ΑΘΛΗΤΙΚΉ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ

ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 ΑΘΛΗΤΙΚΉ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ Περίληψη Χοpόλομπος Κολύμπολης Ερευνητής ΙΟΒΕ Επιστημονικός Συνεpyότης Τ.Ε.Ι. και ΤΕΦΑΑ ΣΕΡΡΩΝ Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν να προσδιορίσει το ύψος της ιδιωτικής αθλητικής δαπάνης στην Ελλάδα που προκαλείται από την αθλητική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών. Γίνεται μια μακροοικονομική και μια μικροοικονομική προσέγγιση του θέματος. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι το σύνολο των εξόδων των νοικοκυριών το 1994 για αθλητικά αγαθά και υπηρ ε σίε ς ανερχόταν σε 208,2 δισ. δρχ. περίπου. Από αυτά περίπου 71,1 δις. δρχ. ξοδεύτηκαν για αθλητικά αγαθά. Ενώ γύρω στα 137,1 δις. δρχ. ξοδεύτηκαν για αθλητικές υπηρεσίες. Εάν συγκρίνει κανείς το σύνολο των αθλητικών δαπανών των νοικοκυριών με το σύνολο της καταναλωτικής δαπάνης προκύπτει ότι 1,1 % το έτος 1994 αντιστοιχεί στην αγορά αθλητικών προϊόντων και υπηρεσιών. Περίπου στο ίδιο ύψος κυμαίνονται οι συνολικ έ ς δαπάνες για βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά. Κατά μέσο όρο δαπάνησε το 1994 το κάθε νοικοκυριό στην Ελλάδα για αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες περίπου 65.013 δρχ. Εάν οι δαπάνες αυτές εξετασθούν βάση κοινωνικοδημογραφικών κριτηρίων, παρουσιάζουν αποκλίσεις από αυτόν το μέσο όρο. Οι νεότερες η λ ικ ί ε ς μ ε ταξύ 35 και 44 χρονών ξοδεύουν τα περισσότερα για τον αθλητισμό σε σύγκ ριση μ ε τις άλλες ηλικίες. Από την άλλη πλευρά όσο αυξάνεται το εισόδημα του νοικοκυριού τόσο αυξάνονται και τα έξοδα στον αθλητισμό. Ενώ σε σχέση με το επάγγελμα του υπευθύνου του νοικοκυριού φαίνεται ότι οι επιστήμονες, υπάλληλοι γραφείου, διευθύνοντες ή ανώτερα διοικητικά στελέχη ξοδεύουν περισσότερα για αθλητισμό από ό,τι οι τεχνίτες - εργάτες, κτηνοτρόφοι, γεωργοί. Abstract The aim of this project was to determine the cost of the private Sport expense ίη Greece. Which is caused from the demand for Sport goods and services. We have a macro economical approach and a micro economical one. The results of this research show that the total account of the expense in 1994 for Sport goods and services are about 208,2 billion drs. From this 71,1 billion drs. were for Sport goods and 137,1 billion drs. for services. If someone compares the arnount of the Sport expenses in household with the total amount of the consumption, he' 11 find out that 1,1 % in 1994 is equivalent with the purchase of Sport goods and services. This level is the same of the expenses for books, newspapers and magazines. Οη average every household in Greece spent buying Sport goods or services about 65.013 drs. ίη 1994. Of course these expanses have some deviations when we study then according to social-demographic criterions. Ιη ages between 35-44 people spend more ίη comparison with other ages. Οη the other hand the expanses for Sport increase as the income of a family is increased. According to the profession we can see that scientists, clerks, directors or managers spend more than technicians, workers, farmers or vets. Λέξεις κλειδιά: νοικοκυριά, αθλητικά αγαθά, αθλητικές υπηρεσίες, κοινωνικό-δημογραφικά κριτήρια. 141

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΙ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΙ- ΕΠΙθΕΩΡΗΙΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΙΤΗΜΩΝ -Τεύχος 4 (2003), 141-164 Αθλητική Ιδιωτική Δαπάνη Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι τα νοικοκυριά τη ς Ελλάδος και τα έξοδά τους για αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες. Σαν τέτοιου είδους έξοδα χαρακτηρίζονται εκείνα που προκαλούνται από την αθλητική ζήτηση.< 1 ) Επειδή τα στοιχεία που υπήρχαν στην διάθεση του συγγραφέα από την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (ΕΣΥΕ) δεν επαρκούσαν για μια πλήρη στατιστική αξιολόγηση από την πλευρά της ζήτησης (των καταναλωτών), η παρούσα έρευνα βασίζεται κυρίως σε στοιχεία από την πλευρά της προσφοράς, δηλαδή στα έσοδα των διαφόρων φορέων και εταιρειών που προσφέρουν αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες, ένα μέρος των οποίων αντικατοπτρίζει τα έξοδα των νοικοκυριών γιc:e αυτήν την κατηγορία αγαθών και υπηρεσιών. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στην ΕΟΠ της ΕΣΥΕ δεν κωδικοποιούνται οι δαπάνες για αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες ξεχωριστά από τις υπόλοιπες δαπάνες των νοικοκυριών. Π.χ. κάτω από τον κωδικό 933 καταγράφονται οι δαπάνες για στοιχήματα, Προ Uο, Λόττο, κλπ. εκτός των ιπποδρομιακών στοιχημάτων που συμπεριλαμβάνονται στον κωδικό 753, Σύμφωνα με την οριοθέτηση των αθλητικών δαπανών στην κατηγορία «Αθλητικά στοιχήματα» (βλέπε κατηγορίες αθλητικών δαπανών σελ. 145) συμπεριλαμβάνονται μόνο τα στοιχήματα τα οποία σχετίζονται με τον αθλητισμό, δηλαδή το Προ-Πο και τα ιπποδρομιακά στοιχήματα. Άρα οι τιμές που μας δίνει η ΕΟΠ της ΕΣΥΕ δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, διότι δεν είναι αντιπροσωπευτικές για αυτήν την κατηγορία αθλητικών εξόδων των νοικοκυριών επειδή περιλαμβάνουν και τα υπόλοιπα στοιχήματα τα οποία δεν θεωρούνται αθλητικά (π.χ. Λόττο). Μεθοδολογία Η έρευνα χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος ορίζονται σαφώς σε κατηγορίες οι αθλητικ ές δαπάνες σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ώστε να διαχωρίζονται ξεκάθαρα ανάμεσα στα υπόλοιπα έξοδα των νοικοκυριών. Στο δεύτερο μέρος υπολογίζονται τα έξοδα των νοικοκυριών που προκαλούνται από την αθλητική ζήτηση, από το σύνολο εσόδων των διαφόρων φορέων (αθλητικών οργανισμών, κράτους και επιχειρήσεων) που δραστηριοποιούνται στον αθλητισμό.ί 2 ) Οι δαπάνες των νοικοκυριών για αθλητικά αγα- 142 (1) Αναλυτικά σχετικά με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που χαρακτηρίζονται σαν αθλητικά βλέπε Papanikos, (1993). The economics of sport actiνities: Αη oνerνiew. Άθληση & Κοινωνία Περ ιοδικ6αθλητικής Επιστήμης, 7: 6-16 και Weber, W., Schnieder, C., Kortlϋke, Ν., Horak, Β. (1995). Die wirtschaftliche Bedeutung des Sports. Schorndorf: Karl Hofmann Verlag. (2) Πρ έπε ι να σημειωθεί ότι υπήρχε ακόμη μια δυνατότητα - όπου κα ι έγιν ε προσπάθεια -να βρεθούν στοιχεία για τις καταναλωτικ ές δαπάν ες των ιδιωτικών νοικοκυριών στον αθλητισμό μέσω των διαφόρων εταιρειών που εκπονούν έρευνες αγοράς για τη διαπίστωση του προφίλ των καταναλωτών. Δυστυχώς τ έτοιου είδους στοιχεία δεν υπήρχαν. Οι ελάχιστες έρευνες που τέθηκαν στη διάθεση του συγγραφέα δεν περιελάμβαναν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και τα έξοδα των νοικοκυριών για τον αθλητισμό.

