NOMIKH ΠΛΗΡΟΦΟΡΙKH H E ΞΑΜΗΝΟΥ ΛΕΚΤΟΡΑΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ gyannop@law.uoa.gr ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 2000-2006 2000 «Σε χώρες όπου δεν εξασφαλίζεται ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας η διασυνοριακή διαβίβαση δεδομένων δεν είναι ελεύθερη». Σχολιάστε σύμφωνα με το αρ. 9 Ν. 2472/97 και αρ. 25 της Οδηγίας 95/46. 2001 Το δικαίωμα υπαναχώρησης από σύμβαση που έχει συναφθεί εξ αποστάσεως (αρ. 4 παρ. 10 Ν. 2251/94 μετά την Οδηγία 97/7/ΕΚ (εναρμόνιση με την ΥΑ Ζ1-496/2000 ΦΕΚ Β 1545/18-12-2000). 2002 Τι είναι η κοινωνία της πληροφορίας (άρθρο 5Α παρ.2 του Συντάγματος); 2003 Η ευθύνη από την παροχή υπερσυνδέσμων (hyperlinks) (άρθρο 21 παρ. 2 της Οδηγίας 2000/31) 2004 Η ευθύνη του παρόχου υπηρεσιών πιστοποίησης. Ερευνήστε τη σχέση του άρθρου 6 του ΠΔ 150/2001 με τις διατάξεις των άρθρων 11-13 ΠΔ 131/03 (άρθρα 12-14 της Οδηγίας 2000/31). (Να ληφθεί υπ όψιν και ο Ν. 2251/1994). 2005 Η ευθύνη του παρόχου ελαττωματικών υπηρεσιών μέσω Internet, ιδίως στο παράδειγμα της εξ αποστάσεως εμπορίας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών σύμφωνα με την Οδηγία 2002/65/ΕΚ 2006 Tο δικαίωμα δωρεάν πρόσβασης σε ηλεκτρονικές βάσεις νομικών δεδομένων που τηρεί το ελληνικό δημόσιο: Σχολιάστε τις υπουργικές αποφάσεις YA Γ39727, ΦΕΚ 442/Β/6-4-05 και ΥΑ Γ172724, ΦΕΚ 1563/Β/11-11-05, σε σε συνδυασμο με το αρθρο 5α του συνταγματος) 1
2000 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2000-2007 1. Η Αγγελική αγόρασε ρούχα σε ένα πολυκατάστημα. Κατά την έκδοση της απόδειξης, (εκτός από τα στοιχεία που απαιτούνται από τις σχετικές φορολογικές διατάξεις), η ταμίας ερωτά την ηλικία της ενώ παράλληλα καταγράφει στον υπολογιστή, από το μέγεθος των ρούχων που αγόρασε, τις σωματικές διαστάσεις της. Στην ερώτηση της Αγγελικής απαντά ότι «θα χρησιμοποιηθούν για στατιστικούς σκοπούς του λογιστηρίου». Στην πραγματικότητα το πολυκατάστημα πωλεί τα δεδομένα σε εταιρίες ενδυμάτων που κατόπιν απευθύνουν διαφημιστικό υλικό ανάλογα με την ηλικία και τις διαστάσεις. Τι δικαιώματα έχει η Αγγελική; 2. Σχολιάστε την απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα 100/2000 (κατά ALPHA AE και Ε. Τριανταφυλλόπουλου). Τι προβλήματα θα αντιμετώπιζε η επιβολή των κυρώσεων, αν τα επίμαχα δεδομένα είχαν τεθεί σε ψηφιακή μορφή σε κάποια τοποθεσία (site) του διαδικτύου Internet; 2001 Ο Α επρόκειτο να παραγγείλει βιβλία από γνωστό βιβλιοπωλείο που δραστηριοποιείται στο Ιnternet. Λίγο πρίν αποστείλει την ηλεκτρονική παραγγελία είχε αφήσει ανοικτό τον υπολογιστή στη σχετική ιστοσελίδα του βιβλιοπωλείου. Κατά την σύντομη απουσία του Α, ο σκύλος του πάτησε στο πληκτρολόγιο και η σχετική εντολή εστάλη στο βιβλιοπωλείο. Τελικώς, ο Α έλαβε βιβλία που δεν επιθυμούσε, ενώ χρεώθηκε και η πιστωτική του κάρτα. Έχει συναφθεί η σύμβαση; Τι δικαιώματα έχει ο Α; 2002 Η εφημερίδα Α διατηρεί στην ιστοσελίδα της παραπομπές (hyperlinks) προς ιστοσελίδες άλλων εφημερίδων. Η εφημερίδα Β, προς την οποία παραπέμπει η Α, ισχυρίζεται ότι προσβάλλονται τα δικαιώματά της. Ποια δικαιώματα