EUROPEAN COMMISSION Research Executive Agency Seventh Framework Programme Cooperation: Space Call 3 FP7-SPACE-2010-1 Grant Agreement: 262371 Enabling Access to Geological Information in Support of GMES D7.1.23 Περιγραφή Γεωκινδύνων για την Αθήνα [Version 1] 13 th August 2013 Επίπεδο Διάδοσης: Δημόσιο Συγγραφείς: Ε.Πογιατζή,Ν.Σπανού,Β.Κοντογιάννη, Κ.Παπαδόπουλος,Γ.Κωνσταντοπούλου, Ημερομηνία: 13/08/2013 Μ.Στεφούλη, ΙΓΜΕΜ Checked by (WP Leader): Luke Bateson, BGS Ημερομηνία: 15/8/2013 Date of Issue: 15/08/2013
CHANGE RECORD Version X.X of [Date] to Version X.X of [Date] Section Page Detail of change Dissemination Level: Public Page 2 of 67
EXECUTIVE SUMMARY Η παρούσα έκθεση «Περιγραφή των Γεωκινδύνων για την Αθήνα» συντάχθηκε από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και Μελετών (ΙΓΜΕΜ) και περιγράφει του γεωκινδύνους στους Τομείς των Αθηνών, διοικητικές περιοχές της Περιφέρειας Αττικής, στην Ελλάδα. Το λεκανοπέδιο των Αθηνών εντοπίζεται στο κέντρο της Αττικής και αποτελεί την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Ελλάδας. Η γεωλογική δομή του λεκανοπεδίου Αττικής χαρακτηρίζεται από επάλληλες επωθήσεις, οι οποίες έλαβαν χώρα πριν το Νεογενές, κατά τη φάση της συμπιεστικής τεκτονικής. Η Αυτόχθονη Ενότητα Αλμυροποτάμου Αττικής, συνιστά την κατώτερη ενότητα στην περιοχή, επί της οποίας επωθήθηκε η Ενότητα Νεοελληνικού Τεκτονικού Καλύμματος. Στη συνέχεια, η ενότητα Ενότητα Αφιδνών Τουρκοβουνίων είναι επωθημένη στην ενότητα Νεοελληνικού καλύμματος και τέλος η Πελαγονική ζώνη είναι με τη σειρά της επωθημένη στην Ενότητα Αφιδνών Τουρκοβουνίων. Ο προσδιορισμός των γεωκινδύνων πραγματοποιήθηκε με τη συνδυασμένη ερμηνεία των γεωλογικών, γεωμορφολογικών, χρήσεων γης και άλλων γεωχωρικών επιπέδων πληροφορίας τα οποία διαθέτει το ΙΓΜΕΜ μαζί με τα τα δεδομένα των μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) τα οποία εξήχθησαν με τη χρήση διαφορικής συμβολομετρίας ραντάρ και παραδόθηκαν στο ΙΓΜΕ από την εταιρεία προμηθευτή Tele- Rilevamento Europa T.R.E. s.r.l.. Αφορούν δεδομένα τα οποία εξήχθησαν στο πλαίσιο του έργου Terrafirma από την επεξεργασία μέσω του προγράμματος Psproc με τη μέθοδο ανάλυσης PSInSAR της σειράς δεδομένων Descending track ERS-1 / ERS-2. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν 38 εικόνες οι οποίες καλύπτουν τη χρονική περίοδο από 18/05/1992 έως 19/08/1999. Στο λεκανοπέδιο Αθηνών εντοπίστηκαν τέσσερεις (4) κατηγορίες πολυγώνων εδαφικών αστοχιών οι οποίες στο σύνολό τους συνδέονται με την ανθρωπογενή δραστηριότητα. Οι δύο πρώτες περιοχές αφορούν επιπτώσεις από παλαιές υπόγειες εκμεταλλεύσεις λιγνίτη και βασίστηκαν σε προηγούμενες γεωλογικές μελέτες του ΙΓΜΕ, η τρίτη περιοχή αφορά περιοχή με δυνητικές αστοχίες και η τέταρτη βασίσθηκε μόνο στα δεδομένα PSI και δεν κατέστη δυνατή η γεωλογική ερμηνεία των μετακινήσεων. Dissemination Level: Public Page 3 of 67
TABLE OF CONTENTS Change Record Executive Summary 1 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (Authorship and contact details)... 5 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ (Introduction)... 5 3 PGGH_athens_001... 20 4 PGGH_ATHENS_002... 32 5 PGGH_ATHENS_003... 44 6 PGGH_ATHENS_004... 50 Dissemination Level: Public Page 4 of 67
1 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (AUTHORSHIP AND CONTACT DETAILS) Για την συγγραφή της παρούσας έκθεσης συνεργάσθηκαν επιστήμονες από τέσσερεις υπηρεσιακές μονάδες του ΙΓΜΕΜ: Τεχνική Γεωλογία, Γενική Γεωλογία Χαρτογραφήσεις και Υδρογεωλογία. Με αλφαβητική σειρά οι συγγραφείς είναι: Β. Κοντογιάννη Τεχνική Γεωλογία 213133 7381 villy@igme.gr Γ. Κωνσταντοπούλου Τεχνική Γεωλογία 213133 7373 kongar@igme.gr Β. Παπαδόπουλος Πληροφορική 213 133 7051 routmail@igme.gr Κ. Παπαδόπουλος Υδρογεωλογία 213 133 7424 papadopoulosk@igme.gr Ε. Πογιατζή Τεχνική Γεωλογία 213 133 7367 kynpo@igme.gr Ν. Σπανού Τεχνική Γεωλογία 213 133 7384 spanou@igme.gr Μ. Στεφούλη Γεν. Γεωλ. Χαρτ. 213 133 7193 stefouli@igme.gr 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ (INTRODUCTION) Η περιοχή την οποία καλύπτει το Επίπεδο Εδαφικής Ευστάθειας (Ground Stability Layer) με έκταση 359,93Km 2 ταυτίζεται με την περιοχή της πρώην Νομαρχίας Αττικής. Με τα σημερινά διοικητικά όρια (Καλλικράτης) η περιοχή μελέτης αποτελείται από τους παρακάτω τομείς της Περιφέρειας Αττικής, οι οποίοι με τη σειρά τους διαιρούνται στους αντίστοιχους Δήμους (Εικόνα 1): ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΘΗΝΩΝ: Δήμοι Αθηναίων, Βύρωνα, Γαλατσίου, Δάφνης & Υμηττού, Ζωγράφου, Ηλιούπολης, Καισιαριανής, Φιλαδέλφειας & Χαλκηδόνας ΒΟΡΕΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΘΗΝΩΝ: Δήμοι Αγ.Παρασκευής, Αμαρουσίου, Βριλλησίων, Ηρακλείου, Κηφισιάς, Λυκόβρυσης & Πεύκης, Μεταμόρφωσης, Ν. Ιωνίας, Παπάγου & Χολαργού, Πεντέλης, Φιλοθέης & Ψυχικού, Χαλανδρίου ΔΥΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΘΗΝΩΝ: Δήμοι Αγ. Βαρβάρας, Αγ. Αναργύρων & Καματερού, Αιγάλεω, Ιλίου, Περιστερίου, Πετρούπολης, Χαϊδαρίου ΝΟΤΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΘΗΝΩΝ: Δήμοι Αγ. Δημητρίου, Αλίμου, Γλυφάδας, Ελληνικού & Αργυρούπολης, Καλλιθέας, Μοσχάτου & Ταύρου, Ν. Σμύρνης Το λεκανοπέδιο των Αθηνών (Εικόνα 2) εντοπίζεται στο κέντρο της Αττικής και αποτελεί την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Ελλάδας. Αποτελείται από μία κεντρική σχεδόν πεδινή περιοχή με χαρακτηριστικούς λόφους, όπως η Ακρόπολη, ο Άρειος Πάγος, ο Λόφος Μουσών (Φιλοπάππου), Λόφος Νυμφών (Αστεροσκοπείου), Πνύκα, Λυκαβητός, Τουρκοβούνια κ.α.. Περιβάλλεται ημικυκλικά από τα όρη Αιγάλεω στα Δυτικά, Ποικίλο Δυτικά Βορειοδυτικά, Πάρνηθα - Βόρεια, Πεντέλη - Βορειοανατολικά και Υμηττό - Ανατολικά, ενώ στα νότια βρέχεται από το Σαρωνικό κόλπο. Μεγαλύτερος ποταμός είναι ο Κηφισός, ο οποίος διαρέει το λεκανοπέδιο με κατεύθυνση από βορρά προς νότο, όμως το μεγαλύτερο τμήμα του είναι σκεπασμένο από αυτοκινητόδρομο. Dissemination Level: Public Page 5 of 67
Εικόνα 1: Διοικητική διαίρεση περιοχής μελέτης Εικόνα 2: Το λεκανοπέδιο των Αθηνών Dissemination Level: Public Page 6 of 67
Εικόνα 3: Χάρτης κάλυψης/χρήσης γης περιοχής λεκανοπεδιού Αττικής σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Αστικό Άτλαντα (GMES EEA European Urban Atlas). Σύμφωνα με τον Χάρτη Κάλυψης/Χρήσης Γης του Ευρωπαϊκού Αστικού Άτλαντα (land cover map of the GMES EEA European Urban Atlas) (Εικόνα 3) το μεγαλύτερο τμήμα του λεκανοπεδίου Αθηνών χαρακτηρίζεται σαν Αστικός Ιστός (Συνεχής ή Πυκνός) με έκταση περίπου 116,33Km 2, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 32,32%. Ο αστικός ιστός εντοπίζεται κυρίως στην κεντρική περιοχή του λεκανοπεδίου ενώ στο ορεινό περιφερειακό τμήμα καταλαμβάνουν εκτάσεις οι οποίες χαρακτηρίζονται σαν «αγροτικές, ημιφυσικές περιοχές και υγρότοποι με έκταση 88,70Km 2 και ποσοστό 24,64%. Σημαντική επίσης έκταση καταλαμβάνουν τα άλλα οδικά δίκτυα και συνοδές χρήσεις (έκταση 43,51Km 2 και ποσοστό 12,08%). Τα ποσοστά κάλυψης/χρήσης γής παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 1 και στο διάγραμμα της Εικόνας 4. Dissemination Level: Public Page 7 of 67
Land use percentage PanGeo D7.1.23: Geohazard Description for Athens Πίνακας 1: Κατηγορίες κάλυψης/χρήσης γης σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Αστικό Άτλαντα (GMES EEA European Urban Atlas). ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΛΥΨΗΣ/ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ ΕΚΤΑΣΗ Km 2 ΠΟΣΟΣΤΑ % Αγροτικές + Ήμι-φυσικές περιοχές + Υγρότοποι 88,70 24,64 Αεροδρόµια 1,69 0,47 Εργοτάξια 0,68 0,19 Συνεχής Αστικός Ιστός (S.L. > 80%) 66,76 18,55 Ασυνεχής Πυκνός Αστικός Ιστός (S.L. : 50% - 80%) 49,57 13,77 Ασυνεχής Αστικός Ιστός Μέσης Πυκνότητας (S.L. : 30% - 50%) 19,55 5,43 Ασυνεχής Αστικός Ιστός Χαμηλής Πυκνότητας (S.L. : 10% - 30%) 10,21 2,83 Ασυνεχής Αστικός Ιστός Πολύ Χαμηλής Πυκνότητας (S.L. < 10%) 1,32 0,37 Ταχείας κυκλοφορίας οδικά δίκτυα και συνοδές χρήσεις 0,92 0,26 Δάση 15,26 4,24 Περιοχές αστικού πρασίνου 20,12 5,59 Βιομηχανικές, εμπορικές, δημόσιες, στρατιωτικές και ιδιωτικές μονάδες 29,65 8,24 Μεμονωμένες Κατασκευές 0,24 0,07 Περιοχές χωρις συγκεκριμένη τρέχουσα χρήση 1,42 0,39 Μεταλλεία και χώροι απόθεσης μεταλλευτικών απορριμάτων 0,46 0,13 Άλλα οδικά δίκτυα και συνοδές χρήσεις 43,51 12,09 Σιδηροδρομικά Δίκτυα και συνοδές χρήσεις 0,40 0,11 Εγκαταστάσεις αναψυχής και αθλητισµού 7,64 2,12 Λιμάνια 1,57 0,44 Υδάτινα σώματα 0,26 0,07 ΣΥΝΟΛΑ 359,93 100 25 20 15 10 5 0 Other roads and associated land Agricultur al + Semi-nat ural areas + Wetlands Railways and associated land Forests Fast transit roads and associated land Sports and leisure facilities Green urban areas Port areas Industrial, commercial, public, military and private units Discontinuous Medium Density Urban Fabric (S.L. : 30% - 50%) Discontinuous Low Density Urban Fabric (S.L. : 10% - 30%) Discontinuous Dense Urban Fabric (S.L. : 50% - 80%) Water bodies Airports Continuous Urban Fabric (S.L. > 80%) Construction sites Mineral extraction and dump sites Isolated Structures Discontinuous Very Low Density Urban Fabric (S.L. < 10%) Land without current use Εικόνα 4: Διάγραμμα ποσοστιαίας κατανομής κάλυψης/χρήσης γης περιοχής λεκανοπεδιού Αττικής σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Αστικό Άτλαντα (GMES EEA European Urban Atlas). Dissemination Level: Public Page 8 of 67
