ΘΕΜΑ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΙΣΤΟΧΩΡΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΙΣΤΟΧΩΡΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΖΛΑΤΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2006

Η εργασία αυτή αφιερώνεται στην οικογένειά μου, στην μητέρα μου Στέλλα και στην αδερφή μου Χριστίνα.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ θερμά τον κ. Βαλσαμίδη Σταύρο, για την βοήθεια που μου πρόσφερε σε όλη τη διάρκεια της συγγραφής της πτυχιακής εργασίας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η θεώρηση των μονάδων υγείας στην Ελλάδα κάτω από το πρίσμα των αναδυόμενων νέων τεχνολογιών με εφαρμογή την αξιολόγηση ενός δείγματος ιστοχώρων από τριάντα (30) ελληνικά νοσοκομεία. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας θα γίνει μία εισαγωγή στα συστήματα υγείας και στην υγεία γενικότερα. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος, η περιγραφή του, η συμβολή του στην καθημερινή πρακτική της ιατρικής καθώς και τα επίπεδα του. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μια αναφορά στις έξυπνες κάρτες και συγκεκριμένα στις κάρτες υγείας, στα χαρακτηριστικά τους, στα πλεονεκτήματά τους και στις διάφορες κατηγορίες τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι νέες αναδυόμενες τεχνολογίες της τηλεματικής, οι διάφορες τηλεματικές υπηρεσίες καθώς και οι εφαρμογές τους. Στο πέμπτο και έκτο κεφάλαιο γίνεται μια αναφορά στην τηλεϊατρική, στους στόχους της και στην εφαρμογή της στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αναφέρονται επίσης οι τηλεϊατρικές εφαρμογές, διάφορες ιατρικές συσκευές για την εφαρμογή της τηλεϊατρικής καθώς και ο προβληματισμός της εξέλιξης της ιατρικής στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον. Στο έβδομο κεφάλαιο αναφέρονται τα κριτήρια αξιολόγησης των ιστοσελίδων, διαφόρων νοσοκομείων και μονάδων Υγείας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ακολουθεί και το ερωτηματολόγιο που συντάχθηκε για την αξιολόγηση των ιστοσελίδων αυτών. Στο όγδοο κεφάλαιο τέλος γίνεται η ανάλυση και η παρουσίαση της έρευνας των 30 ελληνικών ιατρικών μονάδων υγείας και η εξαγωγή των σχετικών συμπερασμάτων.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγή 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΥΓΕΙΑ 1.1 Γενικά 2 1.2 Η σχέση Πληροφορικής και Υγείας 3 1.3 Συστήματα Υγείας 5 1.3.1. Εφαρμογές υγείας της κοινωνίας των πληροφοριών 6 Σελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ 2.1 Ορισμός του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου 7 2.2 Αναλυτικότερη περιγραφή του ΗΙΦ 7 2.3 Η δομή του ΗΙΦ 8 2.4 Φάκελος Πολυμέσων 9 2.5 Επεξεργασία Δεδομένων 10 2.6 Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού Iατρικού Φακέλου 10 2.7 Πως κάνει ο Ιατρικός Φάκελος την καθημερινότητα πιο απλή 11 2.8 Επίπεδα Αυτοματοποίησης Ιατρικού φακέλου 12 2.9 Ασφάλεια και Προστασία 14 2.9.1 Εμπιστευτικότητα 15 2.9.2 Πιστοποίηση και Εξουσιοδότηση 15 2.9.3 Ακεραιότητα 15 2.9.4 Μη άρνηση αποδοχής 16 2.9.5 Διαθεσιμότητα 16 2.9.6 Κρυπτογράφηση- Ψηφιακές υπογραφές 16 2.9.7 Υποδομή Δημόσιου Κλειδιού 17 Σελ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΚