Μοντελισµός για Γονείς & Παιδιά

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 1 Μοντελισµός για Γονείς & Παιδιά Τα Πρώτα Βήµατα στο Μοντελισµό ΜΕΡΟΣ Α Πρόλογος ιαβάζω Μαθαίνω Κατασκευάζω. Με αυτό το τρίπτυχο απευθύνοµαι προς τους γονείς µε σκοπό να µυήσουν τα παιδιά τους στο πλέον δηµιουργικό χόµπι του κόσµου, το µοντελισµό. Η συγγραφή αποτελείται από µια τριλογία, όπου στο Μέρος Α δίνονται εισαγωγικές οδηγίες προς αρχάριους για την πρώτη επαφή µε το σιδηροδροµικό µοντελισµό. Το κείµενο βασίζεται σε προσωπικές εµπειρίες, σε περιγραφές του ιαδικτύου και σε περιοδικά µοντελισµού. Το άρθρο δεν έχει σκοπό την εµπορικότητα ούτε τη διαφήµιση, παρά µόνο την ενηµέρωση. Ο συγγραφέας δεν φέρνει ευθύνη για τη λειτουργία των συσκευών, που περιγράφονται µέσα στο κείµενο ή για την αλλαγή των προδιαγραφών τους εκ µέρους των εταιρειών. Τίτλος σελ. 1. Εισαγωγή 2 1.1 Η αρχή είναι πάντα δύσκολη 2 2. Οι ιαστάσεις του ιοράµατος 3 2.1 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους ΙΙ 5 2.2 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους Η0 6 2.3 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους ΤΤ 6 2.4 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους N 6 3. Ρεύµα τροφοδοσίας 7 3.1 Σύστηµα γραµµών Σύντοµη περιγραφή 8 3.2 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος Η0 9 3.3 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος ΤΤ 11 3.4 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος Ν 12 3.5 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος ΙΙ ή G 14 4. Η Ψηφιακή Τεχνολογία το πρώτο βήµα 14 4.1 Ψηφιακές συσκευές Ορολογία 15 4.2 Ψηφιακές συσκευές Σύγκριση 16 4.3 Delta Infrarot για Μaerklin H0 17 4.4 Mobile Station για Μaerklin H0, Trix H0 και N 17 4.5 MultiMAUS για Roco και Fleischmann H0 και N 17 4.6 Digi Fern για Piko H0 18 4.7 ESU Navigator για TT 18 5. Η πρώτη αγορά 18 5.1 Το τοπίο της αγοράς 19 5.2 Starter set στο Μέγεθος Η0 20 5.3 Starter set στα Μεγέθη G, TT, N 22 5.4 Ανεξάρτητα ψηφιακά συστήµατα και συσκευές 23 5.5 Μηχανές και Βαγόνια του Μεγέθους Η0 25 5.6 Μηχανές και Βαγόνια του Μεγέθους G, ΤΤ, Ν 25 5.7 Χωροταξικά παρελκόµενα 26 6. Επίλογος 28 ΜΕΡΟΣ Β Τεχνικές και Μοντελισµός ΜΕΡΟΣ Γ Κατασκευή Μακέτας

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 2 1. Εισαγωγή Ακόµη και αν στον παιδικό κόσµο κυριαρχούν τα παιχνίδια του ιαδικτύου και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, ο µοντελισµός (στατικός ή δυναµικός) παραµένει το οµορφότερο και το δηµιουργικότερο χόµπι για τις µικρές ηλικίες. Σε αντίθεση µε την καθηµερινότητα που συνήθως επικρατεί η επιπόλαια αγορά, π.χ. στην ένδυση ή στα κινητά, στο µοντελισµό χρειάζεται µελέτη, καλό σχεδιασµό, πρωτότυπες ιδέες, φαντασία και στο τέλος έρχεται η αγορά. Το χόµπι είναι ακριβό για εκείνον που βιάζεται, φθηνότερο για το µελετητή σχεδιαστή και έργο ζωής για εκείνον που έχει αποφασίζει να το συνεχίσει στα επόµενα χρόνια. Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι να ενηµερώσει εκείνους τους γονείς, που σκέπτονται να προχωρήσουν στην αγορά του πρώτου βαγονιού και των πρώτων γραµµών, µε την αγάπη προς τα παιδιά τους, να τους διαδώσουν την αίσθηση της δηµιουργικότητας, της φαντασίας και της επινοητικότητας, να τα κάνουν να σκέπτονται και να δρουν αυτοβούλως. Στο πρώτο αυτό βήµα, σας χρειάζονται κοντά τους. Μην τα αφήσετε µόνα τους να ανοίξουν τα κουτιά και να παίξουν. Θέλουν βοήθεια, καθοδήγηση, ενηµέρωση πάνω από όλα. Από την αρχή θα πρέπει να αντιληφθούν τη σοβαρότητα του αντικειµένου, να το σεβαστούν ώστε να µην το βαρεθούν µετά από µερικές ώρες. Μην ξεχνάτε, ότι ο µοντελισµός είναι ένα οµαδικό χόµπι που προσφέρει γνώση και σοβαρή απασχόληση. Εκατοµµύρια παιδιά στον κόσµο µεγάλωσαν µαζί του, γιατί όχι και το δικό σας. Τα ηλεκτρικά τρενάκια είναι ένα σύνθετο παιγνίδι µε ανεξάντλητες τεχνικές λεπτοµέρειες, οι οποίες αυξάνονται µε ταχύ ρυθµό τα τελευταία χρόνια. Η αγορά προσφέρει συνεχώς νέα µοντέλα και µάλιστα σε προσιτές τιµές προς όφελος του καταναλωτή. Παραδοσιακές ατµοµηχανές, µοντέρνα τρένα µε ήχο και τρίξιµο φρένων, βαγόνια, φωτοσινιάλα και παρελκόµενα συνθέτουν το παζλ του οµορφότερου χόµπι στον κόσµο. Μέσα σε αυτό το πανδαιµόνιο της οµορφιάς, είναι αρκετά δύσκολο (ή µάλλον αδύνατον) να αποφασίσουµε για την επιλογή του πρώτου πακέτου (starter set). Και αν η αρχή συνδεθεί µε λάθος επιλογές, θα απογοητευτούµε και θα τα παρατήσουµε. Τα κείµενα που ακολουθούν, ενηµερώνουν για τα τεχνικά και αγοραστικά χαρακτηριστικά πολλών µοντελιστικών προϊόντων, πριν την αγορά. Απευθύνοµαι σε µη ειδικούς και συνεπώς η γλώσσα που χρησιµοποιώ πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περιγραφική και απλοϊκή. 1.1 Η αρχή είναι πάντα δύσκολη Ξεκινώντας µε το σιδηροδροµικό µοντελισµό θα πρέπει να γνωρίζουµε τα εξής: 1. πρόκειται για ένα τεχνικό παιγνίδι που χρησιµοποιεί µηχανικές και ηλεκτρονικές συσκευές που δεν είναι απαραίτητο να συνεργάζονται πάντα φιλικά µεταξύ τους. Έτσι αρχίζουµε από τα απλά και πηγαίνουµε στα σύνθετα, 2. θα πρέπει εξ αρχής να αποφασίσουµε µε ποιο Μέγεθος θα είµαστε οπαδοί του. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό για να µην χάσουµε χρόνο και χρήµα. Το Μέγεθος συνδέεται µε την κλίµακα που είναι κατασκευασµένα τα µοντέλα σε σχέση µε τα πραγµατικά, 3. θα πρέπει να επιλέξουµε τέτοιο µοντελιστικό σύστηµα, έτσι ώστε να µην είµαστε οι µοναδικοί που το χρησιµοποιούµε στη γειτονιά, στους φίλους µας ή στα fora. Ως µοντελιστικό σύστηµα νοούµε το είδος της τροφοδοσίας ρεύµατος (συνεχές ή εναλλασσόµενο), το είδος των γραµµών (δύο ή τριών αγωγών) και αν πρόκειται για αναλογικό ή ψηφιακό σύστηµα, 4. θα πρέπει να ενηµερωνόµαστε από το διαδίκτυο και τα παζάρια για να επιδιώκουµε πάντα τη χαµηλότερη τιµή χωρίς όµως να χάνουµε σε ποιότητα,

