Φωτισμός χώρου Μιλτιάδη Μ. Κάπου Μηχ. Ηλεκτρολόγου, Καθηγητή, Εργολ. Δημοσίων Εργων

Φωτισμός χώρου Μιλτιάδη Μ. Κάπου Μηχ. Ηλεκτρολόγου, Καθηγητή, Εργολ. Δημοσίων Εργων Γενικά Μια καλή μελέτη ηλεκτρικής εγκατάστασης φωτισμού, πρέπει να βασίζεται στις πραγματικές ανάγκες φωτισμού του χώρου. Κατά την κατασκευή ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων σε μικρούς χώρους (σε δωμάτια και μικρά γραφεία) συνηθίζουμε να υπολογίζουμε την εγκατάσταση ενός ή το πολύ δύο φωτιστικών σημείων και στη συνέχεια ρυθμίζουμε χονδρικά την ένταση του φωτισμού με την επιλογή του κατάλληλου φωτιστικού σώματος και της κατάλληλης λυχνίας. Όταν όμως πρόκειται να φωτίσουμε χώρους μεγάλων διαστάσεων, επιβάλλεται ο σωστός υπολογισμός του φωτισμού πάνω στον οποίο βασίζουμε την παραπέρα μελέτης της ηλεκτρικής εγκατάστασης. Παρακάτω, παρέχονται γενικά στοιχεία για τον υπολογισμό φωτισμού επιφανειών. Ένταση φωτισμού Ένταση φωτισμού φωτεινής πηγής προς ορισμένη κατεύθυνση, ονομάζουμε την ποσότητα της φωτεινής ενέργειας που εκπέμπεται σε χρόνο 1 Sec. Μονάδα μέτρησης της έντασης φωτισμού μιας πηγής είναι το νέο κτίριο ή Candela (Cd). H ένταση φωτισμού πάνω σε μια επιφάνεια δίνεται σε Lux. Η ένταση ενός Lux διδεται σ επιφάνεια ενός τετραγωνικού μέτρου τοποθετημένη κάθετα στις ακτίνες φωτεινής πηγής που έχει ένταση 1 Cd και βρίσκεται σ απόσταση 1 μ., απ αυτή. Στις εφαρμογές δεχόμαστε ότι σε μια επιφάνεια έχουμε ένταση φω- Π Ι Ν Α Κ Α Σ 1 ΕΝΤΑΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΧΩΡΟ Π Ι Ν Α Κ Α Σ 2 ΕΝΤΑΣΕΩΝ ΤΟΠΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ 1 BUILDNET

τισμού 1 Lux, όταν αυτή δέχεται φωτεινή ισχύ 1 Lum ανά τετρ. μέτρο 1 Lux = 1 Lum ανά m². Για τους υπολογισμούς του φωτισμού σε διάφορους χώρους που ενδιαφέρουν τον ηλεκτρολόγο, χρησιμοποιούμε πάντοτε σαν μονάδα έντασης το Lux. Ανάλογα με τον προορισμό του χώρου που θα φωτίσουμε, δεχόμαστε και διαφορετική ένταση φωτισμού. Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι μέσες εντάσεις φωτισμού που είναι απαραίτητες για κάθε κατηγορία χώρου. Φωτεινή ισχύς (φωτεινή ροή) Τη συνολική ποσότητα φωτισμού που μας δίνει μια φωτεινή πηγή προς κάθε κατεύθυνση ονομάζουμε φωτεινή ισχύ ή φωτεινή ροή. Η φωτεινή ισχύς είναι απαραίτητο στοιχείο για τους παραπέρα υπολογισμούς μας. Η φωτεινή ισχύς των ηλεκτρικών φωτεινών πηγών αν και εξαρτάται από την ηλεκτρική ισχύ διαφέρει στους διάφορους τύπους λυχνιών. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι οι λυχνίες πυράκτωσης δίνουν φωτεινή ισχύ 10-12 Lum ανά Watt και οι λυχνίες φθορισμού 45-50 Lum ανά Watt. Οι λαμπτήρες ατμών υδραργύρου αποδίδουν φωτεινή ισχύ 25-60 Lum ανά Watt. Στους παρακάτω 3 πίνακες δίδεται η φωτεινή ισχύς για κάθε τύπο και ισχύ λαμπτήρα. Ανεξάρτητα όμως από τους πίνακες, τα εργοστάσια κατασκευής λαμπτήρων δίνουν πίνακες φωτεινής ισχύος που αντιστοιχούν στους λαμπτήρες της δικής τους παραγωγής. Εκείνος όμως που ασχολείται με τον υπολογισμό του φωτισμού σ ένα χώρο που δεν πρέπει να δέχεται τις υψηλότερες αποδόσεις που δίνουν τα εργοστάσια, διότι στην πράξη οι λαμπτήρες αλλάζουν κατά διαστήματα χωρίς να χρησιμοποιούνται ίδιας προέλευσης με τους προηγούμενους. Π Ι Ν Α Κ Α Σ 3 ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ ΠΥΡΑΚΤΩΣΗΣ Π Ι Ν Α Κ Α Σ 4 ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ ΦΘΟΡΙΣΜΟΥ Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι η φωτεινή ισχύς δεν είναι απόλυτα ανάλογη με την ηλεκτρική ισχύ των λαμπτήρων. Παρατηρήσεις 1. Από τους πίνακες απόδοσης φωτεινής ισχύος στους λαμπτήρες πυράκτωσης και φθορισμού, προκύπτει μεγάλη διαφορά σε φωτεινή ισχύ μεταξύ των λαμπτήρων φθορισμού και πυρακτώσεως. 2. Διαφορά σε φωτεινή ισχύ παρατηρούμε και σε σχέση με την ποιότητα (χρώμα) φωτισμού και στους λαμπτήρες φθορισμού. Σ εγκαταστάσεις γραφείων επιβάλλεται η χρήση λαμπτήρων φωτός ημέρας έστω και αν η απόδοσή τους είναι μικρή. Σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε λαμπτήρες με λευκό φως ή και θερμό ανάλογα με την απαιτούμενη ποιότητα. 3. Η ισχύς του λαμπτήρα πρέπει πάντοτε να υπολογίζεται μαζί με την ισχύ του στραγγαλιστικού πηνίου (BALAST) ώστε να οδηγούμεθα σε πιο σωστά αποτελέσματα από πλευράς πραγματική ολικής ισχύος. Στον πίνακα 4 αναφέρονται αποδόσεις κοινών λαμπτήρων φθορισμού. Δεν περιλαμβάνονται οι λαμπτήρες φθορισμού TLD, οι οποίοι δίνουν σημαντικά μεγαλύτερη φωτεινή ισχύ σε σύγκριση με τους κοινούς λαμπτήρες. ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ BUILDNET 2

Βαθμός απόδοσης Βασικό στοιχείο για τον υπολογισμό του φωτισμού σ ένα χώρο, είναι και ο βαθμός απόδοσης. Ο βαθμός απόδοσης επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες από τους οποίους οι κυριότεροι είναι : α) Το είδος του φωτισμού (άμεσος, ημιάμεσος, μικτός, έμμεσος, ημιέμμεσος). β) Το ύψος της αίθουσας που θα φωτίσουμε γ) Το είδος του φωτιστικού σώματος που θα χρησιμοποιήσουμε. δ) Οι βαθμοί ανάκλασης του φωτός που παρουσιάζουν οι διάφορες επιφάνειες του χώρου. ε) Το ποσοστό της ακτινοβολίας που δεν ανακλάται επειδή πέφτει πάνω σε διαφανείς επιφάνειες (υαλοστάσια, ανοικτά παράθυρα κλπ). 