2.1 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΕΧΝΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ (GEOLOGICAL STRUCTURE GEOTECTONIC EVOLUTION ENGINEERING GEOLOGICAL FORMATIONS) Η γεωλογική δομή του λεκανοπεδίου Αττικής (σύμφωνα με τον Γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ, φύλλα "Αθήνα - Πειραιάς", "Αθήνα - Ελευσίνα", Κορωπί Πλάκα και "Κηφισιά", κλίμακας 1:50.000, λαμβάνοντας υπόψη τις νεότερες αντιλήψεις, όπως αυτές παρουσιάζονται στο φύλλο "Κηφισιά") χαρακτηρίζεται από επάλληλες επωθήσεις, οι οποίες έλαβαν χώρα πριν το Νεογενές, κατά τη φάση της συμπιεστικής τεκτονικής. Η Αυτόχθονη Ενότητα Αλμυροποτάμου Αττικής, συνιστά την κατώτερη ενότητα στην περιοχή, επί της οποίας επωθήθηκε η Ενότητα Νεοελληνικού Τεκτονικού Καλύμματος. Στη συνέχεια, η ενότητα Ενότητα Αφιδνών Τουρκοβουνίων είναι επωθημένη στην ενότητα Νεοελληνικού καλύμματος και τέλος η Πελαγονική ζώνη είναι με τη σειρά της επωθημένη στην Ενότητα Αφιδνών Τουρκοβουνίων. Σε ασυμφωνία με τις ανωτέρω ενότητες αποτέθηκαν τα Νεογενή ιζήματα, κυρίως λιμναίου περιβάλλοντος και στη συνέχεια οι πιο πρόσφατες αποθέσεις (πλειστόκαινο και ολόκαινο). Εν συντομία η γεωτεκτονική εξέλιξη της περιοχής περιγράφεται στα επόμενα: Η Ενότητα Αφιδνών Τουρκοβουνίων στην ουσία αποτελεί μια φλυσχοειδή σειρά η οποία υποδηλώνει ένα κλαστικό περιβάλλον ιζηματογένεσης, πλησίον νέο-αναδυόμενων χώρων. Η παρουσία ολισθολίθων συνηγορεί στο γεγονός ότι υπήρχε παράλληλα με την ιζηματογένεση και τεκτονική δραστηριότητα σε όμορες περιοχές. Κατά το Κατώτερο Τριτογενές επικράτησε μία φάση συμπιεστικής τεκτονικής, η οποία προκάλεσε την πτύχωση των ανωτέρω σχηματισμών καθώς και τις επάλληλες επωθήσεις που συναντώνται στο λεκανοπέδιο Αττικής, δηλαδή την επώθηση της Πελαγονικής ζώνης επί της Ενότητας Αφιδνών Τουρκοβουνίων, την οποία ακολούθησε η επώθηση της τελευταίας επί της Ενότητας Νεοελληνικού Τεκτονικού Καλύμματος. Λόγω της ετερογένειας των σχηματισμών οι οποίοι δομούν την Ενότητα Αφιδνών Τουρκοβουνίων (οι αργιλικοί σχιστόλιθοι είναι πιο εύκαμπτοι από τους ασβεστόλιθους και τους ψαμμίτες), δημιουργήθηκαν εσωτερικές μετατοπίσεις καθώς και πολύπλοκες και ασύμμετρες πτυχές. Τέλος, στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, μετά τη φάση του πτυχογόνου τεκτονισμού, ακολούθησε εφελκυστικός τεκτονισμός, ο οποίος δημιούργησε τη λεκάνη των Αθηνών, στην οποία αποτέθηκαν τα Νεογενή ιζήματα αυτής. Στην περιοχή μελέτης εκπονήθηκε από το ΙΓΜΕ ο τεχνικογεωλογικός χάρτης περιοχής Νομαρχίας Αθηνών (Εικόνα 5) και βάση δεδομένων (Έκθεση ΙΓΜΕ-ΔΤΓ με αριθμό Τ-2561, Δεκέμβριος 2006). Dissemination Level: Public Page 9 of 67
Εικόνα 5: Τεχνικογεωλογικός χάρτης περιοχής Νομαρχίας Αθηνών. Στο πλαίσιο εκπόνησης του ανωτέρω χάρτη πραγματοποιήθηκε χαρτογράφηση του λεκανοπεδίου Αθηνών σε κλίμακα 1:10.000, από την οποία προέκυψαν οι ακόλουθοι τεχνικογεωλογικοί σχηματισμοί: 1. Ανθρωπογενείς επιχωματώσεις Υλικά τεχνητών επιχωματώσεων στο πλαίσιο των συνεχών διαμορφώσεων και παρεμβάσεων στην παραλιακή ζώνη (όρμος Φαλήρου, Καλαμάκι κ.λπ.). Επίσης υλικά προερχόμενα από ανεξέλεγκτη απόρριψη προϊόντων εκσκαφών, κατεδαφίσεων και λατομείων, τα οποία συναντώνται σε μεμονωμένες θέσεις. Το πάχος τους συχνά υπερβαίνει τα 10 μέτρα. ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ ΟΛΟΚΑΙΝΟ 2. Σύγχρονα υλικά κοίτης ποταμών, χειμάρρων και ακτών Ασύνδετες άμμοι και ιλύες με κροκάλες και λατύπες ποικίλου μεγέθους και προέλευσης. Πρόκειται για μικρού πάχους αποθέσεις, μέτριας έως μεγάλης υδροπερατότητας. 3. Χαλαρές παράκτιες αποθέσεις από τεφρές αμμοϊλύες - μαλακές αργίλους Άργιλοι (CL και CH) τεφρού υπότεφρου χρώματος, μαλακές μέσης αντοχής, μέσης υψηλής πλαστικότητας σε εναλλαγές με αμμώδεις ιλύες ιλυώδεις άμμους, μέσης πυκνής εναπόθεσης και μέσης αντοχής (ML και SM). Συχνή παρουσία οργανικών ουσιών. Είναι σύγχρονες αποθέσεις, παράκτιας και ποταμοθαλάσσιας φάσης, πολύ χαλαρές και συμπιεστές μέγιστου πάχους 20 m περίπου και εντοπίζονται στην περιοχή Μοσχάτου Ν. Φαλήρου. Dissemination Level: Public Page 10 of 67
