Γραφεία εταιρείας κατασκευής βιντεοπαιχνιδιών στον Καναδά, από το αρχιτεκτονικό στούντιο La SHED. Eidos-Montréal. Πηγή: V2.com. 56 ΚΤΙΡΙΟ 10 2021 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Claude-Simon Langlois. Πηγή: V2.com. ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΧΩΡΟΙ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΟΙ ΧΩΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΖΩΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΩΘΟΥΝ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΔΙΑΧΥΤΟ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ. Η ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ, Ο ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΗΧΟΜΟΝΩΣΗ ΠΑΙΖΟΥΝ ΕΞΙΣΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟ. Παρουσίαση: ΜΑΡΤΣΕΛΑ ΤΖΙΟΥΛΙΑΝΑ ΑΝΘΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, αρχιτέκτονας μηχ., μηχανικός πολεοδομίας, χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης Οι σημερινοί χώροι εργασίας απομακρύνονται από την κυψελοειδή ανάπτυξη κλειστών χώρων περιμετρικά ενός διαδρόμου κυκλοφορίας. H νέα χιλιετηρίδα εισήγαγε την έννοια των χώρων ανοιχτής κάτοψης, βάσει της οποίας εργαζόμενοι και διαφορετικές χρήσεις συνυπάρχουν σε ενιαίους χώρους. Κατά την τελευταία δεκαετία παρατηρήθηκε το φαινόμενο της εισαγωγής καθιστικών χώρων, ατομικών επίπλων, παιχνιδιών (πινγκ-πονγκ, μπιλιάρδου), χώρων θηλασμού για εργαζόμενες μητέρες, χώρων σύντομου ύπνου και χώρων γυμναστικής και άθλησης. Η προσέγγιση στο σχεδιασμό των γραφείων υπήρξε ανέκαθεν ανθρωποκεντρική. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ο σχεδιασμός προσανατολίζεται στην υγεία και ευεξία του εργαζομένου. Η εθνική νομοθεσία σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφαλείας και υγείας στους χώρους εργασίας διέπεται από το Π.Δ. 16/1996 (Φ.Ε.Κ. 10/Α 18.01.1996). Το Φ.Ε.Κ. ορίζει μεταξύ άλλων το πεδίο εφαρμογής για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, οδούς διαφυγής, πυρανίχνευση και πυρόσβεση, εξαερισμό, θερμοκρασία, δάπεδα, τοίχους, οροφές, στέγες, φορτία, προστασία από πτώσεις κ.ά. Το Ελ.Ιν.Υ.Α.Ε. (Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας) είναι ο φορέας των κοινωνικών εταίρων για την υγεία www.ktirio.gr 57
και την ασφάλεια στην εργασία. Ο διεθνής οργανισμός τυποποίησης (ISO, International Organization for Standardization) έχει αναπτύξει διεθνή πρότυπα, όπως το "ISO 6385: Εργονομικές αρχές για το σχεδιασμό των συστημάτων εργασίας". Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει αρκετές οδηγίες, όπως η 89/391/EEC, 89/654/EEC, 90/679/ EEC κ.