ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΡΕΤΟΡΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΡΕΤΟΡΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΥ ΑΦΡΙΚΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2008 261 Oxford Rd, Illovo, 2196, JHB, South Africa Tel.: +2711-2142317 - Fax: +2711-4477678 E-mail: ecocom-johannesburg@mfa.gr, greektradejhb@telkomsa.net

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ... 6 1.1 Γενικά χαρακτηριστικά... 6 1.2 Δείκτες Οικονομίας... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΦΡΙΚΗΣ... 10 2.1 Εισαγωγικό σημείωμα... 10 2.2 Οικονομική κατάσταση... 11 2.3 Οικονομική πολιτική... 16 2.3.1 Δημοσιονομική πολιτική... 21 2.3.1.1 Προϋπολογισμός... 22 2.3.2 Νομισματική πολιτική... 30 2.3.2.1 Το Ραντ... 32 2.3.3 Άνιση κατανομή εισοδήματος... 33 2.3.4 Πολιτική των Ιδιωτικοποιήσεων... 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΟΜΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 36 3.1 Πρωτογενής τομέας... 37 3.1.1 Εξορύξεις... 37 3.1.2 Γεωργία... 38 3.1.2.1 Δασοκομία και Αλιεία... 41 31.2.2 Οινοποιία... 41 3.2 Δευτερογενής τομέας... 42 3.2.1 Βιομηχανία... 42 3.2.1.1 Αυτοκινητοβιομηχανία... 42 3.2.1.2 Βιομηχανία Μετάλλων... 43 3.2.1.3 Ηλεκτρονικά... 43 3.2.1.4 Κατασκευές... 44 3.3 Τριτογενής τομέας... 44 3.3.1 Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες... 44 3.3.2 Τουρισμός... 45 3.3.2.1 Κυβερνητικά Προγράμματα για τον Τουρισμό... 47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΥΠΟΔΟΜΕΣ... 50 4.1 Ο τομέας της Ενέργειας... 51 4.1.1 Ηλεκτρική Ενέργεια... 51 4.1.2 SASOL... 57 4.1.2.1 Άλλα διϋλιστήρια... 58 4.2 Πληροφορική και Τεχνολογία Επικοινωνιών (ITC)... 58 4.2.1 Άλλες εξελίξεις στην ITC τεχνολογία... 60 4.3 Μεταφορές... 60 4.3.1 Λιμένες... 61 4.3.2 Σιδηρόδρομοι... 61 4.3.3 Οδικό δίκτυο... 61 4.3.4 Αεροπορικές συγκοινωνίες... 62 4.4 Ύδρευση... 62 4.5 Εξερεύνηση του διαστήματος... 63 4.6 Mέσα επικοινωνίας... 63 Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 2

4.7 Ημερήσιος και Περιοδικός Τύπος... 64 4.8 Τηλεόραση και Ίντερνετ... 64 4.9 Περιβάλλον... 65 4.10 Έρευνα... 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ... 68 5.1 Εργατικό δυναμικό... 69 5.2 Νομοθετικό πλαίσιο... 70 5.3 Εμπορικά Σωματεία... 70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ... 72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ... 88 8.1 Διμερές Θεσμικό Πλαίσιο... 88 8.2 Διμερές Εμπόριο... 89 8.2.1 Διμερείς Εμπορικές Σχέσεις... 89 8.2.2 Επενδύσεις... 92 8.2.3 Εκδηλώσεις... 93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ... 94 9.1 Γενικά... 94 9.2 Αναπτυξιακή Βοήθεια από Ελλάδα... 95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ... 96 ΠΗΓΕΣ... 98 Α. Εθνικές Στατιστικές Πηγές... 98 Β. Επιλεγμένη Βιβλιογραφία... 98 Γ. Δικτυακοί Τόποι... 99 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 100 Συμμετοχή της Νοτίου Αφρικής... σε αναπτυξιακούς και περιβαλλοντικούς διεθνείς οργανισμούς... 100 Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 3

Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 4

ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ AGOA ANC ASGISA BEE BLNS CSP DBSA DTI EBA EC EFTA EIB EPA EPRD EU GATT GDP JSE LDC MERCOSUR MIP MTBPS MTEF NAFTA NEPAD NGO ODA OECD PPP PRSP SA SACOB SACU SADC SARB SARS Stats SA TDCA WTO ZAR African Growth and Opportunity Act African National Congress Accelerated and Shared Growth Initiative of South Africa Black Economic Empowerment Botswana, Lesotho, Namibia, Swaziland Country strategy paper Development Bank of Southern Africa Department of Trade and Industry Everything But Arms European Commission European Free Trade Association European Investment Bank Economic Partnership Agreement European Programme for Reconstruction and Development European Union General Agreement on Trade and Tariffs Gross Domestic Product Johannesburg Securities Exchange Least Developed Countries Mercado Comun del Sur (Southern Common Market) Multiannual indicative programme Medium Term Budget Policy Statement Medium Term Expenditure Framework North America Free Trade Area New Partnership for Africa's Development Non-governmental organisation Official Development Assistance Organisation for Economic Cooperation and Development Public-private partnership Poverty-reduction strategy paper South Africa or South African South African Chamber of Commerce Southern African Customs Union Southern African Development Community South African Reserve Bank South African Revenue Service Statistics South Africa Trade, Development and Cooperation Agreement World Trade Organisation South African Rand Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ 1.1 Γενικά χαρακτηριστικά Επίσημο όνομα Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής Έκταση 1.219, 912 τ.χλμ. Πληθυσμός 48,8 εκ. (Ιούλιος 2008) Θρησκεία Επίσημες γλώσσες Επίσημες αργίες Επικρατεί ο χριστιανισμός, αλλά το Σύνταγμα εγγυάται το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας. Ομιλούνται 11 επίσημες (Afrikaans, Αγγλική, IsiNdebele, Northern Sotho (Sepedi), Sesotho, Swazi, Xitsonga, Setswana, Tshivenda, IsiXhosa, IsiZulu), καθώς και άλλες αφρικανικές, ασιατικές και ευρωπαϊκές γλώσσες. - 1 η Ιανουαρίου (Πρωτοχρονιά) - 21 η Μαρτίου (Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) - Μεγάλη Παρασκευή - Δευτέρα του Πάσχα - 27 η Απριλίου (Ημέρα Ελευθερίας) - 1 η Μαΐου (Εργατική Πρωτομαγιά) - 16-17 Ιουνίου (Youth Days) - 9 η Αυγούστου (Εθνική Ημέρα της Γυναίκας) - 24 η Σεπτεμβρίου (Heritage Day) - 16 η Δεκεμβρίου (Day of Reconciliation) - 25 η Δεκεμβρίου (Χριστούγεννα) - 26 η Δεκεμβρίου (Day of Goodwill). Εάν κάποια από τις προαναφερθείσες ημέρες είναι Κυριακή, η αμέσως επομένη, Δευτέρα, θεωρείται επίσημη αργία. Ώρα GMT + 2 hrs Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 6