4. Χαλαρές αποθέσεις μικτών φάσεων με επικράτηση των λεπτομερών Επικρατούν οι αμμώδεις άργιλοι (CL και σπάνια CH) με χαλίκια και κροκάλες, είναι στιφρές, μέσης πλαστικότητας και καστανού καστανότεφρου χρώματος. Επίσης συμμετέχουν αργιλώδεις άμμοι αμμάργιλοι (SC), αμμοϊλύες (SM και ΜL) και αργιλώδη ή ιλυώδη χαλίκια (GC, GM). Είναι ποταμοχερσαίες αποθέσεις και προσχώσεις χαμηλών περιοχών οι οποίες αναπτύσσονται κυρίως κατά μήκος του Κηφισού και του Ιλισού ποταμού με μέγιστο πάχος 20 m περίπου. Παρουσιάζουν χαμηλή έως μέτρια υδροπερατότητα και τοπικά δημιουργούνται αβαθείς φρεάτιοι ορίζοντες κυρίως στα χαλικοαμμώδη στρώματα, ενώ οι μηχανικοί χαρακτήρες μεταβάλλονται τόσο οριζόντια όσο και κατακόρυφα. 5. Χαλαρές αποθέσεις μικτών φάσεων με επικράτηση των αδρομερών Επικρατούν οι αργιλώδεις άμμοι αμμάργιλοι (SC) καθώς και τα αργιλο ιλυώδη χαλίκια (GC, GM, GC GM) καστανού καστανότεφρου χρώματος. Επίσης συμμετέχουν στιφρές, μέσης πλαστικότητας, αμμώδεις άργιλοι (CL) και αμμοϊλύες (SM SC). Είναι ποταμοχερσαίες αποθέσεις, γενικά χαλαρές μέχρι μέτρια συνεκτικές που απαντώνται από το κέντρο των Αθηνών, μέχρι τις παρυφές των γύρω βουνών. Μέγιστο πάχος 15m περίπου. Τοπικά μεταβαίνουν, τόσο οριζόντια όσο και κατακόρυφα, στον προαναφερόμενο ορίζοντα των μικτών φάσεων με επικράτηση των λεπτομερών (Λ. Βουλιαγμένης, Κηφισός). Παρουσιάζουν αυξημένη υδροπερατότητα και αναπτύσσουν πτωχούς γενικά υδροφόρους ορίζοντες, κυρίως στην επαφή τους με το υπόβαθρο. Οι μηχανικοί χαρακτήρες του σχηματισμού μεταβάλλονται τοπικά και σαν έδαφος θεμελίωσης παρουσιάζει σχετικά καλή συμπεριφορά. ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟ 6. Πλευρικά κορήματα μέτρια έως καλά συγκολλημένα. Αργιλοαμμώδη, μέτρια έως καλά συγκολλημένα υλικά που περιέχουν χαλίκια, λατύπες, κροκάλες και σπανιότερα ογκόλιθους ποικίλης λιθολογικής προέλευσης, καστανού καστανότεφρου χρώματος. Ταξινομούνται σαν αργιλώδη αργιλοϊλυώδη χαλίκια (GC, GM, GM GC), αμμάργιλοι (SC), αμμοϊλύες (SM SC) και τοπικά χαμηλής μέσης πλαστικότητας, αμμώδεις άργιλοι (CL). Στις παρυφές του Υμηττού, του Αιγάλεω και της Πεντέλης (περιοχές Παπάγου, Αργυρούπολης, Ηλιούπολης, κ.λπ.)και σε βάθος μεγαλύτερο από 0.5 2.0 m, παρουσιάζουν καλή συγκόλληση και εξελίσσονται σε καλά συγκολλημένα, πολύμικτα, κροκαλο λατυποπαγή, με καστανή καστανέρυθρη ασβεστομαργαϊκή συνδετική ύλη, οπότε χαρακτηρίζονται ως βραχώδης σχηματισμός χαμηλής μέσης αντοχής. Κατά θέσεις μεταβαίνουν πλευρικά σε χαλαρές αποθέσεις μικτών φάσεων με επικράτηση των αδρομερών. Παρουσιάζουν αυξημένη υδροπερατότητα με αποτέλεσμα, στις περιοχές που αυτά παρουσιάζουν σημαντική επιφανειακή εξάπλωση, η υδροφορία να είναι περιορισμένη. 7. Μέτρια συγκολλημένα κροκαλο-λατυποπαγή με καστανέρυθρη συνδετική ύλη. Κροκαλο-λατυποπαγή πολύμικτα, χαλαρά έως μέτρια συγκολλημένα, με αργιλοαμμώδη έως ιλυοαμμώδη συνδετική ύλη καστανού καστανέρυθρου χρώματος. Εναλλάσσονται με αργιλώδεις άμμους (SC), ιλυώδεις άμμους (SM), αργιλώδη αμμοχάλικα (GC) και σπανιότερα αμμώδεις αργίλους (CL) και αμμοχάλικα (GM). Πρόκειται για ποτάμιες αποθέσεις, με πάχος, διαπιστωμένο από γεωτρήσεις, μέχρι 25 m. Συναντώνται στο Π. Φάληρο, Ν. Σμύρνη, Άγιο Δημήτριο κλπ. Είναι υδροπερατοί σχηματισμοί που δημιουργούν τοπικής σημασίας φρεάτιους ορίζοντες. Με βάση δοκιμές σημειακής φόρτισης, οι βαθύτεροι μέτρια συγκολλημένοι ορίζοντες του σχηματισμού χαρακτηρίζονται ως χαμηλής πολύ χαμηλής αντοχής βραχώδης σχηματισμός (Is(50) (MPa): 0,55 1,86). 8. Μέτρια συνεκτικές ιλύες - άργιλοι ανοικτού καστανού χρώματος. Αμμώδεις άργιλοι (CL) και σπάνια (CH) με χαλίκια, μέτρια συνεκτικές, χαμηλής έως μέσης πλαστικότητας, ανοικτού καστανού έως καστανέρυθρου χρώματος. Κατά θέσεις περιλαμβάνονται ορίζοντες από αργιλώδεις Dissemination Level: Public Page 11 of 67
άμμους (SC) και σπανιότερα αργιλώδεις χάλικες (GC) και ιλυώδεις άμμους αργιλώδεις άμμους (SM-SC). Είναι λιμναίας φάσης, με πάχος διαπιστωμένο από γεωτρήσεις μέχρι 70 m. Στους βαθύτερους ορίζοντες, ο σχηματισμός γίνεται πολύ στιφρός έως σκληρός. Παρουσιάζουν χαμηλή έως μέτρια υδροπερατότητα. ΝΕΟΓΕΝΕΣ Τα Νεογενή ιζήματα είναι σχηματισμοί θαλάσσιας, παράκτιας, λιμναίας και ηπειρωτικής φάσης, πάχους μεγαλύτερου των 150 m. Περιλαμβάνονται αργιλικές μάργες με ενστρώσεις κροκαλοπαγών, ψαμμιτών και μαργαϊκών ασβεστολίθων. Δυνατή η ανάπτύξη υδροφόρων οριζόντων υπό πίεση κυρίως στα κροκαλοπαγή και τους ψαμμίτες. Υποδιαιρούνται στους παρακάτω σχηματισμούς: 9α. Μέτρια συνεκτικός έως πολύ συνεκτικός σχηματισμός από λεπτές ενστρώσεις ψαμμιτών, μικροκροκαλοπαγών, κροκαλοπαγών και άμμων, παράκτιας φάσης. Πολύμικτα, χαλαρά μέτρια συγκολλημένα κροκαλοπαγή με καστανή καστανοκίτρινη ψαμμιτομαργαϊκή συνδετική ύλη, χαμηλής μέσης αντοχής, με ενστρώσεις πυκνής αμμοϊλύος και εύθρυπτων ψαμμιτών. Κατά θέσεις ψαμμιτικά μικρολατυποπαγή πάχους 0.50 μέχρι και μεγαλύτερου των 10 μέτρων σε εναλλαγές με ψαμμιτικές μάργες. Εμφανίζονται στις περιοχές Ταύρος, Καλλιθέα καθώς επίσης και επιφανειακά στο Καματερό, Ηράκλειο κλπ. 9β. Συνεκτικοί ερυθροί πηλοί και μέτρια συγκολλημένα κροκαλοπαγή. Αμμώδεις άργιλοι (CL και CH), με χαλίκια, πισσόλιθους και ενστρώσεις κροκαλοπαγών πάχους μέχρι 7 m, πολύ στιφρές σκληρές, μέσης υψηλής πλαστικότητας, καστανού έως ερυθρού χρώματος. Κατά θέσεις πολύμικτα χαλαρά κροκαλολατυποπαγή πάχους μέχρι 15 m (περιοχή Αμαρουσίου). Στα ανώτερα μέλη παρατηρούνται αργιλικές μάργες πάχους μέχρι 7 m (περιοχή Χαλανδρίου). Είναι ηπειρωτικές αποθέσεις, πάχους μεγαλύτερου από τα 70 m. Συνήθως συναντώνται στα βόρεια προάστια των Αθηνών (Κηφισιά, Χαλάνδρι, Μαρούσι, Αγ. Παρασκευή κ.