ά. Σχεδιαστικές τάσεις και διατάξεις Συγκρότημα γραφείων στο Λος Άντζελες, το οποίο στεγάζεται σε 60 προϋφιστάμενα μπαγκαλόου περιμετρικά ενός κήπου. Το διαφανές κέλυφος επιτρέπει πλήρη θέα στον κήπο. Έργο του αρχιτεκτονικού γραφείου Selgascano. Iwan Baan Κτίριο διάθεσης χώρων εργασίας - συνεργατικών γραφείων στο Πεκίνο. Μονάδες γραφείων με διαχωριστικά ως συνεχόμενα τμήματα του σχεδιασμού. Έργο του γραφείου AIM Architecture. Jerry Yin H κουζίνα παίζει κυρίαρχο ρόλο στη γενική διάταξη των γραφείων, καθώς αποτελεί, πέρα από βοηθητική χρήση, χώρο συνάθροισης και κοινωνικοποίησης. Αρχιτεκτονική μελέτη: VAD Designers d'espaces. Phil Bernard. Πηγή: V2.com. Οι χώροι εργασίας σχεδιάζονται σήμερα με γνώμονα την αποτελεσματικότητα και την αύξηση της παραγωγικότητας, την προώθηση της επικοινωνίας, την ασφάλεια, την άνεση, την προσβασιμότητα, την υγεία και την ευεξία των εργαζομένων σε ένα ζωτικό περιβάλλον. Η μετάφραση των ως άνω παραμέτρων στο χώρο πραγματοποιείται με τις εξής τάσεις: Αυθεντικότητα των χώρων και εναρμόνιση με την ταυτότητα της επιχείρησης. Τα κτίρια και οι εσωτερικοί χώροι σχεδιάζονται με βάση το όραμα και την ταυτότητα της επιχείρησης. Η επιλογή ανοικτών ή κλειστών χώρων, διαφανών και αδιαφανών, η ενσωμάτωση λογότυπων και γραφιστικών ή χρώματος ανακλούν προς το κοινό τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης. Ευελιξία διάταξης των θέσεων εργασίας. Τα γραφεία σχεδιάζονται, προσφέροντας πλέον πολλές δυνατότητες εναλλαγής της θέσης εργασίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και ανάλογα με τη διάθεση του εργαζομένου και το σκοπό, που φέρει εις πέρας. Η διάταξη ανοιχτής κάτοψης έχει εδραιωθεί τα τελευταία χρόνια στα περισσότερα εργασιακά περιβάλλοντα. Πρόκειται για διάταξη, που δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις περιπτώσεις, κατά τις οποίες απαιτείται συγκέντρωση ή ιδιωτική επικοινωνία (τηλεφωνική, τηλεδιάσκεψη κ.ά.). Ο συνδυασμός αυτών των χώρων με ειδικά διαμορφωμένους "ατομικούς θαλάμους" για την επίτευξη εργασιών, που απαιτούν ησυχία, τείνει να υιοθετηθεί. Επιπλέον, ατομικά ή συλλογικά καθίσματα, χώροι εργασίας στο κυλικείο ή στην καφετέρια, καθίσματα σε τραπέζια μεγάλα σε ύψος ή σε κλιμακωτή διάταξη αποτελούν πολλές από τις επιλογές της διαμόρφωσης σε εργασιακούς χώρους. Ενσωμάτωση πρασίνου και φύτευσης. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός είναι μια στρατηγική επανασύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση, προάγοντας την υγεία και την ευημερία των χρηστών. Η οπτική επαφή με τη φύση μέσω αιθρίων, πράσινων τοίχων και φυτεύσεων, καθώς και η ένταξη στοιχείων νερού δημιουργούν ένα σταθερό και άνετο περιβάλλον, το οποίο αναβαθμίζει τις συνθήκες εργασίας και ενισχύει τη συγκέντρωση. Η επιλογή οργανικών μορφών και ακολουθιών στην επίπλωση ή σε διακοσμητικές μορφές (υφάσματα, χαλιά, επενδύσεις) αποτελεί χειρισμό σε μια προσπάθεια ενσωμάτωσης της φύσης στο χώρο. Επίσης η 58 ΚΤΙΡΙΟ 10 2021 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Xώροι συνεργασίας και χώροι χαλάρωσης στα γραφεία της Google στη Ζυρίχη, όπου ο σχεδιασμός δημιουργεί ένα ενεργητικό και εμπνευσμένο εργασιακό περιβάλλον, που είναι χαλαρό αλλά ταυτοχρόνως γεμάτο δραστηριότητες. Αρχιτεκτονική μελέτη και φωτογραφίες: Camenzind Evolution. χρήση φυσικών υλικών, όπως ξύλου, μπαμπού, πέτρας κ.