CHARALAMPOS KOLIMPALIS REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES Να 4 (2003), 141 164 θά και υπηρεσίες εξετάζονται σε μακροοικονομικό< 3 ) και μικροοικονομικό< 4 ) επίπεδο. Επίσης, στο σημείο αυτό της έρευνας, συγκρίνονται οι τιμές από την πλευρά της ζήτησης για πέντε κατηγορίες αθλητικών εξόδων με τις τιμές που προκύπτουν από την μεριά της προσφοράς, και κατ~:e επέκταση γίνεται ανάλυση για το ποια τιμή είναι η επικρατέστερη. Στο τρίτο μέρος της έρευνας συντίθενται οι δαπάνες για αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες των νοικοκυριών και ακολουθεί η ανάλυση τους βάσει κοινωνικο-δημογραφικών κριτηρίων. Επειδή τα στοιχεία που υπήρχαν για τις περισσότερες κατηγορίες εξόδων των νοικοκυριών προέρχονται από την πλευρά της ζήτησης, μπορεί να δημιουργηθεί ένα μικροοικονομικό μοντέλο ανάλυσης μόνο εάν ξεκινήσει κανείς από το σύνολο των αθλητικών εξόδων των νοικοκυριών. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί, ότι τα στοιχεία που προκύπτουν από αυτήν την ανάλυση, αναφορικά με τα έξοδα των ιδιωτικών νοικοκυριών, παρουσιάζουν μόνο μέσους όρους, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η συμμετοχή των νοικοκυριών σε αθλητικές δραστηριότητες. (S) Οικονομικά στοιχεία από την πλευρά της προσφοράς, για την εκπόνηση της μελέτης, συλλέχθηκαν από όλους τους φορείς που σχετίζονται με τον αθλητισμό και προσφέρουν αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες. Όπου δεν στάθηκε δυνατόν να βρεθούν στοιχεία, στάλθηκαν ερωτηματολόγια και έγιναν επί τόπου συνεντεύξεις. Πιο συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν στοιχεία από: τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού (Γ.Γ.Α.), τις Αθλητικές Ομοσπονδίες, τη Φίλιππο Ένωση, την Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων (Ε.Ο.Α) [σημερινή Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή (Ε.Ο.Ε.)], τον Οργανισμό Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου (Ο.Π.Α.Π.), τον Οργανισμό Διεξαγωγής Ιπποδρομιών Ελλάδος (Ο.Δ.Ι.Ε.), τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.), το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο, την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (Ε.Σ.Υ.Ε.), τον ICAP, το Υπουργείο Παιδείας, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, το Υπουργείο Οικονομικών, την Ένωση Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών (Ε.Π.Α.Ε.) [σημερινό Ελληνικό Σύνδεσμο Ανωνύμων Ποδοσφαιρικών Εταιρειών (Ε.Σ.Α.Π.Ε.)], την Ένωση Σωματείων Αμειβομένων Καλαθοσφαιριστών (Ε.Σ.Α.Κ.) [σημερινό Ελληνικό Σύνδεσμο Ανωνύμων Καλαθοσφαιρι- (3) Μακροοικονομία είναι η επιστήμη που εξετάζει τις επιπτώσεις που δημιουργούνται από την οικονομική συμπεριφορά στο σύνολο μιας οικονομίας όπως π. χ. τη ροή των χρημάτων, το εθνικό εισόδημα, τον πληθωρισμό, το εξωτερικό εμπόριο. Η εξέλιξη της οικονομίας ως σύνολο είναι επίσης αντικείμενο της μακροοικονομίας όπως π.χ. η απασχόληση και η οικονομική ανάπτυξη. (4) Μικροοικονομία είναι η επιστήμη που ασχολ είται με τις αποφάσεις και τη συμπεριφορά των νοικοκυριών, επιχειρήσεων και του κράτους καθώς και μ ε τις σχέσεις ανταλλαγής ανάμεσα στα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και το κράτος. (5) Η μέθοδος, αυτή αποδείχθηκε μοναδική για την εκτίμηση του μέσου όρου εξόδων των ιδιωτικών νοικοκυριών μια και δε διέθετε η ΕΣΥΕ κάποια εκτενέστερη έρευνα από όπου θα μπορούσαν να αντληθούν τέτοια στοιχεία. Βλέπε επίσης Stobe, Α. (1991). Mίkroδkonomίk. Berlin: Springer Verlag, σελ. 31, «... αληθή μακροοικονομικά συμπεράσματα δεν μπορούν να αποτελέσουν γραμμή για εξαγωγή μικροοικονομικών συμπερασμάτων». 143

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ- ΕΠ/θΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 κών Εταιρειών (Ε.Σ.Α.Κ.Ε.)]. Ερωτηματολόγια στάλθηκαν σε 429 ξενοδο χεία όλων των κατηγοριών από σύνολο 880 που διαθέτουν αθλητικές εγκαταστάσεις (τουλάχιστο μία πισίνα), σε 74 Ασφαλιστικές Εταιρείες από σύνολο 124 που εδρεύουν στην Ελλάδα, σε όλες τις Αθλητικές Ομοσπονδίες (34), στην Ε.Π.Α.Ε., στην Ε.Σ.Α.Κ., στον Ο.Δ.Ι.Ε., στον Ο.Π.Α.Π., στην Ε.Ο.Α., στη Φίλιππο Ένωση και σε 20 τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Όλα τα στοιχεία αξιολογήθηκαν σχολαστικά και καταγράφηκαν σε 387 σελίδες. Οι αναλυτικοί πίνακες με τα οικονομικά στοιχεία των φορέων που προσφέρουν αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες παρατίθενται αναλυτικά στο παράρτημα της διδακτορικής διατριβής του Κολύμπαλη, Χ., σελ. 322-343. Επίσης, θεωρήθηκε από το συγγραφέα σωστό, με τη μορφή υποσημειώσεων να αναφέρονται τα ακριβή σημεία από όπου προέρχονται τα στοιχεία που δηλώνονται στην παρούσα έρευνα. Μέρος Α' Διαχωρισμός - κατηγοριοποίηση των αθλητικών εξόδων Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία στη διεθνή βιβλιογραφία δόθηκε απάντηση στο ερώτημα της κατηγοριοποίησης των αθλητικών εξόδων για πρώτη φορά από το Rodgers (1978)< 6 J. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά χωρίσθηκαν οι αθλητικές δραστηριότητες σε τέσσερις κατηγορίες. Η κατασκευή και η προσφορά των απαραίτητων αγαθών και υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται για την εξάσκηση αθλητικών δραστηριοτήτων χαρακτηρίστηκε παράλληλα ως επιχειρηματική δραστηριότητα. Ένας πιο λεπτομερής διαχωρισμός των δραστηριοτήτων των εταιρειών στον αθλητισμό δόθηκε αργότερα από μια γερμανική έρευνα στην οποία χωρίσθηκε η άμεση και έμμεση οικονομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων στο αθλητισμό σε δυο μεγάλες κατηγορίες<7): α) στην ενεργή εξάσκηση αθλητικών δραστηριοτήτων, και β) στην παθητική κατανάλωση στον αθλητισμό Η άσκηση αθλητικών δραστηριοτήτων συνδέεται άμεσα με την παραγωγή και προώθηση αθλητικών ειδών όπως επίσης και με διάφορες υπηρεσίες π.χ. αθλητικά ταξίδια, αθλητικές ασφάλειες, υπηρεσίες μεταφοράς προς το χώρο άσκησης αθλητικών δραστηριοτήτων καθώς επίσης και με την αθλητική υποδομή. Η παθητική αθλητική κατανάλωση συνδέεται με τα Μ.Μ.Ε, τη διαφήμιση και τα αθλητικά στοιχήματα. 144 (6) Βλέπε Παπανίκος F. (1996). Οικονομική ανάλυση του Αθλητισμού. Στο: Παπανίκος Γ. (Εκδ.). Αθλητισμ6ς Μάνατζμεντ - Μάρκ ετινγκ - οικονομικά, σελ. 25-37, Αθήνα: εκδόσε ις ΤΕΛΕ ΘΡΙΟΝ, σελ. 29. (7) Βλέπε Weber et al (1995), σελ. 151.

