ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 31.08.2013

Μελζτη για τα επαγγελματικά προςόντα και το ςφςτημα Επαγγελματικήσ Εκπαίδευςησ και Κατάρτιςησ (ΕΕΚ) ςτη βιομηχανία διαχείριςησ ςτερεών αποβλήτων ςε 8 χώρεσ τησ ΕΕ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 31.08.2013

Περιγραφή Έργου ΣΙΣΛΟ ΕΚΘΕΗ: Σελική Έκθεςη (Παραδοτέο 4.1) ΟΝΟΜΑΙΑ ΕΡΓΟΤ: Towards an European qualification for Solid Waste Facility managers (SWFM-QF) ΚΩΔΙΚΟ ΕΡΓΟΤ: 528022-LLP-1-2012-1-GR-LEONARDO-LMP ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31.08.2013 ΤΓΓΡΑΥΕΙ: Mr. Jens Hofmann Mr. Sigmar Kühl ΚΤΡΙΕ ΕΠΑΥΕ: Jens Hofmann j.hofmann@sbgdd.de +49 (0) 351 4445 768 Εξώφυλλο: Δημοτικά ςτερεά απόβλητα kg κατά κεφαλήν, ταξινομημένα ανά ποςοςτό επεξεργαςίασ (2010) The project has been funded with support from the European Commission. This publication [communication] reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ 1. ΤΝΟΠΣΗΚΖ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 2 2. ΔΗΑΓΧΓΖ: ΔΠΗΚΟΠΖΖ ΣΧΝ ΥΧΡΧΝ-ΣΟΥΧΝ ΣΖ ΔΔ ΑΤΣΖ ΣΖ ΔΚΘΔΖ... 6 2.1 Ζ έξεπλα... 6 2.2 Ζ θαηάζηαζε αλάπηπμεο ηεο εζληθήο βηνκεραλίαο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ... 7 2.3 Γνκή ηεο έθζεζεο... 7 3. ΔΦΑΡΜΟΕΟΝΣΑ ΣΖΝ ΗΔΡΑΡΥΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΔΡΔΧΝ ΑΠΟΒΛΖΣΧΝ ΣΖΝ ΔΘΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ: ΟΗ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΔ ΑΛΛΑΓΔ ΟΓΖΓΟΤΝ Δ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΗ ΓΗΑΡΘΡΧΣΗΚΔ ΑΛΛΑΓΔ Ζ ΣΟ ΑΝΣΗΣΡΟΦΟ;... 9 3.1 Σν επξσπατθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην θαη ε εηζαγσγή ηνπ ζηελ εζληθή πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία... 9 3.2 Δπηπηψζεηο ζηε δηαρείξηζε ηνπ ξεχκαηνο ζηεξεψλ απνβιήησλ... 12 3.3 Δπηπηψζεηο ζηα πνζνζηά αλαθχθισζεο... 16 3.4 Δπηπηψζεηο ζηηο εζληθέο νηθνλνκίεο... 17 3.5 πκπέξαζκα: Δπίδξαζε ηεο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ... 19 4. ΟΗ ΚΛΑΓΗΚΟΗ ΟΡΓΑΝΗΜΟΗ/ΤΝΓΔΜΟΗ/ΤΛΛΟΓΟΗ ΔΗΝΑΗ ΣΟ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑ Ή Ο ΚΤΡΗΟ ΟΓΖΓΟ ΓΗΑ ΜΗΑ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΔΡΔΧΝ ΑΠΟΒΛΖΣΧΝ ΜΔ ΠΔΡΗΟΣΔΡΖ ΔΞΟΗΚΟΝΟΜΖΖ ΠΟΡΧΝ;... 20 5. ΦΟΡΔΗ ΣΖ ΔΘΝΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΔΡΔΧΝ ΑΠΟΒΛΖΣΧΝ: ΟΓΖΓΟΗ Ζ ΟΓΖΓΟΤΜΔΝΟΗ ;... 22 6. ΠΟΗΑ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΟΝΣΑ ΔΥΟΤΝ ΖΜΑΗΑ;... 23 6.1 I. πνπδαηφηεηα ηεο γλψζεο... 23 6.2 II. Πνζνζηφ θάιπςεο ησλ ζεκάησλ... 25 6.3 III. πνπδαηφηεηα ησλ δεμηνηήησλ... 27 6.4 πκπέξαζκα: Δπηπηψζεηο ησλ επαγγεικαηηθψλ πξνζφλησλ θαη δεμηνηήησλ... 31 7. ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΑΠΑΗΣΖΣΗΚΖ ΚΑΗ ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΣΗΚΖ;... 32 7.1 I. Δπίπεδν κηζζψλ... 32 7.2 II. Αληαγσληζκφο ζηελ απαζρφιεζε... 33 7.3 III. Αληηθαηαζηάζεηο ππαιιήισλ... 34 7.4 IV. πλζήθεο εξγαζίαο... 35 7.5 πκπέξαζκα: Δπίδξαζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο... 36 8. ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΚΑΗ ΚΑΣΑΡΣΗΖ ΒΑΗΜΔΝΖ ΣΖ ΕΖΣΖΖ ΚΑΗ ΠΡΟΗΣΖ;... 37 8.1 I. πζηήκαηα Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Καηάξηηζεο... 37 8.2 II. Πνηφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο... 39 8.3 III. Κφζηνο ζπκκεηνρήο ζε πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο... 40 8.4 IV. Βνχιεζε/Δλδηαθέξνλ γηα ζπκκεηνρή ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε... 42 8.5 V. Κέληξα επαγγεικαηηθήο θαη θαηάξηηζεο... 43 8.6 πκπέξαζκα: Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε... 44 1