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 3 5. κάποιους παράγοντες θα πρέπει να λάβουµε υπόψη, όπως π.χ. θέλουµε τα τρενάκια µόνο για τη βιτρίνα ή για ένα διόραµα 1, πόσο χώρο διαθέτουµε, έχουµε ρωτήσει προκαταβολικά τη σύζυγο για τις προθέσεις µας, τι ηλικία έχουν τα παιδιά και πόσα χρήµατα διαθέτουµε, 6. ενηµερωθείτε από άλλους µοντελιστές για τις αγορές από το ιαδίκτυο ή το telemarketing, συνήθως δεν υπάρχει πρόβληµα, αλλά πρέπει να είστε σίγουροι και ήσυχοι ότι τα..χριστούγεννα θα έχετε το πρώτο σας starter set. Οι τιµές του κυµαίνονται από 150 400, υπάρχουν όµως και φθηνότερα, αλλά µην τα προτιµήσετε (ιδίως αν είστε πρωτάρηδες) γιατί δεν θα είστε σίγουροι για µελλοντικές επιδόσεις συνδέσεις. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό. Ένα πακέτο που προσφέρει πολλές συνθετικές δυνατότητες, θα αντιµετωπιστεί από το παιδί σας µε µεγαλύτερο και διαρκές ενδιαφέρον. Ένα στείρο και µονοκόµµατο παιγνίδι, θα το βαρεθεί πολύ γρήγορα. Στη Φωτ.1 βλέπετε ένα starter set µε 6 διακλαδώσεις, πολλές γραµµές, δύο µηχανές και βαγόνια στο Μέγεθος H0 γύρω στα 500-600. Σε αυτό το παράδειγµα, η δηµιουργία νέων σιδηροδροµικών χαράξεων και δροµολογίων εξαρτάται µόνο από τη φαντασία σας. Φωτ.1 2. Οι ιαστάσεις του ιοράµατος Είναι το πρώτο κριτήριο της επιλογής σας, που σχετίζεται µε το διαθέσιµο χώρο σας. Είτε έχετε 20τ.µ. είτε µόνο 2τ.µ. είτε χώρο όσο µία βαλίτσα ή ολόκληρο τον κήπο σας, υπάρχουν λύσεις για όλους. Στο διαθέσιµο αυτό χώρο δεν θα τρέχουν µόνο τρένα, αλλά θα διασκευάσετε την ύπαιθρο µε βουνά, σπιτάκια, αυτοκίνητα και ανθρωπάκια, τα οποία χρειάζονται επίσης χώρο. Επίσης, οι γραµµές θα απέχουν κάποια απόσταση µεταξύ τους, έτσι ώστε όλο το διόραµα να έχει ρεαλιστική όψη. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα ενός διοράµατος εξαρτώνται συνεπώς από τις παρακάτω επιλογές: 1. Το Μέγεθος. Οι κατασκευαστικές εταιρείες έχουν υιοθετήσει συγκεκριµένα πρότυπα, έτσι ώστε τα προϊόντα τους να είναι συµβατά µεταξύ τους. Πολλοί µοντελιστές προτιµούν τα Μεγέθη H0 και Ν, 2. η Κλίµακα καθορίζει τις διαστάσεις σε σχέση µε το αληθινό µοντέλο. Έτσι, τα µοντέλα H0 είναι 87 φορές µικρότερα του αντίστοιχου αληθινού (1:87) ή το µοντέλο Ν κατά 160 φορές µικρότερο (1:160). Η Φωτ.2 συγκρίνει τις διάφορες κλίµακες σε σχέση µε ένα σπιρτόξυλο, 1 Ως ιόραµα νοούµε µία επιτραπέζια µοντελιστική κατασκευή.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 4 3. η Απόσταση των σιδηροδροµικών γραµµών 2 δίνει επίσης ένα τεχνικό στοιχείο για τις διαστάσεις του διοράµατος. 4. το Ύψος κάθε φιγούρας είναι ένα διακριτικό γνώρισµα του κόσµου της µινιατούρας. Φωτ.2 Το Μέγεθος και η Απόσταση ραγών είναι χαρακτηριστικά γνωρίσµατα κάθε διοράµατος. Το πιο διαδεδοµένο µέγεθος είναι το Η0. Στα γερµανικά 3 προφέρεται Χα-Νούλ και εννοεί Halb-Null, δηλαδή το µισό του Μεγέθους 0. Σχεδόν το 80% όλων των µοντελιστών επενδύουν στο Η0. Στη δεκαετία του 60 ξεκίνησε το µέγεθος Ν, το οποίο είναι το δεύτερο πιο διαδεδοµένο µέγεθος σιδηροδροµικού µοντελισµού. Τα υπόλοιπα µεγέθη δεν παίζουν σηµαντικό ρόλο στην αγορά. Στη Φωτ.3 φαίνονται κάποια σηµαντικά στοιχεία που σχετίζονται µε την εύκολη ή µη πρόσβαση σε παιδικές ηλικίες. Προσοχή! δεν θα αναφερθούµε στο Μέγεθος Ζ γιατί δεν είναι κατάλληλο για µικρά παιδιά. Φωτ.3 Στη Φωτ.4 διακρίνουµε τις δυνατότητες χώρου που µας προσφέρει κάθε Μέγεθος. Αυτό θα µας βοηθήσει στον αρχικό µας σχεδιασµό, ανάλογα µε τις διαθέσεις µας, τις οικογενειακές ανάγκες και τις µελλοντικές µας σκέψεις. Παρακάτω ακολουθεί αναλυτική περιγραφή των σηµαντικότερων Μεγεθών ΙΙ, Η0, ΤΤ και Ν. 2 Το εύρος των γραµµών του ΟΣΕ είναι 1435mm. Αν το διαιρέσουµε µε 87 βρίσκουµε 16.5mm, όσο δηλαδή το εύρος Η0. 3 Η Γερµανία είναι κοιτίδα του µοντελισµού (τουλάχιστον στην Ευρώπη) και γι αυτό θα συναντάµε εφεξής πολλούς γερµανικούς όρους.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 5 Φωτ.4 Φωτ.5 2.1 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους ΙΙ Τα εύρος των γραµµών στους πραγµατικούς σιδηροδρόµους ποικίλει. Έχουµε το κανονικό εύρος των 1435mm (περίπτωση ΟΣΕ), το µετρικό 1000mm (δίκτυο Πελοποννήσου, πρώην ΣΠΑΠ) και το στενό 750mm (που απαντάται π.χ. στον οδοντωτό των Καλαβρύτων), βλ. συγκριτικά Φωτ.5. Το µέγεθος ΙΙ (ή G εκ του γερµανικού Gartenbahn), µε κλίµακα 1:22.5, συναντάται σε µοντέλα κήπων και κατασκευάζεται κυρίως από την εταιρεία LGB, που σαν πρότυπο έχει το εύρος των 1000mm. Συνεπώς, το εύρος των γραµµών της προκύπτει ως εξής: 1000/22.5=45mm. Συνήθως το µέγεθος ΙΙ γράφεται ως ΙΙm, όπου το m παραπέµπει στο µετρικό εύρος. Το Μέγεθος ΙΙ προσφέρει ατµοµηχανές, ηλεκτράµαξες ή βαγόνια µε µήκος 60-70cm, σε διαστάσεις δηλαδή που αρέσουν στα παιδιά και που σε κάποιες περιπτώσεις συνταξιδεύουν!!! Οι γραµµές τοποθετούνται πάνω στη χλόη ή στο έδαφος, σε σπάνιες περιπτώσεις πάνω σε κάποια ξύλινη βάση. Τα βαγόνια µπορεί να µεταφέρουν τα παιγνίδια τους, ακόµη και τον απογευµατινό σας καφέ, ειδικότερα αν συνδέσετε τις γραµµές µε την κουζίνα. Το µέγεθος ΙΙ δεν ενδείκνυται για µόνιµη κατασκευή. Έτσι, το φθινόπωρο µε τις πρώτες µπόρες, µαζεύετε τις γραµµές και τις τοποθετείτε σε ξύλινα κιβώτια. Εδώ παρουσιάζεται και το πρώτο µειονέκτηµα του µεγέθους ΙΙ, επειδή διακόπτεται η συνεχής δηµιουργικότητα. Παράλληλα, το κόστος αγοράς, συγκριτικά µε το χρόνο απασχόλησης, είναι πολύ µεγάλο. Η απόλαυση για τους γείτονες (και για σας προσωπικά) καταγράφεται στα θετικά του. 2.2 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους Η0 Ιστορικά, το µέγεθος Η0 παραπέµπει στην εταιρεία Märklin, της οποίας είναι και ο κυριότερος εκπρόσωπος. Το µέγεθος αυτό χαρακτηρίζεται ως το ιδανικό για τους µικρούς µοντελιστές, να ασχοληθούν µε το «άθληµα» και να δηµιουργήσουν. Ανάλογα µε την ηλικία, το παιδί αρχίζει να συνθέτει πάνω στο χαλί ή στο τραπέζι µε τον ίδιο τρόπο που ασχολείται και µε τα Lego δηµιουργώντας νέα σιδηροδροµικά δροµολόγια και ανταποκρίσεις. Σε κάποια µεγαλύτερη ηλικία, και µε τη βοήθεια των γονέων, το χόµπι λαµβάνει πιο µόνιµο χαρακτήρα, κατασκευάζοντας την πρώτη µόνιµη εγκατάσταση. Από την άποψη των διαστάσεων, το µέγεθος Η0 ταιριάζει ακόµη στο παιδί, γιατί µπορεί να χρησιµοποιεί τα βαγόνια για φόρτωµα ή ξεφόρτωµα, σε συνδυασµό µε ένα γερανό, ακόµη και αν οι διαστάσεις µικραίνουν συγκριτικά µε το προηγούµενο µέγεθος ΙΙ. Το παιδί µπορεί να αρχίζει να συναρµολογεί πάνω σε µία ελάχιστη επιφάνεια 1x2τ.µ., ενώ η µακέτα της Φωτ.1 καλύπτει επιφάνεια ενός µικρού γραφείου (1.50x1.05τ.µ.), δηλαδή χώρο που µπορεί εύκολα να βρεθεί. Το παιδί δεν