3 BUILDNET Π Ι Ν Α Κ Α Σ 5 ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ (Τάση 220 V) Ισχύς λαμπτήρων σε W Π Ι Ν Α Κ Α Σ 6 ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ ΜΙΚΤΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ (Τάση 220 V) στ) Ο χρωματισμός της επίπλωσης του χώρου σε συνδυασμό με το ποσοστό της κάλυψης των διαφόρων επιφανειών από την επίπλωση. ζ) Οι χρωματισμοί των προϊόντων, των μηχανημάτων, των πρώτων υλών και των υλικών συσκευασίας που βρίσκονται στο χώρο. η) Το ποσοστό ρύπανσης των φωτιστικών σωμάτων και του χώρου θ) Η συχνότητα απορρύπανσης του χώρου, των καλυμμάτων των φωτιστικών σωμάτων, των λαμπτήρων και των ανταυγαστήρων. ι) Ο βαθμός ανάκλασης των ανταυγαστήρων σε συνδυασμό με την κατεύθυνση της ακτινοβολίας. ια) Η γήρανση των λαμπτήρων. Σ αυτό το σημείο πρέπει να τονισθεί, ότι οι βαθμοί ανάκλασης σε 36 διαφορετικές αποχρώσεις παρουσιάζουν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους ώστε να παρατηρείται διακύμανση από 9% μέχρι 84%. Τα παραπάνω χρώματα μπορούν να επηρεάσουν διαφορετικά το καθ ένα από τη θέση του (Δάπεδο, τοίχος, οροφή, επίπλωση, ανταυγαστήρας, προϊόντα κλπ) ώστε να είναι αδύνατος στην πράξη ο υπολογισμός του βαθμού απόδοσης. Αν πέρα από τα χρώματα λάβουμε υπόψη μας και τις άλλες παραμέτρους που μας επηρεάζουν και αναφέρονται παραπάνω, είναι πρακτικά αδύνατος ο υπολογισμός ενός πραγματικού βαθμού απόδοσης. Ο πραγματικός βαθμός απόδοσης θα μπορούσε να υπολογισθεί στην πράξη με μετρήσεις των διαφόρων μεγεθών (έντασης, ισχύος, επιφάνειας) σε μια καινούργια εγκατάσταση. Τούτο όμως δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό, αφού για το μελετητή ο βαθμός απόδοσης είναι απαραίτητος για τους αρχικούς του υπολογισμούς. Οι παραπάνω λόγοι μας αναγκάζουν πολλές φορές να δεχόμαστε στην πράξη μέσους βαθμούς απόδοσης φωτισμού παρμένους από τα εμπειρικά στοιχεία. Μια σειρά από τέτοιους βαθμούς απόδοσης δίνονται από τον παρακάτω πίνακα. Σε διάφορα συγγράμματα που αναφέρονται αποκλειστικά στους υπολογισμούς φωτισμού χώρων αναφέρονται τρόποι υπολογισμού του βαθμού απόδοσης, χωρίς να περιλαμβάνονται στοιχεία όλων των παραμέτρων που επηρεάζουν το τελικό αποτέλεσμα. Τούτο έχει σαν συνέπεια, να γίνονται σοβαρά λάθη στους υπολογισμούς. Γι αυτό το λόγο, αν δεν έχουμε βαθμό απόδοσης που να προκύπτει από μέτρηση όμοιου χώρου, καλό είναι να χρησιμοποιείται ο παραπάνω προσεγγιστικός πίνακας. ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ

Π Ι Ν Α Κ Α Σ 7 ΜΕΣΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΕΩΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ (η) Υπολογισμός φωτισμού εσωτ. χώρου Για τον υπολογισμό φωτισμού εσωτερικού χώρου παίρνουμε τα παρακάτω στοιχεία : α) Παίρνουμε την επιθυμητή ένταση φωτισμού από τον αντίστοιχο πίνακα 1 του κεφαλαίου (ΣΤ 2) που αναφέρεται στην ένταση φωτισμού. β) Υπολογίζουμε την επιφάνεια του δαπέδου σε m² στο χώρο που θα γίνει ο υπολογισμός του φωτισμού. γ) Παίρνουμε το βαθμό απόδοσης από τον πίνακα 7 του κεφαλαίου ΣΤ 4 που αναφέρεται στο βαθμό απόδοσης. δ) Υπολογίζουμε τη φωτεινή ισχύ από τη σχέση : Φ = Ε.