1. ΤΝΟΠΣΗΚΖ ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ αθφινπζε κειέηε αλαιχεη θαη ζπγθξίλεη ηα επαγγεικαηηθά πξνζφληα θαη ην εζληθφ ζχζηεκα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο (ζχζηεκα ΔΔΚ) ζε νθηψ ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο - Βνπιγαξία, Γεξκαλία, Διιάδα, Οπγγαξία, Ηηαιία, Ληζνπαλία, Πνισλία θαη Ζλσκέλν Βαζίιεην ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. Ζ έθζεζε επηθεληξψλεηαη ζηα επαγγεικαηηθά πξνζφληα ηερληθψλ (επίπεδν EQF=4) θαη δηεπζπληψλ (επίπεδν EQF=6) εγθαηαζηάζεσλ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Πιαίζην Δπαγγεικαηηθψλ Πξνζφλησλ. Σα ζρεηηθά ζηνηρεία ζπγθεληξψζεθαλ θπξίσο απφ νθηψ εζληθέο έξεπλεο ζε εγθαηαζηάζεηο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, επαγγεικαηηθνχο νξγαληζκνχο /ζπλδέζκνπο/ζπιιφγνπο θαη παξφρνπο εθπαίδεπζεο, ψζηε λα εμαζθαιηζηνχλ πιεξνθνξίεο απφ πξψην ρέξη θαη επίθαηξε βαζχηεξε ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ηεο ζεκαζίαο ηεο γλψζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ, φπσο επίζεο ηηο ζπλζήθεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ηελ πξνζθνξά επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. Κύπια ζςμπεπάζμαηα Βνπιγαξία: Ζ ρψξα πξέπεη λα θαιχςεη ηε δηαθνξά. Με πνζνζηφ αλαθχθισζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ 0% (2010) θαη κεγάιε πνζφηεηα επηθηλδχλσλ απνβιήησλ φπσο επίζεο θακία παξνρή επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο παξά κφλν κνλνήκεξα ή δηήκεξα εθπαηδεπηηθά ζεκηλάξηα ζηε δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ, ε ρψξα πξνζθέξεη γηα ηνπο επαγγεικαηίεο ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ηεξάζηηεο επθαηξίεο γηα ππεξεζίεο εμεηδηθεπκέλεο θαηάξηηζεο. Ηδηαίηεξα, δεμηφηεηεο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο, θαζψο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, πξέπεη λα πξνζεγγηζηνχλ. Οη παξνρέο πξέπεη επηπιένλ λα πεξηιακβάλνπλ λνκηθά, ηερληθά θαη θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. Σν θφζηνο πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη κε ηηο κεληαίεο απνδνρέο ησλ ηερληθψλ (350 ) θαη ησλ δηεπζπληψλ (ειάρ. 483 ). Ο αληαγσληζκφο (ησξηλέο παξνρέο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο) είλαη ρακειφο. Γηα ηελ πινπνίεζε εμεηδηθεπκέλσλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο γηα δηεπζπληέο εγθαηαζηάζεσλ επεμεξγαζίαο ζηεξεψλ απνβιήησλ, θαίλεηαη φηη είλαη απαξαίηεηε ε ζπλεξγαζία κε θάπνην παλεπηζηήκην. Γεξκαλία: Ζ γεξκαληθή αγνξά ζρεηηθά κε ηελ θαηάξηηζε ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ είλαη αξθεηά αλεπηπγκέλε. Τπάξρεη έλα εμεηδηθεπκέλν εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα θαηάξηηζεο γηα ην επαγγεικαηηθφ πξνθίι "ηετνικός ανακύκλφζης και διατείριζης ζηερεών αποβλήηφν" θαη "πιζηοποιημένος ειδικός για ανακύκλφζη και διατείριζη ζηερεών αποβλήηφν και δημόζιες σπηρεζίες καθαριόηηηας" (ζε επίπεδν δηεπζπληή). Σν ελδηαθέξνλ γηα θαηάξηηζε πξνέθπςε θπξίσο ιφγσ λνκηθψλ ππνρξεψζεσλ δειαδή εθπαίδεπζε επηηξφπσλ ζηεξεψλ απνβιήησλ πνπ αζρνινχληαη κε επηθίλδπλα απφβιεηα. Δπνκέλσο, ππάξρεη ελδηαθέξνλ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. 2

Ζ απμαλφκελε απαίηεζε γηα ηελ δηαρείξηζε βηνδηαζπάζηκνπ πιηθνχ, ιφγσ ηεο ππνρξεσηηθήο ζπιινγήο βηναπνβιήησλ έσο ην 2015, ζε κνλάδεο δχκσζεο θαη θνκπνζηνπνίεζεο πξνζθέξεη επηπιένλ δπλαηφηεηεο. Οη παξνρέο θαηάξηηζεο είλαη πξνζηηέο ζηνπο ζπκκεηέρνληεο. Δπηπξφζζεηα, ππάξρεη νηθνλνκηθή ελίζρπζε απφ ηνλ εξγνδφηε θαη ηξίηνπο. Γηα ηελ παξνρή επηπιένλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο γηα δηεπζπληέο, νη παξνρέο θαηάξηηζεο πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ εξγαζία θαη πεξαηηέξσ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο εθπαίδεπζεο (e-learning) θαη εθπαίδεπζεο κέζσ θηλεηψλ ζπζθεπψλ θαίλεηαη λα παξέρνπλ έλα πιενλέθηεκα γηα ην κέιινλ. Διιάδα: ηελ Διιάδα ην πνζνζηφ αλαθχθισζεο αλέξρεηαη ζην 17%, ελψ ην πνζνζηφ ηεο πγεηνλνκηθήο ηαθήο είλαη πάλσ απφ 80% γηα ηα ζηεξεά απφβιεηα. Γηα ηνπο επαγγεικαηίεο ζηνλ ηνκέα ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ ηα ζέκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ είλαη: νη αξρέο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, νη δηαπξαγκαηεπηηθέο δεμηφηεηεο, νη επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο, ε δηαρείξηζε έξγσλ θαη ε δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε, ε δηαρείξηζε πεξηβαιινληηθψλ θξίζεσλ, ε εζληθή απαίηεζε γηα δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, ηα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ε ζπληήξεζε εμνπιηζκνχ. Λφγσ ηνπ ρακεινχ επηπέδνπ γλψζεσλ, ηα ζέκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ είλαη: ην Δπξσπατθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηα ζηεξεά απφβιεηα, ν έιεγρνο θαη νη πεξηβαιινληηθνί παξάκεηξνη, νη ηερληθέο απαηηήζεηο γηα δηεξγαζίεο θαη νη ηερλνινγίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, νη αξρέο εηνηκφηεηαο θαη ζρεδηαζκνχ γηα θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο θαη νη ηερληθέο απαηηήζεηο εμνπιηζκνχ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. Ζ ζπλεξγαζία κε ην ειιεληθφ Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, ηνλ Δζληθφ Οξγαληζκφ Πηζηνπνίεζεο Πξνζφλησλ θαη Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ (Δ.Ο.Π.Π.Δ.Π.) θαη παλεπηζηήκηα γηα ηελ παξνρή νηθνλνκηθά πξνζηηήο θαη πξνζαλαηνιηζκέλεο θαηάξηηζεο ζηελ εξγαζία θαίλεηαη φηη είλαη έλα ινγηθφ γεγνλφο. Οπγγαξία: Τςειφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ ηα λνκηθά, ηερληθά θαη θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη πεξηβαιινληηθά ζέκαηα θαηάξηηζεο. Σα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο πξέπεη λα είλαη πξνζηηά νηθνλνκηθά, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο, ζχκθσλα κε απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, φηη νη ζπκκεηέρνληεο πιεξψλνπλ θπξίσο νη ίδηνη. Σν θφζηνο γηα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο κπνξεί λα αλέιζεη ζηα 2,000 γηα ηερληθνχο θαη ζηα 4,000 γηα δηεπζπληέο. Γηα ηελ αλάπηπμε εμεηδηθεπκέλσλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο, ζπλεξγαζίεο κε παλεπηζηήκηα είλαη απαξαίηεηεο. 17 BSc s θπξίσο ζηνλ ηνκέα ηεο πεξηβαιινληηθήο κεραληθήο θαη δηαρείξηζεο πξνζθέξνληαη απηή ηελ ζηηγκή. Ηηαιία: Σν ηξίην πςειφηεξν πνζνζηφ αλαθχθισζεο, κε 31% (2010) αλάκεζα ζηα εμεηαδφκελα επξσπατθά θξάηε θαηέρεη ε Ηηαιία. Πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο, ζηελ ηερλνινγία 3

ειαρηζηνπνίεζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, ζηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο είλαη ειθπζηηθά. Δηδηθφηεξα, επηπιένλ πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο γηα δηεπζπληέο είλαη ζεκαληηθά, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο, φηη έλαο "διεσθσνηής εγκαηάζηαζης διατείριζης αζηικών αποβλήηων" κπνξεί λα θεξδίδεη έσο 24,000 /κήλα. Σν θφζηνο γηα απηά ηα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο ζα κπνξνχζε λα είλαη κεγαιχηεξν απφ φηη ζηηο ρψξεο ηεο αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Ζ εμφθιεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ εμαξηάηαη απφ ηηο κεληαίεο απνδνρέο θαη απνηειεί γεγνλφο φηη θπξίσο ν εξγνδφηεο πιεξψλεη απηή ηελ θαηάξηηζε (απνηειέζκαηα έξεπλαο). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο θαηάξηηζεο απαηηείηαη ζηελή ζπλεξγαζία κε ηηο ηνπηθέο αξρέο. Απηέο είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ δηαζθάιηζε πνηφηεηαο θαη ηελ πηζηνπνίεζε ηεο θαηάξηηζεο. Δπηπξφζζεηα, π- πάξρνπλ 4 κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ (Master) ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. Ληζνπαλία: Σν κέγεζνο ηεο ρψξαο νδεγεί ζε θάπνηνπο πεξηνξηζκνχο. Ο αξηζκφο ησλ αλζξψπσλ-ζηφρσλ κπνξεί λα είλαη κηθξφηεξνο ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο επξσπατθέο ρψξεο πνπ εζηηάδεη απηή ε έθζεζε. Γηα ζπκκεηέρνληεο πνπ παξαθνινπζνχλ πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο ζρεηηθά κε ηε δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ γηα πξψηε θνξά, πξνηείλνληαη πξνγξάκκαηα φρη ζπληνκφηεξα ησλ 3 εκεξψλ (24 αθαδεκατθψλ σξψλ). Σνκείο ελδηαθέξνληνο απνηεινχλ νη δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. Δπηπξφζζεηα, ε πξνιεπηηθή θαη βηψζηκε πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε θαη νη αξρέο θχθινπ δσήο πξντφλησλ ζε λνκηθέο απαηηήζεηο θαιχπηνληαη ειάρηζηα. Τπάξρεη κφλν έλα θαηαγεγξακκέλν πξφγξακκα (Σερληθφ Παλεπηζηήκην Βίιληνπο Γθεληηκίλαο). Σα ειεθηξνληθά πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο (e-learning) θαίλεηαη λα είλαη ελδηαθέξνληα, σζηφζν δελ έρνπλ αθφκε εμεξεπλεζεί. ηελ Ληζνπαλία, δελ ππάξρνπλ δηαζέζηκεο επηδνηήζεηο γηα θαηάξηηζε ζηε δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, δείρλνπλ φηη ν εξγνδφηεο πιεξψλεη ηα έμνδα ηεο θαηάξηηζεο γηα πεξηζζφηεξν απφ ην 50% ησλ πεξηπηψζεσλ. Πνισλία: Σνκείο ελδηαθέξνληνο απνηεινχλ πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο γηα: ηελ πγεία θαη αζθάιεηα, ηηο ηερλνινγίεο ειαρηζηνπνίεζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ηελ αλάπηπμε δηαδηθαζηψλ αδεηνδφηεζεο απφ ηελ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Αιιαγή ηνπ Κιίκαηνο (IPPC). Σα λνκηθά δεηήκαηα θαίλεηαη φηη θαιχπηνληαη ηθαλνπνηεηηθά ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο. Ζ παξνρή θαηάξηηζεο ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ ιακβάλεη ρψξα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αξρηθήο επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο ζηα ζρνιεία ηεο αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ζηα παλεπηζηήκηα (πηπρία bachelor θαη κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα master ζηελ πεξηβαιινληηθή κεραληθή θαη πξνζηαζία πεξηβάιινληνο) φπσο επίζεο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ζχληνκσλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο. Γηα ηελ παξνρή πξνζαλαηνιηζκέλεο θαηάξηηζεο ζηελ εξγαζία είλαη απαξαίηεηε ε ζπλεξγαζία κε παλεπηζηήκηα θαη θέληξα θαηάξηηζεο. Σα πξνγξάκκαηα ζα πξέπεη λα είλαη πξνζηηά νηθνλνκηθά, ιφγσ ηνπ φηη ν εξγνδφηεο πιεξψλεη ζρεδφλ ζπάληα ηα έμνδα θαηάξηηζεο θαη πεξαηηέξσ ρξεκαηνδφηεζε είλαη δηαζέζηκε κφλν κέζσ πξνγξακκάησλ (απνηειέζκαηα έξεπλαο). Σν θφζηνο γηα ηα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο πξέπεη λα ππνινγίδνληαη ζε ζρέζε κε ηνλ ειάρηζην κεληαίν κηζζφ. 4

Ζλσκέλν Βαζίιεην: Σν δεχηεξν κεγαιχηεξν πνζνζηφ αλαθχθισζεο (39%) θαηέρεη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Γεμηφηεηεο κε κεγάιν ελδηαθέξνλ απνηεινχλ απηέο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο, ησλ ηερλνινγηψλ ειαρηζηνπνίεζεο απνβιήησλ, ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ηερλνινγία εθηίκεζεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ. Τπάξρνπλ πνιιέο παξνρέο ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ (80 θαηαγεγξακκέλα πξνγξάκκαηα θαη 200 ηίηινη επαγγεικαηηθψλ πξνζφλησλ είλαη δηαζέζηκνη). 5