ά. δημιουργούν ένα φιλόξενο και ζεστό περιβάλλον. Χωρική μετάφραση της έννοιας της συνεργασίας. Η έννοια της συνεργασίας προωθείται έντονα στους σημερινούς χώρους εργασίας. Η δημιουργικότητα, η εφευρετικότητα και η υψηλή αποδοτικότητα είναι συχνά προϊόντα ομαδικής εργασίας. H έννοια του τυπικού συνεδριακού χώρου ή χώρου συναντήσεων αντικαθίσταται με πολλαπλά σημεία συναντήσεων. Ρέοντα τμήματα επίπλωσης, "κουτιά" ή "νησίδες" συναντήσεων, τραπέζια μεγάλου ύψους με σκαμπό και καναπέδες ή πολυθρόνες μέτριου ή σκληρού υποστρώματος σηματοδοτούν μεταβατικούς χώρους συζητήσεων, αναζήτησης λύσεων και κοινωνικοποίησης. Η ανεπισημότητα αυτών των χώρων δημιουργεί ένα άνετο, αλλά περιεκτικό πλαίσιο εργασίας. Χρήση έντονων χρωμάτων. Οι χρωματικές επιλογές των χώρων εργασίας και των χώρων γραφείων αναλαμβάνουν ρόλο υποστηρικτικό ως προς τη φυσική και ψυχολογική κατάσταση των χρηστών. Σκοπός είναι η επίτευξη ενός εργασιακού περιβάλλοντος, που προσφέρει κίνητρα για υψηλή απόδοση και ικανοποίηση. Παρατηρείται η τάση επιλογής χρωμάτων σε μεγάλη απόσταση στον τροχό των χρωμάτων με χρωματικές εντάσεις και κορεσμό. Ο κάθε υποχώρος μπορεί να χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένο χρώμα. Επίσης η χρωματική διάκριση σε συνδυασμό με τη γραφιστική σήμανση διακρίνει τους χώρους οπτικά, διευκολύνοντας την είσοδο σ' αυτούς. Επανάχρηση χώρων. Χώροι διαφορετικής χρήσης επαναχρησιμοποιούνται και ενεργοποιούνται εκ νέου, όπως αποθήκες, πρώην βιομηχανικοί - βιοτεχνικοί χώροι, διατηρητέα κτίρια κ.ά. Πρόκειται για κτιριακές μονάδες ιδιαίτερου www.ktirio.gr 59
Ο σχεδιασμός των γραφείων εταιρείας κατασκευής βιντεοπαιχνιδιών στον Καναδά από το αρχιτεκτονικό στούντιο La SHED προσομοιάζει στο σχεδιασμό μιας πόλης, που αναπτύσσεται γύρω από μια κεντρική πλατεία, δίνοντας βαρύτητα στην επικοινωνία και στη συνεργασία. Eidos-Montréal. Πηγή: V2.com. αρχιτεκτονικού ύφους, με μεγάλο ύψος ή με μοναδικά χαρακτηριστικά. Η διατήρηση στοιχείων, που υποδεικνύουν την αρχική χρήση (τμήματα χάλυβα, ειδικές γύψινες κατασκευές, εμφανείς μεταλλικές οροφές) σε συνδυασμό με τον εμπλουτισμό με νέα χαρακτηριστικά, ανάλογα με τη φύση της εργασίας, ενισχύουν την αναγνωρισιμότητα της επιχείρησης και την τοποθέτηση του εμπορικού προϊόντος της στην αγορά. Φωτισμός, αερισμός και ποιότητα αέρα Η μελέτη φωτισμού σε ένα χώρο εργασίας είναι πολυπαραγοντική, καθώς σχετίζεται με την παραγωγικότητα των εργαζομένων, αλλά και με την ψυχολογική κατάστασή τους. Ο φυσικός φωτισμός, όπου είναι εφικτός, είναι η καλύτερη επιλογή για τη δημιουργία ευχάριστων συνθηκών εργασίας. Συνιστάται η αποφυγή τοποθέτησης επίπλων με μεγάλες διαστάσεις