Πρωτεύουσες Αρχηγός κράτους - Cape Town (Νομοθετικό κέντρο) - Pretoria (Διοικητικό κέντρο) - Bloemfontein (Δικαστικό κέντρο) - Johannesburg (Εμπορικό και Οικονομικό κέντρο) Πρόεδρος Kgalema Motlanthe (από 25 Σεπτεμβρίου 2008) Μορφή κράτους Ημι-Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, αποτελούμενη από μία κεντρική κυβέρνηση και εννέα περιφερειακές. Η χώρα διαιρείται σε εννέα περιφέρειες (Eastern Cape, Free State, Gauteng, KwaZulu-Natal, Limpopo, Mpumalanga, Northern Cape, North West, Western Cape) Νομικό σύστημα Βασίζεται στο Ρωμαϊκό Γερμανικό Δίκαιο και στο Σύνταγμα του 1996 Εθνικό Νομοθετικό Σώμα Βουλή που αντιπροσωπεύεται από δύο σώματα, μία Εθνική Συνέλευση (National Assembly 400 βουλευτές) και ένα Συμβούλιο των Περιφερειών (Council of Provinces 90 βουλευτές), και η οποία εκλέγεται κάθε πέντε χρόνια Εκλογικό Σύστημα Αναλογική εκπροσώπηση με καθολικό δικαίωμα ψήφου σε όλους τους ενήλικες Νόμισμα Δημοσιονομικό έτος 1 Ραντ (Rand) = 100 σεντς (cents) από Απρίλιο έως Μάρτιο Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 7

1.2 Δείκτες Οικονομίας Ρυθμός ανάπτυξης 3,4% Πληθωρισμός 11,3% Ανεργία 23% Εργατικό Δυναμικό 17 εκ. περίπου οικονομικά ενεργοί (42,3% του πληθυσμού) Προϋπολογισμός Έσοδα Δαπάνες 611.124 εκ. Ραντ (26,5% του ΑΕΠ) 633.907 εκ. Ραντ (27,5% του ΑΕΠ) Εξωτερικό Χρέος 39,69 δις δολ. ΗΠΑ (31.12.2008) Ισοζύγιο Προϋπολογισμού Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Ύψος Εξαγωγών Ύψος Εισαγωγών Εξαγωγές Εισαγωγές -22.783 εκ. Ραντ -7,7% του ΑΕΠ 352.918 εκ. Ραντ (Q3/2008) 451.177 εκ. Ραντ (Q3/2008) χρυσός, διαμάντια, λευκόχρυσος και άλλα ορυκτά μεταλλεύματα, μηχανήματα, αυτοκίνητα και εξαρτήματα αυτοκινούμενων μέσων, τρόφιμα μηχανήματα, εξοπλισμός μεταφορών, βιομηχανικά προϊόντα, χημικά, πετρελαιοειδή Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 8

Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι Γερμανία, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα, Ιαπωνία Αποθέματα σε χρυσό και ξένα νομίσματα Συναλλαγματική Ισοτιμία 33,59 δις δολ. ΗΠΑ (31.12.2008) R7,75 / US$ Πηγές: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Νοτίου Αφρικής STATSSA South African Reserve Bank SARB Economist Intelligence Unit - EIU Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΦΡΙΚΗΣ 2.1 Εισαγωγικό σημείωμα Η Νότιος Αφρική είναι αναπτυσσόμενη χώρα μεσαίου εισοδήματος (συνεισφέρει κατά προσέγγιση 0,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, περίπου δηλ. το ίδιο κατ αναλογία με τον πληθυσμό της επί του παγκοσμίου πληθυσμού), με άφθονο φυσικό πλούτο (χρυσό, μαγγάνιο, χρώμιο, άνθρακα, αντιμόνιο, σίδηρο, μαγνήσιο, νίκελ, ουράνιο, διαμάντια, λευκόχρυσο, χαλκό, φυσικό αέριο), ανεπτυγμένους τομείς χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (το χρηματιστήριο της Ν. Αφρικής κατατάσσεται μεταξύ των 10 μεγαλυτέρων του κόσμου), επικοινωνιών, ενέργειας, μεταφορών και υποδομές που εξασφαλίζουν την ικανοποιητική διακίνηση των αγαθών σε ολόκληρη τη χώρα. Η Ν. Αφρική είναι η μεγαλύτερη και πλέον εξελιγμένη οικονομία στην Αφρικανική ήπειρο, με ΑΕΠ περίπου 36% όλης της υποσαχαρικής Αφρικής και μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της Αιγύπτου, Νιγηρίας και Κένυας αθροιστικά. Η οικονομία της παρουσίαζε τα τελευταία χρόνια, έως και το 2007, σταθερή ανάπτυξη, με τον ρυθμό ανάπτυξης να προσεγγίζει το 5% του ΑΕΠ. Ειδικότερα, τα έτη 2006/7 η οικονομική ανάπτυξη έφθασε σε πρωτοφανή για τη χώρα επίπεδα. Η υγιής νομισματική πολιτική που εφάρμοσε η κυβέρνηση επέφερε μείωση του πληθωρισμού, σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ενώ η δημοσιονομική αναδιάρθρωση και η συνετή οικονομική διαχείριση οδήγησε σε σταθερότητα και ανάπτυξη, αλλά και σε αύξηση των δαπανών για την κοινωνική αναμόρφωση. Εν τούτοις, ήδη από τα τέλη του 2007 παρουσιάσθηκαν κάποια προβλήματα στον τομέα των υποδομών, ιδιαίτερα όσον αφορά στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, στα λιμάνια (harbour capacity) και σε μέρη του οδικού συστήματος. Επιπλέον, φάνηκε η έλλειψη ικανοτήτων (εξειδικευμένου προσωπικού), η οποία έχει πλέον γίνει ακόμα πιο αισθητή σε πολλούς αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας. Από την άλλη, η εξαιρετικά άνιση κατανομή του εισοδήματος φαίνεται σταδιακά να αλλάζει και να μειώνεται η «ψαλίδα». Οι λευκοί εξακολουθούν βέβαια να ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος, αλλά παρατηρείται σημαντική άνοδος των μαύρων στη διοίκηση των επιχειρήσεων, καθώς και ανάπτυξη μεσαίας μαύρης τάξης. Σύμφωνα, όμως, με τα στοιχεία για τα έτη 2007-2008, η οικονομία της Νοτίου Αφρικής παρουσιάζει σημαντική πτώση, ως συνέπεια των διεθνών εξελίξεων και παγκόσμιων οικονομικών πιέσεων, εντούτοις δεν μπορούμε να μιλήσουμε για οξεία οικονομική κρίση. Η οικονομία της χώρας αναμφισβήτητα επηρεάζεται δυσμενώς από την παγκόσμια Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 10

οικονομική ύφεση και την χρηματοοικονομική αναταραχή, αλλά τα προβλήματα πρέπει μάλλον να ιδωθούν σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που προκαλεί η παρούσα μεταβατική πολιτική περίοδος. Αναμένεται, για παράδειγμα, ο νέος Υπουργός Οικονομικών να αντιμετωπίσει δυσκολίες στο να διατηρήσει υγιή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική με τις αυξανόμενες πιέσεις από το Congress of S.A. Trade Unions (COSATU) ή το South Africa Communist Party (SACP), που συμπράττουν με το ANC στην Κυβέρνηση. 2.2 Οικονομική κατάσταση Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, η ανάπτυξη του ΑΕΠ το 2008 κυμάνθηκε στο 3,4%, σημειώθηκε δηλαδή μείωση της τάξεως πλέον του 1% (το 2007 ο ρυθμός ανάπτυξης έφθασε το 5,1%), κυρίως λόγω των μεγάλων περικοπών παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από την κρατική Eskom στα ορυχεία της χώρας και τις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, καθώς και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ενώ για το 2009 κυβερνητικές πηγές προβλέπουν μείωση του ρυθμού της ανάπτυξης σε 3,7% και ισορρόπησή του σε 3%. Ειδικότερα, το τρίτο τρίμηνο του 2008 η οικονομία κινήθηκε με ρυθμό ανάπτυξης μόλις 0,2%, το χαμηλότερο εδώ και 6,5 περίπου χρόνια. Ο πληθωρισμός το 2008 κυμάνθηκε στο 11,3% κατά μέσο όρο, λόγω των πληθωριστικών πιέσεων στον τομέα των τροφίμων, των καυσίμων και της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ το 2009 αναμένεται να κυμανθεί στο 7,3% και σε 4% το 2013. Το Νοτιοαφρικανικό Πανεπιστήμιο της πόλεως Stellenbosch διεξήγε μια έρευνα σχετική με τις πληθωριστικές τάσεις, σύμφωνα με την οποία αναμένεται μία κάμψη του πληθωρισμού σε 8% το 2009 και 7,4% το 2010. Η Κεντρική Τράπεζα της Νοτίου Αφρικής αναμένει ακόμα μεγαλύτερη πτώση του δείκτη, ενώ σύμφωνα με τον Διοικητή της, αναμένεται αυτός να κυμανθεί στο 3%-6% κατά το τρίτο τρίμηνο του 2009. Η μείωση των τιμών του πετρελαίου, των τροφίμων (η πρώτη μετά από 19 μήνες), οι χαμηλοί εργατικοί μισθοί επηρέασαν αρνητικά τις καταναλωτικές τιμές, για πρώτη φορά από τον Σεπτέμβριο του 2007. Αλλά CPIX και CPI αναμένεται να πέσουν μέχρι τρεις ποσοστιαίες μονάδες στις αρχές του 2009. Γενικά, είναι δύσκολο να προβλεφθεί ο πληθωρισμός, εξαιτίας της αστάθειας του νομίσματος. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει το ποσοστό του πληθωρισμού CPI, βάσει του δείκτη τιμών για τις πόλεις, ο οποίος κινήθηκε σε διάταξη Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 11