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 Βάσει αυτών που αναφέρθηκαν πιο πάνω και τη δεδομένη κυκλοφορία χρηματικών ποσών και αγαθών στον αθλητισμό ανάμεσα στα νοικοκυριά και τους οικονομικούς κλάδους (κράτος, αθλητικοί οργανισμοί και επιχειρήσεις), μπορεί κανείς να χωρίσει τις αθλητικές δαπάνες στις παρακάτω κατηγορίεςί 8 ): 1. Δαπάνες για εισι τήρια αθλητικών αγώνων και εκ δηλώσεων 2. Δαπάνες για ε ισφορ ές μέλους αθλητικών σωματείων και χρήση μη κ ερδοσκοπικών χώρων άθλησης (εθνι κά γυμναστήρια, κολυμβητήρια, κέντρα χιονοδρομίας κλπ. ) 3. Δαπάνες για μεταφορά προς το χώρο άθλησης 4. Δαπάνες για αγορά αθλητικής ενδυμασίας και υπόδησης 5. Δαπάνες για αγορά αθλητικών μηχανημάτων 6. Δαπάνες για αθλητικά στοιχήματα 7. Δαπάνες για αθλητικές ασφάλε ι ες 8. Δαπάνες για αθλητικές διακοπές 9. Δαπάνες για γύμναση σε ιδιωτικούς χώρους π.χ. γυμναστήρια 10. Δαπάνες για αγορά αθλητικών εφημερίδων και αθλητικής βιβλιογραφίας 11. Δαπάνες για ποσοστιαία τηλεοπτικά τέλη (παρακολούθηση αθλητικών γεγονότων) Άλλες έρευνες σχετικές με τις δαπάνες των νοικοκυριών για αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες στην Ελλάδα ΚΕΠΕ, (1994) ( 9 ) δεν υιοθετούν όλες τις κατηγορίες εξόδων όπως αυτές αναγράφονται πιο πάνω. Πρέπει να σημειω θεί ακόμη ότι αντίστοιχες μελέτες στην Ευρώπη (Γερ μανία < 10 ), Αγγλία< 11 )) συμπεριλαμβάνουν τις δαπάνες των νοικοκυριών που αφορούν τον αθλητισμό με τον ίδιο τρόπο - όπως γίνεται στην παρούσα έρευνα - και τις κατατάσσουν σε μία από τις παραπάνω έντεκα κατηγορίες. (8) Βλέπε επίσης Woll, Α. (1990). Allgemeίne Volkswίrtschaftslehre. Mϋnchen: Oldenbourg Verlag, σελ. 60 και Weber et al (1995), σελ. 79. (9) Αναλυτικά βλέπε ΚΕΠΕ, (1994). Οικονομία και αθλητισμός. Αθήνα (αδημοσίευτη έρευνα): ΚΕΠΕ. (10) Weber, W., Schnieder, C., Kortlίike, Ν., Horak, Β. (1995). Die wirts c haftlίche Bedeιιtung des Sports. Schorndorf: Karl Hofmann Verlag. (11) Henley Center For Forecasting (1986). The Economic Impact & Importance of Sport in the UΚ. Sports Council, United Kingdom 145

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 Μέρος Β' Συνολική αθλητική δαπάνη - Μακροοικονομική προσέγγιση (Τζίρος των επιχειρήσεων) Από την ανάλυση που έγινε, προέκυψε ότι ο τζίρος των εταιρειών από την προσφορά αθλητικών προϊόντων και αγαθών ανερχόταν το 1994 σε 281,6 δισ. δρχ. περίπου< 12 >. Πίνακας 1.: Έσοδα των διαφόρων οικονομικών κλάδων και εταιρειών που παρουσιάζουν δραστηριότητα στο χώρο του αθλητισμού το 1994 σε εκ. δρχ. χωρίς ΦΠΑ. Τζίρος από: εκ. δρχ. ι _ Έσοδα των ιδιωτικών γυμναστηρίων από νέες εγγραφές και εισφορές μελών 16.447 Έσοδα των επιχειρήσεων παραγωγής αθλητικών ειδών ενδυμασίας, υπόδησης και οργάνων από πωλήσεις σε: - επιχειρήσεις 2.993 - στο εξωτερικό 5.268 Έσοδα των μεγαλεμπόρων και εισαγωγέων 35.623 Έσοδα του λιανικού εμπορίου αθλητικών ειδών ενδυμασίας, υπόδησης και οργάνων από πωλήσεις σε: - νοικοκυριά 56.072 - αθλητικούς οργανισμούς 3.178 -κράτος 300 Έσοδα του τουριστικού κλάδου από τις αθλητικ ές διακοπές των νοικοκυριών 8.932 Έσοδα των πρατηριούχων υγρών καυσίμων από: - τις αθλητικές διακοπές των νοικοκυριών 140 - από τη μεταφορά των νοικοκυριών στο χώρο άσκησης 5.548 Έσοδα των συνεργείων αυτοκ ινήτων από: - τις αθλητικές διακοπές των νοικοκυριών 496 - από τη μεταφορά των νοικοκυριών στο χώρο άσκησης 2.652 Έσοδα των μέσων μαζικής μεταφοράς από: - τις αθλητικές διακοπές των νοικοκυριών 398 - από τη μεταφορά των νοικοκυριών στο χώρο άσκησης 663 146 (12) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998). Okonomische Grundlagen des Sports ίn Griechenland. Unverδffent lichte Dissertation. Johann Wolfgang Goethe Universitat. Frankfurt, Deutschland, σελ. 33-242.

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES Νο 4 (2003), 141-164 Έσοδα των μέσων μαζικής ενημέρωσης που προέρχονται από τον αθλητισμό: - Πώληση εφημερίδων, βιβλίων και περιοδικών (έντυπα μέσα) 4.754 - Έσοδα από διαφήμιση (έντυπα μέσα) 6.218 - Φόρος τηλεόρασης (ΕΤ 1, 2 & 3) από νοικοκυριά (ηλεκτρονικά μέσα) 1.541 - Έσοδα από αθλητική διαφήμιση (ηλεκτρονικά μέσα) 6.833 Έσοδα των διαφημιστικών εταιριών από αθλητική διαφήμιση 1.774 Έσοδα των ασφαλιστικών εταιριών από πώληση αθλητικών ασφαλειών: - Αμοιβή για παροχή υπηρεσιών σε αθλητικούς οργανισμούς 25,9 - Αμοιβή για παροχή υπηρεσιών σε νοικοκυριά 11,8 - Ασφαλιζόμενο κεφάλαιο αθλητικών οργανισμών 103,5 - Ασφαλιζόμενο κεφάλαιο ιδιωτικών οργανισμών 47,2 Έσοδα οικοδομικών επιχειρήσεων από το χτίσιμο αθλητικών εγκαταστάσεων που χρηματοδοτήθηκαν από το κράτος 21.011 Έσοδα των οργανισμών διεξαγωγής στο ιχη μάτων από την πώληση αθλητικών στοιχημάτωνί 13 ), αναλυτικότερα: - Αμοιβή για παροχή υπηρεσιών σε νοικοκυριά, αναλυτικότερα: 30.789 - Στους οργανισμούς διεξαγωγής στοιχημάτων (επιχειρήσεις) (10.531) - Τρέχουσες μεταβιβάσεις των ιδιωτικών νοικοκυριών στους οργανισμούς διεξαγωγής στοιχημάτων (επιχειρήσεις) (20.258) Πληρωμές των νοικοκυριών για αθλητικά στοιχήματα 58.124 Έσοδα αθλητών από μεταγραφές τους σε σωματεία 1.536 Έσοδα των επαγγελματ ικών σωματείων από: - Εισιτήρια διεθνών διοργανώσεων 1.646 - Εισιτήρια από ελληνικά πρωταθλήματα 2.517 - Έσοδα από μετάδοση αγώνων διεθνών δ ιοργανώσεων 4.421 - Έσοδα από μετάδοση αγώνων ελληνικών πρωταθλημάτων 4.594 - Σπόνσορες (χορηγούς) 1.382 - Διαφημιστικές πινακίδες 2.901 - Επιχορηγήσεις 3.854 Σύνολο 281.642 Πηγή: Έρευνα του συγγραφέα (βάσει οικονομικών στοιχείων όλων των φορέων που δραστηριοποιούνται στο αθλητισμό και προσφέρουν αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες). Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον πίνακα 1 σχετικά με τα έσοδα των διαφόρων φορέων από τη δραστηριοποίη σή τους στον αθλη τισμό θα γίνε ι στη συνέχεια προσπάθεια να εκτιμη θούν τα έξοδα που αφορούν στα νοικοκυριά - όπως αυτά παρουσιάσθηκαν πιο πάνω σε έντεκα κατηγορίες. (13) Βασίζεται στις πληρωμ ές των νοικοκυριών για προσφερόμ ε νες υπηρεσίες. 147

