ελληνικός όρος γενοκτονία 1 είναι ταυτόσημος με τον διεθνώς χρησιμοποιούμενο όρο genocide 2. Είναι διεθνής όρος που δημιουργήθηκε επισήμως (όρος διεθνούς δικαίου) μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Δηλώνει τα μαζικά εγκλήματα που συντελούνται προκειμένου να εξοντωθεί μια ολόκληρη φυλή ή τμήμα αυτής, σε ορισμένο τόπο, με συστηματικό τρόπο, με βίαια κ.ά. αποτρόπαια μέσα (εξασθένιση πληθυσμών, πείνα, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών, αρπαγές παιδιών, εμπόδια στην τεκνογονία, υποβιβασμός του πνευματικού επιπέδου, κλπ.). Στην γενοκτονία, η βαθμιαία αυτή εξάλειψή της φυλής, επιτυγχάνεται με παράνομα μέτρα επί: εθνικών, θρησκευτικών, γλωσσικών, ηθικών, ιστορικών, ή άλλων παραδόσεων. Η γενοκτονία και η εθνοκάθαρση επιτυγχάνεται μέσω της καταστροφής πολιτισμικών στοιχείων, όπως είναι τα μνημεία, τα νεκροταφεία και οι τόποι λατρείας. 3 Έτσι προϊόντος του χρόνου έρχεται η απώλεια του εθνικού και φυλετικού γνωρίσματος μιας φυλής. Η Ιστορία έχει δείξει ότι τις περισσότερες γενοκτονίες τις έχουν κάνει οι φανατικοί μιας θρησκείας εναντίον 1 εκ των λέξεων γένος + καίνω > κτείνω = φονεύω. 2 Γενοκτονία > ιταλ. και ισπαν. genocidio > γαλλ. genocide. 3 βλ. σχ. λήμμα ethnic cleansing στην Εγκυκλ. «Britannica», 2008 και: http://www. britannica.com/ebchecked/topic/194242/ ethnic-cleansing Άλλες Γενοκτονίες των Τούρκων Υπό κ. Γιώργου Λεκάκη, συγγραφέα Ο των πιστών μιας άλλης. Είναι ο λεγόμενος «ιερός πόλεμος» («τζιχάντ»), και το παράδοξον είναι ότι πάντα ο φονιάς πείθει τον όχλο του, ότι η αποτρόπαια αυτή πράξη έχει τις ευλογίες του θεού του Γενοκτονία είναι και ο βιολογικός πόλεμος, η διασπορά δηλ. ιών, σε ομάδες πληθυσμού με στόχο την νοσηρότητά τους και εν τέλει τον αφανισμό τους. Στην ίδια κατηγορία της βιολογικής γενοκτονίας - μπορεί να ενταχθεί και η απαγόρευση χρήσεως κάποιων σπόρων καθώς και η απαγόρευση εξακολουθήσεως παραδοσιακών μορφών γεωργίας, αλιείας και κτηνοτροφίας, βασικών δηλ. μέσων επιβιώσεως ενός λαού. Ο όρος γενοκτονία διετυπώθη πρώτα από τον Αμερικανό καθηγητή, πολωνικής καταγωγής δικηγόρο Raphael Lemkin το 1944, λίγο πριν από την Δίκη της Νυρεμβέργης, κατά των πρωταιτίων της εξολοθρεύσεως της φυλής των εβραίων από τους Γερμανούς ναζιστές. Πριν από τον όρο «γενοκτονία» υπήρχε ο όρος «Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητος». Ο νόμος που απαγορεύει την γενοκτονία ψηφίσθηκε στις 9.12.1948. Η σύμβαση επικυρώθηκε τον Ιούλιο του 1956 από 52 κράτη μεταξύ των οποίων και η Ελλάς και είναι η σύμβαση με τον μεγαλύτο αριθμό επικυρώσεων, από κάθε άλλη σύμβαση, του ΟΗΕ πράγμα που πασιδηλοί την παγκόσμια αντίδραση ως προς το έγκλημα αυτό. Ενώ αναφέρεται και η «πολιτισμική γενοκτονία, που έχει ως στόχο ν απαρνηθεί ο άνθρωπος το παρελθόν και το μέλλον του». 4 Πολλοί δε συγγραφείς και μελετητές αναφέρουν ως 4 βλ. σχ. Ρόμπερτ Μπέβαν «The destruction of memory: architecture at war» («Η καταστροφή της μνήμης: αρχιτεκτονική στον πόλεμο»). 47 «γενοκτονία» και την πράξη ή την πολιτική, που οδηγεί προς την λήθη μιας γλώσσας ή μιας διαλέκτου. Μέχρι το 1998, των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας επιλαμβάνονταν τα λεγόμενα ad hoc δικαστήρια 5. Από το 2002, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητος υπάγονται στην αρμοδιότητα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, το οποίο έχει βέβαια δικαιοδοσία μόνον στα κράτη που έχουν επικυρώσει την Σύμβαση της Ρώμης. Έτσι οι υπαίτιοι παλαιών γενοκτονιών δεν κάθισαν ποτέ στο εδώλιο του κατηγορουμένου, αφού «nulla poena sine lege» («καμμία τιμωρία χωρίς νομοθεσία») Ο πολιτικός και νομικός όρος «γενοκτονία» στην πλήρη του διάσταση και συνείδηση απέκτησε ειδικό βάρος. Και την δίκη αυτή, ανέλαβαν οι λαοί και οι μνήμες τους Από τον 18ο αιώνα Όταν μιλάμε για γενοκτονίες των Τούρκων κατά των Ελλήνων, το μυαλό όλων πηγαίνει στον 20ό αι. Η επιθυμία όμως των Τούρκων για γενοκτονία των Ελλήνων, είναι ιστορικά πολύ παλαιοτέρα! Τυπικό παράδειγμα γενοκτονίας μπορεί να αναφερθεί η τακτική του γενιτσαρισμού 6 και του βίαιου εξισλαμισμού. Αναφέρεται όμως για πρώτη φορά το 1774, μετά την αποχώρηση των Ρώσων από 5 δικαστήρια εκ των υστέρων, συνιστώμενα για να δικάσουν μια υπόθεση. Όπως λ.χ. της Νυρεμβέργης και του Τόκυο για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, της Χάγης για τον πόλεμο της τ. Γιουγκοσλαβίας και της Τανζανίας για την Γενοκτονία στην Ρουάντα 6 Από αυτήν την βίαιη στρατολόγηση και τον εξισλαμισμό νεαρών παιδιών, που οι οθωμανοί ονόμαζαν ιστς-ογλάν, προέκυψε στην νεοελληνική γλώσσα η λέξη τσογλάνι, να χαρακτηρίζει κάθε διεφθαρμένο και κακό άνθρωπο, όπως καταντούσαν αυτά τα παιδιά στην σουλτανική υπηρεσία! Κι αν η Ιστορία ξέχασε, η γλώσσα έχει μνήμες
48 την Ελλάδα, όταν οι Οθωμανοί αξιωματούχοι επρότειναν στον σουλτάνο «γενική σφαγή όλων των Ελλήνων ως αντίποινα». Τότε ευτυχώς ευρέθη ο Οθωμανός (γεννημένος στην Καλλίπολη 7 ) αρχιναύαρχος και Μέγας Βεζίρης, Γαζή Χασάν-πασάς 8, ο μόνος που υποστήριξε το αντίθετο με τελευταίο επιχείρημα το οικονομικό: «Αν σκοτωθούν όλοι οι Έλληνες, ποιος θα πληρώνει το χαράτσι;». Έτσι σώθηκε αυτή η γενοκτονία 9 Ακολουθεί ο «Χαλασμός της Πρέβεζας» και η «Σφαγή της Σαλαώρας» (1798), μετά την οποία η Πρέβεζα δεν είχε πια 12.000 κατοίκους, αλλά μόνον 3-4.000 - στην πλειοψηφία τους Αλβανοί και Οθωμανοί. 10 Η τακτική των οθωμανών να κτίζουν με κρανία σφαγιασθέντων τους μνημεία, είναι παλαιά. Με κρανία Σέρβων ανέγειραν κτίσμα, υπό μορφήν πύργου, με εντολή του οθωμανού διοικητού που τους σφαγίασε, 7 Κατ άλλους στην Περσία. Ήταν περσικής, αλγερινής ή γεωργιανής καταγωγής και είχε πωληθεί ως σκλάβος, αγοράσθηκε από τουρκική οικογένεια, και κατέληξε στην Ραιδεστό. Δραπέτευσε με την βοήθεια ενός Έλληνα αυτό δεν το ξέχασε ποτέ - και έφθασε στην Σμύρνη όπου κατετάγη ναυτικός σε αλγερινό πλοίο και αργότερα εισήχθη στον οθωμανικό στρατό. Μετά από πολλές περιπέτειες έγινε καπουδάν-πασάς και με τη βοήθεια και Ελλήνων (μεταξύ των οποίων των Κολοκοτρωναίων), κατέκοψε τους Αλβανούς έξω από την Τρίπολη, όπου ύψωσε πυραμίδα από 4.000 κεφάλια! Εν τέλει, έγινε Μέγας Βεζίρης, αλλά κατά διαταγήν του σουλτάνου Σελίμ Γ, δηλητηριάσθηκε στην Σούμλα της Βουλγαρίας, όπου και πέθανε 8 ο επονομαζόμενος και Τζεζαϊρλής (= Αλγερινός, 1713 17..3.1790). 9 βλ. σχ. Κ. Σάθα «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς», Αθήναι, 1869, σελ. 523. 10 βλ. σχ. Άγγλο περιηγητή το έτος 1808. στην Νίκαια (Νις), το 1809. Το παράδοξο είναι ότι αυτό το απάνθρωπο κατασκεύασμα διατηρήθηκε ίσως για να θυμίζει το θάρρος των προγόνων τους ή για να το βλέπουν οι νεώτεροι και να παραδειγματίζονται για μελλοντικές γενοκτονίες ποιος ξέρει; 11 Η Επανάσταση του 1821 προκάλεσε σωρεία αντεκδικήσεων των οθωμανών σε πολλές περιοχές Ελλήνων, για τις οποίες δεν μάθαμε στα σχολειά μας τίποτε: Τις πιο πολλές απ αυτές, τις έπαθε η Θράκη. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε πως η χερσόνησος του Αίμου (και τα νησιά μας) ήσαν αυτά που πρώτα υπέστησαν τον γενιτσαρισμό. Η Θράκη πάντως επλήρωσε το 1821 με βαρειά θυσία αίματος, αφ ενός μεν για λόγους αντεκδικήσεως προς τους ελληνικούς πληθυσμούς όπως προείπα, αφ ετέρου δε επειδή ήταν εύκολος γεωγραφικά στόχος, που μπορούσε να δώσει στο πληγωμένο τουρκικό αίσθημα μια λάμψη νίκης, έστω και προσωρινής, και για να προφθάσει εξεγέρσεις στην ευαίσθητη περιοχή. Έτσι ο σουλτάνος συνέλαβε και θανάτωσε όλους τους προκρίτους και τους κληρικούς της Θράκης, πρωτεργάτες της Επαναστάσεως. Μόνο στην Σαμοθράκη, και μόνο σε μια ημέρα, την 1 η Σεπτεμβρίου 1821, σφαγιάσθηκαν 10.000 νη- 11 βλ. σχ. http://www.euratlas.net/photos/ europe/serbia/nis_skull_tower.html σιώτες μας! 12 Τις γενοκτονίες των τουρκικών ορδών, βίωναν συνεχώς έκτοτε οι Θρακιώτες (και έως το 1912 13, και το 1913 14, και το 1914 15 ): Αγχίαλος 16, Ανδριανούπολις, Ασημένιο, Βάρνα, Βιζύη, Γαλατάς, Διδυμότειχο, Ισαάκιο, Καλλίπολις, Κεσσάνη, Κριθέα, Μάλγαρα, Μεσημβρία, Νεοχώριο, Ραιδεστός, Σαράντα Εκκλησίες, Σοφικό, κ.ά. Χιλιάδες είναι οι αθώοι σφαγιασθέντες, δεκάδες χιλιάδες εκπατρισθέντες Θράκες. Παρ όλ αυτά, ένα μόνον τμήμα της Θράκης εγνώρισε την ελευθερία, το Δυτικό, ενώ στα υπόλοιπα συνέχισαν να σφάζονται οι Έλληνες, και να κάμουν γενοκτονίες, συνδυασμένα Τούρκοι και 12 βλ. σχ. Γ. Λεκάκη «Σαμοθράκη ιερά νήσος», εκδ. Ερωδιός, 2006. 13 Χρονιά κατά την οποία ο τουρκικός στρατός υποχωρούσε από την Ανατολική Θράκη. 14 Με την ανακατάληψη της Ανατολικής Θράκης, προέβησαν σε νέες θηριωδίες. Αποτέλεσμα: Σφαγή 15.690 Ελλήνων! 15 Τον Σεπτέμβριο η τουρκική κυβέρνηση εξέδωσε «φωτογραφικό» διάταγμα, με το οποίο πολλά χωριά της Ανατολικής Θράκης, όπου πλειοψηφούσε το ελληνικό στοιχείο, εκκενώθησαν υποχρεωτικώς και δια της βίας. Φυσικά ακολούθησαν λεηλασίες σε σπίτια, περιουσίες και καταστήματα. Χιλιάδες ήσαν και τότε οι Θράκες Έλληνες που άφησανν τα πατρογονικά τους και κατέφυγαν στην Ελλάδα. Περίπου 19.000 Έλληνες εξορίσθησαν στην Ανατολία. Συνολικώς, 119.940 Έλληνες απελάθηκαν από την Ανατολική Θράκη. ΠΗΓΗ: Αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 16 Ειδικώς για την «Σφαγή της Αγχιάλου» δες άρθρο-αφιέρωμα του Γ. Λεκάκη με τίτλο «Σαν σήμερα πριν 106 χρόνια έγινε η Σφαγή της Αγχιάλου, από τους Βούλγαρους» στην εφημ. «Χρόνος» Κομοτηνής, στις 31.07.2012.
49 Βούλγαροι. Αλλά και η πόλη της Θεσσαλονίκης επληρώνει δεινά την Επανάσταση του 1821. Όταν ο Σερραίος έμπορος Εμμ. Παππάς εκήρυξε την επανάσταση στην Χαλκιδική, εις αντίποινα, ο διοικητής Θεσσαλονίκης, Γιουσούφμπέης, διέταξε «γενοκτονία εις βάρος των απίστων (γκιαούρηδων)». Απότέλσμα: Εσφαγιάσθησαν τουλάχιστον 3.000 Έλληνες Μακεδόνες! Όμως για απροκάλυπτη γενοκτονία στην Χίο έγραψε ο Άγγλος πρέσβυς: «Λονδίνον, 30 η Μαρτίου 1822: Ο Τούρκος ναύαρχος Καρά Αλή αποβίβασε εκεί, σήμερα, 7.000 άνδρες οι οποίοι ξεκίνησαν την σφαγή τού πληθυσμού της. Αφού δέν εβρήκαν επαναστάτες, τα στίφη των Οθωμανών έπεσαν επάνω στον άοπλο πληθυσμό, και έσφαζαν, εβίαζαν και έκαιαν. Ματαίως οι πρόξενοι των ξένων δυνάμεων στην νήσο, προσεπάθησαν να σταματήσουν τις σφαγές, με το να εκφράζουν τον αποτροπιασμό τους γι αυτή την απροκάλυπτη γενοκτονία!». Στην «Σφαγή της Χίου» εσφάγησαν 27.000 άνθρωποι, ενώ 47.000 εστάλησαν στα «σκλαβοπάζαρα» της Ανατολής. Από τους 120.000 και πλέον κατοίκους του νησιού, συνέχισαν να ζουν πάνω σε αυτό λιγότεροι από 2.000 Το 1896 ξεσπούν διαμάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στην Κρήτη. Οι Τούρκοι στέλνουν ενισχύσεις και σφάζουν 55.000 Κρητικούς (12.5.1896). Κατά τον Γ. Χόρτον το χρονικό διάστημα 1822-19Ο4 οι Τούρκοι έσφαξαν 328.477 χριστιανούς. 17 Οι καταγγελίες μαζικών σφαγών εις βάρος Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων, οι οποίοι διαβιούσαν εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από την επίσημη οθωμανική κυβέρνηση, στα τέλη του 19 ου έως τις αρχές του 20ού αι. χαρακτηρίσθηκαν επίσης γενοκτονίες. Γι αυτό λέγεται εύστοχα «Πόντιοι-Αρμένιοι-Ασσύριοι. τρεις γενοκτονίες, ένας θύτης». Όσον αφορά τον ελληνισμό, πράγματι, στην Μι- 17 βλ. σχ. σελ.31. Η διαταγή του οθωμανού διοικητού Μεχμέτ Αζίζ, το 1922, προς τον τουρκικό στρατό: «Υπηρεσιακή διαταγή για τον αφανισμό όλων των Ελλήνων και τον διασυρμό των Ελληνίδων γυναικών: Προς τον διοικητήν των κεντρικών δυνάμεων: Σας εφιστώ την προσοχή προς τα εξής: Θάνατος στους Έλληνες που απώλεσαν την τιμή τους. Μόλις δοθεί το πρώτο σήμα, αμέσως εξολοθρεύστε τους πάντες! Όσον αφορά τις γυναίκες, μη διστάσετε. Μην υπολογίσετε ούτε την τιμή, ούτε την φιλία, όταν έρθει η στιγμή της εκδίκησης. Ο διοικητής των δυνάμεων Μεχμέτ Αζίζ Σμύρνη 1922». Το πρωτότυπο, που φυλάσσεται στα Ιστορικά Αρχεία της Άγκυρας. κρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη από την άνοιξη του 1914 18 έως και μετά την Μικρασιατική καταστροφή (έως το 1923!) εξοντωνόταν συνεχώς ο Μείζων Ελληνισμός με ειδεχθή εγκλήματα. «Οι Αρμένιοι δεν είναι ο μοναδικός υπό τουρκικό έλεγχο λαός, ο οποίος υπέφερε στα πλαίσια της πολιτικής Η Τουρκία για τους Τούρκους. Την ιστορία που διηγήθηκα για τους Αρμένιους, θα μπορούσα να την έλεγα, με μερικές 18 Από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριο του 1914 περισσότεροι από 250.000 Έλληνες εκτοπίσθηκαν από τις περιοχές της Ανατολικής Θράκης και της Σμύρνης και το βιός τους κατασχέθηκε! Οι χριστιανοί της Περγάμου διετάχθησαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους (27 Μαΐου) μέσα σε δύο ώρες μόνον και τρομοκρατημένοι οι κάτοικοι κατέφυγαν στο νησί της Μυτιλήνης!