προσβάλλονται; Τι ευθύνη έχει, λόγω των υπερσυνδέσμων η Α για το περιεχόμενο που δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της η Β; 2003 ΤΑΥ A.E. Τ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΤΙΚΟΤΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ BUBBLE S.A. Τ ΕΠΕΥ Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΤAY, που λειτουργεί νομίμως στην Ελλάδα, διατηρεί στο Internet την Ιστοσελίδα www.taf.gr. Στην ιστοσελίδα φιλοξενούνται μεταξύ άλλων και υπερσύνδεσμοι (hyperlinks): 2
α) της ασφαλιστικής εταιρίας Τ-ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ, θυγατρικής της ΤΑΥ, που εδρεύει στα νησία Cayman, ασκεί τις δραστηριότητές της στην Ελλάδα και διατηρεί τα υπολογιστικά της συστήματα στην Βουλγαρία. β) εταιρίας παροχής επενδυτικών υπηρεσιών Τ-ΕΠΕΥ, θυγατρικής της ΤΑΥ, που εδρεύει στην Ελλάδα όπου δραστηριοποιείται και διατηρεί τα υπολογιστικά της συστήματα. Στην ιστοσελίδα της Τ-ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ μεταξύ άλλων εμφανίζεται και πληροφοριακό άρθρο με τίτλο «Θετικότατες εξελίξεις για την Bubble SA», όπου αναφέρεται ότι η Bubble S.A., εταιρία με μετοχές εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών θα εξαγορασθεί από μεγάλο πολυεθνικό όμιλο. O Α, μανιώδης παίκτης του ΧΑΑ, που επισκέπτεται συχνα τη ιστοσελίδα της ΤΑΥ και μέσω αυτής την ιστοσελίδα της Τ-ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ, εντοπίζει την ανωτέρω «ευκαιρία» και μέσω της Τ-ΕΠΕΥ επενδύει μεγάλα ποσά σε μετοχές της Bubble S.A. Τελικά η πληροφορία αποδεικνύεται ανακριβής και Α ζημιώνεται κατά 250.000 ευρώ. Ο Α στρέφεται και κατά της ΤΑΥ ισχυριζόμενος ότι θεωρούσε τις «πληροφορίες» ως προερχόμενες από την Τράπεζα και ότι η όλη συναλλαγή διεξήχθη υπό τον έλεγχό της. Τι θα αποφασίσει το δικαστήριο; Αλλάζει η απάντησή αν: α) η Τ-ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ είχε αποστείλει τις ίδιες πληροφορίες με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο απαντώντας σε συγκεκριμένο σχετικό ερώτημα του A; β) οι πληροφορίες εμφανίζονταν εντός του υπερσυνδέσμου της Τ-ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ, δηλαδή επί της αρχικής ιστοσελίδας της ΤΑΥ; 2004 Η εταιρία «ΠΙΣΤΟΤΗΣ ΑΕ» είναι πάροχος υπηρεσιών πιστοποίησης με έδρα στην ΕΕ και στο πλαίσιο των εργασιών της εκδίδει πιστοποιητικό με διάρκεια μέχρι 4/6/2004 υπέρ του Α. ΠΟΝΗΡΙΔΗ, ο οποίος το χρησιμοποιεί στις συναλλαγές του. Την 1/6/04, ο Β. ΛΑΜΟΓΙΟΣ υπάλληλος της εταιρίας «ΠΙΣΤΟΤΗΣ», στο τμήμα εκδόσεως πιστοποιητικών, σε συνεννόηση με τον Α. ΠΟΝΗΡΙΔΗ, τροποποιεί και αναβαθμίζει το όριο συναλλαγών του πιστοποιητικού από 1.000 Ευρώ ημερησίως σε 100.000 Ευρώ ημερησίως. Εξαιτίας συναλλαγών, που βασίστηκαν στο ανωτέρω πιστοποιητικό του Α. ΠΟΝΗΡΙΔΗ, μεταξύ 2 και 7/6/04, ζημιώθηκαν: 1) η εταιρία Γ. ΑΦΕΛΗΣ ΑΕ κατά 1.000.000 ευρώ και 2) ο Δ. ΕΥΠΙΣΤΟΣ κατά 5.000 Ευρώ. Οι ανωτέρω (1) και (2) στρέφονται, μεταξύ άλλων, και κατά της εταιρίας «ΠΙΣΤΟΤΗΣ». Η «ΠΙΣΤΟΤΗΣ» ισχυρίζεται ότι: α) δεν ευθύνεται για τις πράξεις του υπαλλήλου της, β) δεν ευθύνεται διότι είναι μεσάζων, σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/31 και «απλώς μετέδιδε» τις πληροφορίες του πιστοποιητικού και γ) σε κάθε περίπτωση δεν ευθύνεται άνω των ορίων που αναγράφονταν στο πιστοποιητικό. Τι θα αποφασίσει το δικαστήριο; 3