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ- ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜ/ΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ -Τεύχος 4 (2003), 141-164 1. Δαπάνες για εισιτήρια αθλητικών αγώνων και εκδηλώσεων Τα επαγγελματικά αθλητικά σωματεία και τμήματα εισέπραξαν από την πώληση εισιτηρίων στα ελληνικά πρωταθλήματα 2.517 εκ. δρχ. περίπου. Στο ποσό αυτό δε συμπεριλαμβάνονται τα έσοδα της ΕΠΑΕ - σημερινή ΕΣΑΠΕ (99,5 εκ. δρχ.) και της ΕΣΑΚ - σημερινή ΕΣΑΚΕ (21 εκ. δρχ.) και του κράτους 649 εκ. δρχ. τα οποία εδώ θα προστεθούν. Επίσης πρέπει ακόμη να προστεθούν τα έσοδα από εισιτήρια των ερασιτεχνικών σωματείων ( 487 εκ. δρχ.) τα οποία επίσης θεωρούνται σαν έξοδα των νοικοκυριών < 14 ). Τα έξοδα των νοικοκυριών για εισιτήρια παρακολούθησης αγώνων άλλων αθλημάτων (π.χ. πρωταθλήματα στίβου) δεν μπόρεσαν να υπολογισθούν λόγω έλλειψης στοιχείων. Ούτε μέσω της έρευνας οικογενειακών προϋπολογισμών (ΕΟΠ ) της ΕΣΥΕ από το 1993/94 μπόρεσαν να βγουν κάποια χρήσιμα συμπεράσματα για αυτήν την κατηγορία εξόδων για το λόγο ότι κάτω από τον ίδιο κωδικό η ΕΣΥΕ συμπεριλαμβάνει και άλλες κατηγορίες εξόδων< 15 J. Επίσης σε επερώ τηση που έγινε στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και στη Δ/νση Εθνικών Λογαριασμών της ΕΣΥΕ, μετά από προσωπική επίσκεψη του συγγραφέα, σχετικά με τα ποσοστιαία έσοδα του κράτους από την πώληση εισιτηρίων παρακολούθησης αγώνων άλλων αθλημάτων (εκτός ποδοσφαίρου, Μπάσκετ και Βόλλεϋ), προέκυψε ότι τέτοια στοιχεία δεν υπήρχαν< 16 ). Πρέπει να σημει ωθεί, ότι με βάση τα ποσοστιαία έσοδα του κράτους θα μπορούσαν να εκτιμηθούν τα έξοδα των νοικοκυριών για εισιτήρια παρακολούθησης αγώνων και των άλλων αθλημάτων εκτός ποδοσφαίρου, Μπάσκ ετ και Βόλλεϋ< 1 7 ). Έτσι στη συνέχεια θα θεωρηθεί ότι το σύνολο των εξόδων των νοικοκυριών γιre αυτήν την κατηγορία δαπανών ανέρχεται σε 4.037 εκ. δρχ. (με ΦΠΑ) και 3.774 (χωρίς ΦΠΑ). 2. Δαπάνες για εισφορές μέλους αθλητικών σωματείων και χρήση μη κερδοσκοπικών χώρων άθλησης (εθνικά γυμναστήρια, κολυμβητήρια, κέντρα χιονοδρομίας κλπ.) Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΟΠ από το 1993/94 προκύπτει ότι κάθε νοικοκυριό ξόδεψε κατά μέσο όρο περίπου 248 δρχ. το μήνα για εισιτήρια ε ισόδου σε γυμναστήρια, καθώς και συνδρομές αθλητικών συλλόγων και λεσχών. (14) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 6, κεφ. 7 και κεφ. 10. (15) Βλέπε πίνακα 4, κωδικό 753. Εάν υπή ρχαν διαθέσιμα τ έτοιου είδους στοιχεία θα μπορούσε να γίνει εκτίμηση. (16) Συνέντευξη με τον κ. Μολφ έτα, Διεύθυνση Εθνικών Λογαριασμών της ΕΣΥΕ. 148 (17) Στην τελική τιμή πώλησης των εισ ιτηρίων παρακολούθησης αθλητικών αγώνων κ. αι εκδηλώσεων συμπεριλαμβάνεται και ένα ποσοστό το οποίο καταβάλλεται στο ταμ είο τη ς Αστυνομίας, στο ταμείο του εκάστοτε Δήμου κα ι στην ΕΟΑ (σημερινή Ελληνική Ο λυμπιακή Επιτροπή). Κατ ' επέκταση εάν μας ήταν γνωστό το σύνολο εσόδων π.χ. του ταμείου τη ς Αστυνομίας από την πώληση ε ισιτηρίων παρακολούθησης αθλητικών εκδη λώ σε ων θα μπορούσε να υπολογ ισθεί το σύνολο δαπανών των νοικοκυριών για εισιτήρια παρακολούθησης αθλητικών αγώνων και εκδηλώσεων (εκτός ποδοσφαίρου, Μπάσκ ετ κα ι Βόλλεϋ). '

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 Εάν το ποσό αυτό το αναγάγουμε στο σύνολο των νοικοκυριών της Ελλάδο ς το χρόνο, τότε προκύπτ ε ι ότι περίπου 9.531 εκ. δρχ. (με ΦΠΑ) αντιστοιχούν σ' αυτή ν την κατηγορία εξόδων. Μια σύγκρ ιση του ποσού αυτού με στο ιχεία από τη ν πλευρά τη ς προσφοράς δεν στάθηκε δυνατή λόγω έλλειψης στο ιχείων. Απλά μόνο τα έξοδα για εισφορές μέλους σε ερασ ιτεχνικά σωματεία ύψους 2.360 εκ. δρχ. μπόρεσαν να ερευνη θούνc 1 8 J. Σε σχέση με τις εισφορές μελών σε επαγγελματικά σω ματεία δεν υπήρχαν σχετικά στοιχεία στη ν ΕΠΑΕ, ΕΣΑΚ (ΕΣΑΚΕ) κα ι ΕΟΠΕ. Έτσ ι η τιμή που θα χρησιμοποιη θεί στη συνέχεια για αυτήν την κατη γορία εξόδων είναι 9.531 εκ. δρχ. Τα 7.171 εκ. δρχ. ( μ ε ΦΠΑ) δη λαδή 6.077 (χωρίς ΦΠΑ) αφορούν στις αγορές ε ισ ιτη ρίων και χρήση μη κερδοσκοπικών χώρων άθληση ς και τα 2.360 εκ. δρχ. στ ι ς εισφορές μελών αθλητικών σωματείων. 3. Δ απάνες για μεταφορά προς το χώρο άθλησης Τα έξοδα των νοικοκυριών για μεταφορά προς το χώρο άθ λησης, ο οποίος βρίσκεται στον τόπο διαμονής και μεταφορά προς τον τόπο αθλητικών διακοπών (έξοδα για αγορά εισ ιτη ρίων στα δη μόσια μέσα μαζική ς μ εταφορά ς, καύσι μα στο ιδιωτ ικό αυτοκίνη το ή μη χανάκι και γ ια συντήρη ση - επισκευή σε συνεργεία αυτοκινήτων) ανέρχονται σε 11.573 εκ. δρχ. (με ΦΠΑ) περίπου δη λαδή 9.897 εκ. δρχ. (χωρίς ΦΠΑ)(1 9 )_ Πίνακας 2: Έξοδα των ιδιωτικών νοικοκυριών για μεταφορά προς το χώρο άθλησης που βρίσκεται στον τόπο διαμονής και μεταφορά προς τον τόπο αθλητικών διακοπών το 1994 σε εκ. δρχ. με ΦΠΑ. Δημόσια μ έσα Τζίρος από με ταφορά πρ ο ς το Τζίρος από μεταφορά προς χώρο άθλη σης που βρίσκε τα ι τον τόπο αθλητικών Σύνο λο στον τόπο διαμονή ς διακοπών μαζ ικής μεταφοράς 716 430 1.146 Καύσιμα 6.547 165 6.712 Συνεργεία αυτοκινήτων 3.129 586 3.715 Σύνολο 10.392 1.181 11.573 Πηγή : Έρ ευνα του συγγ ραφ έα (β ά σε ι στοιχε ίων τη ς ΕΣΥΕ από την Έρ ευνα Οικογ ενε ιακών Προϋπολογισμών ΕΟΠ, 1993/94). (18) Αναλυτικά βλ έπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 7. (19) Αναλυτικά βλέπ ε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 4, και κ ε φ. 5. 149