Ακολουθούν ανελέητες σφαγές χριστιανών Ελλήνων σε Ερυθραία και σε Φωκαία όπου γίνεται η «πρόβα τζενεράλε» της γενοκτονίας του ελληνισμού! Επινοούνται από την τουρκική κυβέρνηση τα «τάγματα καταναγκαστικών έργων» ή «εργασίας» (στο Ερζερούμ, κ.α.), στα οποία εξοντώνονται 400.000 Έλληνες, πολίτες του οθωμανικού κράτους, καταταγμένοι στον τουρκικό στρατό! παραλλαγές, για τους Έλληνες και τους Ασσύριους. Πραγματικά, οι Έλληνες ήταν τα πρώτα θύματα αυτής της εθνικιστικής ιδέας» γράφει ο πρέσβυς των Hνωμένων Πολιτειών στην Kωνσταντινούπολη, Henry Morgenthau. 19 Οι απώλειες: Κατά τον Άγγλο διπλωμάτη G. W. Rendel ( ) «η επίτευξη της ανακωχής με την Τουρκία, στις 30 Οκτωβρίου 1918, φάνηκε να επέφερε μια προσωρινή παύση των διωγμών των μειονοτήτων εκ μέρους των Τούρκων, που διαπράχθηκαν καθ όλην την διάρκεια του πολέμου. Στην επιδίωξη αυτών των διωγμών, περισσότεροι από 500.000 Έλληνες εξορίσθηκαν, εκ των οποίων συγκριτικώς ελάχιστοι επέζησαν» 20. Έτσι συνολικά υπολογίζονται σε 800.000-1.200.000 οι Έλληνες νεκροί, από τους Νεότουρκους, οι οποίοι ήταν γερμανικό δημιούργημα, και Γερμανοί 19 βλ. σχ. «Ambassador Morgenthau s Story» (1918). 20 Στις 20 Μαρτίου 1922 συνέταξε ένα μνημόνιο για τις τουρκικές ωμότητες εις βάρος των χριστιανών από το 1919 κι έπειτα («Foreign Office Memorandum on Turkish Massacres and Persecutions of Minorities since the Armistice»).
50 ήσαν οι εκπαιδευτές και σύμμαχοι του στρατού του Κεμάλ! Ο Λόυντ Τζωρτζ εξεφώνησε φιλελληνικότατο λόγο, στην Βουλή της Αγγλίας (1.8.1922), λίγες μέρες πριν από την καταστροφή, κάνοντας αναφορά στην γενοκτονία: «Λέγει ο Τούρκος: Εφ όσον ευρίσκονται εδώ οι χριστιανικοί αυτοί λαοί (Αρμένιοι και Έλληνες), η Ευρώπη θα παρεμβαίνει με διπλωματικές διακοινώσεις και θα με απειλεί συνεχώς. Το καλύτερο επομένως είναι ν απαλλαγώ από αυτούς και να δημιουργήσω ομογενή πληθυσμό, ώστε να διαφυλάσσω τα συμφέροντα μου». Σαφέστατα εμπεριέχει τον ορισμό της γενοκτονίας η διαταγή του οθωμανού διοικητού Μεχμέτ Αζίζ, το 1922, προς τον τουρκικό στρατό: «Υπηρεσιακή διαταγή για τον αφανισμό όλων των Ελλήνων και τον διασυρμό των Ελληνίδων γυναικών: Προς τον διοικητήν των κεντρικών δυνάμεων: Σας εφιστώ την προσοχή προς τα εξής: Θάνατος στους Έλληνες που απώλεσαν την τιμή τους. Μόλις δοθεί το πρώτο σήμα, αμέσως εξολοθρεύστε τους πάντες! Όσον αφορά τις γυναίκες, μη διστάσετε. Μην υπολογίσετε ούτε την τιμή, ούτε την φιλία, όταν έρθει η στιγμή της εκδίκησης. Ο διοικητής των δυνάμεων Μεχμέτ Αζίζ Σμύρνη 1922». 21 Ποντιακή γενοκτονία Για την ποντιακή γενοκτονία δεν θα μιλήσω, αφού είναι θέμα άλλης εισηγήσεως. Θα σημειώσω μόνον την φράση του δεσπότη Νικοπόλεως και Κολωνίας Γερβάσιου Σουμελίδη 22 : «Είναι ανθρωπίνως αδύνατο να περιγραφεί με 21 Το πρωτότυπο φυλάσσεται στα Ιστορικά Αρχεία της Άγκυρας. Βλ. σχ. τρίπτυχο του Μουσείου Τεχνών και Επιστημών Ηπείρου. 22 Σε επιστολή του προς τον πρόεδρο του συλλόγου «Ελεύθερος Πόντος» της Θεσσαλονίκης, 17.1.1919. ακρίβεια η τρομερή και απαίσια σκηνοθεσία που κατασκεύασε στον Πόντο ο τουρκικός φανατισμός και η ακόλαστη τακτική των σατανικών Νεότουρκων». Και του Ουΐνστων Τσώρτσιλ: «Αλλοίμονο, εάν επιτρέψουμε στην Ελλάδα να γίνει κράτος με 52 εκατομμύρια κατοίκους!») Και οι Νεό-Τουρκοι, δεν σταμάτησαν εδώ. Από το 1923 και μετά, εφάρμοσαν νέες γενοκτόνες πολιτικές, στον ελληνισμό της Κωνσταντινουπόλεως (το 1955, καταγεγραμμένη ως «η άγραφη γενοκτονία»), αλλά και της Ίμβρου 23 και της Τενέδου (δεκαετία 1960-70, καταγεγραμμένες ως «η αναίμακτη γενοκτονία»). Ενώ οι τουρκικές αυθαιρεσίες ενάντια στην διεθνή τάξη και νομιμότητα