Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 24 Ιουνίου 2021 (OR. en) 9912/1/21 REV 1 AGRI 286 AGRIFIN 69 AGRIORG 66 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες Κατάσταση των γεωργικών αγορών - Ανταλλαγή απόψεων Προκειμένου να διευκολυνθεί η επικείμενη συζήτηση κατά την επόμενη σύνοδο του Συμβουλίου σχετικά με την κατάσταση των γεωργικών αγορών, επισυνάπτεται στο παράρτημα για τις αντιπροσωπίες σημείωμα που καταρτίστηκε με βάση τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 1 LIFE.1 EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α. Εισαγωγή 1. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν τον Απρίλιο του 2021 (έγγραφο ST 7560/21), ο αγροδιατροφικός τομέας της ΕΕ συνέχισε την ανάκαμψή του μετά τη σταδιακή επαναλειτουργία των υπηρεσιών εστίασης και την άρση των περιορισμών στην κυκλοφορία προσώπων και αγαθών οι οποίοι συνδέονταν με την κρίση της COVID-19. Οι προοπτικές για τις γεωργικές αγορές της ΕΕ εξακολουθούν να είναι ευνοϊκές για την περίοδο 2021/22, χάρη σε μια δυναμική παγκόσμια ζήτηση που έχει οδηγήσει σε πρωτοφανείς παγκόσμιες τιμές, οι οποίες σε κάποιο βαθμό αντικατοπτρίζονται επίσης στις τιμές της Ένωσης, και ενόψει της επιβεβαίωσης της συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ για τη μόνιμη άρση των δασμών που σχετίζονται με διαφορές στον τομέα των πολιτικών αεροσκαφών. 2. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη ανέφεραν σοβαρά προβλήματα σε συγκεκριμένους τομείς και περιφέρειες, τα οποία επηρέασαν σημαντικά το εισόδημα των παραγωγών, όπως στην περίπτωση των οπωροκηπευτικών και του οίνου, όπου ο έντονος παγετός τον Απρίλιο κατέστρεψε μεγάλο μέρος της παραγωγής σε μεγάλες εκτάσεις και τα ακραία κύματα καύσωνα επηρέασαν αρνητικά την ποιότητα των υπόλοιπων καλλιεργειών. Παρά τη βελτίωση των τιμών, η εξάπλωση της αφρικανικής πανώλης των χοίρων και της γρίπης των πτηνών και οι υψηλές τιμές των ζωοτροφών εξακολουθούν να επηρεάζουν την ανάκαμψη των τομέων του κρέατος, οι οποίοι επλήγησαν σοβαρότατα από το κλείσιμο του τομέα HORECA (ξενοδοχεία, εστιατόρια, τροφοδοσία). Τέλος, όσον αφορά το εμπόριο με το Ηνωμένο Βασίλειο, άρχισαν να γίνονται ορατές οι αρνητικές επιπτώσεις της νέας σχέσης που δημιουργήθηκε μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου. Ωστόσο, οι εισαγωγές επηρεάστηκαν περισσότερο από τις εξαγωγές. Το Συμβούλιο θα πρέπει να συνεχίσει να παρακολουθεί από πολύ κοντά τις εξελίξεις αυτές. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 2
Β. Κατάσταση των κύριων τομέων 1 3. Παρά τις ψυχρές καιρικές συνθήκες στις αρχές της άνοιξης, οι υψηλές θερμοκρασίες και οι βροχοπτώσεις που παρατηρούνται από τον προηγούμενο μήνα έχουν θέσει την Ευρώπη σε πορεία για καλές γενικά αποδόσεις σιτηρών και ελαιούχων σπόρων. Η συγκομιδή σιτηρών στην ΕΕ για το 2021/22 προβλέπεται στα 290,5 εκατ. τόνους, δηλαδή αυξημένη κατά 4,3 % σε σχέση με τον περικομμένο μέσο όρο πενταετίας. Η παραγωγή μαλακού σίτου προβλέπεται να ανέλθει σε 126,2 εκατ. τόνους (+ 7,7 % σε ετήσια βάση), ενώ η παραγωγή αραβοσίτου προβλέπεται να ανέλθει σε 71 εκατ. τόνους (+ 6 εκατ. τόνους σε σύγκριση με την τελευταία περίοδο εμπορίας). Οι τιμές των σιτηρών στην ΕΕ παραμένουν υψηλές. Ωστόσο, ακολουθούν τις παγκόσμιες τιμές και