Α. / η όπου : Φ = Φωτεινή ισχύς σε Lumen Ε = Ένταση φωτισμού σε Lux Α = Επιφάνεια (εμβαδόν) χώρου σε τετρ. μέτρα η = Βαθμός απόδοσης ε) Στη συνέχεια καθορίζουμε το είδος των λαμπτήρων που πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε και με τη βοήθεια των πινάκων 3-6 που αναφέρονται στο κεφάλαιο ΣΤ 3 της φωτεινής ισχύος βρίσκουμε τη φωτεινή ισχύ που αντιστοιχεί σ ένα λαμπτήρα. Επειδή αυτή η φωτεινή ισχύς αναφέρεται σε καινούργιο λαμπτήρα παίρνουμε το 90% απ αυτή που αποτελεί τη μέση φωτεινή ισχύ του λαμπτήρα. στ) Διαιρούμε την ολική φωτεινή ισχύ Φολ που βρήκαμε για όλο το χώρο δια της φωτεινής ισχύος του λαμπτήρα (μετά τη μείωσή της στο 90%), όποτε ο αριθμός των λαμπτήρων λ που θα χρησιμοποιήσουμε θα είναι : λ = Φολικό / Φλαμπτήρα ζ) Αφού βρήκαμε τον αριθμό των λαμπτήρων καθορίζουμε τον αριθμό των φωτιστικών σωμάτων. Κάθε φωτιστικό σώμα μπορεί να περιλάβει ένα ή περισσότερους λαμπτήρες με την προϋπόθεση ότι θα ισχύει η σχέση 1,2 Η L 2 H όπου το Η δίνει το ύψος της αίθουσας σε μέτρα και το L την απόσταση από κέντρο σε κέντρο μεταξύ δυο διαδοχικών φωτιστικών σωμάτων. Στην περίπτωση που το L βγαίνει μικρότερο από 1,2 Η μειώνουμε τα φωτιστικά σώματα χωρίς να μειώνουμε τους λαμπτήρες. Αν όμως το L είναι μεγαλύτερο από 2 Η πυκνώνουμε τα φωτιστικά σώματα με αντίστοιχη μείωση των λαμπτήρων σε κάθε σώμα. Αν τα φωτιστικά σώματα έχουν ένα λαμπτήρα (μονόφωτα) και το L είναι μεγαλύτερο από 2 Η, ή αυξάνουμε τα φωτιστικά σώματα με ταυτόχρονη αύξηση της έντασης του φωτισμού ή αλλάζουμε το είδος των λαμπτήρων ή παραβλέπουμε την παραπάνω σχέση συμμετρίας. Για την πληρέστερη κατανόηση του υπολογισμού, ακολουθούν τα παρακάτω παραδείγματα υπολογισμών. Παράδειγμα 1ο Θέλουμε να φωτίσουμε αίθουσα διαστάσεων 20 x 30 μ. με ένταση φωτισμού 100 Lux. Αν ο βαθμός απόδοσης είναι η = 0,4 ζητούνται : α) Η απαιτούμενη φωτεινή ισχύς Φ. β) Ο αριθμός λαμπτήρων φθορισμού 40W αν δεχθούμε ότι θα χρησιμοποιηθούν λαμπτήρες για φως ημέρας. Λύση το εμβαδόν της αίθουσας είναι Α = 20 x 30 = 600 m² Η φωτεινή ισχύς Φ θα είναι : Φ = Ε.Α. / η = 100x600 / 0,4 = 150.000 Lum. Κάθε καινούργιος λαμπτήρας 40 W δίνει 1.850 Lumen. Επειδή θέλουμε τη μέση απόδοση του λαμπτήρα δεχόμαστε το 90% της μέγιστης δηλαδή Φλ = 1.850 x 0,9 = 1.665 Lum ανά λαμπτήρα. Μ αυτά τα δεδομένα οι λαμπτήρες που θα χρησιμοποιήσουμε προκύπτουν από τη σχέση λ = Φολ / Φλ = 150.000 / 1.665 =90 τεμάχια. ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ BUILDNET 4