δεν σταμάτησαν εδώ: Το 1942-43 επαναλειτούργησαν τα «τάγματα εργασίας» στην πόλη του Ερζερούμ. Επιβλήθηκε ο περιβόητος «κεφαλικός φόρος» (βαρλίκ βεργκισί), μόνον στους Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως! Ένας αυθαίρετος μεγάλος φόρος, τον οποίο έπρεπε ο Έλληνας οφειλέτης να πληρώσει εντός 15 ημερών! Και ήταν ένα τεράστιο ποσόν! Όσοι δεν μπορούσαν να το πληρώσουν εξορί- 23 βλ. σχ. Γ. Λεκάκη «Ίμβρος παιπαλόεσσα», εκδ. «Ενδοχώρα», 2010. ζονταν στα «τάγματα εργασίας». Και σε αυτήν την φάση υπάρχουν θύματα: 20 Αρμένιοι και Έλληνες Οι γενοκτονίες των Αρμενίων Οι Αρμένιοι εξοντώθηκαν πολλάκις από τον στρατό των Νεοτούρκων. Οι Αρμένιοι πιστεύουν πως «οι Γερμανοί ήταν ο ιθύνων νους πίσω από τους Τούρκους». 24 Στην μακραίωνη ιστορία τους, οι απόγονοι του Αργοναύτη Άρμενου, υπέστησαν δυο μεγάλες γενοκτονίες: Η πρώτη τακτική γενοκτονίας ξεκίνησε το 1894, όταν ξεσηκώθηκαν 24 «Τους άνοιξαν τα μάτια και τους μίλησαν εναντίον μας. Νομίζω ότι αν η Γερμανία δεν τους υποστήριζε δεν θα μπορούσαν να πράξουν κάτι τέτοιο». Από το βιβλίο των Don. E. Miller και L. T. Miller «Επιζώντες: Μια προφορική ιστορία της Γενοκτονίας των Αρμενίων», εκδ. Univ. of California Press, Μπέρκλεϋ, Λ. Άντζελες, Λονδίνο. Κι αυτό διότι αναφέρεται στο ίδιο βιβλίο, «είναι πολύ πιθανό αυτό που ώθησε στον καταλογισμό ευθυνών στους Γερμανούς για την αρμενική γενοκτονία να ήταν η εκ των υστέρων ανάγνωση από τους επιζώντες των εμπειριών τους μέσα από τον φακό της ναζιστικής εξόντωσης των εβραίων κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο» - βλ. σχ. και ανάλυση του Ulr. Trumpener για τον ρόλο της Γερμανίας στην Γενοκτονία των Αρμενίων στο Germany and the Ottoman Empire, 1914-1918, εκδ. Princeton Univ. Press, Princeton N. J., 1968.
51 κάποια χωριά της Αρμενίας, επειδή τους επεβλήθη διπλή φορολογία! Η κατάσταση εξελίχθηκε γρήγορα σε σύγκρουση μεταξύ Αρμενίων και των Ταγμάτων Χαμιντιέ των Κούρδων. Περίπου 12.000 Αρμένιοι δολοφονούνται στην επαρχία Σασούν. Τον Οκτώβριο του 1895 να ξεκινά η οργανωμένη γενοκτονία (σε Κωνσταντινούπολη και Τραπεζούντα), η οποία έως τον Δεκέμβριο της ιδίας χρονιάς είχε εξαπλωθεί σαν επιδημία σε όλην την χώρα και έφθασε τα 40.000 νεκρά γυναικόπαιδα! Το 1896 έγινε η σφαγή των Αρμενίων της πόλεως Βαν και η σφαγή 300.000 Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη. Ο σουλτάνος Χαμίτ απεκλήθη έκτοτε «Ερυθρός Σουλτάνος»! Τότε ο τ. πρωθυπουργός της Βρετανίας Ουίλιαμ Γλάδστων, σε μία από τις τελευταίες ομιλίες του (24.9.1896), παρακίνησε τους Βρετανούς να παρέμβουν στην «γενοκτονία των Αρμενίων» από τους Τούρκους, αποβλέποντας στα πετρελαιοφόρα εδάφη της περιοχής, και το 1915 (που είχε 1.500.000 θύματα και όλον τον υλικό πλούτο τους - 4 εκατ. χρυσές λίρες - να αποστέλλεται από τις τουρκικές τράπεζες στο Βερολίνο, για να καλύψει η Τουρκία το πρώτο της πολεμικό χαρτονόμισμα). Στις 14 Μαΐου κηρύσσεται ο «Νόμος της Μεταναστεύσεως» (δηλαδή της Γενοκτονίας), με τον οποίο εξουσιοδοτούνταν οι διοικηταί στρατιωτικών και άλλων ενόπλων ομάδων ν απαντούν σκληρά σε κάθε αντίσταση. Οι Αρμένιοι που υπηρετούσαν στον τουρκικό στρατό την θητεία τους, αφοπλίσθηκαν και εν συνεχεία σφαγιάσθηκαν. Μεγάλος πληθυσμός Αρμενίων οδηγείται στην έρημο της Συρίας, όπου αφήνεται να πεθάνει από την δίψα, την πείνα και την κακουχία. Διανοούμενοι και εθνικοί ηγέτες των Αρμενίων, στην Πόλη κ.ά. συλλαμβάνονται, εκτοπίζονται και καθ οδόν δολοφονούνται 25 Αλλά οι Αρμένιοι υπέστησαν και άλλες «μικρότερες» γενοκτονίες: «μόνον» 12.000 Αρμένιοι (αλλά και νεστοριανοί) σφαγιάσθηκαν το 1850 από Κούρδους, υπό την ηγεσία του Μπεντέρ Χαν Μπέγκ, οπλισμένους με καραμπίνες, ειδικά κατασκευασμένες για την τουρκική κυβέρνηση και οι οποίοι χρηματοδοτούνται και υποστηρίζονται επί- 25 δες σχ. και κινηματογραφική ταινία «Αραράτ» του Καναδού αρμενικής καταγωγής σκηνοθέτη Ατόμ Εγκογιάν. Μόνον μέσα στο 1915 οι New York Times δημοσίευσαν περισσότερα από 145 άρθρα πάνω στο Αρμενικό Ζήτημα, σης από την τουρκική κυβέρνηση. «μόνον» 15.000 (ως επί το πλείστον Αρμένιοι, αλλά και Έλληνες) το 1876, από άτακτες συμμορίες Τούρκων «για να καταπνίξουν εξέγερση στην Βουλγαρία» στην περιοχή της Φιλλιπουπόλεως. 