Φεβρουάριος 2009 Συνέντευξη Tinariwn Τα blues της ερήμου Τομπίας Νιαμπόλα Ο μαχητής δάσκαλος Ιστορίες ανθρώπων από τη Ζάμπια που έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV + Γκάνα Asanti O γάμος στην Αφρική Τύνιδα η γη των Λωτοφάγων
Σόλωνος 123 τηλ.: 210-3840559 www.kafekoutibar.gr
Μεταφράσεις από και προς όλες τις γλώσσες Πτυχιούχοι μεταφραστές με πολυετή εμπειρία Υπευθυνότητα Άμεση παράδοση Σελιδοποίηση Επικυρώσεις μεταφράσεων 14 Ipirou St. 15341 Aghia Paraskevi Tel: +30-210-6540008 Fax: +30-210-6540003 E-mail: info@cosmostranslations.com www.cosmostranslations.com
EDITORIAL Του Νικόδημου Κίνιουα Μαϊνά ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ κακή αρχή! Από το τελευταίο τρίμηνο του 2008 έγιναν πιο εμφανείς οι πολιτικές κινήσεις στην παγκόσμια σκακιέρα. Οι προθέσεις των μεγάλων δυνάμεων, παικτών εν όψει της εκλογής του νέου προέδρου των ΗΠΑ. Οι κινήσεις των πολιτικών έπρεπε να είναι ταχύτατες με χρονικό ορίζοντα την ορκωμοσία που πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιανουαρίου εκμεταλλευόμενοι το κενό που υπήρχε. Από τα γεγονότα των ημερών, το πιο δραματικό ήταν αυτό της βίαιης επιδρομής στη Γάζα, που θα μπορούσε να αναφερθεί δικαίως ως γενοκτονία των Παλαιστινίων από το Ισραήλ. Κατεστραμμένα σπίτια, άψυχα σώματα μικρών παιδιών και μια αποκλεισμένη πόλη όπου, εκτός από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, απαγόρευσαν σε διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις και διεθνείς προσωπικότητες να επισκεφτούν την περιοχή, αλλά κυρίως δεν δίστασαν να βομβαρδίσουν την ανθρωπιστική βοήθεια και τα γραφεία του ΟΗΕ. Ενώ τα μάτια όλων μας ήταν στραμμένα εκεί που τα Media θέλουν να μας κατευθύνουν, στον υπόλοιπο πλανήτη γίνεται ένα οργιώδες αλισβερίσι και συναλλαγές. Η κρίση ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία έφερε στα όρια του νευρικού κλονισμού την Ευρώπη λόγω των αναγκών του φυσικού αερίου. Στην Αφρική τα πάντα πωλούνται σε τιμή ευκαιρίας. Κορεάτες, Άραβες, Κινέζοι αλλά και Ευρωπαϊκά κράτη επιδίδονται σ ένα οργιώδες Real Estate. Οι Αφρικανικές χώρες όπως η Κένυα, η Αιθιοπία, το Σουδάν, η Σενεγάλη είναι ο αγαπημένος προορισμός των υψηλόβαθμων αξιωματούχων όλων των προαναφερομένων χωρών προκειμένου να συνάψουν συμφωνίες για την εκμετάλλευση καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Η αγορά γης είναι η νέα μορφή αποικιοκρατίας. Σήμερα έχουν ξεκινήσει ήδη τα προβλήματα και οι διαμάχες στην Μαδαγασκάρη γιατί έχουν ξεπουλήσει τα 2/3 της χώρας στους Κορεάτες. Στην Αφρική υπάρχει αυτό που πολλές αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν. ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΗ γη και ακόμη πιο φτηνά εργατικά χέρια. ASANTE Δωρεάν περιοδικό Τεύχος 07 Φεβρουάριος 2009 Εκδότης Nικόδημος Κίνιουα Μαϊνά Διευθύντρια Τατιάνα Αλεξίου Υπεύθυνη Σύνταξης Αμαλία Χατζηκώστα Σύμβουλος Έκδοσης Λουκάς Μπούντρος Art Director Άρης Κοντογιάννης Creative Editor Βασιλική Μαντζώρου Σε αυτο το τεύχος συνεργάστηκαν οι: Σοφία Αφθονίδου, Βαρβάρα Γκεμπιάου Αλί Κουλίμπαλι, Νικος Ζαγανιάρης Πιέρρα Φωτιάδου, Νικολέτα Φώτου Κωνσταντίνος Χατζηκώστας, Ηλίας Ταμπουράκης Φώτης Τερζάκης, Απόστολος Θηβαίος Φρουμέντιος Γαδόγο, Στέλα Καρτάκη Θεοδώρα Θεοδωρίδου, Άννα Μπότσογλου Αποστόλης Αρμακάς και η Μαύρη Ντάλια Διανομή Μάρκος Ιωάννου, Αντώνης Σέργης Δημιουργία - Σελιδοποίηση Asante Επικοινωνία Θεμιστοκλέους 31, Τ.Κ. 10677 Τηλ.: 210-3302458, 6984-196008 Τμήμα διαφήμισης: 6984-196009 E-Mail: magazine@asante.gr Facebook: Asante Group Μyspace: www.myspace.com/asantemagazine Website www.asante.gr Για οποιαδήποτε αναδημοσίευση κειμένων, εικονογραφήσεων και γραφικών, χρειάζεται η έγγραφη άδεια του εκδότη.