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 6 ασχολείται µόνο µε την συνδεσµολογία των γραµµών, αλλά και µε το χωροταξικό. Συναρµολογεί σπιτάκια και τα τοποθετεί στις γειτονιές, φτιάχνει πάρκα και δάση, ευαισθητοποιείται στο «πράσινο» και αρχίζει να σέβεται το περιβάλλον. Αποκτά γνώσεις και εµπειρίες µέσα από το παιγνίδι. Σε µια µονιµότερη κατασκευή, το παιδί στερεώνει τις γραµµές, συνήθως µε κολλητική ταινία διπλής όψης. Αν επιθυµείτε να χρησιµοποιήσει βίδες ή µικρές πρόκες, θα πρέπει να το βοηθήσετε. Μην το αφήσετε µόνο του. Η φαντασία του θα το οδηγήσει να αλλάξει πολλές φορές την χάραξη, να κάνει νέους συνδυασµούς, νέες πολιτείες και αυτό θα γίνεται επανειληµµένα. Ο κύκλος της δηµιουργικότητας µόλις έχει αρχίσει σε µία αέναη προσπάθεια του πνεύµατος να φτάσει κάποτε στο τέλειο. Ο δρόµος τώρα ανακαλύπτεται και είναι µακρύς. Στο δρόµο των αναζητήσεων, το παιδί θα έλθει σε επαφή µε εκατοντάδες υλικά, εργαλεία, καλώδια και παρελκόµενα, γνωρίζοντας τον κόσµο της µηχανικής, της ηλεκτρολογίας και της πληροφορικής. 2.3 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους ΤΤ Πρόκειται για ένα µέγεθος µε µακρά ιστορία. Τα αρχικά ΤΤ παραπέµπουν στη φράση «Table Top», δηλαδή κάτι σαν το «φτιάξτο πάνω σε τραπέζι», εννοώντας δηλαδή µια επιτραπέζια µοντελιστική κατασκευή. Η κλίµακα είναι 1:120 (όχι τόσο µικρή όπως το µέγεθος Ν) προσφέροντας τη δυνατότητα ανάπτυξης της µακέτας πάνω σε ένα χώρο µικρού γραφείου. Οι γερµανικές εταιρείες που προσέφεραν τα αντίστοιχα προϊόντα έπεσαν θύµατα της κρίσης του 74 και έκλεισαν ή περιόρισαν τόσο πολύ τη συµµετοχή τους στη διεθνή αγορά, έτσι ώστε σήµερα, το µέγεθος αυτό να παίζει περιθωριακό ρόλο. Μόνο σε πολύ εξειδικευµένα καταστήµατα του εξωτερικού (π.χ. περιοχή ρέσδης στη Γερµανία µπορεί κάποιος να βρει ανταλλακτικά λόγω της ύπαρξης της εταιρείας Tillig, που τα κατασκεύαζε, στην περιοχή). Μια εναλλακτική λύση αγοράς είναι και το ebay. 2.4 Σιδηρόδροµοι του Μεγέθους N To µέγεθος Ν είναι περίπου το µισό του µεγέθους Η0, δίνοντας το πλεονέκτηµα της εξοικονόµησης χώρου (βλ. Φωτ.6) ή χρησιµοποιώντας την ίδια επιφάνεια να επιµηκύνουµε το µήκος κάθε συρµού προσθέτοντας περισσότερα βαγόνια. Στο µέγεθος Ν, τα παιδιά χρειάζονται τη βοήθεια των γονέων περισσότερο από ότι στα άλλα µεγέθη. Βασικά, δεν συνιστάται για πολύ µικρά παιδιά και ούτε για ενασχόληση στο πάτωµα ή πάνω στο χαλί. Η προσφορά των προϊόντων Ν δεν είναι τόσο πλούσια, όσο στο µέγεθος Η0, θεωρείται όµως ικανοποιητική. Φωτ.6

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 7 3. Ρεύµα τροφοδοσίας Τα τρενάκια δεν είναι κουρδιστά, συνεπώς για να τρέξουν χρειάζονται ηλεκτρικό ρεύµα, συνδέοντας απλά τις γραµµές µε έναν κατάλληλο µετασχηµατιστή. Προσοχή! ποτέ δεν συνδέουµε τις γραµµές µε το ρεύµα των 220V. Χρησιµοποιούµε µόνο µετασχηµατιστές της κατασκευάστριας εταιρείας µε πλαστικό κάλυµµα και προδιαγραφές CE. Το ηλεκτρικό ρεύµα από το µετασχηµατιστή διαρρέει τις γραµµές. ιακρίνουµε δύο συστήµατα τροφοδοσίας: το σύστηµα δύο αγωγών και των τριών αγωγών, βλ. Φωτ.7. Τα δύο συστήµατα διαφέρουν ριζικά και γι αυτό είναι σκόπιµο να τα αναφέρουµε και να επισηµάνουµε το εξής: το ποιό θα προτιµήσουµε, είναι θεµελιώδους σηµασίας, γιατί µε αυτό θα «συνεχίσουµε» την υπόλοιπη µοντελιστική ζωή µας! Αλλαγές δεν γίνονται στην πορεία! Φωτ.7 Το σύστηµα τριών αγωγών χρησιµοποιείται µόνο από την εταιρεία Märklin. Έχει χαρακτηριστικό γνώρισµα το µεσαίο αγωγό. Αυτός βρίσκεται µεταξύ των δυο γραµµών και έχει τη µορφή µικρών δοντιών (γι αυτό καλείται και οδόντωση, βλ. Φωτ.7 κάτω αριστερά). Η ρευµατοληψία γίνεται µε ένα πέδιλο (βλ. Φωτ.7 κάτω δεξιά) που λαµβάνει το ρεύµα από την οδόντωση. Τα πλεονεκτήµατα που προσφέρει το σύστηµα αυτό είναι: α) άριστη ρευµατοληψία, καθότι και οι δυο ρόδες τροφοδοτούνται από τον ίδιο πόλο και τυχόν διακοπή στη µια, η τροφοδοσία ρεύµατος παρέχεται από την άλλη και β) δεν δηµιουργείται πρόβληµα στις αναστροφές των γραµµών λόγω ίδιας πολικότητας, βλ. Φωτ.8. Το µειονέκτηµα είναι, ότι µόνο µια εταιρεία (η Märklin) προσφέρει συµβατές γραµµές. Το αν ενοχλεί «οπτικά» η οδόντωση, είναι θέµα προσωπικής εκτίµησης, παρότι υπάρχει η εναλλακτική λύση της εναέριας ρευµατοληψίας µέσω παντογράφου. Μηχανές για το σύστηµα αυτό προσφέρονται βασικά από την Märklin, αλλά και από άλλες µοντελιστικές εταιρείες, οι οποίες

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 8 κατασκευάζουν το ίδιο µοντέλο σε διαφορετικές εκδόσεις για να είναι συµβατό µε το αντίστοιχο σύστηµα γραµµών. Οι τιµές της Märklin είναι ελαφρώς ακριβότερες από τις υπόλοιπες εταιρείες. Το σύστηµα δύο αγωγών χρησιµοποιείται από όλες τις υπόλοιπες µοντελιστικές εταιρείες. Ο θετικός πόλος του ρεύµατος παρέχεται από τη µια ράγα, ο αρνητικός από την άλλη. Το πλεονέκτηµα είναι ότι υπάρχει πληθώρα προϊόντων συµβατών µε το σύστηµα αυτό. Η όψη ενός διοράµατος, κατασκευασµένο µε το σύστηµα των δύο αγωγών, είναι ρεαλιστικότερη από εκείνη των τριών αγωγών. Συµπέρασµα: το σύστηµα τριών αγωγών (ή σύστηµα Märklin) δεν είναι συµβατό µε το σύστηµα των δύο αγωγών, όσο αφορά τις γραµµές και τις µηχανές (ατµοµηχανές κ.