φαίνεται να σταθεροποιούνται ή ακόμη και να μειώνονται ανάλογα με την τοποθεσία. Η τιμή του γαλλικού σίτου αλευροποιίας (Rouen) ήταν 206,5 ευρώ ανά τόνο στην τελευταία ενημέρωση που ελήφθη (-15,4 % σε μηνιαία βάση και +5,7 % σε ετήσια βάση). Η τιμή του ρουμανικού αραβόσιτου (Constanza) ήταν 214,1 ευρώ ανά τόνο στην τελευταία ενημέρωση που ελήφθη (-11,9 % σε μηνιαία βάση και +30 % σε σύγκριση με ένα έτος πριν). Η παραγωγή ελαιούχων σπόρων στην ΕΕ προβλέπεται να ανέλθει σε 30,3 εκατ. τόνους για την περίοδο εμπορίας 2021/22, λόγω ευνοϊκών εξελίξεων για τις καλλιέργειες, συμπεριλαμβανομένης της ελαιοκράμβης, η οποία βρίσκεται σε καλή κατάσταση, παρά την καθυστερημένη ανάπτυξη λόγω της ψυχρής άνοιξης. Οι τιμές των ελαιούχων σπόρων στην ΕΕ εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα λόγω της αυξημένης ζήτησης βιοκαυσίμων δεδομένης της χαλάρωσης των ταξιδιωτικών περιορισμών, των ισχυρών εισαγωγών από την Κίνα, και των περιορισμένων αποθεμάτων ελαιούχων σπόρων παγκοσμίως (σε χαμηλά επίπεδα πενταετίας). Οι ανησυχίες σχετικά με τις καιρικές συνθήκες (ξηρασία) στην αμερικανική ήπειρο αυξάνουν περαιτέρω την πίεση στην αγορά. 4. Όσον αφορά το ρύζι, η αγορά της ΕΕ είναι σχετικά ήρεμη, καθώς οι εισαγωγές είναι σε χαμηλά επίπεδα, οι εγχώριες τιμές υψηλές και η περίοδος φύτευσης ολοκληρώθηκε υπό καλές καιρικές συνθήκες. Η παγκόσμια αγορά ρυζιού χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές, χαμηλούς όγκους εμπορίου και συνεχείς διαταραχές από τις ελλείψεις εμπορευματοκιβωτίων, το πολύ υψηλό κόστος αποστολής, τα σημεία συμφόρησης λόγω της νόσου COVID-19 (Ινδία) και τις πολιτικές διαμαρτυρίες (Μιανμάρ). 5. Όσον αφορά τη ζάχαρη, οι παγκόσμιες τιμές παρέμειναν σχετικά υψηλές, υποστηριζόμενες από την καθυστερημένη συγκομιδή στη Βραζιλία και την αύξηση των αγορών από αμοιβαία κεφάλαια βασικών προϊόντων. Η τιμή της ζάχαρης στην ΕΕ έφθασε σε υψηλά επίπεδα τριετίας, ανερχόμενη σε 394 ευρώ ανά τόνο τον Μάρτιο (+ 4 ευρώ ανά τόνο σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα). 1 Βάσει των στοιχείων της Επιτροπής και των κρατών μελών. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 3
6. Όσον αφορά το ελαιόλαδο, η παραγωγή της ΕΕ εκτιμάται σε 1,4 εκατ. τόνους για την περίοδο εμπορίας 2020/21, χαμηλότερη από την αρχικά αναμενόμενη, λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών το καλοκαίρι του 2020. Το έλλειμμα βροχής στην Ισπανία θα μπορούσε να αποτελέσει πρόβλημα για την περίοδο εμπορίας 2021/22, αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς. Όσον αφορά τις τιμές, η κατηγορία του εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου παρέμεινε πάνω από τον μέσο όρο της πενταετίας στα κράτη μέλη κατά τις τελευταίες επτά εβδομάδες. 7. Όσον αφορά τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η αγορά γάλακτος της ΕΕ είναι ισορροπημένη από τον Απρίλιο του 2021. Οι παραδόσεις γάλακτος παραμένουν σταθερές κατά το τρέχον έτος (αν και παρουσιάζουν ελαφρά αύξηση από τον Μάρτιο). Οι τιμές του νωπού γάλακτος στην ΕΕ αυξήθηκαν την άνοιξη, κινούμενες αντίστροφα προς την εποχιακή τάση (οι τιμές βελτιώθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου, γεγονός που αποτελεί πρωτοφανή εξέλιξη). Οι τιμές των περισσότερων γαλακτοκομικών προϊόντων