HIV Ιστορίες ανθρώπων από τη Ζάμπια Σελ. 48 TINARIWEN «Τα blues της ερήμου» 26 Γκάνα Σελ. 06 Φυλές της Αφρικής Asanti Σελ. 08 Οδοιπορικό στην Κένυα Σελ. 16 Ο γάμος στην Αφρική Σελ. 22 ΤΥΝΙΔΑ Πράσινο Ακρωτήρι Sodade Η ΓΗ ΤΩΝ ΛΩΤΟΦΑΓΩΝ «ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΧΗΔΟΝΑΣ» Σελ. 42 Σελ. 42 Γαστρονομίας συνέχεια, Σελ. 44 Το χαρέμι του προέδρου, Σελ. 48 Τομπίας Νιαμπόλα ο μαχητής δάσκαλος Σελ. 34
Γκάνα Η Γκάνα βρίσκεται βόρεια βορειοδυτικά στο κέντρο της αφρικανικής ηπείρου. Με έκταση κάτι παραπάνω από 238.534 τ.χλμ και με πληθυσμό περίπου 23.000.000 κατοίκους, η Γκάνα σήμερα προσπαθεί να στηριχτεί στα πόδια της και να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις. Υπάρχουν πολλές ιστορικές αναφορές για την παρουσία κατοίκων στην περιοχή της σημερινής Γκάνα από το 4.000 π.χ. Οι πρώτες καταγεγραμμένες ιστορικές πληροφορίες ξεκινούν τον 13ο αιώνα όταν άκμασαν οι φυλές των Ακάν επωφελούμενες από την ανακάλυψη πολύ μεγάλων κοιτασμάτων χρυσού. Οι Ακάν ήταν μία συνομοταξία διάφορων φυλών που είχαν αρκετά κοινά στοιχεία: π.χ χρησιμοποιούσαν εκτός από τις δικές τους γλώσσες και μία κοινή διάλεκτο.η πιο γνωστή και ισχυρή φυλή από αυτές είναι οι Ασάντι. Οι Ασάντι είναι ένας από τους λόγους όπου μας ενέπνευσαν να ονομάσουμε το περιοδικό μας Asante. Οι Ασάντι δημιούργησαν έναν σπουδαίο πολιτισμό με ένα πανίσχυρο βασίλειο, έχοντας κατακτήσει όλες τις γύρω περιοχές μέχρι και τον 18ο αιώνα (αξίζει να σημειώθεί ό,τι κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου γίνονταν μικρής κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις σε διάφορες περιοχές του πλανήτη ανάμεσα στις Η.Π.Α. και στους Σοβιετικούς. Μία από αυτές μεταξύ άλλων ήταν στην Γκάνα. Οι Ασάντι αν και προσπάθησαν να παραμείνουν αμέτοχοι, οι δύο υπερδυνάμεις τους ενέπλεξαν, έχοντας πολλές ανθρώπινες απώλειες). Οι πρώτοι αποικιοκράτες στην Γκάνα είναι οι Πορτογάλοι στα μέσα του 18ου αιώνα όπου αποσβολωμένοι από τον χρυσό που αντίκρυσαν, έδωσαν στην Γκάνα το προσωνύμιο «χρυσή ακτή». Οι Πορτογάλοι ασχολήθηκαν πρώτα με το εμπόριο του χρυσού και του ελεφαντόδοντου, για να ακολουθήσει το απάνθρωπο και επικερδές εμπόριο σκλάβων. Τα υπέρογκα κέρδη από τις δραστηριότητες των Πορτογάλων θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον και άλλων δυνάμεων όπως των Δανών, των Άγγλων και των Ολλανδών. Θα εγκατασταθούν στην περιοχή, κατασκευάζοντας και κτίζοντας κατά μήκος της «χρυσής ακτής» τεράστια φρούρια. Η Αγγλία ως η μεγαλύτερη δύναμη το 1874 θα θέσει υπό τον ελέγχό της, ολόκληρη την περιοχή και θα την μετατρέψει σε αγγλική αποικία μέχρι Γκάνα και τα τέλη του 1920, όπου αρχίζει να γεννιέται στους αφρικανούς κατοίκους η ανάγκη για απελευθέρωση. Η περίπτωση του αντιαποικιακού αγώνα της Γκάνα υπό την ηγεσία του Κουάμε Νκρούμα και τελικά η ανεξαρτησία της το 1957, άνοιξε τον δρόμο και για άλλες χώρες να αγωνιστούν για την ελευθερία τους και τη δημιουργία των σύγχρονων κρατών. Η Γκάνα ήταν η πρώτη Αφρικανική χώρα που αποτίναξε τον αποικιακό ζυγό και απέκτησε την ανεξαρτησία της, οριοθετώντας τα σύνορα της αλλά και το σημερινό της όνομα. Ο Κουάμε Νκρούμα κυβέρνησε για εννέα χρόνια και ανατράπηκε από στρατιωτικό πραξικόπημα υπό τον σμηναγό Ρόουλινγκς ο οποίος παρέμεινε στην εξουσία της χώρας για είκοσι χρόνια. Πληθυσμιακά η Γκάνα έχει πάνω από εβδομήντα εθνοφυλετικές ομάδες που διαμορφώνουν έναν από τους πιο ανομοιογενείς πληθυσμούς της Αφρικανικής ηπείρου. Η μεγαλύτερη από αυτές είναι η Ακάν με ποσοστό σχεδόν 50% επί του συνόλου, στην οποία είναι και οι φυλές Ασάντι και Φάντι. Άλλες πολυπληθείς φυλές είναι οι Γκα που κατοικούν γύρω από την πρωτεύουσα, οι Νταγκόμπα που κατοικούν στον βορρά και οι Εούε στα νοτιοανατολικά. Πιο διαδεδομένη τοπική γλώσσα είναι η διάλεκτος τούι. Βέβαια διαδεδομένα είναι και τα αγγλικά. Σημειώνεται ότι κάθε φυλή έχει και μιλάει την δική της γλώσσα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ντόπιων έχει ασπαστεί τον ρωμαιοκαθολικισμό αλλά ακόμη και σήμερα αρκετοί ακολουθούν παραδοσιακές θρησκείες που συναντώνται στην δυτική Αφρική. Το κλίμα είναι τροπικό του ισημερινού με μέση θερμοκρασία περίπου τους 30 βαθμούς Κελσίου. Η καλύτερη εποχή για να επισκεφτεί κάποιος την Γκάνα είναι από τον Νοέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο. Εκτός από τον χρυσό, το κακάο και τον τουρισμό που είναι η βασικές πηγές της οικονομίας, η χώρα παράγει πετρέλαιο, καπνά, ανανά, βωξίτη, ενώ κάνει και εξώρυξη διαμαντιών. Τα τελευταία χρόνια η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε άνοδο. Η πολιτική σταθερότητα και οι καλές σχέσεις στο εξωτερικό, έχουν συμβάλει στην καλή οικονομία της. Όμως το πολύ υψηλό εξωτερικό χρέος και ο πληθωρισμός δεν επιτρέπουν την θεαματική άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Οι αγρότες στον βορρά συνεχίζουν να ζουν στα όρια της φτώχειας αλλά