σε ανοίγματα, που αποκόπτουν το φυσικό φως. Επίσης η τοποθέτηση σκιάστρων μειώνει τις ανακλάσεις του φωτός στις οθόνες των υπολογιστών. Συνήθως επιλέγεται γενικός, ομοιόμορφος φωτισμός για το σύνολο των χώρων (σποτ κρεμαστά ή ψευδοροφής, κρεμαστά φωτιστικά) και τοπικός φωτισμός (επιτραπέζια φωτιστικά) ανά έπιπλο γραφείου. Τα φωτιστικά, που προορίζονται για χρήση γραφείων διαθέτουν ανακλαστήρες και αντιθαμβωτικές περσίδες. Η ενσωμάτωση φωταγωγών ελαστικής οροφής με τεχνητό φωτισμό ενισχύουν την αίσθηση του φυσικού φωτισμού. Ο αερισμός, η ποιότητα του αέρα σε συνδυασμό με τη διατήρηση συγκεκριμένης θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την υγεία των χρηστών. Ο αερισμός δύναται να πραγματοποιείται είτε με φυσικό τρόπο είτε μηχανικά. Επιπροσθέτως, υψηλής απόδοσης φίλτρα αφαιρούν τα σωματίδια από την ατμόσφαιρα μέσω του συστήματος διαχείρισης αέρα. Ηχομόνωση και ακουστική Η διατήρηση χαμηλών επιπέδων θορύβου συντελεί στην αναβάθμιση του εργασιακού περιβάλλοντος. Όλα τα υλικά συνοδεύονται από προδιαγραφές ηχομόνωσης. Τα εσωτερι- 60 ΚΤΙΡΙΟ 10 2021 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Τα γραφεία Phenix στο Μόντρεαλ, στα οποία το πράσινο κυριαρχεί σε όλη τη διάρκεια του έτους, στεγάστηκαν σε μια εγκαταλειμμένη αποθήκη του 1950 και στόχος του αρχιτεκτονικού γραφείου Lemay ήταν να εφαρμόσει τις καλύτερες πρακτικές βιώσιμου σχεδιασμού. Adrien Williams Πηγή: V2.com. κά διαχωριστικά συστήματα (τοιχοποιία, ξηρά δόμηση) μονώνονται. Στα γυάλινα διαχωριστικά πετάσματα, διατίθενται κρύσταλλα με πιστοποίηση υψηλής ακουστικής απόδοσης. Σε περιπτώσεις γυάλινων "θαλάμων" εργασίας, τα υλικά συνοδεύονται από πιστοποίηση χρόνου αντήχησης. Επίσης ειδικές εφαρμογές πετασμάτων προσφέρουν μινιμαλιστικό σχεδιασμό, χωρίς κατακόρυφες στηρίξεις. Η διάταξη ανοιχτής κάτοψης συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό χρηστών και μειώνει τα επίπεδα συγκέντρωσης λόγω πιθανών οχλήσεων. Σ αυτές τις περιπτώσεις διατίθενται ηχοαπορροφητικά διαχωριστικά πετάσματα δαπέδου ή οροφής, καθώς και πετάσματα διαχωρισμού συνεχόμενης επίπλωσης. Συμπαγή σύνολα επίπλωσης δύναται να κατασκευάζονται από ηχοαπορροφητικά υλικά. Επιπροσθέτως, η ηχομόνωση επιτυγχάνεται με ηχοαπορροφητικά κρεμαστά φωτιστικά και επενδύσεις τοίχων. Η επίστρωση των δαπέδων με μοκέτα (ενιαία ή σε πλακίδια μοκέτας) με ενσωματωμένα ηχοαπορροφητικά υποστρώματα συντελούν στη μείωση του θορύβου από τη μετακίνηση των χρηστών ή της επίπλωσης, κατά ποσοστό Τα διαχωριστικά, που τοποθετούνται ανάμεσα στους χώρους επικεντρωμένης εργασίας, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τους ηχητικούς περισπασμούς, αρκεί να έχουν απορροφητικές ιδιότητες και επαρκές ύψος. www.ktirio.gr 61