26 «μόνον» 30.000 Αρμενίων (αλλά και Αμερικανών ιεραποστόλων), το 1909, με την αντεπανάσταση εναντίον των Νεότουρκων, στα Άδανα κ.ά. πόλεις της Κιλικίας, το 1918 συστήνεται η Δημοκρατία της Αρμενίας (27 Μαΐου). Ρώσοι και Τούρκοι όμως δεν την θέλουν στα πόδια τους. Ως απάντηση στην λεγόμενη «Γενοκτονία των Μουσουλμάνων στο Μπακού» (Μάρτιος 1918), έγιναν εκκαθαρίσεις στην πόλη: Στις 15.9.1918 εισήλθαν οι μονάδες του Ισλαμικού Στρατού του Καυκάσου. Αιχμαλωτίσθηκαν 36 αξιωματικοί 27 και 1.651 στρατιώτες 28 και έγιναν εκκαθάρσεις Αρμενίων, από τους Σοβιετικούς στρατιώτες. Το 1920 οι Τούρκοι επιτίθενται στο νεοσύστατο κράτος και καταλαμβάνουν το 50% της εκτάσεώς του (2 Δεκεμβρίου 1920). το 1920 («μόνον» 20.000 Αρμενίων στο Καρς), και την διετία 1920-21 εκτελούνται συνολικά άλλοι 50.000 Αρμένιοι, από κεμαλικούς. Το 1914 υπήρχαν στην Αρμενία 2.549 θρησκευτικές εστίες (συμπεριλαμβανομένων 200 μοναστηριών και 1.600 εκκλησιών). Το 1974 είχαν απομείνει μόνον 914 εστίες, οι οποίες συμπεριελάμβαναν μόνον 197 κτίσματα σε καλή κατάσταση. 29 Βέβαια, πίσω από κάθε γενοκτονία υπάρχουν και οικονομικά οφέλη για κάποιους. Ο Ρωσο-εβραίος μπολ- 26 Κατεστράφησαν 58 χωριά και 5 μοναστήρια! 27 17 Αρμένιοι, 9 Ρώσοι και 10 Γεωργιανοί. 28 1.151 Αρμένιοι, 383 Ρώσοι, 4 Βρετανοί και 113 στρατιώτες άλλων εθνικοτήτων. 29 ΠΗΓΗ: Αρμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
52 σεβίκος Alexander Parvus 30, λ.χ. στενός συνεργάτης Λένιν, και ο κορυφαίος οικονομικο-πολιτικός σύμβουλος των Νεοτούρκων, απεκόμισε μεγάλα κέρδη από την εταιρεία η οποία έκανε εισαγωγή όπλων στην Τουρκία! Όπλων που χρησμοποιήθηκαν στην Γενοκτονία των Αρμενίων 31 Επισήμως, οι Τούρκοι είπαν πως κατέσφαξαν 1,5 εκατ. ανθρώπους, επειδή Αρμένιοι συμμετείχαν σε ρωσικά στρατεύματα κατά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο (του 1916-1918), και έκαναν υποτιθέμενες μαζικές σφαγές Τούρκων στις περιοχές Kαρς-Αραράτ- Βαν-Ερζερούμ. Περίπου 80.000 Αρμένιοι κατέφθασαν στην χώρα μας εξ αιτίας αυτών των αλλεπάλληλων γενοκτονιών! Οι γενοκτονίες των Ασσυρίων και άλλων Η μαζική σφαγή των Ασσυρίων, αλλά και συνάμα των Χαλδαίων και των Σύρων κατοίκων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ξεκίνησε από τα μέσα του 19 ου αι. Όλα άρχισαν στις 7 Απριλίου 1860 όταν ο σουλτάνος διέταξε την σφαγή των μαρωνιτών χωρικών στον Λίβανο. Και αμέσως μετά (6 Ιουλίου 1860) Σύροι σφαγιάζονται κατόπιν διαταγής του Αχμέντ-πασά. Συνολικά, ο αριθμός των 30 Το εβραϊκό του όνομα ήταν Israel Lazarevich Gelfand. 31 Δείτε σχετικό ντοκυμανταίρ για τους εβραιο-σιωνιστές μπολσεβίκους της Ρωσίας και της Ευρώπης στο http://trutube. tv/?p=2714 σφαγιασθέντων Συρο-Λιβανέζων το 1860 ανέρχεται σε 11.000 ανθρώπους. Τον Αύγουστο του 1914 περίπου 12.000 Ασσύριοι δολοφονούνται από τον Τζεβτέτ Χαλίλ-μπέη. Την επομένη (1915) οι Τούρκοι καταδιώκουν αγρίως τους Σύρους ορθοδόξους και νεστοριανούς κατοίκους των περιοχών Χακάρι, Μαρντίν και Μιντιάτ. Η γενοκτονία είναι γνωστή ως σάιφο (< ξίφος) στα αραμαϊκά. Απαγχονίζουν 32 τους εθνικούς ηγέτες, Σύρων και Λιβανέζων, και συνολικώς δολοφονούν 130.000 Λιβανέζους. Οι σφαγές συνεχίσθηκαν στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο 33, και ολοκληρώθηκαν την περίοδο του 1922-1925! Η συνολική εκτίμηση των νεκρών Ασσυρίων είναι 424.000 και συνολικά, μαζί με τους Χαλδαίους, τους Σύρους και τους Συρομακεδόνες 34 αγγίζει τους 750.000 ανθρώπους! Και φευ! - δεν σταμάτησαν εδώ: 40.000 αλεβήδες σφάχθηκαν στην περιοχή της Μαλάτιας Τουρκίας! 35 32 Στις πλατείες αλ Μπουρτζ του Λιβάνου και αλ Μαρτζά της Συρίας! 33 Οθωμανικές και κουρδικές δυνάμεις σφαγίασαν και εκτόπισαν δια της βίας (1914 και 1920) Ασσυρίους της επαρχίας Άνω Μεσοποταμίας (από τις περιοχές Tur Abdin, Hakkari, Van, Siirt της νυν ΝΑ. Τουρκίας και της Urmia του νυν ΒΔ. Ιράν). 