λπ.). Βαγόνια άλλων εταιριών µπορούν να χρησιµοποιηθούν στο σύστηµα τριών αγωγών µε κάποιες µικρές τροποποιήσεις στις ρόδες. Ο σχεδιασµός αναστροφής των συρµών (βλ. Φωτ.8) έλκει το ενδιαφέρον των παιδιών και είναι από τα πρώτα τους εγχειρήµατα, ιδίως όταν το παιγνίδι γίνεται στο πάτωµα. Με το σύστηµα τριών αγωγών η συνδεσµολογία γίνεται ακίνδυνα και εύκολα. Βεβαίως, τον ίδιο σχεδιασµό µπορούµε να πετύχουµε και στο σύστηµα δύο αγωγών, µόνο που εδώ η κατάσταση είναι κάπως πολύπλοκη. Φωτ.8 3.1 Σύστηµα γραµµών Σύντοµη περιγραφή Οι γραµµές είναι µια ολόκληρη φιλοσοφία στο µοντελισµό. Από µια γρήγορη µατιά, διακρίνουµε πληθώρα γραµµών µε διαφορετικό προφίλ και µε σκυρόστρωση 4 ή µη, βλ. Φωτ.9. Πιο σύνθετη είναι η εικόνα στις διακλαδώσεις. Εκεί έχουµε χειροκίνητες και ηλεκτρικές διακλαδώσεις που αλλάζουν το κλειδί µε έναν ηλεκτροµαγνήτη, ο οποίος τοποθετείται άλλοτε µέσα στη σκυρόστρωση, άλλωστε στα πλάγια και σε κάποιες περιπτώσεις κάτω από τη µακέτα. Τα εξαρτήµατα αυτά µπορούµε να αγοράσουµε ξεχωριστά και να τα ενσωµατώσουµε σιγά-σιγά στη µακέτα µας. Υπάρχουν και σετ, που περιλαµβάνει µαζί τα εξαρτήµατα, σε φθηνότερες τιµές. Οι γραµµές διαφορετικού τύπου (αλλά ίδιου συστήµατος αγωγών) δεν είναι απαραίτητο να είναι συµβατές µεταξύ τους. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει γραµµή-adaptor. Φωτ.9: a, c) µε σκυρόστρωση και b) χωρίς σκυρόστρωση 4 Σιδηροδροµικός όρος. Εννοεί τις εργασίες διάστρωσης σκύρων, πάνω στις οποίες τοποθετούνται οι σιδηροτροχιές.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 9 Το χαλί και η µοκέτα δεν συνιστώνται στο µοντελισµό. Αν όµως σκοπεύετε να αρχίσετε ή να συνεχίσετε το παιγνίδι εκεί, θα πρέπει οι γραµµές σας να έχουν οπωσδήποτε σκυρόστρωση για λόγους ευστάθειας και λιγότερη συγκράτησης σκόνης. Κατάλληλες γραµµές είναι εκείνες της Fleischmann Profi-Track, Märklin C-Track, Trix C-Track και Roco geoline-track. Όταν το πάτωµα είναι παρκέ, τότε γραµµές χωρίς σκυρόστρωση είναι εξίσου προσιτές. Οι περισσότεροι µοντελιστές κατασκευάζουν επιτραπέζια διοράµατα ή σε module, δηλαδή σε µετακινούµενες επιφάνειες του τετραγωνικού µέτρου και µετά τις ενώνουν µεταξύ τους. Για αυτές τις περιπτώσεις, διατίθεται µεγάλη ποικιλία γραµµών. Οι περισσότερες γραµµές έχουν σε κάθε άκρο τους και στη µια σιδηροτροχιά ένα µεταλλικό έλασµα υποδοχής (σαν θηλυκή µπανάνα) στο οποίο «κουµπώνει» η επόµενη γραµµή. Η σύνδεση αυτή σταθεροποιεί τις γραµµές και εξασφαλίσει ηλεκτρική αγωγιµότητα. Αντιθέτως, οι γραµµές Märklin C-Track και Trix C-Track έχουν άλλη φιλοσοφία κουµπώµατος και ξεκουµπώµατος µε πολύ ευκολότερο τρόπο, ακούγοντας και ένα κλικ. Κυρίως για τα παιδιά, αυτό είναι µεγάλο πλεονέκτηµα. Το πώς όµως γίνεται, θα προτιµούσα να το δείτε στα µαγαζιά και να µην σας το περιγράψω. Οι γραµµές της εταιρείας Roco είναι ένας συνδυασµός µεταλλικών ελασµάτων και πλαστικής σκυρόστρωσης. Είναι πολύ καλλίτερες από τις παλαιότερες εκδόσεις της. Η ποιότητά τους όµως υστερεί ελαφρώς των γραµµών Märklin C-Track. Συµπέρασµα: στην αγορά θα βρείτε γραµµές µε πολλές ποιοτικές διαβαθµίσεις. Γραµµές µε ή χωρίς σκυρόστρωση, γραµµές µε υποδοχές ή µε κλικ, µοντελιστικές ή παιχνιδιάρικες γραµµές. Η αγορά διαθέτει µεγάλη ποικιλία γραµµών και διακλαδώσεων για όλα τα βαλάντια, φθηνές και ακριβές. 3.2 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος Η0 Προτού προχωρήσουµε στα τεχνικά χαρακτηριστικά των γραµµών στο Μέγεθος Η0, ας ρίξουµε µια µατιά στην εξωτερική τους εµφάνιση, βλ. Φωτ.10. Εδώ βλέπουµε γραµµές χωρίς σκυρόστρωση ή µε σκυρόστρωση διαφορετικής όψης και χρώµατος. Φωτ.10

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 10 Η σύνθεση του µοντελιστικού µας διοράµατος σχετίζεται µε τη γεωµετρία των γραµµών και των διακλαδώσεων, η οποία στα διάφορα συστήµατα δεν είναι η ίδια. Έτσι, στη Φωτ. 11 φαίνονται διαφορετικά τµήµατα γραµµών (µε πορτοκαλί χρώµα) που χρησιµοποιούνται στις γραµµές Trix-C, Fleischmann-Profi και Piko-A αντίστοιχα. Όπως φαίνεται ευδιάκριτα, συνήθως απαιτούνται κάποια µικρά τµήµατα γραµµών για να συµπληρώσουµε το παζλ της γεωµετρίας του διοράµατος. Πόσα και ποια µικρά τµήµατα γραµµών χρειάζονται, εξαρτάται από την κατασκευάστρια εταιρεία. Στα πρώτα του βήµατα, το παιδί µπορεί να αρχίσει από τις απλές γραµµές Trix-C ή Piko-A. Στην περίπτωση των διακλαδώσεων, ανακύπτει ένα σηµαντικό πρόβληµα στο σύστηµα δύο αγωγών, εκεί δηλαδή όπου οι ράγες (σιδηροτροχιές) συναντιούνται και έχοντας διαφορετική πολικότητα µπορεί να δηµιουργηθεί βραχυκύκλωµα (βλ. Φωτ. 12, κόκκινος κύκλος). Ενδεικτικές λύσεις είναι οι εξής: α) το σηµείο συνάντησης καλύπτεται µε πλαστικό-µονωτικό υλικό. Οι γραµµές Piko και Fleischmann ακολουθούν αυτήν την τακτική. Η λύση µειονεκτεί αν ο συρµός είναι βραχύς ή κινείται πολύ αργά, τότε κινδυνεύει να σταµατήσει. β) Περισσότερα θετικά αποτελέσµατα προσφέρει ένας ηλεκτρικός µεταγωγέας (κάτι σαν ρελέ) που στο συγκεκριµένο σηµείο, αλλάζει την πολικότητα ανάλογα µε την κατεύθυνση του κλειδιού. Το µειονέκτηµα για τα παιδιά είναι εµφανές. Αν η συνδεσµολογία γίνει µε λάθος τρόπο, προκαλείται βραχυκύκλωµα. Φωτ. 11 Φωτ.12 Στις διακλαδώσεις Trix-C, το ρελέ αυτό είναι ενσωµατωµένο και ενεργοποιείταιαπενεργοποιείται µε απλό τρόπο. Ανάλογα ισχύει και στις διακλαδώσεις Roco geoline. Αντίθετα, στις διακλαδώσεις Märklin-C δεν τίθεται θέµα βραχυκυκλώµατος, επειδή εκεί και οι δύο γραµµές κατέχουν την ίδια πολικότητα. Η Φωτ.13 δείχνει συγκεντρωτικά τα τεχνικά χαρακτηριστικά των διαφορετικών συστηµάτων γραµµών µε µια αξιολόγηση σε θετικές (+) και αρνητικές (-) εκτιµήσεις για το Μέγεθος Η0. Λαµβάνοντας υπόψη τη Φωτ.6, µπορούµε να υπολογίσουµε πόσες γραµµές απαιτούνται για την κατασκευή της αντίστοιχης µακέτας µε ενδεικτικό κόστος αγοράς (τιµές καλοκαιριού 2010), βλ. Φωτ.14. Συµπέρασµα: όποιος προσανατολίζεται στην αγορά συστήµατος τριών αγωγών, αγοράζει γραµµές Märklin-C (και λιγότερο γραµµές Märklin-K, εναλλακτική λύση της ίδιας εταιρείας χωρίς