και στα νότια και στις αστικές περιοχές μεγάλη μερίδα του πληθυσμού δεν είναι σε καλύτερη κατάσταση. Ο ταξιδιώτης μπορεί να δει πολλά πράγματα καθώς η χώρα χαρακτηρίζεται από πλούσια πανίδα και από την παρουσία πολλών άγριων ζώων όπως αντιλόπες, ελέφαντες, ιπποπόταμους και μπαμπουίνους. Πυκνά δάση συνορεύουν με όμορφες παραλίες. Στην πρωτεύουσα Άκρα υπάρχει το εθνικό μουσείο που στεγάζει την ιστορία και τον πολιτισμό της χώρας. Το Κουμάσι, η παλαιότερη πρωτεύουσα του βασιλείου των Ασάντι, είναι η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Γκάνα, γεμάτη μουσεία και πολιτιστικά κέντρα που προσφέρουν μία ολοκληρωμένη εικόνα για τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία της Αφρικής. Στα νότια της χώρας υπάρχουν οχυρωματικές εγκαταστάσεις των Άγγλων στο Κείπ και στο Ελμίνα. Αποθήκες σκλάβων, είναι τόποι μνήμης της μεγαλύτερης θηριωδίας που συντελέστηκε στην ανθρώπινη ιστορία. F asante 07
Φυλές της Αφρικής Ασάντι Οι Ασάντι είναι μία από τις πιο περήφανες πολεμικές φυλές της δυτικής Αφρικής. Ζουν στην κεντρική Γκάνα, περίπου 300 χιλιόμετρα μακριά από την ακτή και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της. Για τους Ασάντι, η έννοια οικογένεια, αλλά κυρίως το σόι της μητέρας τους-ως μια κατεξοχήν μητριαρχική φυλή-, είναι ο,τι πιο σημαντικό. Λέγεται, ότι το παιδί κληρονομεί την ψυχή του πατέρα του ή πνεύμα (ntoro) και από τη μητέρα του, λαμβάνει τη σάρκα και τα οστά (mogya). Αυτό βέβαια, είναι μια αντίληψη που αφορά, όσους είναι πιο στενά συνδεδεμένοι με την πλευρά της μητέρας. Οι Ασάντι ζουν σε μια μεγάλη οικογένεια. Η οικογένεια ζει σε διάφορα σπίτια και καλύβες που δημιουργούνται γύρω από μια αυλή. Ο επικεφαλής του νοικοκυριού είναι συνήθως ο μεγαλύτερος αδελφός, που ζει εκεί και έχει επιλεγεί από τους ηλικιωμένους. 08 asante A sa nti { Της Στέλας Καρτάκη } Ονομάζεται «Πατέρας του Σπιτιού» και οι εντολές του, τηρούνται από όλους. Τα αγόρια εκπαιδεύονται από τους πατέρες τους, από την ηλικία των οκτώ με εννέα χρόνων. Ο πατέρας τους είναι επίσης υπεύθυνος για την πληρωμή του σχολείου. Τα αγόρια διδάσκονται να χρησιμοποιούν τα τύμπανα, μια παράδοση της φυλής που χρησιμεύει κυρίως για τελετουργικούς σκοπούς. Τα κορίτσια διδάσκονται το μαγείρεμα και τις δουλειές του σπιτιού, από τις μητέρες τους. Επίσης, απασχολούνται και σε άλλους τομείς, σε έργα που θεωρούνται αναγκαία στοιχεία, για την ομάδα, όπως η μεταφορά του νερού. Ο γάμος είναι πολύ σημαντικός θεσμός για την κοινωνία των Ασάντι και η πολυγαμία θεωρείται αποδεκτή γι αυτούς. Οι άνδρες μπορούν, σε περισσότερες από μία γυναίκες, να εκφράσουν την προθυμία και επιθυμία τους για την ύπαρξη και δημιουργία μιας μεγάλη οικογένειας. Στην
παραδοσιακή κοινωνία, ο βασικός ρόλος της γυναίκας είναι να φέρει στον κόσμο παιδιά, κατά προτίμηση κορίτσια. Οι γυναίκες στον πολιτισμό των Ασάντι, δεν έχουν το δικαίωμα να παντρευτούν χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων τους. Πολλές γυναίκες δεν έχουν κάν συναντήσει τον μέλλοντικό τους συζύγο μέχρι την ημέρα που θα τον παντρευτούν. Έτσι λοιπόν, κάτω απ αυτές τις συνθήκες, το διαζύγιο είναι πολύ σπάνιο στην κοινωνία των Ασάντι, κάτι πολύ μακρινό για τον πολιτισμό τους, και είναι καθήκον των γονέων και των δύο πλευρών η διατήρηση και η συνέχεια ενός γάμου. Στο τελετουργικό της κηδείας, αξίζει να σημειωθεί, ότι όλοι όσοι παρευρίσκονται πρέπει να φορούν τα πιο εντυπωσιακά ρούχα και αξεσουάρ τους, για να τιμήσουν τον νεκρό. Η κυβέρνηση των Ασάντι έχει το σχήμα της πυραμίδας. Υπάρχει ένας βασιλιάς ο οποίος είναι ο επικεφαλής της Συμμαχίας του Συμβούλιο των Ασάντι, μιας ομάδας δημιουργημένης από υψίστης σπουδαιότητας αρχηγούς. Επίσης, υπάρχει το Περιφερειακού Συμβουλίου των Γερόντων. Η θρησκεία των Ασάντι, είναι ένα μείγμα από πνευματικές και υπερφυσικές δυνάμεις. Πιστεύουν ότι τα φυτά, τα ζώα και τα δέντρα έχουν ψυχή. Οι ίδιοι, επίσης, πιστεύουν στις νεράιδες, στις μάγισσες και στα τέρατα των δασών. Υπάρχει μια ποικιλία θρησκευτικών πεποιθήσεων που αφορούν τους προγόνους και τους Μεγάλους Θεούς. Στα έθιμα των Ασάντι, συναντούμε επίσης πολλές τελετές για τον γάμο, το θάνατο, την εφηβεία και τη γέννηση. Ένας αρχαίος μύθος λέει, ότι επτά άνθρωποι, πλασμένοι από τον Θεό κατέβηκαν από μια αλυσίδα στη Γη. Αφού γέννησαν εκεί ανθρώπους, επέστρεψαν στην Ουράνια πατρίδα τους. Αυτοί, ήταν οι Ασάντι. Ο σημαντικότερος θεός της μυθολογίας των Ασάντι, είναι ο Νυάμε ο παντογνώστης και πανίσχυρος, θεός ουρανός. Η σύζυγός του είναι η Ασάσε Γιά η οποία εκπροσωπεί τη μητέρα θεά της γονιμότητας. Σημαντικότεροι γιοι τους, είναι ο Μπία και ο Τάνο, οι οποίοι δεν είναι οι μοναδικοί γιοι του Νυάμε. Από τους πολλούς γιους του, ο καθένας είχε να εκτελέσει μια ξεχωριστή ιδιότητα. Κάποιος απ αυτούς, ήταν έφερνε την βροχή, ενώ κάποιος άλλος τον ήλιο. Η λατρεία του Νυάμε ήταν αποκλειστικό προνόμιο των φυλετικών βασιλιάδων, ενώ ο απλός λαός επιτρεπόταν να λατρεύει μόνο τους γιους του.ο Τάνο είναι ένας από τους πιο σημαντικούς θεούς των Ασάντι, ενώ όλοι οι άλλοι θεοί, ειδικά οι ποτάμιοι θεωρούνται παιδιά του Τάνο. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι Ασάντι, πιστεύουν ότι οι ανιμιστικοί θεοί τους, είναι εγγόνια του μεγάλου Νυάμε και λειτουργούν ως αγγελιαφόροι ανάμεσα στους ανθρώπους και τον Θεό.