Παράδειγμα 2ο Αίθουσα εργοστασίου λεπτής εργασίας έχει πλάτος 30 m και μήκος 50 m. Ύψος αίθουσας 5 m. Αν πρέπει να φωτισθεί με ένταση 200 Lux και με μέσο βαθμό απόδοσης η = 0,5 ζητούνται : α) Η φωτεινή ισχύς που απαιτείται για το φωτισμό του χώρου. β) Ο αριθμός των λαμπτήρων 65 W λευκού φωτός που θα χρησιμοποιηθεί για το φωτισμό του χώρου. γ) Η διάταξη των φωτιστικών σωμάτων στην αίθουσα. δ) Η ηλεκτρική εγκατάσταση του χώρου με ένδειξη κατανομής των φωτιστικών σωμάτων ανά φάση και με ταυτόχρονη εγκατάσταση 10 μονοφασικών ρευματοδοτών. ε) Το μονογραμμικό σχέδιο του γενικού πίνακα φωτισμού χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η κίνηση του εργοστασίου. Λύση Η ολική επιφάνεια της αίθουσας είναι Α = 30 x 50 = 1.500 m² Η ολική φωτεινή ισχύς θα είναι : Φ = Ε.Α. / η = 200x1.500 / 0,5 = 600.000 Lum. Κάθε λαμπτήρας 65 W λευκού φωτός αποδίδει 4.400 Lum. Αν δεχθούμε μέση απόδοση το 90% θα έχουμε : Φλυχν. = 4.400 x 0,9 = 3.960 Lum. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι θ απαιτηθούν λαμπτήρες λ = Φολ / Φλυχν = 600.000 / 3.960 = 152 τεμάχια. Τις λυχνίες αυτές, μπορούμε να τις τοποθετήσουμε σε 76 δίφωτα ή 51 τρίφωτα φωτιστ. σώματα. Αν διαιρέσουμε όλο το εμβαδόν δια του αριθμού 76, θα αντιστοιχεί εμβαδόν 20 m² ανά φωτιστικό σώμα δηλαδή ένα νοητό τμήμα 4 x 5 που σημαίνει ότι η απόσταση L μεταξύ των φωτιστ. σωμάτων δεν θα είναι ίση με 1,2 Η. Γι αυτό το λόγο καταφεύγουμε σε τρίφωτα φωτιστικά σώματα. Αν χρησιμοποιήσουμε 50 τρίφωτα φωτιστικά σώματα, σε καθ ένα απ αυτά θα αναλογεί εμβαδόν αίθουσας 1.500 : 50 = 30 m², δηλαδή ένα παραλληλόγραμμο σχήμα περίπου 5 x 6 m που σημαίνει ότι τα κέντρα των φωτιστικών σωμάτων θ απέχουν μεταξύ τους 5 m κατά τη μία κατεύθυνση και 6 m κατά την άλλη. Από το ύψος της αίθουσας που είναι 5 m αφαιρούμε : α) Ύψος 1 m για να φθάσουμε στο επίπεδο εργασίας β) Ύψος 0,1 m όσο απέχει η λυχνία από την οροφή (φωτιστικό σώμα σ επαφή με την οροφή). Κατά συνέπεια το Η θα είναι 5 1,1 = 3,90 m (Η = 3,9 m) Τα L είναι 5 και 6 μέτρα. Σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία έχουμε : 1,2 Η L 2 H ή 1,2 x 3,9 5 2 x 3,9 ή 4,68 5 7,8 (ικανοποιητικό αποτέλεσμα) Κατά την άλλη κατεύθυνση θα έχουμε 4,68 6 7,8 (ικανοποιητικό αποτέλεσμα) Έτσι καταλήγουμε στην απόφαση, να τοποθετήσουμε τα φωτιστικά σώματα σε 10 σειρές κάθετες στη μεγάλη πλευρά της αίθουσας, με 5 φωτιστ. σώματα στην κάθε σειρά. Η διάταξη των φωτιστικών σωμάτων δίδεται στο παραπάνω σχέδιο σε κλίμακα 1:300. Σ αυτή την κλίμακα που είναι μικρή για την απεικόνιση τέτοιας εγκατάστασης, μας οδήγησαν οι διαστάσεις της σελίδας του βιβλίου. Η τροφοδότηση των φωτιστικών σωμάτων, θα γίνει με τριφασικές γραμμές, ώστε να γίνει διαδοχή των φάσεων στα φώτα για την αποφυγή του στροβοσκοπικού φαινομένου. Μια τριφασική γραμμή μπορεί κατά μέγιστο όριο να τροφοδοτήσει 6.300 W σε λαμπτήρες πυράκτωσης και 4.200 W σε λαμπτήρες φθορισμού. Αυτή η μείωση γίνεται διότι στο φθορισμό έχουμε σχετικά μικρό συντελεστή