λπ.). Πρακτικά αδιαπέρατοι σχηματισμοί εκτός των θέσεων με τις διαστρώσεις κροκαλοπαγών όπου αναπτύσσονται μέσης δυναμικότητας υπό πίεση και φρεάτιοι ορίζοντες. 9γ. Μέτρια συνεκτικός σχηματισμός από μάργες, ψαμμίτες, μαργαϊκούς ασβεστόλιθους, κιτρινόλευκου χρώματος. Αργιλικές μάργες, με ενστρώσεις ασβεστιτικών μαργών μαργαϊκών ασβεστολίθων και ψαμμιτών. Αναλυτικά έχουν ως εξής: Μάργες κυρίως αργιλικές που ταξινομούνται σαν άργιλοι μέσης και υψηλής πλαστικότητας (CL και CH) με ενστρώσεις αργιλοϊλύος, πολύ στιφρές σκληρές, συνήθως λευκοκίτρινες καστανοκίτρινες, αλλά και καστανότεφρες - καστανέρυθρες. Τοπικά είναι τεφροκύανες ιλυώδεις μάργες (ML, MH και CL ML) με κοιτάσματα λιγνιτών (Καλογρέζα, Ανθούπολη, Μεταμόρφωση). Παρουσιάζουν προβλήματα διόγκωσης, χαλάρωσης και απώλεια αντοχής με την επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων. Μαρναϊκοί ασβεστόλιθοι ασβεστιτικές μάργες: μαλακοί μέτρια σκληροί, πολύ χαμηλής μέσης αντοχής, μέτριας ανθεκτικότητας, υψηλού πορώδους, λευκοκίτρινου έως καστανοκίτρινου χρώματος. ΠΡΟΝΕΟΓΕΝΕΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟ 10α. Μεσο-παχυστρωματώδεις λευκότεφροι, έντονα διαρρηγμένοι ασβεστόλιθοι αλλόχθονης σειράς. Ασβεστόλιθοι λευκότεφροι έως τεφροί, μικροκρυσταλλικοί, κατά θέσεις κλαστικοί ή λατυποπαγείς, μέτριας σκληρότητας, πολύ χαμηλής υψηλής αντοχής, χαμηλής παραμορφωσιμότητας. Το πάχος τους υπερβαίνει τα 100 m. Συνήθως είναι μεσο-παχυστρωματώδεις και κατά θέσεις άστρωτοι, τέμνονται από διαρρήξεις και τοπικά από πυκνό δίκτυο διακλάσεων. Παρουσιάζουν αυξημένη δευτερογενή υδροπερατότητα. 10β. Λεπτο μεσοστρωματώδεις ασβεστόλιθοι, έντονα τεκτονισμένοι, κιτρινόλευκου χρώματος. Λεπτο - μεσοστρωματώδεις, πτυχωμένοι ασβεστόλιθοι κιτρινόλευκου τεφρόλευκου χρώματος, που εναλλάσσονται με φυλλώδεις μάργες και εξελίσσονται σε μαργαϊκούς ασβεστολίθους στους λόφους των Dissemination Level: Public Page 12 of 67
δυτικών και ανατολικών παρυφών του Λεκανοπεδίου Αθηνών. Συχνή η ύπαρξη σιδηρονικελιούχων μεταλλευμάτων και σερπεντινιωμένων περιδοτιτών στη βάση τους. 10γ. Παχυστρωματώδεις έως άστρωτοι, έντονα τεκτονισμένοι και καρστικοποιημένοι ασβεστόλιθοι. Γενικά παχυστρωματώδεις μέχρι άστρωτοι, κατά θέσεις λατυποπαγείς, ρηγματωμένοι, πτυχωμένοι και καρστικοποιημένοι ασβεστόλιθοι, μέτρια σκληροί, μέσης μέχρι υψηλής αντοχής, λευκότεφρου ερυθρόλευκου κιτρινόλευκου χρώματος. Το πάχος τους εκτιμάται σε 700 m περίπου. Παρουσιάζουν αυξημένη δευτερογενή υδροπερατότητα και υδροφορία ακανόνιστη και μεγάλου βάθους. 10δ. Δολομίτες - δολομιτικοί ασβεστόλιθοι. Μεσόκοκκοι, ανακρυσταλλωμένοι, μεσο παχυστρωματώδεις και τοπικά άστρωτοι δολομίτες δολομιτικοί ασβεστόλιθοι, κατά θέσεις κυψελώδεις, τεφρού τεφρόλευκου κιτρινέρυθρου χρώματος. Στη βάση τους είναι πλακώδεις σε εναλλαγές με μαρμαρυγιακούς σχιστολίθους. Το πάχος τους φτάνει τα 250m. 11. Σχιστοψαμμιτομαργαϊκή σειρά των Αθηναϊκών σχιστολίθων με φακούς ασβεστολίθων. Ιζηματογενείς σχηματισμοί φλυσχοειδούς τύπου με ασβεστολιθικούς φακούς, μέγιστου πάχους που υπερβαίνει τα 100 m. Περιλαμβάνονται εναλλαγές μαργαϊκών ασβεστολίθων, ψαμμιτών, κροκαλολατυποπαγών και σκληρών μαργών. Αποτελούν τον ανώτερο ορίζοντα τον συστήματος των Αθηναϊκών Σχιστολίθων, όπου επικρατεί η ασβεστομαργαϊκή φάση. Το σύνολο εμφανίζεται ημιδιαπερατό μέχρι διαπερατό με την παρουσία συχνών στεγανών διαφραγμάτων (ενστρώσεις μαργών). Τοπικά παρατηρείται υψηλή υδροφορία (ΝΔ/κές παρυφές Τουρκοβουνίων), ενώ οι ασβεστολιθικοί φακοί αποτελούν "δεξαμενές" εγκλωβισμένων νερών. Αναλυτικά έχουν ως εξής: α) Μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι: ερυθροκίτρινοι κιτρινότεφροι, χαμηλής μέχρι υψηλής αντοχής που παρουσιάζουν ανακρυστάλλωση και μερική «σχιστοποίηση». β) Κροκαλολατυποπαγή: ασβεστολιθικά, χαμηλής μέχρι υψηλής αντοχής, με ασβεστομαργαϊκή συνδετική ύλη, κατά θέσεις λεπτοστρωματώδη. γ) Μάργες: καστανοκίτρινες τεφροκίτρινες, ψαμμιτικές, σκληρές (ΝSPT > 50) δ) Ψαμμίτες: καστανότεφροι, τεφροπράσινοι, μεσο λεπτόκοκκοι. 