Ο Ανάνσι (Αράχνη) είναι ένας πολιτισμικός ήρωας, που αν και δεν παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της μυθολογίας των Ασάντι, εντούτοις είναι κεντρικό πρόσωπο στους λαϊκούς μύθους τους, όπου απεικονίζεται ως κατεργάρης! Οι Ασάντι ασχολούνται με ένα ευρύ φάσμα τεχνών. Υφαίνουν ύφασματα από βαμβάκι και μετάξι, (φημισμένοι κατασκευαστές του περίφημου υφάσματος κέντε - το χωριό Μπονγουάιρ) που χρησιμοποιούνται για ενδύματα. Οι γυναίκες μπορούν να επιλέξουν το βαμβάκι, ή τα άλλα νήματα, αλλά μόνο οι άνδρες μπορούν να υφάνουν. Υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα στην ύφανση, το καθένα με το δικό του όνομα. Μερικές φορές το είδος του ρούχου, αποτελεί κοινωνικό καθεστώς, -έτσι λέει μια παροιμία-, εκεί, για το άτομο που το φοράει. Τα πρότυπα σχέδια δεν είναι πάντα υφασμένα στο πανί. Μπορεί για παράδειγμα, να τυπωθούν με ένα είδος «σφραγίδας», σε πολλά σχέδια (το χωριό Ντόνσο για το σταμπωτό ύφασμα αντίνκρα, επίσης φημίζεται). Οι Ασάντι φημίζονται μετξύ άλλων, για την ξυλογλυπτική τους τέχνη η γονιμότητα και τα παιδιά είναι τα πιο συχνά θέματα στα ξύλινα γλυπτά τους (το χωριό Αγιάα, είναι γνωστό για τους ξυλογλύπτες του), αλλά και ως κατασκευαστές μασκών και ειδωλίων. Η αγγείοπλαστική, είναι μια δεξιότητα που διδάσκεται από την μητέρα στην κόρη. Η διαδικασία για την δημιουργία κεραμικών, περνάει από πολλές φάσεις, όμως υπάρχουν και πολλά διαθέσιμα χρώματα πηλού για ποικιλία δημιουργιών (στο χωριό Πανκόρνο για τα κεραμικά ). Μεγάλο κεφάλαιο για τους Ασάντι, είναι ο χρυσός. Οι συναλλαγές σε χρυσό δεν γίνονται μόνο με τους Ευρωπαίους στα παράλια, αλλά και με το μουσουλμανικό βορρά. Στην περιοχή τους βρίσκονται πολλά χρυσωρυχεία, αξίζει να σημειωθεί Το μεγαλύτερο χρυσωρυχείο όμως για τους Ασάντι, είναι οι παραδόσεις τους, τα ήθη και τα έθιμα τους, που διατηρούν αιώνες τώρα. Το χρώμα, η τέχνη, ο χορός, οι ήχοι και εν τέλει η ίδια τους η ζωή Η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά τους. Η κουλτούρα τους. Το «τίποτα» και το «όλα» τους. Οι Ασάντι. Μάλλον όλα asante 09
Ιός HIV HIV Ιστορίες ανθρώπων από τη Ζάμπια που έχουν προσβληθεί από τον ιό { Της Θεοδώρας Θεοδωρίδου } Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά του AIDS, οι ΓΧΣ θέλουν να ενισχύσουν τη «φωνή» ανθρώπων που έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV στο Καπίρι της Ζάμπιας, όπου οι ΓΧΣ λειτουργούν μια κλινική AIDS στο νοσοκομείο, υποστηρίζουν 12 αγροτικά κέντρα υγείας και παρέχουν αντιρετροϊκή αγωγή σε περίπου 5.000 ασθενείς. Αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να μοιραστούν την ιστορία, τις αγωνίες και τις ελπίδες τους εκτός από την ασθένειά τους, έχουν να παλέψουν και με το στίγμα που συνοδεύει το AIDS, λέγοντας ένα βροντερό «ναι» στη ζωή. ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ
Ιστορίες ανθρώπων από τη Ζάμπια που έχουν προσβληθεί από τον ιό Φωτογραφία: Γιάννης Κολεσίδης Μουάμπα «Όταν ήμουν άρρωστη είχα σχεδόν τυφλωθεί. Τώρα βλέπω ξανά»
Ιός HIV Η Μουάμπα και το μωρό της «Ο άντρας μου κι εγώ νιώθαμε πολύ άρρωστοι το 2005. Ήμουν σε πολύ άσχημη κατάσταση, ένιωθα υπερβολικά αδύναμη ένιωθα νεκρή. Σκεφτόμασταν να πάμε στον παραδοσιακό θεραπευτή και ζητήσαμε τη γνώμη της πεθεράς μου. Αυτή μας είπε ότι υπάρχει μια κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Καπίρι, κι ότι θα έπρεπε πρώτα να πάμε εκεί. Αν δεν μας θεράπευαν στην κλινική, τότε να πάμε στον παραδοσιακό θεραπευτή. Η κλινική ήταν πολύ μακριά παραπάνω από 10 ώρες με τα πόδια μέχρι να φτάσουμε εκεί όπου θα παίρναμε το λεωφορείο για το Καπίρι. Στο δρόμο κάναμε συχνές στάσεις για να ξεκουραστούμε, καθώς οι δυνάμεις μας μας εγκατέλειπαν συχνά. Τελικά, καταφέραμε να φτάσουμε εκεί όπου θα παίρναμε το λεωφορείο. Ήταν ήδη νύχτα όταν φτάσαμε στο Καπίρι και η κλινική ήταν κλειστή. Χρειάστηκε να περπατήσουμε και πάλι πολύ μέχρι να φτάσουμε στο Καφουάκα, για να περάσουμε τη νύχτα σε ένα μέρος όπου είχαμε γνωστούς. Την επόμενη μέρα ξαναγυρίσαμε στην κλινική για να κάνουμε το τεστ HIV. Όταν μου ανακοίνωσαν ότι είμαι θετική ξέσπασα σε κλάματα. Δεν μπορούσα να σταματήσω να θρηνώ, πίστευα ότι είχε φτάσει η ώρα μου να πεθάνω. Η ψυχολόγος με άφησε να κλάψω μέχρι που τα δάκρυά μου στέγνωσαν. Μετά μου εξήγησε ότι υπάρχει θεραπεία και μου έδωσε ελπίδα. ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ Μου έδωσαν παραπεμπτικό για το νοσοκομείο. Έμαθα επίσης ότι έχω και κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Πονούσα πολύ, δεν μπορούσα να σταθώ όρθια, είχα οξείς πόνους στην κοιλιά και στην πλάτη. Διέγνωσαν επίσης φυματίωση, η οποία είχε εξασθενήσει το ανοσοποιητικό μου σύστημα ακόμα περισσότερο. Ξεκίνησα φαρμακευτική αγωγή για τη φυματίωση ήταν πολύ δυνατή. Μου έδωσαν τα φάρμακα 2 μηνών και μου είπαν να γυρίσω όταν θα τελειώσουν. Δύο μήνες μετά, όταν επέστρεψα στην κλινική, ένιωθα πολύ καλύτερα. Οι άνθρωποι στο χωριό μου με κορόιδευαν που ήμουν οροθετική. Όμως, είχα αποχτήσει περισσότερη αυτοπεποίθηση μετά τις πληροφορίες που πήρα από την κλινική. Μετά από 9 μήνες, ολοκληρώθηκε η θεραπεία της φυματίωσης. Τότε ο γιατρός μου είπε να ξεκινήσω τα αντιρετροϊκά. Δεν αισθάνθηκα αμέσως καλύτερα. Χρειάστηκαν 8 μήνες για να νιώσω και πάλι σαν άνθρωπος. Τον Οκτώβριο του 2007 μετακομίσαμε κοντά στην κλινική, στο Καπίρι. Είχα ήδη ξεκινήσει τα αντιρετροϊκά όταν έμεινα έγκυος. Όταν γεννήθηκε το μωρό, μου είπαν από την κλινική να σταματήσω τον θηλασμό μετά από 6 μήνες κι αυτό ακριβώς έκανα. Όταν το μωρό έγινε ενός έτους του έκαναν το τεστ για το HIV. Βγήκαν αρνητικά! Μου είπαν να επαναλάβω το τεστ όταν θα γίνει 1,5 έτους. Πλέον οι ελπίδες μου έχουν αναπτερωθεί, είμαι σε μια ομάδα υποστήριξης, είμαι δραστήρια, προσφέρω στην κοινότητα, έχω αυτοπεποίθηση. Όταν ήμουν άρρωστη, είχα σχεδόν τυφλωθεί. Τώρα βλέπω ξανά».