2005 Η εταιρία παροχής επενδυτικών υπηρεσιών Χ-ΕΠΕΥ, θυγατρική της Τράπεζας Τ, εδρεύει στην Ελλάδα όπου δραστηριοποιείται και διατηρεί τα υπολογιστικά της συστήματα. Ο υπάλληλος Υ της Χ, αποστέλλει καθημερινώς με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο πληροφορίες στον επενδυτή Ε, μανιώδη παίκτη του ΧΑΑ. O Ε επενδύει, χρησιμοποιώντας την ιστοσελίδα της Χ, μεγάλα ποσά σε μετοχές με βάση τις πληροφορίες του Υ. Τελικά ο Ε ζημιώνεται κατά 250.000 ευρώ. Ο Α στρέφεται κατά της Χ και της Τ ισχυριζόμενος ότι θεωρούσε τις «πληροφορίες» ως προερχόμενες από την Τράπεζα και ότι όλες οι συναλλαγές διεξήχθησαν υπό τον έλεγχό τους. Τι θα αποφασίσει το δικαστήριο; Αλλάζει η απάντηση αν τα υπολογιστικά συστήματα ήταν εγκατεστημένα σε άλλη χώρα; 2006 1) Ο Α, διερχόμενος από την οδό Ασκληπιού, απαιτεί να χρησιμοποίησει τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στο εργαστήριο πληροφορικής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, επικαλούμενος το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Έχει τέτοιο δικαίωμα; 2) Το Εθνικό Τυπογραφείο διατηρεί ιστοσελίδα στο Internet, στην οποία εμφανίζονται οι ηλεκτρονικές εκδόσεις των ΦΕΚ. Προς το παρόν παρέχεται στους πολίτες δικαίωμα μόνο ανάγνωσης του Α και Β τεύχους του ΦΕΚ επί της οθόνης του υπολογιστή. Για τα υπόλοιπα τεύχη και προκειμένου να τυπωθούν ή αποθηκευθούν οι πληροφορίες απαιτείται η καταβολή συνδρομής. Μπορείτε να υποστηρίξετε ότι οι πολίτες έχουν δικαίωμα πλήρους και δωρεάν πρόσβασης, με βάση τη διάταξη του άρθρου 5Α παρ. 2 του Συντάγματος; 2007 Στο ιστολόγιο (blog) Β έχουν αναρτηθεί υβριστικά σχόλια κατά του Α. Το ιστολόγιο φιλοξενείται στους υπολογιστές παρόχου (ISP) με έδρα στην Ελλάδα. Ο Α απευθύνεται στον πάροχο Π, o οποίος ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να αποκαλύψει την ταυτότητα του διαχειριστή του Blog, διότι κάτι τέτοιο προσκρούει στη νομοθεσία προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών. Τι μπορεί να κάνει ο Α; (σημ: η απλή εξύβριση δεν περιλαμβάνεται στα αδικήματα για τα οποία επιτρέπεται η άρση του απορρήτου) 4
ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ (2000-2007) ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΝΟΜΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 1. Ποιο είναι το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται η Νομική Πληροφορική; Παραδείγματα ουσιαστικού δικαίου και εφαρμογών. 2. Πώς συνδέεται το ουσιαστικό δίκαιο της πληροφορικής με τις εφαρμογές της πληροφορικής για το δίκαιο; 3. Γιατί η Νομική Πληροφορική πρέπει να αποτελεί ξεχωριστό γνωστικό αντικείμενο στις Νομικές Σχολές; 4. Η πληροφορία στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: Η πληροφορία (α) ως έννομο αγαθό, (β) ως αντικείμενο συναλλαγής, (γ) σε σχέση με ατομικά δικαιώματα, (δ) ως αντικείμενο του Ποινικού Δικαίου. 