34 Κάτοικοι της Συρίας, που εθεωρούσαν εαυτούς απογόνους των Μακεδόνων του Μεγ. Αλεξάνδρου. 35 βλ. σχ. αποκαλυπτική επιστολή που βρέθηκε (τον Νοέμβριο του 2012) στο αρχείο του Κενάν Εβρέν από την Επιτροπή της Τουρκικής Εθνοσυνελεύσεως, η οποία ερευνούσε τα πραξικοπήματα και τα στρατιωτικά υπομνήματα. Την επιστολή συνέταξε ο γενικός διευθυντής της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας, την περίοδο του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου 1980, Refat Kucultiryaki, προς τον πρόεδρο Εβρέν (στις 7.10.1980). Μεταξύ άλλων, Τέλος, ο πρώην πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Μπόικο Μπορίσωφ, εδήλωσε επισήμως πως η Βουλγαρία θα διεκδικήσει αναγνώριση της γενοκτονίας που υπέστησαν οι Βούλγαροι στα τέλη του 19ου αι. από τους Τούρκους, με τις σφαγές που έκαναν τότε, σε πολλές βουλγαρικές επαρχίες Συμπεράσματα Από τις γενοκτονίες αυτές, μέγα θέμα έχει προκύψει τι έγινε με τις ασφαλιστικές αποζημιώσεις των νεκρών των γενοκτονιών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που πολλοί τις συνδέουν με την αρχή της «γιγαντώσεως» των κολοσσών πολυεθνικών ασφαλιστικών εταιρειών του πλανήτη 36 Μ όλα τούτα, γίνεται φανερό πως το νέο κράτος, που ονομάσθηκε Τουρκία, φυσικός κληρονόμος του οθωμανικού κράτους, θεμελιώθηκε και οικοδομήθηκε πάνω στα νεκρά σώματα εκατομμυρίων σφαγιασθέντων πολιτών, που ζούσαν προαιώνια στα χώματα, που κατάκτησαν αυτοί που ήλθαν βάρβαροι από τα βάθη της Άπω Ανατολής, και θέλησαν να επιβάλουν έγραφε και τα εξής: «Είμαι ο μεγαλύτερος εχθρός των αλεβήδων, μετά τον σουλτάνο Γιαβούζ Σελήμ (πατέρα του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς). Εξ αιτίας μου έφτυσαν αίμα 40.000 αλεβήδες στην περιοχή της Μαλάτιας. Ξεκίνησα για πρώτη φορά την γενοκτονία των αλεβήδων εξ ονόματος του κράτους». Αφιέρωμα στην Μαλάτια, την αρχαία ελληνική Μελίτη/Μελιτηνή της Αρμενίας και της Καππαδοκίας βλ. σχ. άρθρο του Γ. Λεκάκη στην εφημ. «Χρόνος» (27.09.2011). Με τον υπότιτλο «Ένας αλεβίτης δερβίσης άγιος μυστικιστής σούφι ποιητής θαμμένος στην Λήμνο». 36 Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι, Αρμένιος δικηγόρος Βαρτκές Γεγκαγιάν, εκ Σπάρτης Πισιδίας, ξεκίνησε δικαστικό αγώνα στην Καλιφόρνια, το 1987, κι επέτυχε, δύο αμερικανικές ασφαλιστικές εταιρίες, το 2007 να πληρώσουν 53 εκατ. δολ. σε 2.300 Αρμένιους δικαιούχους τους, οι οποίοι ήσαν ασφαλισμένοι πελάτες τους στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία έως το 1914.
53 τον νόμο τους. Όμως η Ιστορία έχει αποδείξει πως οικοδομήματα θεμελιωμένα στο αίμα, ουδέποτε εστάθησαν επί μακρόν! Οι κατακτητές θα εύρισκαν συνεχώς εμπόδια στην επιβολή των ηθών και των εθίμων τους, γι αυτό αποφάσισαν να ξεπαστρέψουν γρήγορα από τον χάρτη τους βαθύρριζους λαούς, που ήξεραν πως θα αντιδρούσαν σε αυτήν την πολιτιστική έκπτωση και θρησκευτική αλλαγή. Έτσι επετεύχθη η νεοτουρκική ομογενοποίηση: Δια της εξοντώσεως των άλλων αυτοχθόνων συγκατοίκων λαών Συνολικά Συνολικώς, υπολογίζονται σε 3,5 εκατ. οι χριστιανικοί πληθυσμοί (Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων, Σύρων) που σφαγιάσθηκεν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, καθιστώντας τον Τούρκο τον πλέον γενοκτόνο της παγκόσμιας Ιστορίας και μάλιστα σε καιρούς ειρήνης! Τουρκικές απειλές για νέα γενοκτονία! Η Τουρκία σχεδίαζε «ανατροπή της ελληνικής πλειοψηφίας» και «εκτουρκισμό» της Κύπρου από το 1956. (Έκθεσις Νιχάτ Ερίμ). Κατάφερε μέρος του σχεδίου της το 1974. Την ένοπλη αυτή επέμβαση δεν ετόλμησε η Ιστορία να την χαρακτηρίσει ποτέ γενοκτονία, αλλά «εθνοκάθαρση» Το φθινόπωρο του 1967 εκδηλώθηκε ανταρσία των Τουρκοκυπρίων στην Κοφίνου Κύπρου κατά της κυπριακής κυβερνήσεως του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ. Ο τότε διοικητής της Εθνικής Φρουράς, στρατηγός Γεώργιος Γρίβας, επιτέθηκε με μεγάλη στρατιωτική δύναμη και τελείωσε το θέμα μέσα σε ελάχιστες ημέρες. 