Ιστορίες ανθρώπων από τη Ζάμπια που έχουν προσβληθεί από τον ιό Φωτογραφία: Θεοδώρα Θεοδωρίδου Μπόυντ «Ήμουν άρρωστος το 2005. Είχα χρόνια ελονοσία, έφευγε και επανερχόταν, οπότε υποψιάστηκα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Η γυναίκα μου πέθανε το 2004. Ήταν διαβητική. Ήρθα στην κλινική στο Καπίρι για να κάνω το τεστ για HIV. Με συνόδευε η αδερφή μου με στήριζε πολύ. Υποψιαζόμουν ότι ήμουν οροθετικός. Είχα προετοιμαστεί ψυχολογικά γι αυτό το ενδεχόμενο. Ήμουν πολύ άρρωστος κι αυτό επιβεβαιωνόταν από τα αποτελέσματα στο εργαστήριο. Μου έδωσαν αντιρετροϊκά και με κράτησαν στο νοσοκομείο για 4 μέρες. Την πέμπτη ημέρα μου έδωσαν εξιτήριο. Στην αρχή τα φάρμακα είχαν παρενέργειες, τα πόδια μου ήταν μουδιασμένα, οπότε μου άλλαξαν την αγωγή. Αποφάσισα να συμμετέχω στην ομάδα υποστήριξης Τουγκομέζια, για να ενθαρρύνω όσους έχουν το ίδιο πρόβλημα. Όταν οι άνθρωποι με κοιτάζουν επικριτικά επειδή είμαι οροθετικός, δεν με νοιάζει καθόλου. Αυτή είναι η ζωή μου. Το στίγμα το κουβαλάμε μέσα μας, είτε είμαστε θετικοί είτε αρνητικοί στον ιό HIV». ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ
Ιός HIV Γκίμπσον «Ζω στο Κάμπουε, μία ώρα με αυτοκίνητο από το Καπίρι. Το 2000 αρρώστησε η γυναίκα μου και την πήγα στο νοσοκομείο Μόνζε, που βρίσκεται πολύ μακριά από δω. Στο νοσοκομείο μας είπαν να κάνουμε το τεστ. Εκείνη την ημέρα μάθαμε ότι ήμασταν οροθετικοί. Δεν ήμουν άρρωστος εκείνη την περίοδο. Έτυχε να κάνω το τεστ σε πρώιμο στάδιο και τα αποτελέσματα από το εργαστήριο έδειχναν ότι το ανοσοποιητικό μου σύστημα ήταν καλά. Στις 2 Μαρτίου 2003 η γυναίκα μου πέθανε. Η οικογένειά της αρνιόταν να πιστέψει ότι ήταν οροθετική, και γι αυτό δεν ξεκίνησε φαρμακευτική αγωγή. Ποτέ δεν κατάλαβα τους λόγους που δεν το πίστευαν, τους λόγους που την έκαναν να μην αποδέχεται ότι ήταν οροθετική. Μετακόμισα από το Κάμπουε στο Καπίρι μετά το θάνατό της. Το 2005 το ανοσοποιητικό μου σύστημα άρχισε να αδυνατίζει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, όλα αυτά τα 5 χρόνια από τότε που έμαθα ότι είμαι οροθετικός, έτρωγα καλά και γυμναζόμουν πολύ. Μου είχαν πει στο νοσοκομείο: «Αφού είσαι οροθετικός, θα πρέπει να αρχίσεις να αντιμετωπίζεις και τη ζωή θετικά». Κι αυτό ακριβώς έκανα. Όταν μετακόμισα στο Καπίρι το 2003, ήρθα στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, αλλά ήμουν τόσο καλά που δεν πίστευαν ότι είμαι οροθετικός και μου έκαναν και πάλι το τεστ. Το 2005, ο γιατρός στην κλινική μου έδωσε αντιρετροϊκά. Από τότε παίρνω τα χάπια δύο φορές την ημέρα, ένα το πρωί και ένα το βράδυ. Νιώθω δυνατός και υγιής, δουλεύω σκληρά στη φάρμα παράγω ντομάτες, κασάβα, καλαμπόκι και έχω και οικόσιτα ζώα. Το 2006 παντρεύτηκα ξανά. Η γυναίκα μου είναι επίσης οροθετική. Το Μάρτιο του 2007 έφερε στον κόσμο ένα κοριτσάκι το οποίο είναι αρνητικό στον ιό HIV! Όταν έμεινε έγκυος η γυναίκα μου έπαιρνε αντιρετροϊκά. Της είπαν στην κλινική, για να μειώσουν τις πιθανότητες το μωρό να γεννηθεί οροθετικό, να αλλάξει τα φάρμακα που έπαιρνε και να έρθει να γεννήσει εκεί. Όταν γεννήθηκε η κόρη μου, της έδωσαν το σιρόπι. Έξι μήνες μετά, το τεστ έδειξε ότι είναι αρνητική στον ιό HIV. Θα της κάνουν και δεύτερο τεστ όταν θα είναι 1,5 έτους. Η γυναίκα μου τη θήλασε δύο μήνες. Αυτό όμως είναι το τελευταίο μου παιδί, δεν θέλω να το ρισκάρω πάλι. Εργάζομαι εθελοντικά στο νοσοκομείο. Συμβουλεύω και ενθαρρύνω αυτούς που ζουν με HIV/ AIDS να αντιμετωπίζουν τη ζωή θετικά. Έχουμε επίσης ένα σύστημα για να βρίσκουμε αυτούς που ξεκινούν τα αντιρετροϊκά αλλά σταματούν μετά από κάποιο διάστημα. Ρωτάμε όσους τους γνωρίζουν και με αυτό τον τρόπο τους βρίσκουμε. Ύστερα τους μιλάμε, εξηγώντας τους ότι είναι σαν να αυτοκτονούν όταν σταματούν τα αντιρετροϊκά. Ένας από τους λόγους που σταματούν είναι επειδή αισθάνονται καλύτερα. Άλλος λόγος είναι επειδή κάποιοι τους υπόσχονται ότι θα τους θεραπεύσουν με την προσευχή. Συμμετέχω επίσης σε μια ομάδα υποστήριξης, όπου ενθαρρύνουμε ο ένας τον άλλο, ανταλλάσσουμε πληροφορίες, αισθανόμαστε πιο δυνατοί μιλώντας. Όσο για το στίγμα ίσως να μην μπορέσεις να αλλάξεις όλο τον κόσμο, αλλά μπορείς να αλλάξεις τον τρόπο που βλέπεις τον κόσμο». ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ Φωτογραφία: Θεοδώρα Θεοδωρίδου