με τον CPIX, σημειώνοντας αύξηση από 10,6/c τον Μάρτιο του 2008 σε 13,7/c τον Αύγουστο και 13,1/c τον Σεπτέμβριο του 2008. Δείκτης πληθωρισμού καταναλωτικών τιμών Κατά το 2008 οι τομείς της Οικονομίας (εκτός του αγροτικού, ο οποίος σημείωσε αύξηση κατά 16%) σημείωσαν μια οριακή κάμψη. Ο παραγωγικός τομέας της χώρας ηυρίσκετο υπό πίεση, εξαιτίας της ελλιπούς παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που αποτελεί το μεγάλο πρόβλημα του τομέα και που δεν προβλέπεται να επιλυθεί νωρίτερα από το 2012. Τα χρηματοοικονομικά, ο πρώτος σε μέγεθος τομέας της οικονομίας, υφίστατο οξύτερα ίσως από τους άλλους τομείς τις συνέπειες των συνεχών αυξήσεων των επιτοκίων δανεισμού από την Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τον Ιούνιο του 2006 τα επιτόκια δανεισμού αυξήθηκαν 5 ποσοστιαίες μονάδες. Εν προκειμένω, η Κεντρική Τράπεζα (Reserve Bank) προκειμένου να ενισχύσει την αγορά αποφάσισε να διατηρήσει το repo και τα prime rates (προεξοφλητικά επιτόκια) σταθερά για δεύτερη συνεχή χρονιά (11,50% και 15% αντιστοίχως στις 12.12.2008). Υπ` αυτό το πρίσμα, η χρηματοοικονομική πολιτική και ο έλεγχος συναλλάγματος θεωρούνται εν γένει ότι έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην «προστασία» της χώρας από τις χειρότερες επιρροές της κρίσης. Το τραπεζικό σύστημα της Νοτίου Αφρικής πρόσφατα κατατάχθηκε ως ένα από τα υγιέστερα (15ο), αποδίδοντας καλύτερα από τις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες. Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 12

Ο κατασκευαστικός τομέας, ο δεύτερος μεγαλύτερος τομέας της οικονομίας (υπολογίζεται πάνω από 16% του ΑΕΠ) έπεσε στο 6,9% το τρίτο τρίμηνο του 2008, η μεγαλύτερη πτώση στα 17 χρόνια. Με τους περισσότερους οικονομικούς εταίρους σε ύφεση, αναμένεται οι συνθήκες εργασίας στον τομέα να χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2009. Η βιομηχανία οχημάτων και εξαρτημάτων έπεσε στο 10,8%, ενώ τα χημικά προϊόντα στο 10,6%. Μόνο τρεις από τους 10 εργοστασιακούς τομείς αυξήθηκαν μέσα στο 2008 (μέχρι τον Νοέμβριο): ποτά και τρόφιμα, χαρτί και γυαλί και τσιμεντοβιομηχανία. Όσον αφορά τις λιανικές πωλήσεις, που είναι ο τρίτος σε σημασία τομέας της οικονομίας (περί το 14% του ΑΕΠ) και μία από τις κύριες προωθητικές δυνάμεις της Νοτιοαφρικανικής οικονομίας, παραδόξως το πρώτο τρίμηνο του 2008 παρουσίασε αύξηση της τάξης του 3,6% έναντι αύξησης 2,1% το προηγούμενο τρίμηνο. Οι προοπτικές όμως για τον κλάδο αυτό δεν είναι καθόλου ευνοϊκές. Το τρίτο τρίμηνο ο τομέας λιανικών πωλήσεων μειώθηκε στο 6,9%. Η κατανάλωση, η οποία υπήρξε ο κύριος μοχλός της ανάπτυξης κατά τα τελευταία χρόνια, σημείωσε κάμψη, με αρνητικούς ρυθμούς κατά το το τρίτο τρίμηνο του 2008. Στο σύνολο του έτους, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης δεν υπερέβη το 2,5%. Σύμφωνα με τις απόψεις του απολαμβάνοντος υψηλής εκτίμησης στη χώρα Bureau for Economic Research, ο βαθμός εμπιστοσύνης των καταναλωτών το δεύτερο τρίμηνο του έτους έπεφτε με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων 24 ετών και ήδη ευρίσκεται στα χαμηλότερα από τετραετίας επίπεδα. Η συμπεριφορά αυτή των καταναλωτών, που αντανακλά τις συνέπειες των υψηλών επιτοκίων, του υψηλού πληθωρισμού, των μεγάλων ποσοστών ανεργίας, αλλά και άλλων παραγόντων υψηλής ανασφάλειας, οδηγεί μεγάλο αριθμό αναλυτών στο συμπέρασμα ότι ο τομέας των λιανικών πωλήσεων κινδυνεύει ακόμα να πέσει σε ύφεση. Το Gauteng είναι η πιο σημαντική περιφέρεια της νοτιοαφρικανικής οικονομίας, ενώ ακολουθούν η KwaZulu-Natal και το Western Cape. Το Gauteng είναι το εμπορικό, βιομηχανικό και μεταλλευτικό κέντρο της χώρας, με συμμετοχή σχεδόν 40% του ΑΕΠ. Η οικονομία της KwaZulu-Natal βασίζεται κυρίως στον τουρισμό, τη γεωργία και λιγότερο στη βαριά βιομηχανία. Το Western Cape έχει περιορισμένη βιομηχανική και εξορυκτική παραγωγή, αλλά βρίσκεται σε συνεχή ανάπτυξη, εν συγκρίσει με την υπόλοιπη χώρα, χάρη στη γεωργία (περιλαμβανομένης της ευδόκιμης βιομηχανίας οίνου), του τουρισμού και άλλων υπηρεσιών. Αντιθέτως, το Eastern Cape είναι μια από τις φτωχότερες περιφέρειες, με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (εκτιμάται πάνω από 70% σε κάποιες πόλεις) και από τις πιο αδύναμες περιφερειακές διοικήσεις. Για να βελτιωθεί η κατάσταση θα πρέπει να Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 13