ισχύος (συν φ). Στην περίπτωση του προβλήματός μας, κάθε γραμμή θα τροφοδοτήσει 15 φωτιστικά σώματα και η μια 5, αφού αυτά θα έχουν ισχύ 3 x 75 = 225 W το καθ ένα. Γι αυτό το λόγο, θα τροφοδοτήσουμε το φωτισμό μας με 3 γραμμές των 15 και 1 των 5 φωτιστικών σωμάτων. Παράδειγμα 3ο Ενιαίος χώρος τράπεζας έχει πλάτος 16 μ και μήκος 25 μ. Το ύψος από το δάπεδο μέχρι την ψευδοροφή που θα τοποθετηθούν τα φωτιστικά σώματα είναι 4,50 μ. Τα φωτιστικά σώματα θα είναι φθορισμού κατά συνεχόμενες σειρές. Οι τοίχοι έχουν σκούρα ξύλινη επένδυση. Τα φωτιστικά σώματα έχουν ανταυγαστήρες και καλύπτονται με γαλακτόχρωμα ακρυλικά φύλλα (πλεξιγκλάς). Σε κάθε 2 λαμπτήρες θα τοποθετηθεί πυκνωτής χωρητικότητας 5,9μF για τη διάβρωση του συντελεστή ισχύος. Θα χρησιμοποιηθούν λυχνίες φθορισμού ισχύος 65 W μήκους 1,50 μ. για φως ημέρας. Ζητούνται : α) Να καθορισθεί η απαραίτητη ένταση φωτισμού εκφρασμένη μ έναν αριθμό. β) Να προσδιορισθεί ο βαθμός 5 BUILDNET ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ

απόδοσης από το σχετικό πίνακα. γ) Η ολική φωτεινή ισχύς. δ) Ο αριθμός των λαμπτήρων. ε) Η διάταξη των λαμπτήρων στο χώρο. στ) Το σχέδιο της ηλεκτρικής εγκατάστασης, χωρίς τους ρευματοδότες. ζ) Το μονογραμμικό σχέδιο του πίνακα φωτισμού. η) Η ολική ισχύς της εγκατάστασης φωτισμού. Λύση Από το σχετικό πίνακα εντάσεων γενικού φωτισμού βλέπουμε ότι για την περίπτωση τράπεζας απαιτείται ένταση φωτισμού 150-200 Lux. Μέσα σ αυτά τα περιθώρια, αποφασίζουμε μόνοι μας για την ένταση που θα δεχθούμε. Δεχόμαστε την ένταση των 150 Lux (ενώ θα μπορούσαμε να δεχθούμε και διαφορετική). Από τον πίνακα του βαθμού απόδοσης και για χρώμα χώρου σκούρο, φωτιστ. σώμα με ανταυγαστήρα, κάλυμμα γαλακτόχρωμο, ύψος 4-5 μ., βρίσκουμε βαθμό απόδοσης η =0,22. Η επιφάνεια του χώρου Α = 16 x 25 = 400 m² Με τα παραπάνω στοιχεία έχουμε : φωτεινή ισχύ Φ = Ε.Α. / η = 150 x 400 / 0,22 = 273.000 Lum. Από το πίνακα φωτεινής ισχύος λαμπτήρων φθορισμού βρίσκουμε τη φωτεινή ισχύ του λαμπτήρα των 65 W για φως ημέρας που είναι 3.200 Lum για καινούργιο λαμπτήρα. Απ αυτή παίρνουμε το 90% για λειτουργία και πέρα από την αρχική της κατάσταση. Φλ = 3.200 x 0,9 = 2.880 Lum. Με γνωστά τα παραπάνω, βρίσκουμε τον αριθμό των λαμπτήρων που θα χρησιμοποιήσουμε λ = Φολ / Φλυχν = 273.000 / 2.880 = 95 λαμπτήρες. Αν οι σειρές τοποθετηθούν κάθετες στη μεγάλη πλευρά του χώρου, κάθε σειρά θα χωρέσει 10 λαμπτήρες. Από τα παραπάνω προκύπτει η ανάγκη να κατασκευασθούν 10 σειρές των 10 λαμπτήρων κάθετες προς τη μεγάλη πλευρά και σ απόσταση μεταξύ τους 2,5μ. Παρατηρήσεις α) Όταν η απόσταση μεταξύ των κέντρων δυο διαδοχικών φωτιστικών σωμάτων είναι L, απόσταση του ακραίου φωτιστικού σώματος από τον τοίχο θα είναι L/2. Στην περίπτωση του