρήσει, με οποιαδήποτε μορφή, το δικαίωμα αυτό, και θεωρείται αυτοδικαίως άκυρη η σχετική σύμβαση, καθώς και η παραχώρηση. Στους παραβάτες επιβάλλεται χρηματική ποινή που είναι ίση τουλάχιστον με το δεκαπλάσιο της αξίας του ανταλλάγματος. Άρθρο 198 Διαχείριση Εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας που ανήκει σε περισσότερους Δήμους ή Κοινότητες : 1. Ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η Διαχείριση και η εκμετάλλευση ακινήτων που ανήκουν εξ αδιαιρέτου σε περισσότερους Δήμους ή Κοινότητες καθορίζεται με ομόφωνη απόφαση όλων των ενδιαφερομένων οργανισμών. Σε περίπτωση διαφωνίας, επικρατεί η πλειοψηφία που υπολογίζεται, σύμφωνα με το μέγεθος του εξ αδιαιρέτου ποσοστού. 2. Οι Δημοπρασίες για την εκποίηση ή την εκμίσθωση των ακινήτων αυτών γίνονται στην έδρα του Δήμου ή της Κοινότητας, στην περιφέρεια του οποίου βρίσκονται τα ακίνητα ολόκληρα ή κατά το μεγαλύτερο τμήμα τους, ενώπιον των δημάρχων ή των προέδρων Κοινοτήτων ή των νόμιμων αναπληρωτών τους, που έχουν τη συγκυριότητα. Με απόφαση των συμβουλίων τους, μπορεί να ανατεθεί σε έναν από τους συγκύριους οργανισμούς η διενέργεια της δημοπρασίας από αρμόδιο όργανο του. Και στις δυο περιπτώσεις, η κατακύρωση της δημοπρασίας πρέπει να εγκριθεί από τα συμβούλια των Δήμων ή των Κοινοτήτων που έχουν συγκυριότητα. 26 Άρθρο 200 Παραχώρηση περιουσιακών στοιχείων σε Δήμους και Κοινότητες : 1. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και του καθ ύλης αρμόδιου Υπουργού, επιτρέπεται να παραχωρηθούν ή να διατεθούν δωρεάν στους Δήμους ή στις Κοινότητες περιουσιακά στοιχεία οποιασδήποτε φύσεως, που ανήκουν στο Δημόσιο και σε δημόσια νομικά πρόσωπα, ύστερα από απόφαση του συλλογικού οργάνου που διοικεί το φορέα αυτόν. 2. Με την ίδια απόφαση καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για την παραχώρηση ή τη διάθεση, καθώς και οι συνέπειες που συνεπάγεται η μη τήρηση τους. Άρθρο 201 Δημοπρασίες : Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, καθορίζεται η διαδικασία για τη διεξαγωγή των κάθε είδους δημοπρασιών, που αφορούν την εκποίηση ή την εκμίσθωση ακινήτων ή κινητών πραγμάτων των Δήμων και Κοινοτήτων και την αγορά ή μίσθωση εκ μέρους των Δήμων και Κοινοτήτων που ανήκουν σε τρίτους, οι όροι για τη συμμετοχή στις Δημοπρασίες αυτές, τα σχετικά με τη διακήρυξη, τη δημοσίευση και την επικύρωση των αποτελεσμάτων των δημοπρασιών αυτών, και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια. 21