12. Αθηναϊκοί Σχιστόλιθοι Σύστημα ποικίλων γεωλογικών σχηματισμών, φλυσχοειδούς τύπου, πού αποτελείται από αργιλικούς ψαμμιτικούς σερικιτικούς μοσχοβιτικούς σχιστολίθους, με διαστρώσεις και φακούς μικροκρυσταλλικών ασβεστολίθων πάχους μέχρι και 20 m και διεισδύσεις και σώματα εκρηξιγενών πετρωμάτων υπερβασικού τύπου, μέγιστου πάχους που υπερβαίνει τα 15 m. Το όλο σύστημα χαρακτηρίζεται από έντονη ανομοιομορφία και ανισοτροπία της μηχανικής του συμπεριφοράς σαν αποτέλεσμα της λιθολογικής ανομοιογένειας, της έντονης τεκτονικής καταπόνησης και των διεργασιών της αποσάθρωσης και εξαλλοίωσης. Στο σύνολό τους θεωρούνται στεγανός σχηματισμός με ισχυρά κυμαινόμενη υδροπερατότητα. Ο υδροφόρος ορίζοντας είναι άλλοτε ενιαίος (κυρίως στην επιφανειακή ζώνη αποσάθρωσης) και άλλοτε διαχωρίζεται σε επικρεμάμενους. Το συνολικό πάχος του συστήματος υπερβαίνει τα 200 m. Στην ενότητα αυτή εντάσσεται και το φυλλιτικό σύστημα που ακολουθεί ζώνη ΒΒΑ ΝΝΔ διεύθυνσης στο δυτικό Υμηττό με αρκετά περιορισμένη επιφανειακή ανάπτυξη (Πανεπιστημιούπολη, Άγιος Ιωάννης) και αποτελείται από τυπικούς φυλλίτες, μαρμαρυγιακούς ψαμμιτικούς σχιστόλιθους που κατά θέσεις εναλλάσσονται με πλακώδεις τεφρούς καστανούς ασβεστόλιθους και ερυθρούς λευκοκίτρινους χαλαζίτες. Επίσης παρατηρούνται πρασινίτες και σχιστοποιημένοι σερπεντινίτες κυρίως στην επαφή με τους ασβεστόλιθους. Είναι πρακτικά αδιαπέρατος σχηματισμός. α) Σχιστόλιθοι: τεφροί καστανότεφροι τεφροπράσινοι, συνήθως καστανοκίτρινοι λόγω αποσάθρωσης, με συμπεριφορά που κυμαίνεται από σκληρού βράχου έως εδάφους χωρίς σαφή διάκριση. Ως εδαφικός Dissemination Level: Public Page 13 of 67
σχηματισμός (εντελώς αποσαθρωμένο πέτρωμα) ταξινομείται στις αργιλώδεις άμμους - αμμαργίλους (SC), αργιλώδη και ιλυώδη χαλίκια (GC, GM, GP GM) καθώς και στις αργίλους (CL). Ως βραχώδης σχηματισμός παρουσιάζει έντονη διασπορά των φυσικών και μηχανικών παραμέτρων λόγω διαφορετικής ορυκτολογικής σύστασης και βαθμού αποσάθρωσης. β) Εκρηξιγενή: τεφροπράσινοι υποπράσινοι βυσινόχρωμοι - σερπεντινιωμένοι περιδοτίτες και διαβάσες σπιλίτες. Παρατηρείται έντονη διασπορά των τιμών μηχανικής αντοχής τους λόγω διαφορετικής λιθολογικής σύστασης και εξαλλοίωσης. γ) Ασβεστόλιθοι: μεσο-παχυστρωματώδεις και κατά θέσεις άστρωτοι, μικροκρυσταλλικοί, κατά θέσεις κλαστικοί ή λατυποπαγείς, μέτριας σκληρότητας, πολύ χαμηλής υψηλής αντοχής, χαμηλής παραμορφωσιμότητας, λευκότεφροι έως τεφροί. Απαντώνται υπό μορφή φακών ή διαστρώσεων και αποτελούν "δεξαμενές" εγκλωβισμένων νερών. 13. Μάρμαρα με ενστρώσεις σχιστολίθων Μάρμαρα σκληρά μέχρι μέτρια σκληρά, υψηλής μέχρι πολύ υψηλής αντοχής, λευκά υπόλευκα ροδόχρωμα. Εμφανίζονται συμπαγή (Πεντέλη) ή διατέμνονται από δίκτυα ασυνεχειών (κυρίως στον Υμηττό). Παρουσιάζουν υψηλή δευτερογενή υδροπερατότητα και τοπική υδροφορία κυρίως στην επαφή τους με τους υποκείμενους σχιστολίθους. 14. Σχιστόλιθοι με ενστρώσεις μαρμάρων Σχιστόλιθοι κυρίως μαρμαρυγιακοί, μέτρια σκληροί και μέσης υψηλής αντοχής, κυανότεφροι, τεφροί, τεφροπράσινοι έως τεφροκάστανοι και υποπράσινοι. Ο βαθμός αποσάθρωσης έχει μεγάλο εύρος κύμανσης (βράχος έως έδαφος). Είναι πρακτικά αδιαπέρατοι σχηματισμοί. Οι παρακάτω τιμές φυσικών μηχανικών χαρακτηριστικών αντιστοιχούν σε υγιείς έως ελαφρά αποσαθρωμένους σχιστολίθους. 15. Ημιμεταμορφωμένοι μεταμορφωμένοι σχηματισμοί αδιαίρετοι Τεφροπράσινοι ψαμμίτες και γκριζοπράσινοι ψαθυροί σχιστοψαμμίτες με παρεμβολές τεφρών ασβεστολίθων, χαλαζιτών, ηφαιστειακών τόφφων και "σώματα" βασικών εκρηξιγενών πετρωμάτων. Είναι πρακτικά αδιαπέρατος σχηματισμός εκτός των περιοχών που επικρατούν οι ασβεστόλιθοι και οι ψαμμίτες. 2.2 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΑΣΤΟΧΙΕΣ (GROUND STABILITY LAYER OVERVIEW) Στο λεκανοπέδιο Αθηνών εντοπίστηκαν τέσσερεις (4) κατηγορίες πολυγώνων εδαφικών αστοχιών οι οποίες στο σύνολό τους συνδέονται με την ανθρωπογενή δραστηριότητα (Εικόνα 6 και Πίνακας 2): 1. Περιοχή στην Ανθούπολη Περιστερίου στην οποία καταγράφηκαν την περίοδο 1997-1999, αστοχίες σε κατασκευές, οι οποίες οφείλονται σε φαινόμενα εδαφικών υποχωρήσεων λόγω ύπαρξης κάτω από αυτές υπόγειων παλαιών εκμεταλλεύσεων λιγνίτη. 2. Τμήμα της ανωτέρω περιοχής όπου απαντούν οι σοβαρότερες βλάβες και όπου σύμφωνα με σχετική μελέτη του ΙΓΜΕ (1999) προέκυψε ότι υπάρχει πιθανότητα οι αστοχίες να συνεχίσουν να επηρεάζουν το δομημένο περιβάλλον καθώς στην περιοχή αυτή οι παλαιές στοές εκμετάλλευσης λιγνίτη δεν λιθογομώθηκαν. 3. Περιοχές επιχωμάτωσης παλαιών ρεμάτων οι οποίες ενδέχεται στο μέλλον να δώσουν αστοχίες π.χ. πλημμυρικά φαινόμενα, καθιζήσεις, ζημιές μετά από σεισμό λόγω της τοπικής ενίσχυσης των σεισμικών κυμμάτων. 4. Περιοχές στις οποίες οι παρατηρηθείσες μετακινήσεις έχουν καταγραφεί μόνο από τα δεδομένα συμβολομετρίας και η γεωλογική ερμηνεία τους δεν μπορεί να δώσει σαφή αιτιολόγηση των μετακινήσεων αυτών. Dissemination Level: Public Page 14 of 67