37 Τότε ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού έκαμε λόγο για «γενο- 37 Νεκροί 22 Τουρκοκύπριοι και ένας Ελληνοκύπριος. Τραυματίες: Κάθε πλευρά είχε περισσότερους από 50. κτονία», απειλώντας με πολεμική σύρραξη με την Ελλάδα και στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο!.. Μεσολάβησαν οι πάντα πρόθυμοι Αμερικανοί (διαμεσολαβητής ο Σάιρους Βανς), και εν τέλει υποχώρησε η Αθήνα (κυβέρνηση Κ. Κόλλια) αποσύροντας την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο και ανακαλώντας τον στρατηγό Γ. Γρίβα συνέπειες που θα φανούν λίγα χρόνια αργότερα Επιμύθιον Κλείνοντας, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά το λατινικό ρητό homo homini lupus (ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο), ενώ εμείς οι Έλληνες, αν και λαός μαχητής, γεμάτος πολέμους, μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι και για κάτι ακόμη: Διότι έχουμε διασώσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και σε καμμιά σελίδα της παγκοσμίου Ιστορίας δεν κατηγορηθήκαμε από ανεξάρτητους ιστορικούς ότι διαπράξαμε γενοκτονίες Επιτρέψτε μου όμως, να κλείσω με κάτι εκτός θέματος: Σήμερα, στην χώρα μας συντελείται μια «λευκή γενοκτονία», καθώς για πρώτη φορά, μετά τις απογραφές του 1821 παρατηρήθηκε μείωση του ελληνικού πληθυσμού, και μάλιστα μεγάλη, κατά 147.000 άτομα (το 2011)! Και δίκαιος είναι όποιος παίρνει το μέρος των θυμάτων. Δεν θα αναφερθώ σε άλλες γενοκτονίες, που επίσης ο άνθρωπος επιχείρησε, όχι έναντι ανθρώπων, αλλά έναντι ζώων, φυτών, κλπ. Και επειδή η αφαίρεση στοιχείων πολιτισμού από έναν λαό, θεωρείται, όπως προείπα, ως γενοκτονία, γενοκτονία των Νέο-Ελλήνων μπορούμε να αποκαλέσουμε την δολοφονία με νόμο των τόνων και των πνευμάτων, από την γραφή τους Διότι οι σύγχρονες γενοκτονίες λαών δεν διαπράττονται πλέον με την «παλαιομοδίτικη» συστηματική πληθυσμιακή εξόντωσή τους, αλλά με την συστηματική καταστροφή του πολιτισμού τους Γεώργιος Λεκάκης Ο Γιώργος Λεκάκης γεννήθηκε στο Μόναχο της Γερμανίας. Μεγάλωσε και σπούδασε εκεί Κοινωνιολογία-Λαογραφία και Δημοσιογραφία. Είναι μέλος του ΔΣ της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας (ΕΜΑΕΜ), του ΔΣ της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων (ΕΕΕΘ) και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδικήσεως των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Ο Γ. Λεκάκης έχει συγγράψει τα βιβλία: «Παγκόσμια Ιστορία των Πτήσεων», «Η Θεσσαλονίκη στο Ελληνικό Τραγούδι», «7 φεγγάρια», «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5», «Τάματα και αναθήματα», «Χρονογραφήματα για την Ελλάδα και τον πολιτισμό», «Ολυμπιακοί Αγώνες», «Το ημερολόγιο ενός λοχία από την Μερόπη Πωγωνίου στον πόλεμο του 40», «Σαμοθράκη-Ιερά Νήσος», «Βήσσανη: Τα πολυφωνικά τραγούδια της», «Αιγαίο-ετυμολογίες νήσων», «Παραδοσιακές φορεσιές της Ελλάδος», «Η άγνωστη Μικρά Ασία», «Αρχαία και σύγχρονα ιστορικά ναυάγια των ελληνικών θαλασσών και η Λαογραφία της θάλασσας», «Ίμβρος παιπαλόεσσα, το Ιερό νησί του Ερμού, τ ουρανού και των δακρύων», «Ελλάδος εγκώμιον», «Παξοί Τα νησιά του πάθους», «Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί Κατοχής», και «Μουσικής μύηση». Σε ανάτυπα κυκλοφόρησαν άλλες μελέτες του για τους «Παξούς», την «Γαύδο», την «Φολέγανδρο», το «Καστελλόριζο», την «Σαμοθράκη», τα «Διαπόντια Νησιά», την «Αστυπάλαια», «Τα αρχαία πέτρινα γεφύρια των Ελλήνων», κ.ά. Επίσης επιμελήθηκε επανεκδόσεις προλόγισε βιβλία, έκανε περισσότερα από 70 ντοκυμανταίρ, κλπ. Ως δημοσιογράφος έχει αρθρογραφήσει στις εφημερίδες «Νέα», «Ρωμιοσύνη», «Κέρδος», «Θεσσαλονίκη», «Ελεύθερος Τύπος», «Ελευθερία» του Λονδίνου, «Έθνος της Κυριακής», στο περιοδικό «Γεωτρόπιο» της «Ελευθεροτυπίας», και σε πολλά περιοδικά. Ως συγγραφέας έχει γράψει τρία θεατρικά έργα, έχει κυκλοφορήσει τρεις ποιητικές συλλογές (την μία μάλιστα με τίτλο «Απάνθισμα», προλόγισε ο μεγάλος Έλληνας ηθοποιός Ντίνος Ηλιόπουλος). Ο Γ. Λεκάκης είναι και στιχουργός. Τραγούδια του έχουν ερμηνεύσει σχεδόν όλοι οι μεγάλοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες και στίχους του έχουν μελοποιήσει οι σημαντικότεροι συνθέτες.