Ιστορίες ανθρώπων από τη Ζάμπια που έχουν προσβληθεί από τον ιό Γκλάντις «Ήμουν άρρωστη, δεν είχα όρεξη και είχα πάψει να τρώω, είχα φαγούρα και εξανθήματα σε όλο μου το σώμα, είχα (κι ακόμα έχω) έρπη επιζωστήρ, είχα ρίγη, δεν άκουγα καλά, έκανα εμετούς. Η αδερφή μου, η Χίιντα, ήρθε από την Κασέμπα να με δει, από μια περιοχή βορειοδυτικά της χώρας, που είναι πολύ μακριά από δω. Ο γιος της Χιίντα της τηλεφώνησε και της είπε ότι είμαι πολύ άρρωστη. Κι έτσι η αδερφή μου πήρε το λεωφορείο και ήρθε να με βρει τον Φεβρουάριο του 2008. Πήγαμε πρώτα στη Λουσάκα και μείναμε εκεί μέχρι τον Ιούνιο. Η υγεία μου όμως δεν καλυτέρευε. Τότε η Χιίντα αποφάσισε να με φέρει πάλι πίσω, στο Τσάνκομο, στο σπίτι μου. Τον Ιούνιο πήγα να κάνω το τεστ για HIV. Τον Ιούλιο ξεκίνησα αντιρετροϊκά. Πάνε δύο εβδομάδες από τότε που τα ξεκίνησα και η βελτίωση είναι θεαματική. Τώρα πια μπορώ να ακούσω τι μου λένε οι άνθρωποι, τα εξανθήματα έχουν υποχωρήσει, έχω φαγούρα από τον έρπη αλλά όχι όπως πρώτα. Βελτιώνεται επίσης και η όρεξή μου. Μου έχουν δώσει και πρόγραμμα διατροφής. Ο γιατρός στο Καπίρι μου έγραψε αλεύρι σόγιας και μαγειρικό λάδι». Φωτογραφία: Θεοδώρα Θεοδωρίδου
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ KENYA Στη ζούγκλα περπατάς δύσκολα, πρέπει να προστατεύεσαι διαρκώς από τα κλαδιά και τ αγκάθια ενώ ταυτόχρονα να προσέχεις μη βουτηχτείς ολόκληρος στη λάσπη. Κανονικά επιβάλλονται γαλότσες μέχρι το γόνατο. Ακόμα και την ημέρα έχει σκοτάδι από τα πυκνά φυλλώματα. Όταν ένα μεγάλο δέντρο πέσει τέτοια κουφάρια γέρικων δέντρων συναντήσαμε πολλά ανοίγει μια τρύπα φωτός που επιταχύνει τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης των σπόρων μέσ από το νεκρό ξύλο για να βλαστήσει νέο δέντρο. Είναι ένας αυτόματος μηχανισμός διαιώνισης των γενεών στη φυτική ζωή. Όλα σχεδόν τα φυτά του τροπικού δάσους έχουν κατά καιρούς αξιοποιηθεί από την προσεκτική παρατήρηση και τη συσσωρευμένη σοφία, άλλα σαν φάρμακα, άλλα σαν βαφές, άλλα σαν ύλη για την κατασκευή σκευών κι εργαλείων, και πολλά βέβαια για τροφή ή ακόμη και για συμπλήρωμα νερού αλλού χρησιμοποιείται η ρίζα, αλλού οι καρποί, αλλού ο κορμός ή η φλούδα, αλλού τα κουκούτσια και αλλού τα φύλλα ή τα νεαρά βλαστάρια. Πάνω από το κεφάλι μας πηδούν αγέλες μικρών πιθήκων κι ένας τεράστιος βούκερως με ράμφος σαν διπλό κέρατο βγάζει ήχους που θυμίζουν ατμόπλοιο. Ποιο είναι το πιο επικίνδυνο ζώο τής ζούγκλας; Για μας αποδείχθηκαν τα μυρμήγκια-ταξιδευτές, όπως τα λένε εδώ. Μεγάλα και μαύρα, στρατιές αδίστακτων πολεμιστών, σχημάτιζαν μακριά καραβάνια στο έδαφος που αν είχες την ατυχία να τα πατήσεις και είναι δύσκολο να μην το κάνεις όταν τα συναντήσεις στον δρόμο σου, όσο και αν τρέξεις γατζώνονται στα παπούτσια, μπαίνουν μέσ από το παντελόνι και ανεβαίνουν μέχρι τον σβέρκο τσιμπώντας ανελέητα. Το σώμα μας έγινε νεκροταφείο μυρμηγκιών. Μέρος 3ο Του Φώτη Τερζάκη Το σούρουπο ανεβήκαμε σ έναν κατάφυτο λόφο με ψιλή βροχή. Στεγνώσαμε μέσα σ ένα σπήλαιο γεμάτο νυχτερίδες. Από το χείλος του έβλεπες το απέραντο σεντόνι του οργιώδους δάσους ν απλώνεται πέρ από τα σύνορα της Ουγκάντα, μέχρι που το μάτι έχανε κατά κράτος την αναμέτρηση με τον πράσινο ορίζοντα. Νωρίς το επόμενο πρωί, πριν φωτίσει, ο καταπληκτικός οδηγός μας, πρώην αγρότης από τα μέρη αυτά που ήξερε όσο λίγοι το τροπικό δάσος, ο Νταίηβιντ, μας ανέβασε σ ένα ξύλινο παρατηρητήριο για να δούμε το δάσος να ξυπνάει. Στιγμή μυσταγωγική, καθώς έβγαινε ο ήλιος και μυριάδες μυστηριώδεις ήχοι δονούσαν τον νοτισμένο αέρα. Τα μάτια του Νταίηβιντ είχαν μια έκφραση προσευχής. Δεν θα το ξεχάσω. Ύστερα εξαντλητική πεζοπορία πέντε ωρών, μεσημεριανό φαγητό, και πάλι στον δρόμο. Επόμενος προορισμός η λίμνη Βικτωρία. Έξι ώρες οδήγηση, κι άλλη μιάμιση ώρα με το πλοίο της γραμμής για το Κισούμου, στην ανατολική πλευρά.
Οδοιπορικό στην Κένυα Δώσαμε στον εαυτό μας και στους οδηγούς μας την πολυτέλεια δύο ημερών ανάπαυλας, δύο ημερών που θα τις περνούσαμε στο ξενοδοχείοθέρετρο ενός Νορβηγού πάνω ακριβώς στη λίμνη, κοντά στην Μπίτα. Τα γραφεία του προσωπικού ήταν διασκευασμένα σε φάρο και τα μπανγκαλόουζ απομιμήσεις παραδοσιακών καλυβών. Οι υπηρεσίες ήταν ικανοποιητικές, οι ψημένες τιλάπιες που μας σέρβιραν δίπλα στο κύμα πολύ καλές, το κρασί σε λογικές τιμές, αλλά είχαμε μια δυσάρεστη εμπειρία με το προσωπικό στους λογαριασμούς. Όλα ήταν προφανώς εν γνώσει της διεύθυνσης. Παντού η ενασχόληση με τον τουρισμό κάνει τους ανθρώπους γλοιώδεις και άρπαγες ερχόμαστε άλλωστε από μια χώρα δοκιμασμένη σε τέτοιου είδους εξαχρείωση Εν πάση περιπτώσει, όπως κι αν έχει το πράγμα, η λίμνη Βικτωρία δεν είναι τουριστικός προορισμός, είναι μια διείσδυση στη μέσα Αφρική. Οι άνθρωποι εδώ είναι ως επί το πλείστον Λούο, εθνότητα μπαντού, συγγενής των Κικούγιου, που κατοικεί ολόγυρα στη γιγάντια περίμετρο της λίμνης και στ αναρίθμητα νησάκια της. Καλλιεργούν καλαμπόκι και ζαχαροκάλαμο και ψαρεύουν τιλάπιες, γατόψαρα και μεγάλες πέρκες του Νείλου (αποτελεί μεγάλη συζήτηση πώς αυτό το ψάρι βρέθηκε στο εντελώς διαφορετικό οικοσύστημα της Βικτωρίας, το οποίο έχει θέσει σε σοβαρό κίνδυνο, και δεν θα το αναλύσουμε εδώ) όπου τα βοσκοτόπια το επιτρέπουν, εκτρέφουν αγελάδες και πρόβατα. Η Βικτωρία είναι η μεγαλύτερη