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 11 όµως σκυρόστρωση). Στην αγορά του συστήµατος δύο αγωγών, η πρώτη επιλογή κατευθύνεται προς στις γραµµές Trix-C και Piko-A. Οι τελευταίες έχουν «ακτύπητες» τιµές. Φωτ.13 Φωτ.14 3.3 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος ΤΤ Γραµµές του µεγέθους ΤΤ υπάρχουν µόνο σε εξειδικευµένα καταστήµατα, που συνεργάζονται µε τους δύο (µοναδικούς;) κατασκευαστές, τις εταιρείες Tillig (µε έδρα το Sebnitz στη Γερµανία) και Kuehn στο Rheinbreitbach στην περιοχή της Βόννης. Οι γραµµές Tillig προσφέρονται µε και χωρίς σκυρόστρωση και διαθέτουν πλαστικές υποδοχές για εν σειρά σύνδεση, κατ ανάλογο τρόπο όπως και

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 12 οι γραµµές Roco geoline. Η συνδεσµολογία στα κλειδιά απαιτεί ενδιάµεσα στοιχεία γραµµών µε αφαίρεση της σκυρόστρωσης. Αυτό θεωρείται µειονέκτηµα του συστήµατος. Λαµβάνοντας υπόψη το σχέδιο της Φωτ.6, µπορούµε να υπολογίσουµε πόσες γραµµές απαιτούνται για την κατασκευή της αντίστοιχης µακέτας µε ένα ενδεικτικό κόστος αγοράς (τιµές καλοκαιριού 2010), βλ. Φωτ.15. Οι τιµές είναι χαµηλότερες του µεγέθους Η0. Συµπέρασµα: το σύστηµα γραµµών της ΤΤ δεν ενδείκνυται για παιδιά παρά µόνο για προχωρηµένους µοντελιστές, οι οποίοι µπορούν να ξεπεράσουν προβλήµατα γεωµετρίας των γραµµών σε πιο πολύπλοκα διοράµατα. Η εταιρεία Kuehn προσφέρει καλλίτερες γεωµετρικές λύσεις, επειδή διαθέτει µικρότερα ενδιάµεσα στοιχεία (δηλαδή γραµµές). Φωτ.15 3.4 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος Ν Στο Μέγεθος Ν δεν υπάρχει µεγάλη ποικιλία γραµµών για τα µοντέλα Fleischmann picolo, Minitrix και Roco, ακόµη και εκείνα της ιαπωνικής εταιρείας Kato-Unitrack. Στο µικροσκοπικό αυτόν κόσµο υπάρχουν κάποια τεχνικά προβλήµατα που πρέπει να τα λάβουµε υπόψη µας. Αναφερόµαστε στις διακλαδώσεις (Minitrix, Roco) που παρουσιάζουν προβλήµατα επαφών λόγω του επικρατούντος συστήµατος δύο αγωγών. Στο Fleischmann picolo διατίθενται (ακόµη και στο starter set) στοιχεία αλλαγής της πολικότητας για την αποφυγή βραχυκυκλωµάτων. Η φωτ.16 δείχνει τους επικρατούντες τύπους των γραµµών για το Μέγεθος Ν µε την προσθήκη ότι δεν υπάρχει µεγάλη ποικιλία επιλογών, κυρίως σε καµπύλες γραµµές. Η εταιρεία Kato πλεονεκτεί σε πολλά σηµεία, όπως α) η σκυρόστρωση έχει εµφανώς µεγαλύτερο πάχος συγκριτικά µε την Fleischmann picolo και β) η σύνθεση των γραµµών παρουσιάζει µεγαλύτερη σταθερότητα µέσω πλαστικής υποδοχής (καλείται UniJoiner). Οι γραµµές αυτές είναι κατάλληλες για παιδιά, που τους αρέσει το διαρκές κούµπωµα-ξεκούµπωµα των γραµµών. Επίσης, η ίδια εταιρεία προσφέρει διακλαδώσεις µε ηλεκτροµαγνήτη, που κρύβεται κάτω από τη σκυρόστρωση. εν προσφέρει όµως καµπύλες διακλαδώσεις, χιαστή διακλαδώσεις, ενώ οι κλασικές γραµµές πωλούνται σε πακέτα των τεσσάρων γραµµών. Εδώ παρουσιάζεται και ένα σοβαρό πρόβληµα γεωµετρίας. Επειδή δεν υπάρχουν

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 13 καµπύλες διακλαδώσεις, απαιτείται τελικά µεγαλύτερος χώρος διοράµατος, π.χ. στην εγκατάσταση ενός σταθµού µε πολλές αποβάθρες. Φωτ.16 Για να υπολογίσουµε το ενδεικτικό κόστος αγοράς των γραµµών και των διακλαδώσεων, απαιτείται αρχικά ο σχεδιασµός του αντίστοιχου διοράµατος για κάθε εταιρεία για να καταλήξουµε σε µία συγκριτική µελέτη. Η Φωτ.17 (άνω µέρος) δείχνει τη γεωµετρία γραµµών των εταιρειών Fleischmann και Kato. Οι γραµµές Fleischmann χρειάζονται χώρο περίπου 1.05x0.50 τ.µ., ενώ της Kato 1.65x0.55 τ.µ. Συµπέρασµα: συνιστούµε και τα δύο συστήµατα, όµως σύγκριση της γεωµετρίας των γραµµών δεν µπορεί να γίνει. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της Fleischmann ανήκουν στα θετικά της εταιρείας, η γεωµετρία των γραµµών στα µειονεκτήµατα. Οι γραµµές της Kato ασφαλώς υπερέχουν, θεωρούνται τεχνικά και λειτουργικά ανώτερες (ακόµη και για παιγνίδι στο πάτωµα)! Μειονέκτηµα θεωρείται η έλλειψη αντιπροσώπων στην Ελλάδα. Φωτ.17

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 14 3.5 Σύστηµα γραµµών Συγκρίσεις στο Μέγεθος ΙΙ ή G Ας µην περιµένουµε να έλθει το καλοκαίρι για να λειτουργήσουµε τον σιδηρόδροµο κήπου (Μέγεθος ΙI ή G). Αν διαθέτουµε ευρυχωρία, τότε θα είναι συναρπαστική εµπειρία για τα παιδιά, που έχουν περίπου τις διαστάσεις του! Σήµερα υπάρχουν δύο εταιρείες που προσφέρουν ανάλογα προϊόντα του µεγέθους αυτού, είναι η LGB και η Piko. Τα προϊόντα της LGB προσφέρουν µεγάλη ποικιλία, ενώ της Piko µόνο σε ικανοποιητικό επίπεδο. Το Μέγεθος ΙΙ δεν συνιστάται για κατασκευή διοράµατος (µε την ευρεία έννοια της επιτραπέζιας ενασχόλησης). Και οι δύο εταιρείες προσφέρουν προϊόντα για κάθε καιρό. Συνεπώς µια µόνιµη εγκατάσταση στον κήπο είναι δυνατή. Λόγω των διαστάσεων, οι τιµές είναι ακριβότερες, όµως συγκριτικά µε το Μέγεθος Η0 απαιτούνται λιγότερα εξαρτήµατα. Φωτ.18 4. Η Ψηφιακή Τεχνολογία το πρώτο βήµα Όποιος θέλει σήµερα να ασχοληθεί µε τον σιδηροδροµικό µοντελισµό ή να αγοράσει το πρώτο του starter set, θα έλθει αντιµέτωπος µε την ψηφιακή τεχνολογία. Ο παραδοσιακός τρόπος, που τα ηλεκτρικά τρενάκια κινούνται, απαιτεί τη σύνδεση των γραµµών µε ένα µετασχηµατιστή που µετατρέπει την τάση των 220V σε περίπου 16V. Αυξάνοντας την τάση, ο συρµός αυξάνει ταχύτητα και σταµατά στα 0V. Πόσο ρεαλιστική είναι η κίνηση δυο, τριών ή περισσοτέρων συρµών στο ίδιο σιδηροδροµικό δίκτυο, όταν µια αλλαγή στην ταχύτητα της αργής εµπορικής αµαξοστοιχίας θα επέφερε αυτόµατα και µεταβολή στην ταχεία INTERCITY, επειδή ο ίδιος µετασχηµατιστής τροφοδοτεί όλους τους συρµούς µε το ίδιο ρεύµα; Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, οι µοντελιστές προσπαθούν µε περίπλοκες διαδικασίες να προσαρµόσουν τα τρένα τους σε ρεαλιστικότερες συνθήκες. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µάλιστα και του µεγάλου πλήθους καλωδίων (επειδή κάθε φωτοσινιάλο, διακλάδωση κ.λπ. ενεργοποιούνται ανεξάρτητα και απαιτούν ξεχωριστά καλώδια) φέρνει το παραδοσιακό (αναλογικό) σύστηµα σε µειονεκτική θέση. Παράλληλα, ο φόβος ότι κάτι νέο, έξω από το παραδοσιακό, θα µπορούσε να ήταν δυσκολονόητο και πολύπλοκο, καθυστερεί την αλλαγή της νοοτροπίας προς την νέα τεχνολογία. Το µυαλό των παιδιών λειτουργεί όµως σαν σφουγγάρι, έτοιµο να καταβροχθίσει οτιδήποτε νέο, γιατί όχι και την ψηφιακή τεχνολογία!