2. ΔΗΑΓΧΓΖ: ΔΠΗΚΟΠΖΖ ΣΧΝ ΥΧΡΧΝ-ΣΟΥΧΝ ΣΖ ΔΔ ΑΤΣΖ ΣΖ ΔΚΘΔΖ Γηα κηα θαηάιιειε δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ, πνπ θαιχπηεη ηηο απαηηήζεηο ηεο ΔΔ, ζα απαηηεζνχλ ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ρψξεο-ζηφρνπο απηήο ηεο έθζεζεο. Δίλαη απαξαίηεηε ινηπφλ ε ζηελή ζπλεξγαζία φισλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ θνξέσλ, φπσο νη αξρέο ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ, νη δεκφζηνη θνξείο θαη επηρεηξήζεηο κε θαηάιιειε επαγγεικαηηθή πείξα θαη ηερλνγλσζία. Απηή ε δηαξζξσηηθή κεηαβνιή πξνζθέξεη επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο ζηνπο ηνκείο φπσο ε δηαρείξηζε ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο (logistics), ε επεμεξγαζία ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ε αλάθηεζε πιηθψλ; ελψ ε ζηάζε ηεο θνηλήο γλψκεο εζηηάδεηαη πξσηαξρηθά ζηε κείσζε ησλ παξαγφκελσλ ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ηελ αχμεζε ησλ επηπέδσλ αλαθχθισζεο. Ζ επηηπρία ζηε δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ απαηηεί ελεκεξσκέλν θαη εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, ζε επίπεδν ηερληθψλ θαη δηεπζπληψλ, γηα ηε δηαρείξηζε δεκνηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ αιιά θαη ζηηο ηδησηηθέο εηαηξίεο. ε απηήλ ηελ έθζεζε αλαιχνληαη θαη ζπγθξίλνληαη ηα ησξηλά επαγγεικαηηθά πξνζφληα θαη ην εζληθφ ζχζηεκα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο ζηε βηνκεραλία δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζηηο ρψξεοζηφρνπο: Βοςλγαπία, Γεπμανία, Δλλάδα, Οςγγαπία, Ηηαλία, Λιθοςανία, Πολυνία θαη Ζνυμένο Βαζίλειο. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ζπλαθψλ πιεξνθνξηψλ ζπγθεληξψζεθε απφ ηηο εζληθέο SWFM εθζέζεηο. Κάζε έθζεζε παξέρεη ζηαηηζηηθέο θαη γεληθέο πιεξνθνξίεο γηα θάζε εζληθή βηνκεραλία δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαζψο επίζεο θαη επηπιένλ πιεξνθνξίεο γηα ην εζληθφ ζχζηεκα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο 2.1 Ζ έπεςνα ε θάζε ρψξα πξαγκαηνπνηήζεθε κηα έξεπλα αλάκεζα ζε επηρεηξήζεηο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, νξγαληζκνχο/ζπλδέζκνπο/ζπιιφγνπο, δεκφζηεο αξρέο θαη νξγαληζκνχο θαηάξηηζεο γηα ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ απφ πξψην ρέξη φζνλ αθνξά ηηο απαηηήζεηο εξγαζίαο θαη ηα επαγγεικαηηθά πξνζφληα θαζψο επίζεο θαη ηηο παξνρέο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο γηα ηερληθνχο θαη δηεπζπληέο. Σα ζρεηηθά ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο γηα ηα δνκεκέλα εξσηεκαηνιφγηα (γηα εηαηξείεο, θέληξα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, νξγαληζκνχο/ζπλδέζκνπο/ζπιιφγνπο) ζπγθεληξψζεθαλ θπξίσο κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ηειεθσληθψλ επαθψλ κε νκάδεο-ζηφρνπο. Σν δνκεκέλν εξσηεκαηνιφγην, πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Ληζνπαλφ ζπλεξγάηε ηνπ πξνγξάκκαηνο, ηξνπνπνηήζεθε ζε κεξηθέο ρψξεο απφ ηνλ αλάινγν ζπλεξγάηε ηνπ πξνγξάκκαηνο SWFM-QF, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηηο εθάζην- 6

ηε εζληθέο αλάγθεο. Σν κέζν πνζνζηφ επηζηξνθήο ζε φιεο ηηο ζπλεξγαδφκελεο ρψξεο αλέξρεηαη ζην ηθαλνπνηεηηθφ πνζνζηφ ηνπ 30% (Πίλαθαο 1). Πίνακαρ 1: Δπηζθφπεζε ησλ πνζνηηθψλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο. ηάλθηκαν Δπιζηπάθηκαν Ποζοζηό επιζηποθήρ Βνπιγαξία 200 200 100,00% Γεξκαλία 616 68 11,04% Διιάδα 800 104 13,00% Οπγγαξία 200 82 41,00% Ηηαιία 500 85 17,00% Ληζνπαλία 200 68 34,00% Πνισλία 620 93 15,00% Ζλσκέλν Βαζίιεην 600 50 8,33% 2.2 Ζ καηάζηαζη ανάπηςξηρ ηηρ εθνικήρ βιομησανίαρ διασείπιζηρ ζηεπεών αποβλήηυν Ζ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία ηεο ΔΔ ζέηεη ππνρξεψζεηο ζηα κέιε ηεο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ δει. ζηφρνπο κείσζεο θαη αλαθχθισζεο ζηε δηαρείξηζε ηνπ εζληθνχ ξεχκαηνο ζηεξεψλ απνβιήησλ. Θα κπνξνχζε λα αλακέλεηαη έλαο άκεζνο ζπζρεηηζκφο κεηαμχ ηνπ ρξφλνπ απφ ηελ πξνζρψξεζε ζηελ Δ.Δ. θαη ηεο πνζφηεηαο ησλ αλαθπθισκέλσλ απνβιήησλ φπσο επίζεο θαη ε απνζχλδεζε ηεο παξαγσγήο ζηεξεψλ απνβιήησλ απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο. Δπνκέλσο, γηα ηηο ρψξεο, πνπ έγηλαλ κέιε ηεο Δ.Δ. ζρεηηθά πξφζθαηα, φπσο ε Βνπιγαξία (2007), ε Οπγγαξία (2004), ε Ληζνπαλία (2004), ε Πνισλία (2004), ζα αλακελφηαλ πηζαλψο ρακειφηεξα πνζνζηά αλαθχθισζεο ζε ζχγθξηζε κε ρψξεο φπσο ε Γεξκαλία, ε Διιάδα, ε Ηηαιία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Σν κεηαβαιιφκελν λνκνζεηηθφ πεξηβάιινλ γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ κείσζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ηεο Δ.Δ. νδεγεί ζε έλαλ (βαζκηαίν) κεηαζρεκαηηζκφ ηεο εζληθήο δηαρείξηζεο ηνπ ξεχκαηνο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη επίζεο πξνζθέξεη επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο, εηδηθά γηα ηηο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο θαη ηα θέληξα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. 2.3 Γομή ηηρ έκθεζηρ Σελ έθζεζε ζπγθξνηνχλ εξσηήζεηο-θιεηδηά. Απηφ θαζηζηά πην εχθνιε ηελ πινήγεζε θαη βνεζά ηε ζχγθξηζε ησλ ρσξψλ-ζηφρσλ ηεο Δ.Δ. κε ηηο ππφινηπεο επξσπατθέο ρψξεο θαη κε θάζε εζληθφ λνκηθφ, πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ πιαίζην. Με ηελ αλάιπζε ησλ ησξηλψλ αλαγθψλ, κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ νη κειινληηθέο εμειίμεηο ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε θαη ηε βηνκεραλία δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. 7

Αλακέλεηαη έλα θελφ κεηαμχ ησλ ησξηλψλ επαγγεικαηηθψλ πξνζφλησλ θαη ησλ αλαγθψλ. Σα θέληξα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαιχπηνπλ κεξηθψο ή θαζφινπ ηηο ησξηλέο αλάγθεο ησλ ηερληθψλ θαη δηεπζπληψλ ζηηο βηνκεραλίεο εζληθήο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ. 8