λίμνη της Αφρικής και μία από τις μεγαλύτερες του κόσμου όσο ακριβώς η μισή Ελλάδα. Την μοιράζονται Κένυα, Ουγκάντα και Τανζανία. Από το Κισούμου μπορείς να πας ακτοπλοϊκώς στην Καμπάλα, πρωτεύουσα της Ουγκάντα, κάτι που εμείς δεν είχαμε τον χρόνο να κάνουμε είχαμε ωστόσο αρκετό χρόνο για μια περιήγηση στα κενυατικά νησιά, από τα οποία το μεγαλύτερο και πιο οικισμένο είναι το Μφανγκάνο (18.000 κατοίκους). Στα ξερονήσια και στους υφάλους συναντάς αναρίθμητες αποικίες πουλιών γλάρους, πελεκάνους, ερωδιούς και φλαμίνγκος, γεράκια και ψαραετούς, άλμπατρος και κορμοράνους. Κατευθυνθήκαμε στα ερημονήσια να δούμε ιπποπόταμους και κροκόδειλους αλλά δεν είχαμε την τύχη (δεν ήταν άλλωστε και κατάλληλη ώρα, σχεδόν 12 το μεσημέρι) είδαμε όμως τεράστιες σαύρες μήκους μισού και πλέον μέτρου από μία άποψη πιο αναπάντεχο. Στο λεγόμενο Νησί του Πύθωνα εξακολουθεί να γίνεται μια αρχαία τελετουργία. Εδώ ζει πράγματι από την αρχαία εποχή ένας τεράστιος Πύθωνας (προφανώς περισσότεροι, διότι πώς θα μπορούσε ν αναπαράγεται;) Όταν την περιοχή έπληττε ανομβρία οι κάτοικοι κουβαλούσαν εκεί με επισημότητα και του άφηναν ως θύμα
ένα ζωντανό κατσικάκι η θυσία εξευμένιζε τα πνεύματα της βροχής, που ως γνωστόν έχουν στενές σχέσεις με τα φίδια, και η γη ξαναδεχόταν τα δώρα τους. Όπως είπα, ακόμα στις ημέρες μας θυμούνται το τελετουργικό εάν κάποια χρονιά είναι κακή για τις σοδειές. Στο Μφανγκάνο υπάρχουν κάμποσες τοποθεσίες με προϊστορικά ευρήματα, διαφόρων ηλικιών. Εκείνο που είδαμε εμείς μπορεί ναι μεν να μην ήταν από τα αρχαιότερα, δεν έπαυε όμως να είναι εντυπωσιακό. Αναρριχηθήκαμε μια δασωμένη πλαγιά μέχρι που φτάσαμε στο χείλος ενός ρηχού, περιφραγμένου σπηλαίου. Στην πραγματικότητα ήταν ένα πέτρινο, σκιερό κοίλωμα σχεδόν καμουφλαρισμένο από την πυκνή βλάστηση. Ο γέροντας που μας άνοιξε μας έδειξε υπερήφανα τα σκαλίσματα στα τοίχους, σπειροειδή μοτίβα βαμμένα με κάτι που πρέπει να ήταν κάποτε κόκκινη ώχρα. Δεν ξέρουμε στην πραγματικότητα πόσο παλιά είναι σε μια απροσδιόριστη αρχαιότητα, που ενδέχεται να ορίζεται χρονικά σε πέντε ή και δέκα χιλιάδες χρόνια πριν, την περιοχή γνωρίζουμε ότι κατοικούσαν πληθυσμοί Πυγμαίων που είναι από τους πιο αρχέγονους κατοίκους της Αφρικής. Κατά πάσα βεβαιότητα τα σχέδια τούτα είναι δικά τους έργο, σχετιζόμενο πιθανώς με μαγικά ή αποτρόπαια τελετουργικά. Οι εισβολείς Λούο (μπαντού) έδιωξαν τους Πυγμαίους και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή περίπου τον δέκατο αιώνα. Συνεχίζουμε να περιπλέουμε το νησί: ψάθινα καλύβια και πρόχειρα σπιτάκια από τσίγκο και ελενίτ στις όχθες, μικρές καλιέργειες, κήποι και μπανανιές, βάρκες αραγμένες και πότε πότε ολόγυμνοι άντρες και γυναίκες να πλατσουράνε στα νερά. Όταν μας βλέπουν κρύβονται. Το νερό δεν προσφέρεται για κολύμπι, όπως οι περισσότερες λίμνες της Αφρικής έχει την επικίνδυνη φιλάρτζια αλλά οι ντόπιοι ούτως ή άλλως δεν κολυμπούν, ούτε καν στη θάλασσα. Θα κάνουμε τελικά μια μικρή πεζοπορία στο νησί, μέχρι το χωριό-λιμάνι. Η ζέστη είναι αφόρητη, καθόμαστε για τσάι σε ένα τσίγκινο παράπηγμα αλλά καταλήγουμε να φάμε ουγκάλι, που γίνεται από καλαμπόκι και συνηθίζεται σε όλη την ανατολική Αφρική, και γατόψαρο μαγειρεμένο μ ένα είδος αρωματικού χόρτου. Ίσως, το πιο νόστιμο φαγητό που θυμάμαι σε όλο το ταξίδι. Τη επομένη κατέφθασε το τζιπ με τον Τζώρτζ και τον Ρόμπερτ ξεκούραστους, έτοιμους για το μεγάλο μέρος τού ταξιδιού: τα πάρκασαφάρι (σαφάρι σημαίνει, ακριβώς, «ταξίδι» στα σουαχίλι.) Ξεκινάμε από το περίφημο Μασάι-Μάρα, τον δημοφιλέστερο τουριστικό προορισμό της Κένυας. Η γη ανήκε κάποτε στη φυλή των Μαασάι, από τους οποίους το κράτος την επέταξε για να φτιάξει ένα εκτεταμένο
εθνικό πάρκο και καταφύγιο θηραμάτων σε αντάλλαγμα τους εκχωρεί το 19% των εσόδων επίσκεψης και, βέβαια, το δικαίωμα να κατοικούν στα όριά της. Οι Μαασάι είναι η νοτιότερη νειλωτική φυλή της Αφρικής στην πραγματικότητα τους συναντάς σε μια πολύ πιο εκτεταμένη ζώνη που εισχωρεί βαθιά στην Τανζανία. Κτηνοτρόφοι όπως όλοι οι Νειλώτες, έγιναν θρυλικοί για το πολεμοχαρές ήθος τους. Σύμφωνα με μία περιγραφή, οι Μαασάι ήταν για την Ανατολική Αφρική ό,τι οι Απάτσι για τις νοτιοδυτικές αμερικανικές πολιτείες: αφότου κατέφθασαν στην Κένυα, περίπου τον δέκατο έβδομο αιώνα, αυτοχρίσθηκαν «κυρίαρχη φυλή» που είχε προορισμό να καθυποτάξει όλες τις άλλες. Ορκισμένοι κτηνοτρόφοι, με βαθιά περιφρόνηση για κάθε άλλου είδους εργασία, και προπαντός για την καλλιέργεια της γης, είχαν ένα μύθο που έλεγε ότι οι θεοί δώρισαν σε αυτούς τα βοοειδή στην αρχή του χρόνου, επομένως κάθε άλλη φυλή που τα έτρεφε τους τα είχε κλέψει. Οι πόλεμοί τους είχαν ως στόχο τους κυρίως την αρπαγή βοοειδών και δευτερευόντως γυναικών. Ο πολεμιστής Μαασάι, ο λεγόμενος Μοράν, ήταν μια