134 111,2 113 Εικόνα 6: Επίπεδο πληροφοριών για εδαφικές αστοχίες. Πίνακας 2: Πληροφορίες για τους εντοπισθέντες γεωκινδύνους στο λεκανοπέδιο Αθηνών. inspireid HazCat HazType determin confidence Area PGGH_ATHENS_001 4_AnthropogenicGroundInstability 4_4Mining 3_ObservedGeologyFieldCampaigns External 1.42 PGGH_ATHENS_002 4_AnthropogenicGroundInstability 4_4Mining 4_PotentialInstability External 0.86 PGGH_ATHENS_003 4_AnthropogenicGroundInstability 4_6MadeGround 4_PotentialInstability Medium 0.63 PGGH_ATHENS_004 6_Unknown 6_Unknown 1_ObservedPSI Low 5.32 Εκτός των ανωτέρω περιοχών διερευνήθηκε επίσης εαν τα δεδομένα PSI έχουν καταγράψει τυχόν μετακινήσεις επάνω από τις υπόγειες γραμμές του Μετρό. Σημειώνεται ότι κατά το διάστημα 1992-1999, στο οποίο είναι διαθέσιμα στοιχεία μετακινήσεων του εδάφους για την πόλη της Αθήνας (στοιχεία PSI), ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν οι εργασίες εκσκαφής 18km υπόγειας γραμμής (γραμμές Σεπόλια - Σύνταγμα Εθνική Άμυνα και Σύνταγμα Δάφνη) κάτω από το μητροπολιτικό κέντρο της πόλης που συμπεριλάμβανε την κατασκευή 19 σταθμών. Λόγω των χαρακτηριστικών του εδάφους (τοπικά χαμηλής ποιότητας όπως αθηναϊκός σχιστόλιθος, υλικά επιχωματώσεων κ.α.) και του μικρού βάθους εκσκαφής ήταν αναμενόμενο να εμφανιστούν μετακινήσεις στην επιφάνεια με πιθανότητα να επηρεάσουν τις υπερκείμενες κατασκευές. Από περιορισμένα στοιχεία της βιβλιογραφίας προκύπτει ότι κατά τη φάση της διάνοιξης των σηράγγων και των σταθμών παρατηρήθηκαν μετακινήσεις κυρίως με τη μορφή εδαφικών καθιζήσεων πάνω από τον άξονα της σήραγγας και γύρω από τους σταθμούς που σε ορισμένες περιπτώσεις έφτασαν τα 60mm (σε περιοχές που εντοπίστηκαν αρχαία πηγάδια, σταθμός Ομόνοιας, Kavvadas, 2005). Dissemination Level: Public Page 15 of 67
Στο πλαίσιο του παρόντος έργου για την ανίχνευση ζωνών εδαφικών μετακινήσεων στις περιοχές διέλευσης του Μετρό με βάση τα δεδομένα PSI σχεδιάστηκε στο περιβάλλον GIS η υπόγεια γραμμή όπως φαίνεται στην Εικόνα 7. Στην Εικόνα φαίνονται επίσης τα σημεία PSI με τις μέσες ετήσιες τιμές μετακινήσεων (annual displacement rates, Athens_Pre_T236_F2835_UTM_ Velocity_M, dbase Table). Εικόνα 7: Χάρτης του κέντρου της Αθήνας σε περιβάλλον GIS. Στο χάρτη έχουν σχεδιαστεί η γραμμή του Μετρό, η οποία κατασκευάστηκε το διάστημα 1992-1999 και τα σημεία PSI με τις μέσες ετήσιες τιμές. Κατ αρχήν δεν φαίνεται να προκύπτει εμφανής ζώνη εδαφικών καθιζήσεων κατα μήκος της γραμμής του Μετρό με βάση τα δεδομένα των μέσων ετήσιων μετακινήσεων των σημείων του εδάφους. Για την επιβεβαίωση του συμπεράσματος αυτού μελετήθηκαν περαιτέρω οι χρονοσειρες (time series) που ειναι διαθέσιμες στο πλαίσιο του έργου για τρία σημεία στην περιοχή της Ομόνοιας, περιοχή στην οποία από τα στοιχεία της βιβλιογραφίας είναι γνωστό ότι σημειώθηκαν καθιζήσεις (Kavvadas, 2005). Ειδικότερα, κατα το διάστημα 1994-1995 που έγιναν οι εκσκαφές για την κατασκευή του σταθμού εντοπίστηκαν τα σημεία πλησίον του σταθμού (OID 10120, OID 10139 και OID 10165, αρχείο Athens_Pre_T236_F2835_UTM_TS_M) τα οποία είναι πιθανό να παρουσιάζουν καθιζήσεις. Τα σημεία ονομάστηκαν αντίστοιχα Omonoia 1, Omonoia 2 και Omonoia 3 και φαίνονται στο χάρτη της Εικόνας 8. Για σύγκριση των χρονοσειρών μετακινήσεων στο χάρτη επίσης διακρίνεται και το σημείο Pedion Areos, το οποίο βρίσκεται αρκετά μακριά από τη γραμμή του Μετρό αλλά και από οποιασδήποτε άλλη κατασκευή (πάρκο του Πεδίου του Άρεως) άρα μπορεί να θεωρηθεί ως σημείο απαλλαγμένο από επιδράσεις κατασκευών (green field). Οι χρονοσειρές των σημείων Omonoia 1, Omonoia 2, Omonoia 3 διακρίνονται στα διαγράμματα της Εικόνας 10 και του σημείου Pedio Areos στην Εικόνα 9. Είναι σαφές ότι τα σημεία στην περιοχή της Ομόνοιας υφίστανται καθίζηση της τάξης των 10-15mm για το συνολικό διάστημα 1992-1999. Παρόλα αυτά αντίστοιχη καθίζηση παρατηρείται και στο σημείο του Πεδίου του Άρεος. Συνεπώς, οι μετακινήσεις αυτές πιθανόν να οφείλονται σε άλλα φαινόμενα, τα οποία επηρεάζουν καθολικά την περιοχή ή πιθανότερα σε συστηματικά σφάλματα των μετρήσεων και δεν προκύπτει σαφής ένδειξη καθίζησης του εδάφους λόγω της εκσκαφής του Μετρό. Dissemination Level: Public Page 16 of 67
Vertical Displacement (mm) PanGeo D7.1.23: Geohazard Description for Athens Pedion Areos Omonoia 1 Omonoia 2 Omonoia 3 Athens line Metro Εικόνα 8: Χάρτης όπου διακρίνονται τα σημεία PSI Omonoia 1, Omonoia 2 και Omonoia 3 καθώς και το σημείο Pedion Areos για τα οποία είναι διαθέσιμες οι χρονοσειρές μετακινήσεων. 20.00 15.00 Pedion Areos 10.00 5.00 0.00-5.00-10.00 19/9/91 31/1/93 15/6/94 28/10/95 11/3/97 24/7/98 6/12/99 19/4/01 Date Εικόνα 9: Χρονοσειρά της κατακόρυφης μετακίνησης του σημείου Pedion Areos. Dissemination Level: Public Page 17 of 67