ΧΑ'ΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ- ΕΠΙΒΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ -Τεύχος 4 (2003), 141-164 4. Δαπάνες για αγορά αθλητικής ενδυμασίας και υπόδησης Από την ανάλυση που έγινε σχετικά μre αυτήν την κατηγορία εξόδων προέκυψε ότι ο συνολικός τζίρος των εταιριών το 1994 που κατασκευάζουν είδη αθλητικής ένδυσης, υπόδησης και όργανα ανερχόταν σε 59.549 εκ. δρχ. (χωρίς ΦΠΑ)< 20 J. Από αυτά πουλήθηκαν προϊόντα αξίας περίπου 300 εκ. δρχ. στο κράτος, 3.178 εκ. δρχ. σε αθλητικούς οργανισμούς και 56.072 εκ. δρχ. σε νοικοκυριά (χωρίς ΦΠΑ). Ειδικότερα πουλήθηκαν είδη ένδυσης και υπόδησης αξίας 41.758 εκ. δρχ. περίπου χωρίς ΦΠΑ (49.273 εκ. δρχ. με ΦΠΑ) και αθλητικά όργανα αξίας 14.315 εκ. δρχ. χωρίς ΦΠΑ (16.892 εκ. δρχ. με ΦΠΑ). 5. Δαπάνες για αθλητικά στοιχήματα Σύμφωνα με τα στοιχεία των οργανισμών διεξαγωγής στοιχημάτων ΟΠΑΠ και ΟΔΙΕ υπολογίστηκαν τα έξοδα των νοικοκυριών για αθλητικά στοιχήματα τα οποία ανερχόταν για το 1994 σε 88.913 εκ. δρχ.< 21 ). Με τον όρο «αθλητικά στοιχήματα» νοούνται το Προ-Πο και οι Ιπποδρομίες, ενώ δεν λήφθηκαν υπόψη τα στοιχήματα Λόττο και Προ-το τα οποία δεν σχετίζονται με τον αθλητισμό. 6. Δ απάνες για αθλητικές ασφάλειες Από την αξιολόγηση των ερωτηματολογίων προέκυψε ότι ένα πόσο της τάξεως των 177 εκ. δρχ. ξοδεύτηκε για την ασφάλιση επαγγελματιών αθλητών και των οικογενειών τους. Ακόμη 11,4 εκ. δρχ. ξοδεύτηκαν από τις ομοσπονδίες για την ασφάλιση αθλητών< 22 J. Στοιχεία σχετικά με άλλου είδους αθλητικές ασφάλειες όπως π.χ ασφάλιση αθλητικών εκδηλώσεων δεν στάθηκε δυνατόν να βρεθούν. Έτσι διαμορφώνεται το σύνολο δαπανών για αθλητικές ασφάλειες σε 188,4 εκ. δρχ. περίπου. Από το ποσό αυτό όμως μόνο τα 59 εκ. δρχ. ξοδεύονται από τα νοικοκυριά. Αυτό αντιστοιχεί στο ποσοστό που καταβάλλουν οι αθλητές στις ασφαλιστικές εταιρείες< 23 ). Το υπόλοιπο ποσό ύψους 129,4 εκ. δρχ. αφορά στις συναλλαγές μεταξύ ασφαλιστικών εταιρειών και αθλητικών οργανισμών και τοποθετείται λογιστικά στα έξοδα των αθλητικών οργανισμών. 7. Δαπάνες για αθλητικές διακοπές Από την αξιολόγηση των ερωτηματολογίων και την ανάλυση των στοιχείων του ΕΟΤ και της ΕΣΥΕ προέκυψε, ότι τα Ελληνικά ξενοδοχεία Lux, Α' (20) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 4.3, 4.4 και 4.5. (21) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 3.2 και κεφ. 3.3. (22) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 4.7. 150 (23) Σύμφωνα με τον νόμο 1958/5.8.91 το ποσό που καταβάλλετε στις ασφαλιστικές εταιρίες για την ασφάλιση επαγγελματιών και αμειβομένων αθλητών προέρχεται κατά τα 2/3 από την διοργανώτρια αρχή του πρωταθλήματος και κατά το 1/3 από τον αθλητή.

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 και Β' κατηγορίας το 1994 εισέπραξαν 9.647 εκ. δρχ. από τη φιλοξενία πελατών που έπαιρναν μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες. 8.005 εκ. δρχ. προέρχονται από αλλοδαπούς και 1.642 εκ. δρχ. από ημεδαπούς τουρίστες. Εάν στο ποσό που ξόδεψαν τα ελληνικά νοικοκυριά προστεθούν και τα χρήματα που διατέθηκαν από αυτά για αθλητικές διακοπές στο εξωτερικό ύψους 265 εκ. δρχ., τότε διαμορφώνεται το ποσό αυτό σε 1.907 εκ. δρχ. (με ΦΠΑ), το οποίο αντιπροσωπεύει το σύνολο των εξόδων των Ελληνικών νοικοκυριών γι<e αυτήν την κατηγορία < 24 ). 8. Δαπάνες για γύμναση σε ιδιωτικούς χώρους π.χ. γυμναστήρια Η ανάλυση που έγινε από την πλευρά της προσφοράς έδειξε ότι μόνο τα έσοδα των ιδιωτικών γυμναστηρίων ανερχόταν σε 25.580 εκ. δρχ. περίπου < 25 ). Το ποσό αυτό πρέπει να ερμηνεύεται με κάποια επιφύλαξη δεδομένου ότι προέκυψε από υπολογισμούς του συγγραφέα οι οποίοι βασίσθηκαν σε στοιχεία που έδωσε ο κ. Δ. Κλεόβουλου, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Ιδιοκτητών Γυμναστηρίων, σχετικά με τον αριθμό των ιδιωτικών γυμναστηρίων που λειτουργούν στην Ελλάδα και το μέσο όρο μηνιαίας συνδρομής των μελών τους. Από την πλευρά της ζήτησης όμως, γι ' αυτήν την κατηγορία εξόδων, λαμβάνουμε μια άλλη τιμή η οποία ανέρχεται σε 19.407 εκ. δρχ. Το ποσό αυτό προκύπτει από στοιχεία της ΕΟΠ 1993/94 ύστερα από αναγωγή των μέσων μηνιαίων εξόδων των νοικοκυριών (505 δρχ. ανά μήνα) στο σύνολο των νοικοκυριών της Ελλάδος το χρόνο. Επειδή η διαφορά που προκύπτει ανάμεσα στο ποσό από την πλευρά της προσφοράς και στο ποσό από την πλευρά της ζήτησης είναι σχετικά μεγάλη (περίπου 6,2 δισ. δρχ.), θα θεωρηθεί στη συνέχεια ότι το ποσό που υπολογίσθηκε με βάση τα στοιχεία της ΕΟΠ 1993/94 είναι πιο αξιόπιστο και γι<e αυτό το λόγο θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια γι<e αυτήν την κατηγορία δαπανών (19.407 εκ. δρχ. με ΦΠΑ, δηλαδή 16.447 χωρίς ΦΠΑ). 9. Δαπάνες για αγορά αθλητικών εφημερίδων και αθλητικής βιβλιογραφίας Από την ανάλυση που προηγήθηκε προέκυψε ότι περίπου 4.994 εκ. δρχ. με ΦΠΑ (4.754 χωρίς ΦΠΑ) ξοδεύτηκαν το 1994 για αγορές έντυπων μέσων. Δεν συμπεριλαμβάνονται στο ποσό αυτό - λόγω έλλειψης στοιχείων - τα χρήματα που διατέθηκαν για την αγορά αθλητικών περιοδικών. Μόνο σε σχέση με τα περιοδικά αυτοκινήτου και μοτοσυκλέτας υπήρχαν στοιχεία, τα οποία όμως λόγω της στενής οριοθέτησης των αθλητικών εξόδων δεν λήφθηκαν υπόψη < 26 ). (24) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 5.4.4. (25) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch. (1998), κεφ. 4.6. (26) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch.. (1998) κεφ. 4.8. 151