3. ΔΦΑΡΜΟΕΟΝΣΑ ΣΖΝ ΗΔΡΑΡΥΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΔΡΔΧΝ ΑΠΟΒΛΖ- ΣΧΝ ΣΖΝ ΔΘΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ: ΟΗ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΔ ΑΛΛΑΓΔ ΟΓΖ- ΓΟΤΝ Δ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΗ ΓΗΑΡΘΡΧΣΗΚΔ ΑΛΛΑΓΔ Ζ ΣΟ ΑΝΣΗ- ΣΡΟΦΟ; 3.1 Σο εςπυπαφκό νομοθεηικό πλαίζιο και η ειζαγυγή ηος ζηην εθνική πεπιβαλλονηική νομοθεζία Χο ηδξπηηθά κέιε ηεο Δ.Δ. θαη σο θξάηνο-κέινο, θάζε θξάηνο είλαη ππαγφκελν ζηελ ππεξεζληθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή. Ζ πνιηηηθή ζπλνρήο ζπκπεξηιακβάλεη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο Δ.Δ. θαη απφ ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ θαη ησλ ηακείσλ ζπλνρήο, νη ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο- κέιε έρνπλ ηελ επθαηξία γηα επίηεπμε ζχγθιηζεο κε ηα άιια θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ.. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ζθνπνχο ηεο πνιηηηθήο ηεο Δ.Δ. είλαη ε εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη έλα βαζηθφ ζηνηρείν ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο, ζηα ζρέδηα δξάζεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, είλαη ε δηαρείξηζε ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ. Δπηρεηξεζηαθνί ζηφρνη απνηεινχλ ε κείσζε ηεο παξαγσγήο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζηελ πεγή θαη ε ελίζρπζε ηεο νξζνινγηθήο ρξήζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ κε πξνψζεζε ηεο επαλαρξεζηκνπνίεζεο ηνπο, εηδηθά ηελ αλαθχθισζή ηνπο. Σα δεηήκαηα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ έρνπλ απεηθνληζηεί ζηα ζηξαηεγηθά έγγξαθα ζε επίπεδν Δ.Δ. (ζηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβφλαο 2000, αλαλεσκέλε ζηξαηεγηθή γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε ηεο Δ.Δ. 2006, θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο νδεγίεο 2007-2013, ην έθην πξφγξακκα δξάζεο πεξηβάιινληνο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο 2002-2012 θαη ε ζηξαηεγηθή ηεο Δπξψπεο 2020). Οη βαζηθέο λνκνζεηηθέο πξάμεηο πνπ ξπζκίδνπλ ηα δεηήκαηα δηαρείξηζεο απνβιήησλ ζε επίπεδν ΔΔ πεξηιακβάλνπλ: ηελ νδεγία 2008/98/ΔΚ γηα ηα απφβιεηα, ηελ νδεγία 99/31/ΔΚ πεξί πγεηνλνκηθήο ηαθήο απνβιήησλ θαζψο επίζεο θαη ηελ νδεγία 2000/76/ΔΚ γηα ηελ απνηέθξσζε ησλ απνβιήησλ θαη ηελ νδεγία 94/62/ΔΚ γηα ηηο ζπζθεπαζίεο θαη ηα απνξξίκκαηα ζπζθεπαζίαο. Απηέο νη νδεγίεο ππνρξεψλνπλ ηα θξάηε κέιε λα εθαξκφζνπλ ηηο θνηλνηηθέο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο ζηελ εζληθή λνκνζεζία, ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο απνβιήησλ. Ζ Οδηγία πλαίζιο (2008/98/ΔΚ) ζέηεη ηνπο αθφινπζνπο πεξηνξηζκνχο ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, θαη επνκέλσο ζηε Βοςλγαπία, ηε Γεπμανία, ηελ Δλλάδα, ηελ Οςγγαπία, ηελ Ηηαλία, ηε Λιθοςανία, ηελ Πολυνία θαη ην Ζνυμένο Βαζίλειο: Χο ην 2015 λα εηζάγνπλ μερσξηζηή ζπιινγή γηα ηα ζηεξεά απφβιεηα ηνπιάρηζηνλ γηα κέηαιια, ραξηί, πιαζηηθφ θαη γπαιί; 9

Χο ην 2020 ηα πνζνζηά επαλαρξεζηκνπνίεζεο θαη αλαθχθισζεο δεκνηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ (επηθεληξψλνληαο ζε ραξηί, κέηαιια, πιαζηηθφ θαη γπαιί) λα είλαη ζε επίπεδν θαη' ειάρηζην 50% ηνπ βάξνπο; Χο ην 2020 λα εμαζθαιηζηεί ε επαλαρξεζηκνπνίεζε, αλαθχθισζε θαη άιινη ηξφπνη ρξήζεο ησλ πιηθψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ δηαδηθαζηψλ επαλαπιήξσζεο κε ρξήζε κε επηθηλδχλσλ απνβιήησλ θαηαζθεπψλ θαη θαηεδαθίζεσλ, ζε επίπεδν θαη ειάρηζην 70% ηνπ βάξνπο. Ζ Οδηγία πεπί ςγειονομικήρ ηαθήρ αποβλήηυν (99/31/ΔΚ) έρεη ζέζεη ηνπο αθφινπζνπο ζηφρνπο γηα ηα θξάηε κέιε: ην κέγηζην πνζνζηφ ησλ βηνδηαζπάζηκσλ απνβιήησλ πνπ ζα θαηαιήγνπλ ζε Υ.Τ.Σ.Α. (ην 2016) λα είλαη 35% ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο (ζε βάξνο) Ζ Οδηγία για ηην αποηέθπυζη ηυν αποβλήηυν (2000/76/ΔΚ) εηζάγεη κεξηθνχο απζηεξνχο φξνπο γηα ηε ιεηηνπξγία θαη ηα επίπεδα εθπνκπψλ γηα ηηο εγθαηαζηάζεηο ζεξκηθήο επεμεξγαζίαο απνβιήησλ πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ, φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν, ηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ησλ εθπνκπψλ πνπ παξάγνληαη απφ ηελ απνηέθξσζε ησλ απνβιήησλ. Ζ Οδεγία δειψλεη επίζεο φηη ε ζεξκφηεηα πνπ παξάγεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαδηθαζίαο απνηέθξσζεο πξέπεη λα αλαθηάηαη ζην κέγηζην δπλαηφ βαζκφ. Ζ Οδηγία για ηιρ ζςζκεςαζίερ και ηα απόβληηα ζςζκεςαζιών (Οδηγία 94/62/ΔΚ) πξνηείλεη κείσζε ηνπ βάξνπο θαη ηνπ φγθνπ ησλ ζπζθεπαζηψλ θαη ππνρξεψλεη ηα θξάηε κέιε λα απνηξέςνπλ ηελ παξαγσγή απνβιήησλ ζπζθεπαζίαο, λα εηζάγνπλ πξνγξάκκαηα επηζηξνθήο ή ζπιινγήο απφ ηνπο ρξήζηεο θαη ηελ δηαινγή απνβιήησλ, ησλ απνβιήησλ ζπζθεπαζίαο θαη λα εθαξκφζνπλ ζπζηήκαηα γηα αλάθηεζε ή επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ ζπζθεπαζηψλ κέζα ζηα φξηα πνπ ηίζεληαη ζηελ Οδεγία. Οη θαλνληζκνί ησλ νδεγηψλ εθαξκφδνληαη πιήξσο ή κεξηθψο ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο: Βνπιγαξία (Νφκνο γηα ηε Γηαρείξηζε Απνβιήησλ (2012) θαη ν Νφκνο γηα ηελ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο) Γεξκαλία (ν γεξκαληθφο Νφκνο ηνπ 2013 πεξί Γηαρείξηζεο ηεο Αλαθχθισζεο θαη δηάθνξεο ζεζκηθέο δηαηάμεηο πξνζδηνξίδνπλ ην γεληθφ θαλνληζκφ ηνπ λφκνπ; γηα παξάδεηγκα δηαηάμεηο ζρεηηθά κε: ηελ πξφιεςε θαη αλαθχθισζε ησλ απνβιήησλ ζπζθεπαζίαο; νρήκαηα ηέινπο θχθινπ δσήο; ρψξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο απνβιήησλ; ειεθηξηθφ θαη ειεθηξνληθφ εμνπιηζκφ (ΑΖΖΔ) θαη ηα βηνινγηθά απφβιεηα. Διιάδα (Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 50910/2727/2003 «Μέηξα θαη Όξνη γηα ηε Γηαρείξηζε ηεξεψλ Απνβιήησλ. Δζληθφο θαη Πεξηθεξεηαθφο ρεδηαζκφο Γηαρείξηζεο» θαη Ν. 3854/2010 «Σξνπνπνίεζε ηεο λνκνζεζίαο γηα ηελ ελαιιαθηηθή δηαρείξηζε ησλ ζπζθεπαζηψλ θαη άιισλ πξντφλησλ θαη ηνλ Δζληθφ Οξγαληζκφ Δλαιιαθηηθήο Γηαρείξηζεο πζθεπαζηψλ θαη Άιισλ Πξντφλησλ (ΔΟΔΓΑΠ) θαη άιιεο δηαηάμεηο»). Οπγγαξία (Νφκνο γηα ηελ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο (λφκνο LIII ηνπ 1995), Νφκνο γηα ηε Γηαρείξηζε Απνβιήησλ (λφκνο XLIII ηνπ 2000), Δζληθφ Πεξηβαιινληηθφ Πξφγξακκα (NKP) θαη ην ζρεηηθφ Δζληθφ ρέδην Γηαρείξηζεο Απνβιήησλ). 10