Vertical Displacement (mm) Vertical Displacement (mm) Vertical Displacement (mm) PanGeo D7.1.23: Geohazard Description for Athens 20.00 Onomoia 1 15.00 10.00 5.00 0.00-5.00-10.00 19/9/91 31/1/93 15/6/94 28/10/95 11/3/97 24/7/98 6/12/99 19/4/01 Date 20.00 15.00 Omonoia 2 10.00 5.00 0.00-5.00-10.00 19/9/91 31/1/93 15/6/94 28/10/95 11/3/97 24/7/98 6/12/99 19/4/01 Date 20.00 15.00 Omonoia 3 10.00 5.00 0.00-5.00-10.00 19/9/91 31/1/93 15/6/94 28/10/95 11/3/97 24/7/98 6/12/99 19/4/01 Date Εικόνα 10: Χρονοσειρές των κατακόρυφων μετακινήσεων των σημείων Omonoia 1, Omonoia 2 και Omonoia 3. Τα δεδομένα των μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) τα οποία εξήχθησαν με τη χρήση διαφορικής συμβολομετρίας ραντάρ παραδόθηκαν στο ΙΓΜΕ από την εταιρεία προμηθευτή Tele-Rilevamento Europa Dissemination Level: Public Page 18 of 67
T.R.E. s.r.l.. Αφορούν δεδομένα τα οποία εξήχθησαν στο πλαίσιο του έργου Terrafirma από την επεξεργασία μέσω του προγράμματος Psproc με τη μέθοδο ανάλυσης PSInSAR της σειράς δεδομένων Descending track ERS-1 / ERS-2 Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν 38 εικόνες οι οποίες καλύπτουν τη χρονική περίοδο από 18/05/1992 έως 19/08/1999. Σημειώνεται ότι η περιοχή για την οποία έγινε επεξεργασία των μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου καλύπτουν πολύ μεγαλύτερη έκταση από την τελικά επιλεγείσα περιοχή (πρώην Νομαρχία Αττικής) για τη μελέτη των εδαφικών μετακινήσεων. Πίνακας 3: Στατιστικά στοιχεία της επεξεργασίας των δορυφορικών εικόνων. Σειρά δεδομένων Αριθμός Εικόνων Χρονική περίοδος Έκταση (Km 2 ) Αριθμός σημείων PSI Πυκνότητα PSI (PSI/Km 2 ) Descending track ERS-1 / ERS-2 38 1992-1999 1000 98110 98,11 Βιβλιογραφία ΙΓΜΕ, Γεωλογικός Χάρτης Ελλάδος κλίμακας 1:50.000, φύλλα "Αθήνα - Πειραιάς", "Αθήνα Ελευσίνα", Κορωπί - Πλάκα και "Κηφισιά". Kavvadas, Μ. (2005). Monitoring ground deformation in tunnelling: Current practice in transportation tunnels. Engineering Geology, 79(1-2), 93-113. Dissemination Level: Public Page 19 of 67
3 PGGH_ATHENS_001 PanGeo classification: 4_AnthropogenicGroundInstability, 4_4Mining. 3_ObeservedGeologyFieldCampaigns, Confidence level-external Type of Motion: subsidense 3.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΕΙΣΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (GENERAL PROPERTIES OF THE MOTION AREA) Το πολύγωνο PGGH_ATHENS_001 αντιπροσωπεύει περιοχή στην Ανθούπολη Περιστερίου στην οποία παρατηρήθηκαν την περίοδο 1997-1999 αστοχίες σε κατασκευές. Πρόκειται για πυκνοκατοικημένη περιοχή έκτασης 1,42 Km, η οποία δομείται γεωλογικά από σχηματισμούς της Νεογενούς λεκάνης Περιστερίου Καλογρέζας. Οι ρωγμές που παρατηρήθηκαν σε κτίρια και δρόμους της περιοχής συνδέονται με καθιζήσεις υποχωρήσεις λόγω της ύπαρξης παλαιών λιγνιτορυχείων. Σύμφωνα με τον τεχνικογεωλογικό χάρτη της περιοχής Νομαρχίας Αθηνών η περιοχή δομείται επιφανειακά από τους ακόλουθους τεχνικογεωλογικούς σχηματισμούς (Εικόνα 12): 2. Σύγχρονα υλικά κοίτης ποταμών, χειμάρρων και ακτών Ασύνδετες άμμοι και ιλύες με κροκάλες και λατύπες ποικίλου μεγέθους και προέλευσης. Πρόκειται για μικρού πάχους αποθέσεις, μέτριας έως μεγάλης υδροπερατότητας. 4. Χαλαρές αποθέσεις μικτών φάσεων με επικράτηση των λεπτομερών Επικρατούν οι αμμώδεις άργιλοι (CL και σπάνια CH) με χαλίκια και κροκάλες, είναι στιφρές, μέσης πλαστικότητας και καστανού καστανότεφρου χρώματος. Επίσης συμμετέχουν αργιλώδεις άμμοι αμμάργιλοι (SC), αμμοϊλύες (SM και ΜL) και αργιλώδη ή ιλυώδη χαλίκια (GC, GM). Είναι ποταμοχερσαίες αποθέσεις και προσχώσεις χαμηλών περιοχών οι οποίες αναπτύσσονται κυρίως κατά μήκος του Κηφισού και του Ιλισού ποταμού με μέγιστο πάχος 20 m περίπου. Παρουσιάζουν χαμηλή έως μέτρια υδροπερατότητα και τοπικά δημιουργούνται αβαθείς φρεάτιοι ορίζοντες κυρίως στα χαλικοαμμώδη στρώματα, ενώ οι μηχανικοί χαρακτήρες μεταβάλλονται τόσο οριζόντια όσο και κατακόρυφα. Εύρος τιμών Εδαφικός τύπος CL SC WL (%) 21 46 18 40 IP (%) 7 27 7 23 w (%) 8 26 8 21 e 0.30 0.80 Φυσικά & μηχανικά NSPT 5 45 χαρακτηριστικά qu (kpa) 50 250 10 > 50 Cc 0.080 0.200 cu (kpa) 20 90 φu ( ) 2 35 9γ. Μέτρια συνεκτικός σχηματισμός από μάργες, ψαμμίτες, μαργαϊκούς ασβεστόλιθους, κιτρινόλευκου χρώματος. Αργιλικές μάργες, με ενστρώσεις ασβεστιτικών μαργών μαργαϊκών ασβεστολίθων και ψαμμιτών. Αναλυτικά έχουν ως εξής: Μάργες κυρίως αργιλικές που ταξινομούνται σαν άργιλοι μέσης και υψηλής πλαστικότητας (CL και CH) με ενστρώσεις αργιλοϊλύος, πολύ στιφρές σκληρές, συνήθως λευκοκίτρινες καστανοκίτρινες, αλλά και καστανότεφρες - καστανέρυθρες. Τοπικά είναι τεφροκύανες ιλυώδεις μάργες (ML, MH και CL ML) με Dissemination Level: Public Page 20 of 67