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ- ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 10. Δαπάνες για ποσοστιαία τηλεοπτικά τέλη (παρακολούθηση αθλητικών γεγονότων) Ποσοστιαία τηλεοπτικά τέλη για παρακολούθηση αθλητικών γεγονότων πληρώνονται πρακτικά μόνο στα κρατικά κανάλια. Σύμφων α με στοιχεία της ελληνικής Τηλεό ρασης ΕΤ ΑΕ ανερχόταν το ποσό αυτό το 1994 σε 1.655 εκ. δρχ. με ΦΠΑ (1.541 εκ. δρχ. χωρίς ΦΠΑ)(27). Άρα: Αν στη συνέχεια τοποθετηθούν τα ποσά που ερευνήθηκαν και αναφέρονται πιο πάνω στις έντεκα κατηγορίες αθλητικών εξόδων, προκύπτει ότι το 1994 το σύνολο εξόδων των ιδιωτικών νοικοκυριών ανέρχεται σε 208.202 εκ. δρχ. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι το ποσό που παρουσιάζεται στον πίνακα 3 (208.202 εκ. δρχ.) δεν αντιπροσωπεύει την πραγματική καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών της Ελλάδος. Για να περάσει κανείς σε καταναλωτ ικό λογαριασμό, σύμφωνα με τους ορισμούς των Εθνικών Λογαριασμών< 28 ), θα πρέπει να αφαιρεθούν τα κέρδη που διανέμονται στα νοικοκυριά από τα αθλητικά στοιχήματα, ενώ σε σχέση με τις αθλητικές ασφάλειες πρέπει να συμπεριληφθεί στον καταναλωτικό λογαριασμό μόνο το πόσο που δαπανούν τα νοικοκυρ ιά για παροχή υπηρεσιών (αντιστοιχεί σε περίπου 20 % του συνολικού ποσού που εισπράττουν οι ασφαλιστικές εταιρείες)< 29 ). Ακόμη οι εισφορές και οι δωρεές σε αθλητικά σωματεία θεωρούνται σαν μεταβιβάσεις και δεν συμπεριλαμβάνονται στον καταναλωτικό λογαριασμό. Πίνακας 3: Έξοδα των νοικοκυριών της Ελλάδος στον αθλητισμό το 1994 σε εκ. δρχ. με ΦΠΑ. Κατηγορίες εξόδων Με ΦΠΑ {σε εχ. δqχ.) Δαπ άν ες για εισιτήρια αθλητικών αγώνων και εκδηλώσεων 4.037 Δαπάνες για εισφορές μέλους αθλητ ικών σωματείων και χρήση μη κερδοσκοπικών χώρων άθληση ς (εθνικά γυμναστήρια, κολυμβητήρια, κέντρα χιονοδρο μ ίας κλπ. ) 9.531 Δαπάνες για μεταφορά προς το χώρο άθλησης 11.573 Δαπάνες για αγορά αθλητικής ενδυμασίας και υπόδηση ς 49.273 Δαπάν ες για αγορά αθλητικών μη χανημάτων 16.892 Δαπάνες γ ια αθλητικά στοιχήματα 88.913 Δαπάνες για αθλητικές ασφάλειες 61 \juj Δαπάνες για αθλητικές διακοπές 1.907 Δαπάνες για γύμναση σε ιδιωτικούς χώρους π.χ. γυμναστήρια 19.407 Δαπάνες για αγορά αθλητικών εφημερίδων και αθλητικής βιβλιογραφίας 4.944 Δαπάνες για ποσοστιαία τηλεοπτικά τέλη (παρακολούθηση αθλητικών γ εγονότων) 1.665 Πηγή: Έρευνα του συγγραφέα. Σύνολο 208.202 152 (27) Αναλυτικά βλέπε Kolimpalis, Ch.. (1998} κεφ. 4.8.1, πίνακα 4.29. (28) Βλέπε Brίimmerhoff, D. (1995), Volkswirtschaftliche Gesamtrechnungen. Mίinchen: Oldenbourg Verlag, σελ. 54. (29) Πληροφορία τις διεύθυνσης Εθνικών Λογαριασμών της ΕΣΥΕ από τις 17.10.97. (30) Το ύψος του ΦΠΑ εδώ ανέρχεται σε 2,1 εκ. δρχ. και υπολογίστηκε από τις πληρωμές των νοικοκυριών για προσφερόμενες υπηρεσίες ( = 11,8 εκ. δρχ.).

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 Ιδιωτική αθλητική δαπάνη - Μικροοικονομική προσέγγιση Από την έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών (ΕΟΠ 1993/94) της ΕΣΥΕ δόθηκε η δυνατότητα να βρεθούν στοιχεία και να γίνει σύγκριση για πέντε κατηγορίες αθλητικών δαπανών -υπό προϋποθέσεις - ανάμεσα στις τιμές της ΕΣΥΕ και αυτών που προέκυψαν από την πλευρά της προσφοράς. Πρέπει να ειπωθεί ότι σκόπιμα γίνεται στο σημείο αυτό της εργασίας η μικροοικονομική ανάλυση για το λόγο ότι τα στοιχεία της ΕΣΥΕ δεν επαρκούσαν για μια εκτενέστερη έρευνα σχετικά με τον προβληματισμό του κεφαλαίου αυτού< 31 ). Στον πίνακα 4 γίνεται η σύγκριση και σχολιάζεται το ποια τιμή είναι η επικρατέστερη. - Γυμναστήρια, χορός (Κωδικός 706) Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση που έγινε, ανέρχεται το ύψος των εσόδων των ιδιωτικών γυμναστηρίων το 1994 σε 26.580 εκ. δρχ. Εάν αναγάγουμε το ποσό αυτό στο σύνολο των νοικοκυριών της Ελλάδος προκύπτει ότι το κάθε νοικοκυριό ξόδευε το μήνα κατά μέσο όρο περίπου 692 δρχ. Η τιμή αυτή όμως σε σύγκριση με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ (505 δρχ. το μήνα) παρουσιάζει μια μεγάλη απόκλιση. Εάν όμως λάβουμε υπόψη ότι τα στοιχεία που προέκυψαν από την πλευρά της προσφοράς βασίζονται σε εκτιμήσεις, οι οποίες έγιναν στα πλαίσια μιας συνέντευξης με τον κ. Κλεόβουλου < 32 ), τότε γίνεται εμφανές ότι τα στοιχεία της ΕΣΥΕ δίνουν την πιο αξιόπιστη τιμή και γι' αυτό θα χρησιμοποιηθούν. (31) Εάν η ΕΣΥΕ διέθετε αναλυτικά στοιχεία για την ιδιωτική αθλητική δαπάνη από την πλευρά της ζήτηση ς σύμφωνα με τις έντεκα κατηγορίες εξόδων που παρουσιάσθηκαν στην έρευνα αυτή, θα γινόταν σύγκριση ανάμεσα στις τιμές που θα προέκυπταν από την έρευνα της ΕΣΥΕ με αυτές που προέκυψαν στην παρούσα έρευνα από την πλευρά της προσφοράς και για όλες τις κατη γορίες δαπανών όπως αυτό έγινε με εξαιρετικό τρόπο στην έρευνα της Γερμανίας από τους Weber et al. (1995). (32) Συνέντευξη μ ε τον κύριο Δ. Κλ εό βουλου, μέλος διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ιδιοκτητών Γυμναστηρίων από τις 16-05-1996. 153

ΧΑl>ΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 Πίνακας 4: Σύγκριση των πέντε κατηγοριών εξόδων από την έρευνα της ΕΣΥΕ (ΕΟΠ 1993/94) μέσα στην οποία συμπεριλαμβάνονται και έξοδα των ιδιωτικών νοικοκυριών για τον αθλητισμό με τις τιμές που προέκυψαν στην παρούσα έρευνα από την πλευρά της προσφοράς για το 1994 (για κάθε νοικοκυριό το χρόνο). Κωδικός ( 33 ) Κατηγοιιίες εξόδων Μέσος όρος αθλητικών Κατηγοιιίες εξόδων Τιμές που προέκυψαν όπως αυτές εξόδων των 6.756 όπως πιιοσδιοιιίσθηκαν βάσει της ανάλυσης αναφέιιονται ερωτηθέντων στην παιιούσα έιιευνα από την πλευρά στην έιιευνα της ΕΣΥΕ ιδιωτικών της προσφοράς νοικοκυριών (κάθε νοικοκυριό το μήνα) (αναγόμενες σε κάθε νοικοκυριό το μήνα) 706 Γυμναστήρια, χορός 505 Δαπάνες για γύμναση 692 σε ιδιωτικούς χώρους 734 Είδη αθλητισμού, 234 Δαπάνες για αγορά 440 κυνηγιού, ψαρικής αθλητικών μηχανημάτων 753 Λοιπά δημόσια 639 Δαπάνες για εισιτήρια 105 θεάματα (εκτός κινηματογράφου, θεάτρου, συναυλιών, κλπ) αθλητικών αγώνων και εκδη λώσεων 763 Εισιτήρια εισόδου 248 Δαπάνες γ ια εισφορές 61 σε πλαζ, γυμναστήρια κλπ. καθώς και συνδρομ ές αθλητικών συλλόγων και λεσχών μέλους αθλητικών σωματείων κα ι χρήση μη κερδοσκοπικών χώρων άθλησης 933 Στοιχήματα ΠΡΟΠΟ, 1.967 Δαπάνες για αθλητικά 2.314 ΛΟΠΟκλπ στοιχήματα Πηγή: Έρευνα Οικογεν ειακών Προϋπολογισμών ΕΟΠ, 1993/94 της ΕΣΥΕ και έρευνα του συγγραφέα (βάσει οικονομικών στοιχείων των φορέων που δραστηριοποιούνται στον αθλητισμό και προσφέρουν αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες). Οι τιμές που παρουσιάζονται στον πίνακα με έντονη γραφή και υπογράμμιση λήφθηκαν υπόψη για τον προσδιορισμό των αθλητικών εξόδων των ιδιωτικών νοικοκυριών. - Είδη αθλητισμού, κυνηγιού, ψαρικής (Κωδικός 734) Μολονότι κάτω από τον κωδικό 734 συμπεριλαμβάνονται τα αθλητικά είδη δε θα ληφθεί υπόψη η τιμή αυτή (234 δρχ.) για το λόγο ότι σύμφωνα με πληροφορίες της ΕΣΥΕ ένα μέρος των ειδών αθλητισμού καταγράφεται κάτω και από άλλους κωδικούς. Το ποσό που θα ληφθεί υπόψη για τον υπολογισμό των δαπανών αυτής της κατηγορίας είναι αυτό που μας έδωσε η ανάλυση από την πλευρά της προσφοράς (=16.892 εκ. δρχ.) δηλαδή αναγόμενο ανά νοικοκυριό το μήνα, σε 440 δρχ. (33) Η κωδικοποίηση αντιστοιχεί σ ' αυτήν που χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). 154