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 15 Η Φωτ. 19a. δείχνει έναν παραδοσιακό (αναλογικό) µετασχηµατιστή της εταιρείας Fleischmann µε τον οποίο µπορούµε να τροφοδοτήσουµε µε ρεύµα τις γραµµές για να κινηθούν τα τρενάκια. Επίσης µπορούµε µέσω διακοπτών να αλλάξουµε το κλειδί στις διακλαδώσεις ή να ανάψουµε ένα φωτάκι. Οι αναλογικοί µετασχηµατιστές δεν µπορούν να προσφέρουν τίποτε περισσότερο. Η Φωτ. 19b. δείχνει έναν ψηφιακό «µετασχηµατιστή» για την καθοδήγηση των τρένων. Η συσκευή αυτή είναι κάτι παραπάνω από µετασχηµατιστή, καθότι κινεί κάθε συρµό ανεξάρτητα από τους άλλους, ανάβει και σβήνει τα εξωτερικά φώτα, µε άλλα λόγια προσοµοιάζει πλήρως την συµπεριφορά µιας µηχανής µε την πραγµατική. Επίσης αλλάζει αυτόµατα το κλειδί στις διακλαδώσεις, προτού αναχωρήσει ο συρµός από το σταθµό και αλλάζει το φωτοσινιάλο. Οι δυνατότητές της είναι τόσες πολλές, που αν δεν τα καταφέρνετε σαν σταθµάρχης, µπορείτε να παραδώσετε την τηλεδιοίκηση σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η φιλοσοφία του ψηφιακού στηρίζεται στην ιδέα «του συστηµένου γράµµατος». Όπως ο ταχυδρόµος θα παραδώσει το συστηµένο µόνο σε συγκεκριµένο άτοµο, έτσι και οι εντολές µιας ψηφιακής συσκευής κατευθύνονται µόνο προς συγκεκριµένη ατµοµηχανή, χρησιµοποιώντας την ίδια γραµµή τροφοδοσίας (αυτός είναι και ο λόγος που η σύνδεση της συσκευής µε τις γραµµές είναι µόνο δυο µικρά καλώδια). Κάθε µηχανή, διακλάδωση, φωτοσινιάλο κ.λπ. συνδέεται (σε όλη τη ζωή του) µε έναν αριθµό (καλείται και Adresse=διεύθυνση), που ο «ταχυδρόµος» τον γνωρίζει και του στέλνει τις εντολές. Αυτό µπορεί να γίνει µε δεκάδες µηχανών και εκατοντάδες διακλαδώσεων ή φωτοσινιάλων. Αυτή η διεργασία καλείται προγραµµατισµός µηχανών, διακλαδώσεων κ.λπ. Η Φωτ. 19c. δείχνει έναν ψηφιακό αποκωδικοποιητή (καλείται decoder) που µετατρέπει τις εντολές σε ενέργειες, δηλαδή θέτει την ατµοµηχανή σε αργή ή γρήγορη κίνηση, ανάβει τα φώτα της ή βγάζει καπνό. Αν θέλαµε να παράγει και ηχητικά εφφέ χρειαζόµαστε ένα sound decoder. Αγοράζοντας το πρώτο µας ψηφιακό starter set και διαβάζοντας τις οδηγίες θα διαπιστώσουµε ότι όλα λειτουργούν πολύ πιο απλά από ότι φανταζόµαστε. Με τον καιρό, µπορείτε να προσθέτετε και άλλα ψηφιακά παρελκόµενα. Εδώ θα πρέπει να σηµειώσουµε, ότι τα ψηφιακά τρενάκια κοστίζουν ακριβότερα από τα κλασικά, το ίδιο και οι διακλαδώσεις ή τα φωτοσινιάλα. Το χόµπι γίνεται ακριβότερο, παράλληλα όµως και πιο θεαµατικό. Η τακτική που ακολουθώ χρόνια, δεν είναι τα έξοδα για το µοντελισµό, όσο η σωστή διαχείριση. Για αυτό όµως θα επανέλθουµε. Φωτ.19 4.1 Ψηφιακές συσκευές Ορολογία Ό,τι συµβαίνει µε τις γραµµές, το ίδιο θα συναντήσετε και στις ψηφιακές συσκευές, δηλαδή πληθώρα προϊόντων, διαφορετικά πρωτόκολλα και προβληµατισµός για τη σωστή επιλογή. Προτού αναφερθούµε αναλυτικά, ας ερµηνεύσουµε δυο νέους όρους που µόλις συναντήσαµε.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 16 Ψηφιακή συσκευή ονοµάζω την συσκευή που παράγει και µεταφέρει τις εντολές στους αποκωδικοποιητές (δηλαδή στα τρενάκια, στις διακλαδώσεις και στα φωτοσινιάλα). Τον όρο αυτόν θα τον συναντήσετε στα γερµανικά ως Digitalzentrale και στα αγγλικά Central Station ή Mobile Station. Πρωτόκολλο είναι ένας επιστηµονικός όρος της ηλεκτρονικής και χρησιµοποιείται ως «διερµηνέας» µεταξύ της ψηφιακής συσκευής και των ψηφιακών παρελκόµενων. Με άλλα λόγια, είναι ένας τρόπος επικοινωνίας των συσκευών µε τους αποκωδικοποιητές. Και εδώ, θα συναντήσουµε δυο «διαφορετικούς» κόσµους πρωτοκόλλων. Εκείνον της Märklin µε την ονοµασία mfx και των υπόλοιπων κατασκευαστών ως DCC, βλ. Φωτ. 20. Περισσότερες τεχνικές λεπτοµέρειες θα παρουσιαστούν στο ΜΕΡΟΣ Β. Φωτ.20 Όποιος επιλέξει την εταιρεία Märklin, παραµένει συνδεδεµένος µαζί της και αγοράζει προϊόντα συµβατά µόνο στα πρωτόκολλα mfx και Motorolla (µην ανησυχείτε υπάρχει µεγάλη ποικιλία). Τα νέα προϊόντα υποστηρίζουν και παλαιότερα πρωτόκολλα, που δεν κυκλοφορούν σήµερα. Όµως οι πληροφορίες αυτές είναι πολύ τεχνικές για τους αρχάριους. Οι υπόλοιποι, που υιοθετούν το πρωτόκολλο DCC, έχουν µεγαλύτερη επιλογή, όπως άλλωστε συµβαίνει και µε τα συστήµατα γραµµών. Στην κατηγορία αυτήν υπάρχει συµβατότητα µεταξύ των συσκευών. ηλαδή µπορείτε να συνδέσετε αρχικά τις γραµµές µε την DCC Α-συσκευή και αργότερα να την αντικαταστήσετε µε την DCC Β-συσκευή. Οι ψηφιακές συσκευές µεταξύ τους δεν συνεργάζονται. ηλαδή αν αγοράσω έναν χειροκίνητο ρυθµιστή ταχύτητας µηχανών που να λειτουργεί π.χ. µε την DCC Α-συσκευή και µετά τον συνδέσω µε την B-συσκευή, δεν είναι σίγουρο ότι θα λειτουργήσει. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό στη σωστή επιλογή της ψηφιακής συσκευής. Συµπέρασµα: αγοράζοντας αρχικά ψηφιακά προϊόντα Märklin συνεχίζουµε τις αγορές µας στην ίδια κατηγορία. Όλες οι εταιρείες (π.χ. ESU κ.ά.) που προσφέρουν πρωτόκολλα συµβατά µε την Märklin µπορεί επίσης να επιλεγούν. Αγοράζοντας συσκευές DCC έχουµε µεγαλύτερη επιλογή µεταξύ των εταιρειών (βλ. Φωτ.20) αλλά και τρίτων κατασκευαστών, όπως π.χ. Viessmann, Uhlenbrock ή Lenz. Αργότερα, θα παρουσιάσουµε έναν πλήρη κατάλογο, σχεδόν όλων των εταιρειών, για τι πρωτόκολλα υποστηρίζουν. Προσοχή! ο ταυτόχρονος συνδυασµός διαφορετικών συσκευών είναι συνήθως αδύνατος. 4.2 Ψηφιακές συσκευές Σύγκριση Οι κατασκευαστές των starter set προσφέρουν ψηφιακά προϊόντα, τα οποία µοιάζουν σαν ένα πληκτρολόγιο Η/Υ ή σαν το τηλεκοντρόλ της τηλεόρασης. Για τους αρχάριους, η επιλογή του starter set πρέπει να συνοδεύεται από τις εξής ερωτήσεις: α) περιέχει τουλάχιστον ένα ρυθµιστή κίνησης των