Ηηαιία ( Νφκνο γηα ην Πεξηβάιινλ : Γηάηαγκα 152/06 1 ). Ληζνπαλία (Δζληθφ ρέδην Γηαρείξηζεο Απνβιήησλ 2007-2013; λέν ζρέδην είλαη ππφ πξνεηνηκαζία). Πνισλία (Νφκνο γηα ηα απφβιεηα θαη λφκνο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο θαζαξηφηεηαο θαη ηάμεο ζηνπο δήκνπο). Ζλσκέλν Βαζίιεην (Αγγιία & Οπαιία: Καλνληζκνί γηα ηε Γηαρείξηζε Απνβιήησλ (Αγγιία & Οπαιία) 2006 SI 937, Οδεγία γηα ηα απφβιεηα ειεθηξηθνχ θαη ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ (ΑΖ- ΖΔ) 2012/19, Οη Καλνληζκνί γηα ηα Απφβιεηα (Αγγιία & Οπαιία) (Σξνπνπνίεζε) 2012 SI 1889; θσηία: νρήκαηα ηέινπο θχθινπ δσήο (επζχλε ηνπ παξαγσγνχ) (ηξνπνπνίεζε) Καλνληζκνί 2010 SI 1095: Βφξεηα Ηξιαλδία: Ζ ιεπάπσηζη ηηρ διασείπιζηρ ζηεπεών αποβλήηυν πεξηγξάθεη ηηο ελέξγεηεο απφ ην πεξηζζφηεξν πξνο ην ιηγφηεξν επηζπκεηφ. 1. Πρόληυη ζεκαίλεη κέηξα πνπ ιακβάλνληαη πξηλ έλα πιηθφ, πξντφλ ή νπζία γίλεη απφβιεην ψζηε λα κεησζεί φγθνο ησλ απνβιήησλ ή ε βιαπηηθφηεηά ηνπ; 2. Πξνεηνηκαζία γηα επανατρηζιμοποίηζη ζεκαίλεη νπνηαδήπνηε δηεξγαζία σο απνηέιεζκα ηεο νπνίαο νπζίεο, πξντφληα ή πιηθά ηα νπνία δελ είλαη απφβιεηα, επαλαρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ αξρηθφ ηνπο ζθνπφ; 3. Ανακύκλφζη ζεκαίλεη νπνηαδήπνηε δηεξγαζία αλάθηεζεο σο απνηέιεζκα ηεο νπνίαο ηα ζηεξεά απφβιεηα κεηαηξέπνληαη ζε πιηθά ή νπζίεο πνπ επαλαρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ αξρηθφ ηνπο ζθνπφ ή γηα νπνηνλδήπνηε άιιν ζθνπφ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηεο νξγαληθήο αλαθχθισζεο. Γελ πεξηιακβάλεη αλάθηεζε ελέξγεηαο θαη κεηαηξνπή ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ ζε θαχζηκα; 4. Άλλοσ είδοσς ανάκηηζης, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αλάθηεζεο ελέξγεηαο πνπ ζεκαίλεη πξσηαξρηθά ζεξκηθή επεμεξγαζία ησλ απνβιήησλ κε αλάθηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ζεξκφηεηαο θαζψο επίζεο θαη κεηαηξνπή ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ ζε θαχζηκν; 5.Διάθεζη- ζεκαίλεη νπνηαδήπνηε άιιε δηεξγαζία δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, πνπ δελ είλαη αλάθηεζε θαη είλαη ζε ζπκκφξθσζε κε ηηο απαηηήζεηο γηα πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία π.ρ. πγεηνλνκηθή ηαθή ζηεξεψλ απνβιήησλ. Ζ Οδεγία ππνρξεψλεη ηα θξάηε κέιε λα εμαζθαιίζνπλ ην θαηάιιειν επίπεδν νξζήο πεξηβαιινληηθά δηάζεζεο θαη αλάθηεζεο ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ. 1 Αθπξσκέλν δηάηαγκα 22/97; ην δηάηαγκα 152/06 ηξνπνπνηήζεθε αξγφηεξα απφ ην δηάηαγκα Νν 4. Ηαλνπάξηνο 2008. 11

3.2 Δπιπηώζειρ ζηη διασείπιζη ηος πεύμαηορ ζηεπεών αποβλήηυν Ζ εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ γηα ηα ξεχκαηα ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ έρεη επηθέξεη ζεκαληηθά νθέιε ζηε βηνκεραλία ηεο αλαθχθισζεο, κέζσ ηεο θαζηέξσζεο ησλ ειάρηζησλ ζηφρσλ αλαθχθισζεο. Οη νδεγίεο γηα ηα ξεχκαηα ζηεξεψλ απνβιήησλ θαηέζηεζαλ δπλαηφ ζηηο δεκφζηεο αξρέο λα κεηψζνπλ ην θφζηνο γηα ηε ζπιινγή θαη επεμεξγαζία ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ γηα ηα ξεχκαηα απνβιήησλ ελδηαθέξνληνο. Ζ παξαγσγή απνβιήησλ ην 2010 (ζε Mio. t, Eurostat) ήηαλ: Βοςλγαπία: 164.8 Γεπμανία: 327.23 Δλλάδα: 65.24 Οςγγαπία: 12.87 Ηηαλία: 126.15 Λιθοςανία: 4.32 Πολυνία: 150.57 Ζνυμένο Βαζίλειο: 230.12 Σν δηάγξακκα 1 απεηθνλίδεη ηε ζχλζεζε ησλ βαζηθψλ ξεπκάησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ. 12