σχεδίου του παραδείγματος η απόσταση L κατά μήκος της μεγάλης πλευράς του κτιρίου είναι 5 μ. και η L/2 είναι 2,5 μ. Στη μικρή διάσταση του κτιρίου έχουμε απόσταση μεταξύ φωτιστικών σωμάτων La = 6μ. και La/2 = 3 μ. Πάντοτε στον υπολογισμό των αποστάσεων L, La, L/2 και La/2 παίρνουμε σαν όρια, τα κέντρα των φωτιστικών σωμάτων, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τις διαστάσεις τους. β) Τα μικρά παραλληλόγραμμα σχήματα που συμβολίζονται με τα γράμματα R, S, T, είναι τα φωτιστικά σώματα φθορισμού που αναφέρονται στη λύση του προβλήματος. γ) Τα εξωτερικά φωτιστικά σημεία και ο μετρητής της ΔΕΗ (Wh) δεν είναι ζητούμενα στο πρόβλημα αλλά σχεδιάστηκαν για την πληρέστερη απεικόνιση της εγκατάστασης από πλευράς φωτισμού. Όταν όμως πρόκειται για εργοστάσιο, ο πίνακας φωτισμού τροφοδοτείται από το γενικό πίνακα του εργοστασίου. δ) Πάντοτε στις μεγάλες εγκαταστάσεις φωτισμού με λυχνίες φθορισμού γίνεται διαδοχική σύνδεση των φάσεων R, S, T κατά τις δύο κατευθύνσεις για την αποφυγή του στροβοσκοπικού φαινομένου. ε) Πάντοτε η απόσταση L μεταξύ των δυο φωτιστ. σωμάτων πρέπει να είναι ίση ή μεγαλύτερη από 1,2 Η και ίση ή μικρότερη από 2 Η δηλαδή 1,2 Η L 2 H, όπου Η είναι το ύψος του φωτιστικού σώματος (λυχνίας) από το επίπεδο εργασίας. στ) Οι ρευματοδότες πρέπει πάντα να τροφοδοτούνται με αγωγούς διατομής 2,5mm² και άνω για την αποφυγή πτώσης της τάσης αφού η αίθουσα έχει μεγάλες διαστάσεις και θ απαιτηθούν γραμμές μεγάλου μήκους. Η ολική ισχύς της εγκατάστασης φωτισμού θα είναι 100 λαμπτήρες x 75 W = 7500 W κατανεμημένα σε 3 φάσεις σχεδόν ομοιόμορφα (Φάση R 34 λυχνίες, φάση S 33 λυχνίες και φάση Τ 33 λυχνίες). Αν αγνοήσουμε τους ρευματοδότες, ο φωτισμός θα τροφοδοτηθεί από 6 μερικές ασφάλειες. Αν λάβουμε υπόψη μας και κάποιο αριθμό ρευματοδοτών, θα πρέπει κατ ελάχιστο να προσθέσουμε άλλες 4 ασφάλειες χωρίς να λάβουμε υπόψη ανάγκες για θέρμανση ή κλιματισμό που δεν αποτελούν αντικείμενο του προβλήματός μας. Έτσι, ο πίνακας φωτισμού δίδεται από το παραπάνω μονογραμμικό σχέδιο. ζ) Αν η απόσταση μεταξύ σειρών λαμπτήρων είναι L, η απόσταση της πρώτης σειράς από τον τοίχο θα είναι L/2. η) Και σ αυτή την περίπτωση έχουμε εναλλαγή φάσεων στους λαμπτήρες ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ BUILDNET 6

θ) Οι διακόπτες του φωτισμού είναι πάνω από στον πίνακα. Θα μπορούσαν όμως να είναι και πάνω στον τοίχο συγκεντρωμένοι ή διάσπαρτοι. ι) Σε πολυσύχναστα καταστήματα όπως είναι η Τράπεζα για λόγους ασφαλείας τοποθετούμε τον πίνακα μακριά από την είσοδο και γενικά από χώρους που κυκλοφορούν οι συναλλασσόμενοι πελάτες για την αποφυγή επέμβασης τρίτων προσώπων στο φωτισμό του χώρου. 7 BUILDNET ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