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 17 τρένων; β) µπορεί να οδηγήσει ψηφιακά 2-3 µηχανές, γ) πόσες διακλαδώσεις µπορεί να προγραµµατίσει ψηφιακά και δ) µπορεί να αλλάξει τις παραµέτρους των µηχανών (δηλαδή, µπορεί να προγραµµατίσει τις µηχανές); Παρακάτω συγκρίνουµε κάποιες ενδεικτικές ψηφιακές συσκευές για όλα τα µοντελιστικά µεγέθη. Φωτ.21 4.3 Delta Infrarot για Μaerklin H0, Φωτ.21a Σε ένα starter set, η Märklin κυκλοφορεί µια ψηφιακή συσκευή, µε τη µορφή τηλεκοντρόλ, εύκολη και προσιτή για παιδιά. Έχει τη δυνατότητα ρύθµισης µέχρι 4 µηχανών (ποτέ περισσότερες), όµως η συνοδευτική τροφοδοσία ρεύµατος αρκεί µόνο να κινηθούν 2-3 συρµοί. εν είναι συµβατή µε άλλες συσκευές της εταιρείας Märklin, ενώ δεν κυκλοφορούν στο εµπόριο τα εξαρτήµατα ως ανεξάρτητες µονάδες. Αντίθετα µε τα Φωτ 21a. µειονεκτήµατα αυτά, το πακέτο πλεονεκτεί στην τιµή του και ότι δεν διαθέτει καλώδια. Συµπέρασµα: το πακέτο αυτό προορίζεται για πολύ περιορισµένη χρήση και δεν έχει τη δυνατότητα της αναβάθµισης. 4.4 Mobile Station για Μaerklin H0, Trix H0 και N, Φωτ.21b Καλή συσκευή για αρχάριους. Η επιλογή για την κίνηση µιας µηχανής γίνεται µέσω της ενσωµατωµένης οθόνης µε σχήµατα ή φράσεις. Συνεπώς, τα παιδιά πρέπει να ξέρουν να διαβάζουν τουλάχιστον αγγλικές φράσεις. Το µοντέλο της Märklin έχει στη µέση ένα µεγάλο κόκκινο µοχλό περιστροφής (για ρύθµιση της ταχύτητας στην επιλεγµένη µηχανή) και υποστηρίζει το πρωτόκολλο mfx. Ο αντίστοιχος µοχλός της Trix, είναι πράσινος και υποστηρίζει το πρωτόκολλο Selectrix και το ευρέως διαδεδοµένο DCC. Όλες οι συσκευές παρέχουν τη δυνατότητα ταυτόχρονης κίνησης 2-3 συρµών, συνδέονται µε καλώδια και µπορεί να προγραµµατίσουν µηχανές και κλειδιά. Συµπέρασµα: το πακέτο αυτό συνιστάται για αγορά. 4.5 MultiMAUS για Roco και Fleischmann H0 και N, Φωτ.21c Η συσκευή αυτή µοιάζει µε ένα υπερµεγέθες κινητό τηλέφωνο, που περιέχει πληκτρολόγιο και οθόνη. Τα παιδιά πρέπει να αναγνωρίζουν τα πλήκτρα µε τους αριθµούς. Πρόκειται για µια συσκευή που υποστηρίζει περισσότερα από 4 τρένα σε ταυτόχρονη κίνηση. Μπορεί να γίνει παράλληλη χρήση δυο ή περισσοτέρων multimaus αυξάνοντας έτσι το πλήθος των συρµών. Η συσκευή επιτρέπει προγραµµατισµό συρµών και κλειδιών. Η σύνδεση µε ενισχυτή (π.χ. Roco 10761 ή 10764) ή µε την ψηφιακή συσκευή (π.χ. Lenz) γίνεται µέσω καλωδίων. Συµπέρασµα: το πακέτο αυτό συνιστάται για αγορά.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 18 4.6 Digi Fern για Piko H0, Φωτ.21d Η συσκευή αυτή µοιάζει µε τηλεκοντρολ της τηλεόρασης και λειτουργεί χωρίς καλώδια. εν διαθέτει οθόνη ανάγνωσης των δεδοµένων. Η αγορά και δεύτερης συσκευής (τηλεκοντρόλ) είναι δυνατή και κοστίζει περί τα 50. Με αυτόν τον τρόποι µπορεί να οδηγούνται ταυτόχρονα περισσότεροι συρµοί. Η συσκευή επιτρέπει προγραµµατισµό κλειδιών. Φωτ. 21d 4.7 ESU Navigator για TT, Φωτ.21e To starter set της εταιρείας Tillig περιλαµβάνει την ψηφιακή συσκευή της ESU Navigator µαζί µε ένα τηλεκοντρόλ. Πρόκειται για ένα ολοκληρωµένο σύστηµα µε κόστος γύρω στα 250. Η συσκευή επιτρέπει προγραµµατισµό µηχανών και κλειδιών. Μπορεί να ελέγξει ταυτόχρονα περισσότερες από 4 µηχανές. Οι εταιρείες Piko και LGB δεν προσφέρουν starter sets για τα µεγέθη II ή G. 5. Η πρώτη αγορά Και τώρα ήρθε η στιγµή, όπου οι γονείς θα αποφασίσουν για την αγορά του πρώτου πακέτου starter set, που θα το δωρίσουν στα παιδιά τους, Φωτ.22. Η ώρα της απόφασης πλησίασε και η επιλογή θα πρέπει να ταιριάζει µε την ηλικία των παιδιών, τις οικογενειακές συνθήκες και το διαθέσιµο χώρο. Παρακάτω δίνονται κάποιες συµβουλές: 1. επισκεφτείτε διάφορα µοντελιστικά καταστήµατα και ζητήσετε από τους καταστηµατάρχες να σας δείξουν τα µοντέλα τους, αφού πρώτα έχετε ενηµερωθεί και αποκτήσει την πρώτη επαφή από το παρόν κείµενο ή τις διαδικτυακές συνδέσεις, 2. λάβετε υπόψη τα σηµεία (θετικά + ή αρνητικά -) που επισηµαίνουµε, κατά τη γνώµη µας, στη Φωτ. 23, 3. στην πρώτη σας µοντελιστική επίσκεψη πάρετε µαζί σας και τα παιδιά για να δοκιµάσουν το πρώτο κλικ στις γραµµές, 4. ζητήστε µια επίδειξη της ατµοµηχανής και απολαύστε το θέαµα πάνω στις γραµµές, 5. αποφασίστε αν το σιδηροδροµικό Μέγεθος ταιριάζει στα παιδιά σας και οι µηχανές και τα βαγόνια δεν θεωρούνται τόσο λεπτεπίλεπτες κατασκευές για την ηλικία τους, 6. αν ο καταστηµατάρχης επιµένει σε ένα µόνο µοντέλο ή αρνείται κάποια άλλη εναλλακτική λύση, τότε αποχαιρετίστε τον και επισκεφτείτε κάποιον άλλο, 7. στην πρώτη σας επίσκεψη συλλέξτε πληροφοριακό (διαφηµιστικό) υλικό, διαβάστε το στο σπίτι σας µε την Φωτ. 22 ησυχία σας και επανέλθετε στο κατάστηµα µε ερωτήσεις, µετά ακολουθεί η αγορά.