Γιάγπαμμα 1: Βαζηθά ξεχκαηα ζηεξεψλ απνβιήησλ ζε κεηξηθνχο ηφλλνπο; ρσξίο νξπθηά θαη άιια απφβιεηα (2010, Eurostat). 13

ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ρψξεο-ζηφρνπο ηα αζηηθά ζηεξεά απφβιεηα θαιχπηνπλ έλα πςειφ πνζνζηφ ζην βαζηθφ ξεχκα ζηεξεψλ απνβιήησλ. Δμαίξεζε απνηειεί ε Βνπιγαξία, φπνπ ε πνζφηεηα ησλ επηθηλδχλσλ απνβιήησλ είλαη 4 θνξέο πςειφηεξε απφ απηή ησλ αζηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ. Σα απφβιεηα ζπζθεπαζίαο θαηέρνπλ ηελ ηξίηε ζέζε, σο θαηά βάξνο, κεηαμχ ησλ ξεπκάησλ απνβιήησλ. Σν πνζνζηφ ησλ νρεκάησλ ζην ηέινο ηνπ θχθινπ δσήο ηνπο, κπαηαξηψλ θαη ΑΖΖΔ δελ μεπεξλά ζε θακία ρψξα ην 4%. Γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ ησλ ξεπκάησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ απαηηείηαη κηα νξηζκέλε ππνδνκή. ην δηάγξακκα 2 θαίλεηαη κηα γεληθή επηζθφπεζε ησλ ππνδνκψλ γηα ηελ επεμεξγαζία θαη δηάζεζε ζηεξεψλ απνβιήησλ 2. Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δνκή ηεο επεμεξγαζίαο ζηεξεψλ απνβιήησλ αληαλαθιά ηελ θαηάζηαζε ηεο εζληθήο αλάπηπμεο. Ο αξηζκφο εγθαηαζηάζεσλ αληηζηνηρεί πεξίπνπ (ζε ρακειφηεξν ή πςειφηεξν βαζκφ) ζηηο απαηηνχκελεο δπλακηθφηεηεο, αλάινγα κε ηελ θάζε ρψξα. Ζ χπαξμε κηαο μερσξηζηήο εγθαηάζηαζεο αλαθχθισζεο φπσο π.ρ. γηα νρήκαηα ζην ηέινο ηνπ θχθινπ δσήο ηνπο, δείρλεη εηδηθά ζε έλα λέν θξάηνο κέινο ηεο ΔΔ, ηελ επίδξαζε ησλ νδεγηψλ ηεο ΔΔ. Μεηαμχ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ 8 ρσξψλ ηεο Δ.Δ., ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε Γεξκαλία θαη ε Ηηαιία εθαξκφδνπλ φια ηα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο απνβιήησλ. Όζνλ αθνξά ηελ επηινγή αλάθηεζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζηελ Διιάδα θαη ηελ Οπγγαξία ε παξαγσγή λέσλ πιηθψλ δελ θαηέζηε δπλαηφ λα βξεζεί ηφζν ζηα ζρεηηθά λνκηθά έγγξαθα φπσο επίζεο θαη ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ παξαζρέζεθαλ απφ ηηο εζληθέο εθζέζεηο. Δπνκέλσο, ζα κπνξνχζε λα ππνηεζεί φηη απηή ε επηινγή δελ εθαξκφδεηαη. Πξνιεπηηθέο ελέξγεηεο θαη ελέξγεηεο γηα επαλαρξεζηκνπνίεζε, αλαθχθισζε θαη δηάζεζε αλαιακβάλνληαη ζηελ Πνισλία, ηε Βνπιγαξία θαη ηε Ληζνπαλία. Οη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο αλάθηεζεο: λέα πιηθά θαη παξαγσγή ελέξγεηαο είλαη πηζαλψο απφληα ζηα ηειεπηαία δχν θξάηε. Ο αξηζκφο ησλ ρψξσλ πγεηνλνκηθήο ηαθήο ζε ζρέζε κε ηηο κνλάδεο θνκπνζηνπνίεζεο θαη αλαθχθισζεο επεμεγεί ηε ζεκαζία ησλ κέηξσλ επαλαρξεζηκνπνίεζεο. ηηο ρψξεο φπνπ ε πγεηνλνκηθή ηαθή είλαη θπξίαξρε, φπσο ζηε Βνπιγαξία, Διιάδα, Ληζνπαλία θαη Ηηαιία, πεξαηηέξσ ελέξγεηεο πξέπεη λα ιεθζνχλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ πνζνζηψλ κείσζεο ηεο Δ.Δ.. Απηφ ζα επηβάιεη πεξαηηέξσ πηέζεηο ζηηο επηρεηξήζεηο, ηηο δεκφζηεο αξρέο θαη ηηο πνιηηηθέο θαζψο επίζεο θαη ζηα θέληξα θαηάξηηζεο. 2 εκείσζε: Ζλσκέλν Βαζίιεην ζηνηρεία δηαζέζηκα κφλν γηα ην 2012; Οπγγαξία: Ο αξηζκφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ αλαθχθισζεο δελ πεξηιακβάλεη φιεο ηηο ππάξρνπζεο εγθαηαζηάζεηο; Βνπιγαξία : δελ ππάξρνπλ δηαζέζηκα ζηνηρεία γηα εγθαηαζηάζεηο ιηπαζκαηνπνίεζεο. 14

Γιάγπαμμα 2: Αξηζκφο εγθαηαζηάζεσλ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ην 2010 (δηαθνξεηηθέο πεγέο, Γελ απεηθνλίδεηαη ε δπλακηθφηεηα εληαίαο εγθαηάζηαζεο) 15