υλοποιηθούν μεγάλα βιομηχανικά προγράμματα, όπως η ανάπτυξη του μεγάλου εμπορικού λιμανιού της Ngqura και της γείτονος βιομηχανικής αναπτυξιακής ζώνης της Coega, ώστε να αποτελέσουν οικονομικό ερέθισμα για την ευρύτερη ανάπτυξη της περιφέρειας. Στο μέτωπο της απασχόλησης τα πράγματα είναι ιδιαίτερα δύσκολα, ενώ συνεχίζεται η διαρροή προς το εξωτερικό εξειδικευμένου προσωπικού, γεγονός που προκαλεί έλλειψη ικανοτήτων στην οικονομία και συνεπώς σοβαρές ανησυχίες. Η μέση ανεργία της χώρας κυμαίνεται στο 23% με ορισμένες όμως των επαρχιών της χώρας να υπερβαίνουν το 50%. 1 Τα υψηλά αυτά ποσοστά ανεργίας, η συνακόλουθη υψηλή εγκληματικότητα, η διαφθορά και το HIV/AIDS αποτελούν ένα επικίνδυνο μείγμα για την κοινωνία της Νοτίου Αφρικής, την έκρηξη του οποίου προσπαθεί να αποτρέψει η Κυβέρνηση. Ήδη τα εργατικά συνδικάτα ζητούν αυξήσεις της τάξης του 15%, προβάλλοντας ότι αύξηση κάτω από το 11% του πληθωρισμού είναι ανήθικη και απαράδεκτη. Αναλυτικότερα, η απασχόληση κινήθηκε σε μειωμένους ρυθμούς, αν και δημιουργήθηκαν 110.000 νέες θέσεις εργασίας κατά το α εξάμηνο του έτους, ανεβάζοντας έτσι τον αριθμό των εργαζομένων σε 8,5 εκ. Η δημιουργία θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα σημείωσε αύξηση μόνο κατά 0,5% κατά το β τρίμηνο του έτους σε σχέση με 4% κατά το α τρίμηνο, αυτό όμως το γεγονός αντισταθμίστηκε από την αύξηση στην δημόσια απασχόληση, από 3,3% σε 5%, κάτι που αντικατοπτρίζει αυξημένα επίπεδα δημόσιας κατανάλωσης και την θέληση της Κυβέρνησης να βελτιώσει το επίπεδο παροχής υπηρεσιών. Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη έπεσε πρωτοφανώς, κατά 5,7 μονάδες, τον Οκτώβριο, μετά από 18 χρόνια, στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Ιούνιο του 2003, σε 84,2 (είχε φθάσει το 103,5 τον Δεκέμβριο του 2006), σύμφωνα με το South African Chamber of Commerce and Industry (SACCI) και δεν προβλέπεται να σημειωθεί πραγματική αύξηση παρά στο τέλος του επόμενου έτους. Για τον επιχειρηματικό κόσμο της Νοτίου Αφρικής, την μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί η κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών. Με την απότομη μείωση των εξαγωγών (σε όγκο) από 20% σε μόνο 4% κατά το τρίτο τρίμηνο του 2008, και το τρέχον έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να υπερβαίνει το 8% του ΑΕΠ, το εθνικό νόμισμα (Ραντ) είναι λίαν ευάλωτο σε περαιτέρω υποτίμηση κατά το 1 Το πραγματικό ποσοστό ανεργίας είναι δύσκολο να αποτυπωθεί εξαιτίας της μεγάλης ανεπίσημης οικονομίας, της μεγάλης παρουσίας παράνομων μεταναστών από τις γείτονες χώρες και τη δυσκολία συγκέντρωσης αξιόπιστων στοιχείων. Αναμφίβολα πάντως η ανεργία θεωρείται μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα. Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 14

2009. Μια παρόμοια εξέλιξη θα οδηγούσε σε μεγαλύτερο πληθωρισμό, κάτι που θα σήμαινε δραστική άνοδο του τιμάριθμου. Οι τρέχουσες κεφαλαιουχικές εισροές σε ποσοστό 12% του ΑΕΠ, είναι αρκετές για την χρηματοδότηση του ελλείμματος των τρεχουσών συναλλαγών, αλλά αυτό δεν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συνεχιστεί. Κατά το διάστημα από την αρχή του χρόνου έως τον Σεπτέμβριο, σημειώθηκε μια μικρή έξοδος επενδύσεων χαρτοφυλακίου (0,9 δις Ραντ), σε σχέση με την εισροή 105 δις Ραντ κατά την αμέσως προηγούμενη περίοδο. Κάποιοι αναλυτές έχουν εντυπωσιαστεί με το μέγεθος των εισροών. Οι επενδύσεις, οι οποίες σημείωσαν αύξηση κατά 16% το 2007, συνέχισαν την ανοδική τους πορεία κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2008, αλλά με ρυθμό ανάπτυξης μόλις 10%. Ο άμεσες ξένες επενδύσεις αυξήθηκαν αρκετά, αλλά το μέγιστο συνετέλεσαν οι μη καταγεγραμμένες εμπορικές πράξεις, κάτι το οποίο θέτει υπό ερωτηματικό την διατήρηση των κεφαλαιουχικών εισροών σε αυτά τα επίπεδα στο μέλλον. 2 Οι αρχές δεν έχουν θέσει κάποιο στόχο σχετικά με τα επιθυμητά επίπεδα διαμόρφωσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας και είναι μάλλον απίθανο να παρέμβουν στην αγορά εξωτερικού συναλλάγματος, ή να κάνουν χρήση των επιτοκίων προκειμένου να διαμορφώσουν την αξία του Ραντ κατά τα έτη 2008-2013. Το Ραντ θα συνεχίσει να ενισχύεται από κεφαλαιουχικές εισροές, αλλά υπάρχει κίνδυνος ισχυρής υποτίμησης σε περίπτωση περαιτέρω ισχυρών κλυδωνισμών στις διεθνείς χρηματαγορές, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έξοδο αλλοδαπών κεφαλαίων επενδυμένων σε τίτλους. Η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης από το 2010 και εντεύθεν, καθώς και οι υψηλές τιμές καταναλωτικών αγαθών θα συμβάλλουν στην αύξηση των εξαγωγών, αλλά λόγω και αυξημένων εισαγωγών, ο λογαριασμός τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να παραμείνει ελλειμματικός. Εν τούτοις, το συνολικό έλλειμμα αναμένεται να σημειώσει μια σταθερή μείωση, από 8,1% του ΑΕΠ το 2009 σε 5,9% του ΑΕΠ το 2013. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το εθνικό εισόδημα ενισχύεται σημαντικά από τις ροές εμβασμάτων. Πολλοί Νοτιοαφρικανοί (πρώην αστυνομικοί και αξιωματούχοι των ενόπλων δυνάμεων, οι οποίοι εργάζονται στο εξωτερικό ως μισθοφόροι, αλλά και εργατικό δυναμικό, που έχει μεταναστεύσει προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής) 2 Για πληροφορίες περί του επενδυτικού-νομοθετικού πλαισίου, βλ. Ετήσια Εκθεση για Επενδυτικό Περιβάλλον Νοτίου Αφρικής 2008/9, του Γραφείου ΟΕΥ Γιοχάννεσμπουργκ (www.agora.mfa.gr). Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 15

στέλνουν στη χώρα ως εμβάσματα μέρος των μισθών τους, προς συντήρηση και ενίσχυση των οικογενειών τους. Σημαντικότεροι Οικονομικοί Δείκτες Έτη 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Πραγματική αύξηση ΑΕΠ (%) 3,4 3,3 5,3 4,5 3,4 3,6 Πληθωριμός τιμών καταναλωτού (%) 11,3 7,3 6 5 4,5 4 Ισοζύγιο Προϋπολογισμού (% ΑΕΠ) 0,2 0,0 0,3 0,4 0,2 0,3 Ισοζύγιο τρεχ. συναλλαγών (% ΑΕΠ) -7,7-8,1-7,9-6,9-6,2-5,9 Επιτόκιο Εμπορικών Τραπεζών (%) 15,2 15,0 14,5 13,5 13,0 12,5 Συναλλαγματική ισοτιμία (R-US$) 7,75 8,25 8,55 8,80 9 9,2 Πηγή: Economist Intelligence Unit Για αναλυτικά στατιστικά στοιχεία, παραθέτουμε σχετικούς δικτυακούς τόπους: www.statssa.gov.za www.reservebank.co.za www.economist.com/countries/south Africa/ www.thedti.gov.za 2.3 Οικονομική πολιτική Μετά το τέλος του απαρτχάιντ, η πολιτική της Κυβέρνησης (1994, African National Congress) επικεντρώνεται στην βελτίωση της εικόνας της χώρας στο εξωτερικό και την σταθεροποίηση των μακροοικονομικών της μεγεθών, κυρίως στον έλεγχο του πληθωρισμού και του δημοσίου χρέους, στον περιορισμό της αστάθειας του νομίσματος, στην προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 16

Το Υπουργείο Οικονομίας (Ministry of Finance) είναι το κέντρο άσκησης και χάραξης της οικονομικής πολιτικής, με την υποστήριξη των συναρμόδιων Υπουργείων. Η Κυβέρνηση ακολουθεί οικονομικές πολιτικές φιλικές προς τους επενδυτές και η χώρα έχει γίνει βασικός προορισμός των επενδύσεων από όλο τον κόσμο. Η South African Reserve Bank (SARB), η κεντρική τράπεζα, είναι επισήμως ανεξάρτητη από την κυβέρνηση και έχει ως κύριο στόχο της τη διατήρηση της σταθερότητας των εγχώριων τιμών. Κατά το 2005, η Κυβέρνηση εκπόνησε ένα νέο σχέδιο δράσης, την Επιταχυνόμενη και Κοινή Πρωτοβουλία Ανάπτυξης (Accelerated and Shared Growth Initiative-ASGISA), με στόχο εν γένει την βελτίωση της οικονομίας και ειδικότερα τη μείωση της ανεργίας κατά 50% (σε 15%) μέχρι το 2014 και την αύξηση της ανάπτυξης σε ποσοστό 6% μέχρι το 2010, μέσω της δραστικής αντιμετώπισης των ακόλουθων «περιοριστικών» παραγόντων: δυσχέρειας στις υποδομές, έλλειψης ικανοτήτων (ειδικά σε τοπικό επίπεδο), έλλειψης δεξιοτήτων (ειδικά στον δημόσιο τομέα), ακαμψίας στην αγορά εργασίας, νομισματικής αστάθειας, υψηλού επιπέδου εγκληματικότητας, υψηλού ποσοστού HIV/AIDS, υψηλού κόστους τηλεπικοινωνιών. Η ASGISA θα εξακολουθήσει να θέτει τις κατευθυντήριες γραμμές οικονομικής πολιτικής στο άμεσο - μεσοπρόθεσμο διάστημα. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας θα είναι τα έργα υποδομής και ο κατασκευαστικός τομέας, ο τομέας των τροφίμων, η ανάπτυξη των επαγγελματικών ικανοτήτων, η επιτάχυνση του ρυθμού της προσπάθειας για την μαύρη οικονομική ενδυνάμωση (black economic empowerment) και η μείωση της εγκληματικότητας. Οι ελλείψεις σε επαγγελματική ικανότητα παραμένουν ένας σημαντικός ανασχετικός παράγοντας για την οικονομία της Νοτίου Αφρικής, παρότι ολοένα αυξανόμενα κεφάλαια από τον δημόσιο και τον ιδωτικό τομέα δαπανώνται στην προσπάθεια επίλυσης αυτού του προβλήματος. Η Κυβέρνηση φαίνεται προσανατολισμένη στην οικονομία της αγοράς, διατηρώντας εν γένει την πειθαρχημένη δημοσιονομική πολιτική των τελευταίων χρόνων. Παρόλο που ενθαρρύνει τη συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (public-private partnerships-ppp), η ιδιωτικοποίηση δεν είναι πλέον προτεραιότητα, διότι οι εταιρείες του δημοσίου, κυρίως στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας, θεωρούνται βασικοί για την επέκταση μέσω ASGISA των υποδομών και επενδύσεων. Εν τούτοις, παρά την αναμφισβήτητη οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων, η χώρα έχει ακόμη να αντιμετωπίσει πολλά Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 17