στην ΕΕ αυξήθηκαν με διψήφιο ρυθμό κατά τους πρώτους πέντε μήνες του έτους. Η παγκόσμια ζήτηση είναι γενικά ισχυρή, ιδίως για τα τυριά της ΕΕ. Ωστόσο, η Ισπανία και η Ελλάδα ανέφεραν ότι η αύξηση της τιμής των ζωοτροφών στη διεθνή αγορά κατά 25 έως 60 %, ιδίως στο σογιάλευρο αλλά και στον αραβόσιτο, το σιτάρι και το κριθάρι (η οποία αποδίδεται στην αυξημένη ζήτηση από την Κίνα, στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες στις αρχές της άνοιξης και στις υψηλότερες τιμές μεταφοράς εδώ και δέκα έτη λόγω της έλλειψης διαθέσιμων εμπορευματοκιβωτίων στην Ασία και της συμφόρησης στους λιμένες) έχουν ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στα στενά περιθώρια των γαλακτοκομικών εκμεταλλεύσεων. Παρά την παρατηρούμενη επιβράδυνση των τελευταίων εβδομάδων, οι γαλακτοκομικές εκμεταλλεύσεις αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες καθώς δεν είναι σε θέση να μεταφέρουν το πρόσθετο κόστος στους επόμενους κρίκους της αγροδιατροφικής αλυσίδας. Ως εκ τούτου, θα ήταν πολύ σημαντικό να παρακολουθούνται τα περιθώρια κέρδους των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, ιδίως των γαλακτοκομικών εκμεταλλεύσεων, και να λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα. 8. Οι αγορές κρέατος σημειώνουν καλές επιδόσεις. Όλες οι τιμές (βόειο, χοίρειο, πρόβειο κρέας, κρέας πουλερικών) είναι σαφώς υψηλότερες από τις τιμές του περασμένου έτους και από τον μέσο όρο πενταετίας. Το υψηλό κόστος των ζωοτροφών αποτελεί κύρια πηγή ανησυχίας του τομέα της ζωικής παραγωγής. Η πτώση των τιμών του χοίρειου κρέατος στην Κίνα προκαλεί επίσης προβληματισμό, δεδομένης της ευαισθησίας του τομέα μετά τη σημαντική πτώση των τιμών του προηγούμενου έτους. Σε ορισμένες περιοχές της Ένωσης, όπως στη Λετονία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία, ο κτηνοτροφικός τομέας εξακολουθεί να είναι ευάλωτος λόγω της μειωμένης παραγωγής και του αυξημένου κόστους εισροών, εξελίξεις που συρρικνώνουν το εισόδημα των παραγωγών. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 4
10. Όσον αφορά τον οίνο, μετά από ένα έτος συσσωρευμένων διαταραχών της αγοράς (δασμοί των ΗΠΑ, πανδημία COVID-19 και κλείσιμο του τομέα HORECA, Brexit), η αμπελοοινική αγορά παρουσιάζει ορισμένες ενδείξεις αναμενόμενης ανάκαμψης. Με βάση τα τελικά στοιχεία που παρασχέθηκαν από τα κράτη μέλη, η παραγωγή οίνου για την τρέχουσα περίοδο εμπορίας είναι κατά 9 % υψηλότερη από εκείνη του προηγούμενου έτους. Ωστόσο, φέτος την άνοιξη απρόσμενες ψυχρές καιρικές συνθήκες προκάλεσαν δραματικές ζημίες σε πολλούς αμπελώνες στην Ευρώπη. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της απόδοσης, αν και επί του παρόντος είναι δύσκολο να σχηματιστεί σαφής εικόνα του αντικτύπου του παγετού. Όσον αφορά το εμπόριο οίνου της ΕΕ, και παρότι μεταξύ Αυγούστου 2020 και Φεβρουαρίου 2021 ο όγκος και η αξία των εξαγωγών οίνου ήταν ελαφρώς χαμηλότερα (-4 % και -7 % αντίστοιχα 6,5 δισ. έναντι 7 δισ. σε αξία στο τέλος Φεβρουαρίου 2020), σημειώθηκε σημαντική αύξηση του όγκου και της αξίας των εξαγωγών τον Μάρτιο (κατά περίπου 24 % και 26 % αντίστοιχα σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα και επίσης υψηλότερη από τον μέσο όρο πενταετίας). 