3.3 Δπιπηώζειρ ζηα ποζοζηά ανακύκλυζηρ Γηα ηελ επίηεπμε ησλ θαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ κείσζεο είλαη απαξαίηεηεο πεξαηηέξσ ελέξγεηεο ζρεδφλ ζε φιεο ηηο ρψξεο-ζηφρνπο ηεο Δ.Δ.. Αλαιχνληαο ηα βαζηθά ξεχκαηα ζηεξεψλ απνβιήησλ (βιέπε δηάγξακκα 1), ηα δεκνηηθά ζηεξεά απφβιεηα έρνπλ ην πςειφηεξν κεξίδην ζε θάζε ρψξα πνπ εμεηάδεη απηή ε έθζεζε. Γιάγπαμμα 3: Πνζνζηά αλαθχθισζεο αζηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ % ην 2011 (Eurostat). ε κεξηθέο ρψξεο απαηηείηαη κηα δξακαηηθή πνηνηηθή αιιαγή ζηελ νξγάλσζε θαη ηηο κεζφδνπο ηεο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, εηδηθά ζηε Βνπιγαξία, φπνπ νη πνζφηεηεο ησλ αλαθπθισκέλσλ αζηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ ην 2010 δελ ήηαλ κεηξήζηκεο. Ζ Πνισλία γηα παξάδεηγκα ρξεηάδεηαη πεξαηηέξσ πξνζπάζεηεο φζνλ αθνξά ηε κείσζε ηεο πγεηνλνκηθήο ηαθήο ζηεξεψλ απνβιήησλ. Οη Υ.Α.Γ.Α πξέπεη λα θιείζνπλ θαη λα απνθαηαζηαζνχλ. Γηα ηελ απνθπγή ηεο αλεμέιεγθηεο απφξξηςεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, φινη νη πνιίηεο, εηδηθά ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, πξέπεη λα εμππεξεηνχληαη απφ ην επίζεκν ζχζηεκα ζπιινγήο αζηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ. Ζ δεκηνπξγία ζχγρξνλσλ ππνδνκψλ φπσο εγθαηαζηάζεηο κεραληθήο θαη βηνινγηθήο ή ζεξκηθήο επεμεξγαζίαο ζηεξεψλ απνβιήησλ είλαη απαξαίηεηε. Γηα λα θαιχςεη ηε δηαθνξά θαη λα θηάζεη ζην ίδην επίπεδν, π.ρ. κε ηε Γεξκαλία, είλαη απαξαίηεηε κηα πην ζηελή ζπλεξγαζία ησλ ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ κε ηηο επηρεηξήζεηο, πνπ θαηέρνπλ ζρεηηθή επαγγεικαηηθή εκπεηξία θαη ηερλνγλσζία. Σα λέα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. (έληαμε απφ ην 2004) απηήο ηεο έθζεζεο αληηκεησπίδνπλ παξφκνηα πξνβιήκαηα φζνλ αθνξά ηε κείσζε ηνπ πνζνζηνχ ηαθήο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ηελ αχμεζε ησλ πνζνζηψλ αλαθχθισζεο. Μεηαμχ ησλ παιαηφηεξσλ κειψλ ηεο ΔΔ, ε Διιάδα πξέπεη λα κεηψζεη ην πςειφ πνζνζηφ ηεο πγεηνλνκηθήο ηαθήο 82% (2011) γηα ηα δεκνηηθά ζηεξεά απφβιεηα φπσο επίζεο λα απμήζεη ηα ηξέρνληα πνζνζηά θνκπνζηνπνίεζεο (3%) θαη αλαθχθισζεο (15%). 16

Έλαο θφξνο γηα ηνπο ρψξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαίλεηαη λα είλαη θαηάιιεινο γηα λα ζπκβάιεη ζηελ εθηξνπή ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ απφ ηνπο ρψξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο. Νέεο εγθαηαζηάζεηο ζρεδηαζκέλεο θαη θαηαζθεπαζκέλεο γηα κεραληθή θαη βηνινγηθή επεμεξγαζία ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ ζα εθηξέςνπλ ηελ ίδηα ζηηγκή ην βηνδηαζπάζηκν κέξνο απφ ηνπο ρψξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο θαη ζα απμήζνπλ ηελ αλάθηεζε πιηθψλ. Ζ Ηηαιία βξίζθεηαη ζηνλ ζσζηφ δξφκν γηα ηελ επίηεπμε ησλ πνζνζηψλ αλαθχθισζεο κέρξη ην 2020. Δίλαη ζεκαληηθφ φκσο λα απμεζνχλ ηα πνζνζηά αλαθχθισζεο ζηε Νφηηα Ηηαιία. ηελ ηθειία, ην πνζνζηφ πγεηνλνκηθήο ηαθήο είλαη 93%. ε αληίζεζε, ζηε Βφξεηα Ηηαιία, ζηελ Λνκβαξδία, ην πνζνζηφ αλαθχθισζεο είλαη 45%. Σν Ζλσκέλν Βαζίιεην πξέπεη λα επηηχρεη ην 2020 ην ζηφρν γηα 50% ηεο αλαθχθισζεο ησλ δεκνηηθψλ απνβιήησλ. Σν 2010 ν ξπζκφο αχμεζεο ηεο αλαθχθισζεο επηβξαδχλζεθε. Μειινληηθνί ρακεινί ξπζκνί αχμεζεο ζα κπνξνχζαλ λα αλακέλνληαη, ιφγσ ησλ κέηξσλ ιηηφηεηαο πνπ ηίζεληαη ζηνπο ηνπηθνχο πξνυπνινγηζκνχο απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Απηφ ζα κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη αλεπάξθεηα ηνπ δηαζέζηκνπ ρξφλνπ γηα ηελ επέλδπζε θαη θαηαζθεπή ησλ απαξαίηεησλ εγθαηαζηάζεσλ αλαθχθισζεο θαη αλάθηεζεο γηα νξγαληθά απφβιεηα. Ζ Γεξκαλία έθζαζε ήδε ην πνζνζηφ ζηφρν γηα ηελ αλαθχθισζε κε 50%. Ο ζηφρνο γηα νινθιεξσηηθή αλάθηεζε 100% ησλ δεκνηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ σο ην 2020 θαίλεηαη λα είλαη θηιφδνμνο. Απηφ ζα νδεγήζεη ζε κηα πεξαηηέξσ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ αλαθχθισζεο. Ζ ππνρξεσηηθή ζπιινγή ησλ βηναπνβιήησλ σο ην 2015 κπνξεί λα αλαθαηεπζχλεη ην βηνδηαζπάζηκν πιηθφ απφ ηηο εγθαηαζηάζεηο κεραληθήο θαη βηνινγηθήο επεμεξγαζία (MBΔ) απεπζείαο ζε εγθαηαζηάζεηο δχκσζεο θαη θνκπνζηνπνίεζεο γηα ηελ παξαγσγή βηναεξίνπ. Οη εγθαηαζηάζεηο MBΔ ζα κπνξνχζαλ κεζνπξφζεζκα θαη καθξνπξφζεζκα λα θιείζνπλ. 3.4 Δπιπηώζειρ ζηιρ εθνικέρ οικονομίερ Μία βαζηθή έθβαζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ απνηειεζκάησλ ησλ νδεγηψλ ηεο ΔΔ είλαη ε απνζχλδεζε ηεο παξαγσγήο ζηεξεψλ απνβιήησλ απφ ην ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο (ΑΔΠ). Σν Γηάγξακκα 4 απεηθνλίδεη ηε βηψζηκε επίδξαζε ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. απηήο ηεο έθζεζεο κεηαμχ ησλ εηψλ 2006-2010. Ο ξπζκφο παξαγσγήο ζηεξεψλ απνβιήησλ απμήζεθε ζε κία ρψξα ζηα πιαίζηα κηαο κέηξηαο αχμεζεο ηνπ ΑΔΠ (Ηηαιία) θαη ζε κία αθφκε ρψξα κε κηα πνιχ πςειή αχμεζε ηνπ ΑΔΠ (Βνπιγαξία). ε ρψξεο φπσο ε Γεξκαλία, Οπγγαξία, Ληζνπαλία θαη Πνισλία ν ξπζκφο παξαγσγήο ζηεξεψλ απνβιήησλ ειαηηψζεθε. Απηφ ζεκαίλεη φηη παξάγνληαη ιηγφηεξα απφβιεηα θαη φηη ε νηθνλνκία αλαπηχζζεηαη. ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ν ξπζκφο ειάηησζεο ηεο παξαγσγήο απνβιήησλ ήηαλ κεγαιχηεξνο απφ ηελ ειάηησζε ζην ΑΔΠ. 17

Γιάγπαμμα 4: Δπίδξαζε απνζχλδεζεο (ζε %): αχμεζε ΑΔΠ, κείσζε ζηελ παξαγσγή απνβιήησλ (πεγή EUROSTAT). 18