εκπληκτική πολεμική μηχανή, πάνω από 1,80 ύψος, οπλισμένος με ασπίδα από δέρμα βουβάλου, δίκοπο ξίφος και 2,5 μέτρα λόγχη, ανυπότακτος στον πόνο και τις φυσικές κακουχίες από την ημέρα που στάθηκε ορθός και παρακολούθησε ανέκφραστος την ακροποσθία να αφαιρείται από το πέος του κατά την τελετή που τον προβίβαζε από έφηβο σε πολεμιστή. Η κόκκινη παραδοσιακή στολή του Μοράν με όλα της τα περίτεχνα προσαρτήματα και τα φτερά τής στρουθοκαμήλου στο κεφάλι ήταν σχεδιασμένη ειδικά για να εμπνέει τρόμο στους αντιπάλους. Σήμερα, άνδρες Μαασάι με τη μεγάλη στολή τους θα δεις να υπηρετούν ως φύλακες στα τουριστικά ξενοδοχεία, στα πάρκα και σε πολλούς δημόσιους χώρους στην Κένυα και στην Τανζανία φόρος τιμής στην πολεμική αρετή αυτής της άλλοτε ένδοξης φυλής. Νύχτωνε σχεδόν όταν μπήκαμε στο πάρκο, και πέσαμε αμέσως σε μια ξαπλωμένη ορδή από λέαινες. Τεράστιοι βούβαλοι μας παρακολουθούσαν με μνησίκακο βλέμμα και κοπάδια γαζέλες Τόμσον, μικρόσωμες με τη μαύρη ρίγα στο πλευρό, γαζέλες Γκραντ, αισθητά πιο μεγάλες και ανοιχτόχρωμες, ιμπάλα με τα κυματιστά κέρατα, μεγαλόσωμα τόπι με σκουρωπό τρίχωμα και επιβλητικά ελάν (ταυρότραγοι) με τη χαρακτηριστικά σακούλα στον λαιμό, ζέβρες και χαριτωμένα ντικ-ντικ με δυσκολία διακρίνονταν πλέον στο σκοτάδι. Το κάμπινγκ των Gametrackers είχε Μαασάι φρουρούς και ατομικές ξύλινες καλύβες. Δύο νύχτες περάσαμε εδώ την ημέρα, οργώνουμε ξαναμμένοι τους αυλακωμένους διαδρόμους από τις ρόδες των προηγούμενων τζιπ, και φωτογραφίζουμε άπληστα: τα τεράστια κοπάδια των γκνου που ετοιμάζονται για τη μεγάλη τους μετανάστευση, τις ζέβρες που θ ακολουθήσουν κατά εκατοντάδες, μικρές χαρακιές στον ορίζοντα που γίνονται σταδιακά καμηλοπαρδάλεις σε ελαφρύ καλπασμό, ορδές μπαμπουίνων με τα μεγάλα αρσενικά ακροβολισμένα και στη μέση τις θηλυκές με τα μικρά τους, αιθιοπικούς φακόχοιρους (αγριόχοιρος warthog) με το τεράστιο άσχημο κεφάλι και την ουρά κατακόρυφα σηκωμένη σαν κεραία όταν τρέχει, και πότε πότε καμιά ύαινα Υπολείμματα κατασπαραγμένων ζώων υπάρχουν παντού άλλωστε, η ζωή ανακυκλώνεται με τον μόνο τρόπο που γνωρίζει. Ο ποταμός Μάρα είναι το φυσικό σύνορο του πάρκου Μασάι-Μάρα με το πάρκο Σερενγκέτι, που κατά κάποιον τρόπο συμπίπτει με τα σύνορα Κένυας-Τανζανίας. Δεν επρόκειτο όμως να περάσουμε από δώ, για κάποιον λόγο
που δεν κατάλαβα καλά η διάβαση ήταν κλειστή, άρα έπρεπε να κάνουμε έναν τεράστιο κύκλο. Ήρθαμε μόνο για να δούμε τους ιπποπόταμους και τους κροκόδειλους και πράγματι, ύστερα από τόσες φορές που περάσαμε ανάμεσά τους χωρίς να τα δούμε, ιδού επιτέλους τα τρομερά ερπετά λίαζονταν τεμπέλικα στις χαμηλωμένες όχθες. Κοιμούνται πραγματικά; Πολύ αμφίβολο. Κάπου κάπου μισανοίγουν τα γλαρωμένα μάτια και πάλι τα ξανακλείνουν, σημάδι ότι καιροφυλακτούνε να πλησιάσουμε Λένε ότι ένας κροκόδειλος μπορεί να περιμένει υπομονετικά μέρες ολόκληρες, ακίνητος όταν όμως το θήραμα μπει σε ακτίνα βολής, είναι αμφίβολο αν θα έχει τον χρόνο να ξεφύγει από την αστραπιαία εκτίναξή του. Τώρα όμως η προσοχή μας έχει στραφεί αλλού: κοιτώντας καλύτερα τους μικρούς βράχους στη μέση τού ποταμού αντιλαμβανόμαστε ότι έχουν μάτια Είναι ιπποπόταμοι που το κεφάλι τους εξέχει ελάχιστα από το νερό σιγά σιγά αναδύονται, και κάποιος θα βγει νωχελικά από τα νερά για ν ανηφορίσει στην απέναντι όχθη. Συνήθως βγαίνουν για να βοσκήσουν τη νύχτα την ημέρα ζεσταίνονται και προτιμούνε να κάθονται μέσα στο ποτάμι. Πιο κάτω θα βγει τώρα ένα θηλυκό με το μικρό της Η Σύλβια και η Δήμητρα πλησιάζουν πολύ για να φωτογραφίσουν, ο οπλισμένος φρουρός τις ακολουθεί από κοντά. Οι ιπποπόταμοι, λένε, είναι μία από τις πρώτες αιτίες θανάτων στην Αφρική: παρότι φυτοφάγοι, είναι πολύ ζηλότυποι σε ό,τι αφορά τον ζωτικό τους χώρο, ιδίως όταν έχουν μικρά αναποδογυρίζουν κανώ, σπάνε βάρκες και σκοτώνουν ακαριαία οτιδήποτε κινείται κοντά τους. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας επισκεφθήκαμε το χωριό των Μαασάι. Το πρόγραμμα περιλάμβανε ξενάγηση και παραδοσιακό χορό (για ένα σεβαστό αντίτιμο, βεβαίως). Μας υποδέχονται άντρες με τις παραδοσιακές τους στολές και παίρνουν προκαταβολικά τα χρήματα. Ο αρχηγός είναι ευγενής, όταν μαθαίνει πως είμαστε Έλληνες μας λέει ότι έχει ένα ζευγάρι φίλους στην Αθήνα. Αναφέρει ένα όνομα γνωριστήκαμε πριν από τρία χρόνια εδώ, λέει, και από τότε επικοινωνούμε με e-mail (!) Ύστερα παρατηρούμε το κινητό στη ζώνη του αλλά δεν είναι ο μόνος. Και όμως αυτοί οι άνθρωποι τρέφονται ακόμα σχεδόν αποκλειστικά με γάλα, κρέας και αίμα, μένουνε σε καλύβες φτιαγμένες από κοπριά, πάντα κυκλικά διατεταγμένες, και φροντίζουν με πάθος τις αγελάδες τους. Μπήκαμε σε μια τέτοια παραδοσιακή κατοικία, χωρίς ηλεκτρικό και χωρίς τα στοιχειώδη, μας εντυπωσίασε όμως ο εργονομικός της σχεδιασμός. Για τρεχούμενο