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 - Λοιπά δημόσια θεάματα (εκτός κινηματογράφου, θεάτρου, συναυλιών, κλπ. (Κωδικός 753) Εδώ γίνεται αμέσως εμφανές ότι γιre αυτήν την κατηγορία εξόδων πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα στοιχεία από την πλευρά της προσφοράς γιατί στην έρευνα της ΕΣΥΕ εκτός από τα έξοδα για εισιτήρια αθλητικών αγώνων συμπεριλαμβάνονται και άλλα έξοδα τα οποία δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως αθλητικά. - Εισιτήρια εισόδου σε πλαζ, γυμναστήρια κλπ καθώς και συνδρομές αθλητικών συλλόγων και λεσχών (Κωδικός 763) Γι ' αυτήν την κατηγορία εξόδων δεν υπήρχαν ολοκληρωμένα στοιχεία στη διάθεσή μας από την πλευρά της προσφοράς. Μόνο σε σχέση με τα έξοδα για συνδρομές μέλους αθλητικών ερασιτεχνικών σωματείων υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία. Έτσι για τον υπολογισμό των δαπανών αυτής της κατηγορίας θα χρησιμοποιηθεί η τιμή της ΕΣΥΕ ( =248 δρχ.). - Στοιχήματα ΠΡΟΠΟ, ΛΟΤΤΟ κλπ. (Κωδικός 933) Στην έρευνα της ΕΣΥΕ καταγράφονται όλα τα στοιχήματα μαζί. Τα έξοδα όμως για ιπποδρομίες συμπεριλαμβάνονται στον κωδικό 753. Γι' αυτό το λόγο θεωρείται ότι τα στοιχεία από την πλευρά της προσφοράς δίνουν την πιο αξιόπιστη τιμή και θα χρησιμοποιηθούν. Επίσης πρέπει να αναφερθεί ότι συμπεριλαμβάνονται μόνο τα αθλητικά στοιχήματα - ΠΡΟΠΟ σε σχέση με το ποδόσφαιρο και ιπποδρομίες. Το ΛΟΤΤΟ και ΠΡΟΤΟ όπως και άλλου είδους στοιχήματα δε λαμβάνονται υπόψη. Μέρος Γ' Σύνθεση των αθλητικών δαπανών των νοικοκυριών Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, μπορεί να δημιουργηθεί μια μικροοικονομική ανάλυση μόνο εάν οι τιμές από τις εννέα κατηγορίες αθλητικών εξόδων που προέρχονται από την πλευρά της προσφοράς, θεωρηθούν ως βάση και γίνει υπολογισμός στο σύνολο των ιδιωτικών νοικοκυριών της χώρας. Ξεκινώντας τους υπολογισμούς βάσει αυτής της σκέψης προκύπτει ότι κατά μέσο όρο το 1994 ξόδεψε το κάθε ιδιωτικό νοικοκυριό για αθλητικά προϊόντα κα ι υπηρεσίες περίπου 65.013 δρχ. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η τιμή αυτή υποδηλώνει μόνο μέσους όρους των ετήσιων αθλητικών εξόδων κάθε νοικοκυριού, χωρίς να γίνεται αναφορά σre αυτά που ασκούν ή που δεν ασκούν αθλητικές δραστηριότητες. Μια τέτοια ανάλυση με τα διαθέσιμα στοιχεία δεν μπόρεσε να γίνει. 155

ΧΑΡΑ!\ΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ- ΕΠΙΘΕΏΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 Πίνακας 5: Σύνολο εξόδων των ιδιωτικών νοικοκυριών της Ελλάδος για αθλητικά προϊόντα και υπηρεσίες (κάθε νοικοκυριό το έτος 1994 σε δρχ.) '" Κατηγορίες εξόδων Έξοδα κάθε νοικοκυριού το χρόνο (το 1994 σε δρχ.) Δαπάνες για αγορά εισιτηρίων αθλητικών αγώνων και εκδηλώσεων 1.260 Δαπάνες για εισφορές μέλους αθλητικών σωματείων και χρήση μη κερδοσκοπικών χώρων άθλησης (εθνικά γυμναστήρια, κολυμβητήρια, κέντρα χιονοδρομίας κλπ.) 2.976 Δαπάνες για μεταφορά προς τον χώρο άθλησης 3.614 Δαπάνες για αγορά αθλητικής ενδυμασίας και υπόδησης 15.386 Δαπάνες για αγορά αθλητικών μηχανημάτων 5.275 Δαπάνες για αθλητικά στοιχήματα 27.764 Δαπάνες για αθλητικές ασφάλειες 19 Δαπάνες για αθλητικές διακοπές 596 _Δαπάνες για γύμναση σε ιδιωτικούς χώρους π.χ. γυμναστήρια 6.060 Δαπάνες για αγορά αθλητικών εφημερίδων και αθλητικής βιβλωγραφίας 1.544 Δαπάνες για ποσοστιαία τηλεοπτικά τέλη (παρακολούθηση αθλητικών γεγονότων) 520 Σύνολο 65.013 Πηγή: Έρευνα του συγγραφέα (βάσει οικονομικών στοιχείων όλων των φορέων που δραστηριοποιούνται στο αθλητισμό και προσφέρουν αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες) και Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών ΕΟΠ, 1993/94 της ΕΣΥΕ. Κοινωνικοδημογραφικοί συσχετισμοί 156 Τα έξοδα που καταγράφονται κάτω από τους κωδικούς 706 (Γυμναστήρια, χορός) και 763 (Εισιτήρια εισόδου σε πλαζ, γυμναστήρια κλπ καθώς και συνδρομές αθλητικ(δν συλλόγων και λεσχών) και τα οποία εντάσσονται καθαρά στα αθλητικά έξοδα των νοικοκυριών (βλέπε πίνακα 4) θα αναλυθούν πιο κάτω βάσει του εισοδήματος, της ηλικίας και του επαγγέλματος του υπευθύνου του νοικοκυριού. Αναφορικά με τις υπόλοιπες κατηγορίες εξόδων στις οποίες μεταξύ άλλων καταγράφονται και αθλητικά έξοδα (κωδικοί 734,753, 933) δε θα ληφθούν υπόψη, διότι το ύψος των συμπεριλαμβανομένων εξόδων για τον αθλητισμό σε σύγκριση με τα άλλα έξοδα της ίδιας ομάδας και σε συνάρτηση με το εισόδημα, την ηλικία και το επάγγελμα του υπευθύνου του νοικοκυριού δε μας είναι γνωστά.

CHARALAMPOS KOLIMPALIS REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 - Σε σχέση με το εισόδημα Από το παρακάτω σχήμα γίνεται εμφανές, ότι μέχρι ένα συγκεκριμένο ύψος εισοδήματος τα έξοδα για τον αθλητισμό αυξάνονται σταδιακά και στο τελευταίο στάδιο εκτινάσσονται στην κυριολεξία. Ενώ από την άλλη πλευρά, αν το δούμε ποσοστιαία, αντιπροσωπεύουν τα αθλητικά έξοδα το ίδιο ποσοστό εξόδων για τις περισσότερες κατηγορίες (με εξαίρεση τις δύο πρώτες και την τελευταία κατηγορία εισοδήματος). Σχήμα 1: Μηνιαία αθλητικά έξοδα σε σχέση με το μηνιαίο εισόδημα του υπευθύνου του νοικοκυριού τσ 1993/94. Αφορά μόνο τα έξοδα που καταγράφονται κάτω από τους κωδικούς 706 (Γυμναστήρια, χορός) και 763 (Εισιτήρια εισόδου σε πλαζ, γυ μναστήρια κλπ. καθώς και συνδρομές αθλητικών συλλόγων και λεσχών). 150.000-199.999 100.000 149.999 μέχρι 99.999 8 (0,0%) ο 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών ΕΟΠ, 1993/94. Από τα στοιχεία που υπήρχαν στη διάθεση μας είναι βέβαιο ότι δεν μπορούν να βγουν απόλυτα συμπεράσματα. Παρόλα αυτά θα μπορούσ ε να υποθέσει κανείς με βάση το σχήμα 1, ότι η άσκηση αθλητικών δραστηριοτήτων είναι καθαρά θέμα χρημάτων με την προϋπόθεση βέβαια ότι τα νοικοκυριά καταναλώνουν και για τις υπόλοιπες εννέα κατηγορίες εξόδων το ίδιο ποσοστό του εισοδήματός τους. - Σε σχέση με την ηλικία Σε σχέση με την ηλικία (βλέπε σχήμα 2) γίνεται εμφανές ότι μεγ αλύτερα άτομα (πάνω από 55 χρονών) ξοδεύουν για τον αθλητισμό λιγότερα σε σύγκρ ιση με άτομα ηλικίας 24 μέχρι 55 χρονών. 157