11. Ωστόσο, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα ανέφεραν ότι ο αμπελοοινικός τομέας, καθώς και ο τομέας των οπωροκηπευτικών, επηρεάστηκαν σοβαρά από τον παρατεταμένο παγετό που παρατηρήθηκε την άνοιξη, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στη μεταποιητική βιομηχανία και, αναπόφευκτα, στις εξαγωγικές δραστηριότητες. Η Ουγγαρία, η Βουλγαρία και η Κροατία σημείωσαν επίσης τον σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο του παγετού σε διάφορους τομείς φρούτων και στην πατάτα, ενώ η Κροατία ανέφερε επιπροσθέτως σημαντικές ζημίες στις κυψέλες. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 5
12. Πράγματι, όσον αφορά τα οπωροκηπευτικά, μετά τον εκτός εποχής παγετό του Απριλίου, αναμένεται σημαντική έλλειψη ροδάκινων, νεκταρινιών και βερίκοκων για αυτή τη θερινή περίοδο, με μία από τις μικρότερες ευρωπαϊκές συγκομιδές εδώ και 30 έτη και εκτιμώμενη μείωση 35 % - 40 % σε σχέση με τον μέσο όρο πενταετίας. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πρώτες τιμές που αναφέρθηκαν από τα κράτη μέλη στα οποία έχει αρχίσει η περίοδος είναι υψηλότερες από τον μέσο όρο. Οι τιμές για τα μήλα και τα πορτοκάλια ήταν υψηλότερες από τον μέσο όρο καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου (μέσες μηνιαίες τιμές Απριλίου για την ΕΕ στα 0,8 ευρώ/kg και για τα δύο, υψηλότερες κατά 30 % και 10 % αντίστοιχα από τον μέσο όρο πενταετίας). Οι τιμές ήταν πιο ασταθείς για τις τομάτες, καθώς αυξήθηκαν μετά από έναν δύσκολο χειμώνα λόγω του κύματος ψύχους στις αρχές του έτους και οι μέσες τιμές Απριλίου για την ΕΕ ήταν στο ίδιο επίπεδο με τον μέσο όρο πενταετίας, περίπου στο 1 ευρώ/kg. Από την άλλη πλευρά, ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως η Βουλγαρία και η Ισπανία, ανέφεραν μείωση των τιμών χονδρικής και λιανικής πώλησης στις πατάτες, τα πεπόνια και τα καρπούζια κατά περίπου 30 %, 22,6 % και 39,7 % αντίστοιχα, σε ετήσια βάση. Ειδικότερα για τις τομάτες και τα καλοκαιρινά φρούτα, τα κράτη μέλη αναφέρουν αυξανόμενες πιέσεις εδώ και αρκετά χρόνια από τις εισαγωγές από τρίτες χώρες, πιο συγκεκριμένα την Τουρκία και το Μαρόκο, και ζητούν αναθεώρηση των καθεστώτων εισαγωγής. 13. Όσον αφορά το διεθνές εμπόριο οπωροκηπευτικών, μετά από ένα έτος ρεκόρ το 2020, οι εμπορικές ροές κατά τους δύο πρώτους μήνες του 2021 ήταν υποτονικές, καθώς οι τιμές τόσο των εισαγωγών όσο και των εξαγωγών σημείωσαν διψήφια μείωση, σε ετήσια βάση. Αυτό συνάδει με άλλους τομείς γεωργικών προϊόντων διατροφής και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου με το Ηνωμένο Βασίλειο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εξαγωγείς και οι εισαγωγείς με τη νέα εμπορική σχέση μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 6
14. Πράγματι, από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου, οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου μειώθηκαν απότομα. Τον Ιανουάριο, που είναι ένας μήνας με κατά κανόνα χαμηλότερο όγκο εμπορίου, η αξία των εξαγωγών γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ προς το Ηνωμένο Βασίλειο άγγιξε τα 2,5 δισ. ευρώ, ήτοι 23 % κάτω από τις μέσες επιδόσεις του Ιανουαρίου κατά τα τελευταία τέσσερα έτη. Είναι δύσκολο να εξακριβωθεί κατά πόσον αυτό σχετίζεται με την εφαρμογή της ΣΕΣ, την COVID και τους περιορισμούς της, τη μείωση