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 19 Φωτ. 23 5.1 Το τοπίο της αγοράς Καταστήµατα αποκλειστικά µε σιδηροδροµικό µοντελισµό θα βρείτε λίγα στην Ελλάδα. Βεβαίως υπάρχει πληθώρα καταστηµάτων µοντελισµού, πού µέσα σε αυτά θα βρείτε και µια γωνία για τα ηλεκτρικά σας τρενάκια. ιευθύνσεις φυσικά δεν θα σας δώσουµε, αλλά µια έρευνα στο ιαδίκτυο και στα διάφορα µοντελιστικά περιοδικά, θα σας οδηγήσουν στο σωστό κατάστηµα. Όπως ήδη προαναφέραµε, αγορές από το ιαδίκτυο και το telemarketing λειτουργούν εξίσου ικανοποιητικά µε το κατάστηµα της γειτονιάς σας. Θυµηθείτε όµως, ότι τον γείτονα καταστηµατάρχη τον έχετε περισσότερο ανάγκη. Σε έκτακτες περιπτώσεις θα ζητήσετε τις συµβουλές του και ίσως προβείτε στην αγορά µίας µικρής γραµµής που σας λείπει. Γι αυτό µην τον αγνοήσετε. Αξίζει να αγοράζετε από αυτόν, ανεξαρτήτως αν πληρώνετε κάτι παραπάνω. Οι σχέσεις συµβίωσης εξαρτάται από εσάς και θα πρέπει να συµβιβαστείτε τουλάχιστον σε κάποια θέµατα αγορών. Στους παρακάτω πίνακες θα βρείτε την ελάχιστη τιµή κάθε µοντέλου, η οποία είναι µόνο ενδεικτική και αφορά τον οικογενειακό σας προϋπολογισµό. Οι πραγµατικές τιµές είναι ενδεχοµένως υψηλότερες και ποικίλλουν από µαγαζί σε µαγαζί.

Μοντελισμός για γονείς και παιδιά. Ζευγώλης, Δεκέμβριος 2010 20 Ενδιαφέρον παρουσιάζει, όταν ο καταστηµατάρχης ασχολείται και ο ίδιος µε το µοντελισµό και έχει στο χώρο του έτοιµο διόραµα, κυρίως µε ψηφιακή λειτουργία, οπότε γνωρίζει και τη νέα τεχνολογία. Συµβουλευτείτε τον, ρωτήστε τον για τυχόν προσφορές, αλλά µην επιµένετε πάντα στο φθηνό. Το φθηνό είναι και ακριβό λέγανε οι παλαιότεροι!! Και τι γίνετε µε το ebay? Η δική µου συµβουλή είναι να το αγνοήσετε σαν αρχάριοι. Μόνο όταν µυηθείτε στα µυστικά της «τέχνης», θα µπορείτε να το χρησιµοποιήσετε. Στα πρώτα σας βήµατα χρειάζεστε κάτι fix und fertig, που λένε οι Γερµανοί (έτοιµο και να δουλεύει). Μία επίσης δυνατότητα είναι να επισκεφτείτε και τα σιδηροδροµικά παζάρια, που συνήθως γίνονται λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, όπου πληροφορίες για την οργάνωσή τους µπορείτε να πάρετε από τα οικεία µοντελιστικά fora. Ο σιδηροδροµικός µοντελισµός έχει σαν κοιτίδα του τη Γερµανία. Σε κάποια επόµενη επίσκεψή σας στο Μόναχο, στο Βερολίνο ή και άλλες γερµανικές πόλεις θα εκπλαγείτε από τα σιδηροδροµικά Clubs, τα µουσεία και τα καταστήµατα σχετικά µε το χόµπι. Εδώ στην Ελλάδα, τα πράγµατα είναι πολύ καλυτέρα από ότι πριν από είκοσι περίπου χρόνια. Στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν πολλά νέα καταστήµατα (µε ιστοσελίδες και µε πολύ καλές προσιτές τιµές), οι µοντελιστές αυξάνονται, ενώ δύο fora που κυριαρχούν στο ελληνικό ιαδίκτυο δείχνουν µια µερική µόνο εικόνα της πραγµατικής κατάστασης, επειδή οι Έλληνες αρέσκονται στο µοντελισµό, όχι όµως απαραίτητα στο σιδηροδροµικό. Η παγκόσµια οικονοµία επέδρασε αρνητικά και στο µοντελισµό. Ήδη το 1997, η Märklin «απορρόφησε» την Trix και εποµένως η µητρική εταιρεία µπορούσε να προσφέρει και τα δύο συστήµατα γραµµών. Το 2007 η εταιρεία LGB αντιµετώπισε τη χρεοκοπία. Από το 2009 η εταιρεία Märklin βρέθηκε λίγα βήµατα πριν από την πτώχευση και σώθηκε τελευταία στιγµή από σωστές επενδυτικές κινήσεις. Σήµερα λειτουργούν και οι τρεις εταιρείες. Ανάλογη κατάσταση αντιµετώπισε και η εταιρεία Roco (2005), την οποία ανέλαβε το 2007 ο επενδυτικός κολοσσός Holding. Η εταιρεία Fleischmann αντιµετώπισε λιγότερα προβλήµατα και σήµερα έχει περιοριστεί µόνο στο Μέγεθος Ν. Η οικονοµική εξέλιξη των σπουδαιότερων µοντελιστικών εταιρειών αφορά όλους τους µοντελιστές, καθότι το χόµπι είναι διαχρονικό και η διαθεσιµότητα σε µηχανές και βαγόνια πρέπει να είναι εγγυηµένη και για τα επόµενα χρόνια. 5.2 Starter set στο Μέγεθος Η0 Λόγω των προαναφερθέντων οικονοµικών προβληµάτων, πολλοί κατασκευαστές µοντελισµού περιόρισαν την προσφορά των starter sets ή αύξησαν τις τιµές τους. Στο Μέγεθος Η0, η Märklin προσφέρει starter sets µε τηλεκοντρόλ σε πολύ καλή τιµή. Στη Φωτ.24a. αναφέρονται τρία πακέτα, περιορισµένης δράσης για παιχνίδι, µε εξαίρεση το πακέτο 29181 που περιέχει τρεις διακλαδώσεις, φώτα και γερανό. Τα πακέτα της Φωτ.24b περιέχουν ψηφιακές συσκευές και ανά δύο διακλαδώσεις, των οποίων τα κλειδιά λειτουργούν ηλεκτρικά. Το πακέτο 29539 περιέχει µια ατµοµηχανή παλαιού τύπου. Πρόταση: το πακέτο 29181 συµφέρει. Με τον καιρό θα προσθέσετε στο αρχικό set διακλαδώσεις, µια ψηφιακή συσκευή (Mobile Station), ακόµη και µια καλύτερη ατµοµηχανή από εκείνη που προσφέρει το πακέτο 29539. Τα πακέτα της Trix (Φωτ.24c) βρίσκονται δύσκολα στα καταστήµατα, παρά µόνο στο Internet. Τα «αναλογικά» πακέτα θεωρούνται ανιαρά και το παιγνίδι βαίνει αρκετά γρήγορα προς το τέλος. Αντιθέτως, τα «ψηφιακά» πακέτα (Φωτ.24d) είναι αρκετά ακριβά, βεβαίως όµως περιέχουν την καλή ψηφιακή συσκευή (Mobile Station) και δύο διακλαδώσεις.