5. Ποια η σχέση της «προστασίας προσωπικών δεδομένων» με την «ασφάλεια δεδομένων», την «ελευθερία στην πληροφόρηση» και το «δικαίωμα ιδιωτικού βίου»; ΙΝΤΕΡΝΕΤ 6. Τι είναι το Internet; Ποιά είναι τα νομικά προβλήματα; 7. Νομική ρύθμιση του Internet. 8. Διαδίκτυο Internet και διατάξεις του Συντάγματος. Υπάρχει δυνατότητα εφαρμογής; 9. Στις εφημερίδες δημοσιεύεται άρθρο με κύριο συμπέρασμα ότι «στο Internet επικρατεί αναρχία, δεν ισχύει κανένας κανόνας, είναι η άγρια Δύση του Κυβερνοχώρου». Σχολιάστε. 10. Στις εφημερίδες εμφανίζεται άρθρο με κύριο συμπέρασμα ότι: «οι κυβερνήσεις έχουν βάσιμους λόγους να επιδιώκουν την ρύθμιση και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων στο Internet. Η προσπάθεια αυτή, όμως, καθίσταται αναποτελεσματική λόγω της διαρκώς μεταβαλλόμενης φύσης του Internet, που δεν γνωρίζει σύνορα, και λόγω των αντικρουόμενων αρχών και προστατευόμενων δικαιωμάτων που ισχύουν στις διάφορες έννομες τάξεις». Σχολιάστε. 11. Τι είναι το σύστημα ονομάτων DNS. Ποιά είναι η αρμόδια αρχή στην Ελλάδα; 12. Ποιά ονόματα δεν είναι δεκτικά καταχώρησης; Τι είναι οι κυβερνοσφετεριστές (domain grabbers); 13. Περιπτώσεις προστασίας ονομάτων DNS με το δίκαιο των διακριτικών γνωρισμάτων. 14. Ευθύνη των παρόχων. Οδηγία 2000/31. 15. Ευθύνη από την παροχή πληροφορίων, ιστολoγίων (blogs) και υπερσυνδέσμων. 16. Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Internet. 17. Σύναψη συμβάσεων μέσω Internet: Πρόταση - Αποδοχή - Συμβατική Ευθύνη - Τύπος της Σύμβασης. 18. Εξ αποστάσεως συμβάσεις και προστασία του καταναλωτή (άρ. 4 Ν. 2251/94). 19. Νομικά και τεχνικά μέσα αντιμετώπισης των ανεπιθύμητων ηλεκτρονικών μηνυμάτων (spam mail). ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ 20. Ηλεκτρονική Υπογραφή. Περιγραφή του συστήματος κρυπτογραφίας με δημοσίο κλειδί (PKI). 21. Ευθύνη του εκδότη πιστοποιητικών. 5
22. Ποιά είνα η αρμόδια αρχή στην Ελλάδα; Ποιός εκδίδει τα πιστοποιητικά; 23. Μπορεί να περιορίζεται η ευθύνη του εκδότη με ρήτρα επί του πιστοποιητικού; ΑΝΑΔΙΦΗΣΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ 24. Ποιά είναι η βασική μεθοδολογική υπόθεση που διέπει τα νομικά πληροφοριακά συστήματα; 25. Η διατύπωση του ερωτήματος από τον νομικό κατά την αναδίφηση. 26. Πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών συστημάτων αναδίφησης νομικών πληροφοριών. 27. Σας απευθύνουν την ερώτηση: «ποια είναι η καλύτερη βάση νομικών δεδομένων;». Τι θα απαντήσετε; Με ποια κριτήρια θα αξιολογήσετε ένα νομικό πληροφοριακό σύστημα και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του; 28. Ποια ηλεκτρονικά συστήματα αναδίφησης νομικών πληροφοριών λειτουργούν στην Ελλάδα; 29. Άλγεβρα Boole. Τελεστές: OR NOT AND. Πώς γίνεται η έρευνα; 30. Πώς θα διατυπώσετε το ερώτημα προς το ηλεκτρονικό σύστημα αν: α) προκύψει μεγάλο πλήθος απαντήσεων, β) προκύψει απάντηση «μηδέν»; Πώς μπορείτε να διευρύνετε ή να περιορίσετε το αρχικό ερώτημα ώστε να καταλήξετε σε αποδεκτά αποτελέσματα; 31. Μέθοδοι αξιολόγησης νομικών βάσεων δεδομένων - Μέθοδοι βελτίωσης της αναδίφησης. Τι είναι βαθμός ανάκλησης, διαρροής, θορύβου και ακρίβειας. 6