της ζήτησης στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω αποθεμάτων ή την εκτροπή σε άλλες αγορές. Αντίθετα, οι εισαγωγές στην ΕΕ γεωργικών ειδών διατροφής από το Ηνωμένο Βασίλειο τον Ιανουάριο του 2021 ήταν κατά 66 % χαμηλότερες σε αξία από τον ίδιο μηνιαίο μέσο όρο εισαγωγών για τα τέσσερα προηγούμενα έτη. Αυτή η σημαντική πτώση θα μπορούσε να οφείλεται εν μέρει σε ορισμένες δυσκολίες που αντιμετώπισαν (ή φοβήθηκαν ότι θα αντιμετωπίσουν) οι επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου στα σύνορα της ΕΕ όσον αφορά τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα και τις διοικητικές διατυπώσεις. Τον Φεβρουάριο του 2021, οι εξαγωγές της ΕΕ προς το Ηνωμένο Βασίλειο έφθασαν τα 2,9 δισ. ευρώ, ήτοι 11 % χαμηλότερα από τον μέσο όρο τετραετίας για τον ίδιο μήνα, γεγονός που υποδηλώνει μερική ανάκαμψη του εμπορίου. Ωστόσο, οι εισαγωγές της ΕΕ από το Ηνωμένο Βασίλειο παρέμειναν κάτω από τον μέσο όρο, φθάνοντας μόνο τα 733 εκατ. ευρώ ή 42 % χαμηλότερα από τον μέσο όρο τετραετίας για τον Φεβρουάριο. Δεν υπήρχαν σαφείς ενδείξεις εκτροπής του εμπορίου στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εξαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου προς τον υπόλοιπο κόσμο (εκτός ΕΕ) ήταν κάπως χαμηλότερες από ό,τι συνήθως (-5 %) τον Ιανουάριο, ενώ τον Φεβρουάριο ήταν κατά 3 % υψηλότερες. Ομοίως για τις εισαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου από τον υπόλοιπο κόσμο: 4 % χαμηλότερα τον Ιανουάριο από ό,τι κατά μέσο όρο και 5 % υψηλότερα τον Φεβρουάριο. Τον Μάρτιο του 2021, οι εξαγωγές της ΕΕ προς το Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθαν σε 3,7 δισ. ευρώ, κοντά στα συνήθη στοιχεία (0,6 % υψηλότερα από τον μέσο όρο τετραετίας για τον Μάρτιο), ενώ οι εισαγωγές της ΕΕ από το Ηνωμένο Βασίλειο παρέμειναν κάπως συμπιεσμένες (25 % χαμηλότερα από τον μέσο όρο τετραετίας για τον Μάρτιο), φτάνοντας το 1 δισ. ευρώ. Εν τω μεταξύ, οι εξαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου προς άλλες χώρες εκτός της ΕΕ τον Μάρτιο ήταν κατά 9 % υψηλότερες από τον μέσο όρο των τελευταίων τεσσάρων ετών, ενώ οι εισαγωγές του ήταν κατά 10 % υψηλότερες, οπότε φαίνεται να υπάρχουν κάποιες ενδείξεις εμπορικού εκτοπισμού. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 7
Γ. Καταληκτικές παρατηρήσεις 15. Εν κατακλείδι, η Επιτροπή καλείται να συμπληρώσει τις ανωτέρω πληροφορίες κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου, εφόσον απαιτείται, και ενδεχομένως να αναφερθεί σε τυχόν μέτρα που έχουν ληφθεί ή πρόκειται να ληφθούν για την αντιμετώπιση ειδικών προβλημάτων, λαμβάνοντας υπόψη τα αιτήματα των κρατών μελών, όπως, για παράδειγμα, την παράταση και για το 2021 των έκτακτων μέτρων για τα οπωροκηπευτικά και την παροχή πρόσθετης ενίσχυσης στους πληττόμενους παραγωγούς ή οργανώσεις παραγωγών μέσω της ενεργοποίησης των άρθρων 219 και 221 του ενιαίου κανονισμού ΚΟΑ, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας χορήγησης κρατικής ενίσχυσης. Τα κράτη μέλη καλούνται, με τη σειρά τους, να σχολιάσουν τις πληροφορίες που παρέσχε η Επιτροπή και, χωρίς να επαναλάβουν όσα περιλαμβάνονται ήδη στο παρόν προπαρασκευαστικό έγγραφο, να παράσχουν κάθε άλλη πληροφορία που θεωρούν αναγκαία. 9912/1/21 REV 1 ΝΙΜ/γπ/ΘΚ 8