προβλήματα: ανεργία, φτώχεια, άνιση κατανομή του πλούτου, ενίσχυση της συμμετοχής των μαύρων και έγχρωμων στρωμάτων του πληθυσμού στην οικονομική δραστηριότητα, υψηλή εγκληματικότητα και διαφθορά, HIV/AIDS. Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί το πρόβλημα ηλεκτροδότησης, το οποίο προβλέπεται να απασχολεί τη χώρα τουλάχιστον για τα επόμενα πέντε χρόνια. Η κρατική Eskom, η οποία παράγει το 95% του ηλεκτρισμού, φαίνεται να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις της χώρας, επακόλουθο της ταχύτατης και μεγάλης ανάπτυξης της Νοτίου Αφρικής την τελευταία δεκαετία. Επίσης, πρόσφατη έρευνα του Συμβουλίου για την Επιστημονική και Βιομηχανική Έρευνα (Council for Scientific and Industrial Research CSIR) κατέδειξε σοβαρά προβλήματα όσον αφορά την ποιότητα του πόσιμου νερού στην Νότιο Αφρική, ανασύροντας ξανά το θέμα της ασφάλειας του νερού. Τα τελευταία χρόνια, πολιτικοί επιστήμονες και ερευνητές στο πεδίο διοίκησης υδάτινων πόρων προειδοποιούν ότι το νοτιοαφρικανικό σύστημα τροφοδοσίας φιλτραρισμένου νερού θέτει σε κίνδυνο την υγεία εκατομμυρίων καταναλωτών και εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας της ποιότητας του νερού η χώρα θα αντιμετωπίσει κρίση ανάλογη με αυτήν της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Ως αίτια αναφέρονται η έλλειψη υποδομών (water infrastructure) και καταρτισμένου προσωπικού (lack of skilled personnel). Από την άλλη, η πολιτική Affirmative Action, που εφαρμόζει το νέο καθεστώς, προβλέπει την δια νόμου υποχρεωτική τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα πρόσληψη και προώθηση σε διευθυντικές θέσεις μαύρων εργαζομένων και γενικότερα όσων τμημάτων του πληθυσμού βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση υπό το καθεστώς του απαρτχάιντ, καθώς και τη δημιουργία θέσεων εργασίας για τον μαύρο πληθυσμό. Εν προκειμένω, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία (STATSSA), οι περισσότερες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν στον εισαγωγικό και εξαγωγικό τομέα, καλύπτοντας το 23% του εργατικού δυναμικού της χώρας και σημειώνοντας μια μικρή αύξηση. Σταθερή μείωση εμφάνισαν οι κοινωνικές υπηρεσίες (19%) και ο κατασκευαστικός τομέας (14%), ενώ ο αγροτικός και εξορυκτικός τομέας κατατάσσονται τελευταίοι στον πίνακα απασχόλησης με 5,6% και 2,3% αντιστοίχως. Η μείωση της απασχόλησης σε αυτούς τους τομείς εξηγεί την μεγάλη απώλεια σε θέσεις εργασίας, σε ποσοστό 30,8% σε σύνολο 4,1 εκ. ανέργων. Συγκεκριμένα, η ανεργία στους Αφρικανούς υπολογίζεται στο 27%, στον έγχρωμο πληθυσμό 19,2%, στους Ασιάτες 11,7% και στον λευκό πληθυσμό 4,1%. Από την άλλη, οι 500.000 κενές Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 18

θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα μαρτυρούν την έλλειψη καταρτισμένου δυναμικού. Οι λόγοι πρέπει να αναζητηθούν στην κληρονομιά του απαρτχάιντ (οι μη προνομιούχες κοινότητες δεν έχουν άτομα με ικανότητες απασχόλησης στους νέους οικονομικούς τομείς), καθώς και στο ότι ο λευκός πληθυσμός δεν πληροί πάντα τα κριτήρια απασχόλησης, πολλοί έλαβαν μόρφωση που δεν αντανακλά τις νέες εργασιακές απαιτήσεις, στην αύξηση του μαύρου πληθυσμού, στην επιδότηση των τέκνων (που ωθεί πολλές έφηβες στην εγκυμοσύνη). Το αποτέλεσμα είναι απασχόληση μόνο για το 42,3% του πληθυσμού. Ως εκ των άνω, συνάγεται ότι είναι επείγουσα η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των στόχων της συγκεκριμένης πολιτικής. Στο ίδιο πνεύμα, η πολιτική Black Economic Empowerment 3 (BEE - επισήμως εγκεκριμένη στις αρχές του 2004, αλλά εφαρμόζεται ως πολιτικό mandate πολύ νωρίτερα) αφορά κυρίως στις ιδρυτικές πράξεις των επιχειρήσεων, όπου προβλέπεται η εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος μεταβίβαση ποσοστού της κυριότητας των εταιρειών σε μη-λευκούς φορείς. Άλλες πρωτοβουλίες της εν λόγω πολιτικής αφορούν την εμπλοκή, πάντα, του μαύρου πληθυσμού στην ανάπτυξη ανθρωπίνων πόρων, την κοινωνική επένδυση και τις κοινωνικές παροχές. Σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί στις δημόσιες υπηρεσίες, όπως νερό, ηλεκτρισμός, υγεία και στέγαση, οι οποίες έχουν γίνει περισσότερο προσβάσιμες στον μαύρο πληθυσμό. Σύμφωνα με την εν λόγω πολιτική, οι εταιρείες που εφαρμόζουν τις πρωτοβουλίες της πολιτικής ευνοούνται με κυβερνητικά συμβόλαια. Η Κυβέρνηση τονίζει ότι η πολιτική θα ολοκληρωθεί με συνετό, νόμιμο και διαφανή τρόπο, και οποιαδήποτε μεταφορά περιουσιακών στοιχείων πρωτίστως θα τεθεί υπό διαπραγμάτευση. Προκειμένου να ελεγχθεί η πρόοδος στην εφαρμογή της πολιτικής, από επιχειρήσεις διαφόρων οικονομικών τομέων, η κυβέρνηση λαμβάνει υπ` όψιν τρία βασικά σημεία της πολιτικής (balanced scorecard): Προσπάθεια των επιχειρήσεων να προάγουν την άμεση ενδυνάμωση του μαύρου πληθυσμού, π.χ. το ποσοστό κυριότητας μιας επιχείρησης. Προσπάθεια των εταιρειών να προάγουν την πολιτική μέσω της ανάπτυξης των ανθρωπίνων πόρων και της προσφοράς εργασίας. Προσπάθεια των εταιρειών να προάγουν την έμμεση ενδυνάμωση του μαύρου πληθυσμού, μέσω της αγοράς επιχειρήσεων από μαύρους ή 3 Από τις πλέον σημαντικές πολιτικές που εφάρμοσε η νέα Κυβέρνηση, η πολιτική της «Black Economic Empowerment» αποσκοπεί στην ενίσχυση της συμμετοχής της μαύρης πλειοψηφίας της Ν. Αφρικής στην οικονομική ζωή της χώρας και στη δημιουργία προϋποθέσεων σταθερής ανάπτυξης. Πρόκειται για ένα πλέγμα συνταγματικών διατάξεων, νομοθετικών ρυθμίσεων και συλλογικών συμβάσεων με το οποίο επιδιώκεται η άμβλυνση των ανισοτήτων μέσω της μεταβίβασης κυριότητας και ελέγχου των οικονομικών και χρηματοοικονομικών πόρων επ ωφελεία των «ιστορικά μη προνομιούχων κοινοτήτων». Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 19

μέσω της παροχής βοήθειας για την ανάπτυξη άλλων μαύρων επιχειρήσεων. Ο λευκός επιχειρηματικός κόσμος φάνηκε, εκ των πραγμάτων, να αποδέχεται την πολιτική Black Economic Empowerment. Ο αριθμός συμφωνιών αυξήθηκε από 23 το 1995 (αξίας R12,4bn=US$3,4bn), σε 126 το 2000 (R28bn) και 238 το 2005 (R56,2bn). Εν τούτοις, τελευταίως εγείρονται πολλές αμφισβητήσεις και παράπονα που αφορούν κυρίως στο ότι: τα περισσότερα οφέλη από τη μεταφορά της κυριότητας απολαμβάνουν όσοι έχουν πολιτικές επαφές με την Κυβέρνηση, οι εταιρείες απλώς παρουσιάζουν ότι είναι συμβατές με τις απαιτήσεις της πολιτικής, ενώ δεν είναι, οι ξένοι επενδυτές παραπονούνται ότι η πολιτική δημιούργησε πολυπλοκότητα και γραφειοκρατία που είναι αποτρεπτική επενδύσεων στη Νότιο Αφρική. Επιπλέον, η έμφαση που δίδεται στην ενίσχυση του μαύρου πληθυσμού δυσχεραίνει την ανεύρεση εργασίας από τον λευκό πληθυσμό, ο οποίος, σε συνδυασμό με την αυξημένη εγκληματικότητα που μαστίζει τη χώρα, αλλά και της επίδρασης του HIV/AIDS, υποχρεώνεται να αποδημήσει στο εξωτερικό, προς ανεύρεση καλύτερων συνθηκών ζωής και ευκαιριών. Για τους ίδιους λόγους, πολλοί νέοι Νοτιοαφρικανοί, οι οποίοι είναι μορφωμένοι και ειδικευμένοι επαγγελματίες (κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών, όπως είναι ο τραπεζοοικονομικός), μεταναστεύουν (brain drain) προς τις δυτικές κυρίως χώρες. Αυτή η εξέλιξη, όμως, φαίνεται να επιδρά ως τροχοπέδη στην επεκτατική οικονομική πολιτική της χώρας, η οποία επιζητεί εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που δυστυχώς δεν υφίσταται, λόγω ακριβώς της αποδημίας των περισσοτέρων και του χαμηλού, εν γένει, μορφωτικού επιπέδου του γηγενούς πληθυσμού. Για να αντιμετωπισθούν κάποια από τα προαναφερθέντα προβλήματα, τέλη του 2005 εισήχθη ένας κώδικας καλής πρακτικής (code of good practice), ο οποίος καταγράφει, μεταξύ άλλων, νέα κίνητρα για τις γυναίκες και τους νέους επιχειρηματίες που εφαρμόζουν τις πρωτοβουλίες της πολιτικής του empowerment, και προβλέπει την ίδρυση ρυθμιστικών οργάνων προς διευθέτηση των θεμάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή της εν λόγω πολιτικής. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η πολιτική αναμόρφωσης της γης (Land Reform), η οποία αφορά σε πρόγραμμα για: Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων - Γιοχάννεσμπουργκ 20