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Οι χώροι συναντήσεων και συνεργασίας με τα έντονα χρώματα έρχονται σε αντίθεση με την ουδέτερη παλέτα των θέσεων εργασίας στα γραφεία της εταιρείας Slack, που σχεδιάστηκαν από τους Dubbeldam Architecture + Design. Shai Gil. Πηγή: V2.com. 50%, σε σύγκριση με τις απλές μοκέτες. Η ηχομόνωση των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης παίζουν καταλυτικό ρόλο στη διασφάλιση ποιοτικών συνθηκών εργασίας. Τεχνολογία και δίκτυα Η τεχνολογία είναι ο καταλύτης της λειτουργίας των σύγχρονων χώρων γραφείων. Η ασύρματη υποδομή διευκολύνει την ευελιξία ως προς την αλλαγή των θέσεων εργασίας με διαφορετικές συσκευές, τις παρουσιάσεις σε οθόνες αφής, και τις τηλεδιασκέψεις. Ρευματοδότες (schuko ή usb) εγκαθίστανται σε σημεία ευκόλως προσβάσιμα, έτσι ώστε να διευκολύνεται η κινητικότητα ως προς την εργασία. Έξυπνη τεχνολογία δύναται να ενσωματωθεί στα ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα, διατηρώντας αρχείο ρυθμίσεων του εκάστοτε χρήστη, όπως παραδείγματος χάρη ρυθμίσεις θερμοκρασίας, έντασης ήχου, φωτισμού και οπτικοακουστικών συστημάτων μέσω εφαρμογών στο κινητό τηλέφωνο ή bluetooth. Ο κόμβος τεχνολογίας είναι ένας βοηθητικός χώρος μέγιστης σημασίας για τη λειτουργία ενός γραφείου. Το εμφανές τμήμα του κόμβου είναι ο χώρος, στον οποίο τοποθετούνται οι εκτυπωτές, τα συστήματα ήχου, πληρωμών κ.ά. Το μη εμφανές τμήμα αποτελεί την "καρδιά" του χώρου, καθώς ενσωματώνει το διακομιστή εξυπηρέτησης (server) και το δρομολογητή ασύρματου διαδικτύου (router). Αυτός ο χώρος συνιστάται να έχει τοιχοποιίες και θύρα πυρασφάλειας. Αξίζει να αναφερθεί ότι η τηλεργασία είναι μια μέθοδος που εφαρμόζεται ολοένα και περισσότερο από πολυεθνικές εταιρείες, τουλάχιστον ορισμένες ημέρες την εβδομάδα. Σε περιπτώσεις ακραίων συνθηκών, όπως πανδημιών, ενεργοποιείται η απομακρυσμένη πρόσβαση στο δίκτυο, έτσι ώστε να επιτρέπεται η εργασία από την κατοικία του εργαζομένου. Christine E. Bruckner, How a healthy workspace can transform your office culture, Workdesign Magazine. Bob Fox, Powerful workplace changes you need to know in 2020, Workdesign Magazine, 2020. Mike Goetz, 12 days of trends: The autonomous workplace, Workdesign Magazine, 2020. Niall Patrick Walsh, Is coronavirus the beginning of the end of offices?, Archdaily.com, 2020. Danae Santibañez, Trends report: Innovative office designs, Archdaily.com, 2020. Office design: the latest trends in workspace architecture, Wallpaper, 2019. ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ΣΤΟ ''ΚΤΙΡΙΟ'' Η ανακαίνιση ενός γραφείου: Απαιτήσεις, σχεδιασμός, υλικά. Τεύχος 3/2018, σελ. 95. Νέες τάσεις στο σχεδιασμό και στην οργάνωση γραφείων. Τεύχος 8/2009, σελ. 93. Κοινόχρηστοι χώροι γραφείων. Τεύχος 8/2009, σελ. 111. ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ & ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ στην ιστοσελίδα www.ktirio.gr 62 ΚΤΙΡΙΟ 10 2021 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