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ- ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 141-164 Βέβαια, πρέπει να αναφερθεί ότι τα στοιχεία του σχήματος 2 αφορούν μόνο τα έξοδα που καταγράφονται από τους κωδικούς 706 και 763. Για να επιβεβαιώσει όμως κανείς την υπόθεση, ότι άτομα νεαρής ηλικίας ξοδεύουν στο σύνολο τους περισσότερα για τον αθλητισμό, πρέπει να δεχθεί ότι και στις υπόλοιπες εννέα κατηγορίες εξόδων τα άτομα νεότερης ηλικίας σε σύγκριση με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ξοδεύουν περισσότερα. Σχήμα 2: Μηνιαία αθλητικά έξοδα σε σχέση με την ηλικία του υπευθύνου του νοικοκυριού το 1993/94. Αφορά μόνο τα έξοδα που καταγράφονται κάτω από τους κωδικούς 706 (Γυμναστήρια, χορός) και 763 (Εισιτήρια εισόδου σε πλαζ, γυμναστήρια κλπ καθώς και συνδρομές αθλητικών συλλόγων και λεσχών) 65-74 χρόνων 55-64 χρόνων 45 " 54 χρόνων 35-44 χρόνων 25-34 χρόνων -~-~ δρχ. ο 200 400 600 800 1000 1200 1400 160 Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρ ευνα Οικογ ε ν ε ιακών Πρ οϋπολογισμών ΕΟΠ, 1993/94. - Σε σχέση με το επάγγελμα Ανάμεσα στο επάγγελμα που ασκεί ο υπεύθυνος του νοικοκυριού και στο ύψος των αθλητικών εξόδων παρατηρούνται περαιτέρω σχέσεις. Για παράδειγμα ξοδεύουν οι επιστήμονες και οι υπάλληλοι γραφείου πολύ περισσότερα από ό,τι π.χ. οι γεωργοί, κτηνοτρόφοι ή οι τεχνίτες - εργάτ ε ς. Αυτό βέβαια συνδέεται και με άλλα κοινωνικοδημογραφικά κριτήρια. Οι επιστήμονες, οι διευθυντές και τα ανώτερα διοικητικά στελέχη διαθέτουν συνήθως μια πιο υψηλή μόρφωση σε σύγκριση με τους εμπόρους, πωλητές, τεχνικούς ή εργ ά τες. Αυτό όμως κατά κανόνα υποδηλώνει με τη σειρά του ότι η μεγαλύτερη ακαδημαϊκή εκπαίδευση συνδέεται άμεσα και με μεγαλύτερο ε ισόδημα του υπευθύνου του νοικοκυριού, πράγμα που σημαίνει ότι του δίνεται μεγαλύτερη δυνατότητα να ξοδέψει χρήματα για αθλητισμό. 158

CHARALAMPOS KOLIMPALIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 4 (2003), 141-164 Όπως για τα άλλα κριτήρια ανάλυσης έτσι και εδώ, για να εξαγάγουμε συμπεράσματα και να επιβεβαιωθεί η υπόθεση ότι το ενασκούμενο επάγγελμα του υπευθύνου του νοικοκυριού συνδέεται με το ύψος εξόδων στον αθλητισμό, πρέπει να δεχτούμε ότι τα νοικοκυριά των εκάστοτε κατηγοριών ( επιστήμονες, υπάλληλοι γραφείου, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, τεχνίτες, εργάτες, κλπ.) ξοδεύουν το ίδιο υψηλά ποσά και στις υπόλοιπες κατηγορίες εξόδων. Σχήμα 3: Μηνιαία αθλητικά έξοδα σε σχέση με επάγγελμα του υπευθύνου του νοικοκυριού το 1993/94. Αφορά μόνο τα έξοδα που καταγράφονται κάτω από τους κωδικούς 706 (Γυμναστήρια, χορός) και 763 (Εισιτήρια εισόδου σε πλαζ, γυμναστήρια κλπ. καθώς και συνδρομές αθλητικών συλλόγων και λεσχών). Μη εργαζόμενος ή που ζητούσε εργασία για πρώτη φορά Γεωργός, κτηνοτρόφος, αλιέας, κλπ. Τεχνίτης ή εργάτης (εκτός γεωργίας), χειριστής μέσων Έμπορος ή πωλητής Απασχολούμενος στην παροχή υπηρεσιών ~-i' l]~~iillfll 1.293 Διευθυντής ή ανώτερο διοικητικό στέλεχος 1.294 Υπάλληλος γραφείου ~~.':r,;:.?,.ψ-,.~ 1.599 Επιστήμονας, ελεύθερος επάγγελματιας, τεχνικός βοηθός αυτών δρχ. ο 500 1.000 1.500 1.974 2.000 2.500 Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρ ε υνα Οικ ο γε ν ε ιακών Προϋπολογ ισμών ΕΟΠ, 1993/94. Συζήτηση Ο Αθλητισμός είναι σήμερα ένας δυναμικά αναπτυσσόμενος κλάδος. Σε συνδυασμό με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου σε παγκόσμιο αλλά κυρίως σε εγχώριο επίπεδο, και με την προβολή που απολαμβάνει από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, προκαλεί ανάγ κες, που από τη μία πλευρά μεταφράζονται ως προσφορά αθλητικών αγαθών και υπηρεσιών και από την άλλη πλευρά ως ζήτηση αυτών από τα ιδιωτικά νοικοκυριά. 159

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΛΗΣ - ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τ εύχος 4 (2003), 141-164 Όπως προέκυψε από την έρευνα που έγινε, ο αθλητισμός το 1994 προκάλεσε έξοδα στα νοικοκυριά της τάξης των 208,2 δισ. δρχ. Αν εξετάσουμε ξεχωριστά κάθε μια κατηγορία εξόδων, προκύπτει: για αθλητικά αγαθά όπως είναι τα είδη ενδυμασίας, υπόδησης, όργανα καθώς και για αθλητική βιβλιογραφία, ξοδεύτηκαν γύρω στα 71,1 δισ. δρχ. Για αθλητικές υπηρεσίες (μ' αυτό νοούνται οι δαπάνες για αθλητικά στοιχήματα, εισιτήρια αθλητικών αγώνων και εκδηλώσεων, μεταφορά προς το χώρο άθλησης, αθλητικές διακοπές, αθλητικές ασφάλειες, ποσοστιαία τηλεοπτικά τέλη, εισφορές μελών αθλητικών σωματείων και χρήση μη κερδοσκοπικών χώρων άθλησης, γύμναση σε ιδιωτικούς χώρους) η ιδιωτική δαπάνη έφτασε τα 137,1 δισ. δρχ. Σχήμα 4: Ιδιωτική δαπάνη στον αθλητισμό το έτος 1994 εκ. δρχ. Σύνολο 208.202 εκ. δρχ, 100.000 90.000 80.000 10.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 92.949 71.109 13.480 Ο+--_..._ Εισιτήρια αθλητικών αγώνων - εκδηλώσεων και αθλητικά στοιχήματα Προϊόντα (είδη ενδυμασlας, Αθλητική δραστηριότητα υπόδησης, όργανα, μέσα και έξω από αθλητικά αθλητική βιβλιογραφ lα) σωματεία, αθλητικές ασφάλειες, τέλη τηλεόρασης Αθλητικές διακοπές, μεταφορά προς το χώρο άθλησης Πηγή: Έρευνα του συγγραφέα. Παρόλη τη σημαντική οικονομική δραστηριότητα που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ο αθλητισμός και η οποία διαρκώς αυξάνεται, δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα η απαραίτητη προσοχή στη μάκρο και μικροοικονομική σημασία του. Στο σημείο αυτό αρκεί κανείς να αναφέρει ότι άλλοι οικονομικοί κλάδοι με ανάλογη δραστηριότητα αποτέλεσαν και αποτελούν μέχρι σήμερα αντικείμενο πολυάριθμων ερευνών - πράγμα που δε συμβαίνει με τον αθλητισμό. Οι προτάσεις που μπορούν να γίνουν στο σημείο αυτό είναι : - να κωδικοποιηθούν συστηματικά, π.χ. από την ΕΣΥΕ( 34 ), οι κατηγορίες εξόδων για αθλητικά αγαθά και υπηρεσίες, όπως αυτές παρουσιάζονται 160 (34) Αναλυτικά για τον τρόπο κωδικοποίηση ς των δαπανών των νοικοκυριών βλέπε Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) της Διεύθυνσης Απογραφών της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (ΕΣΥΕ).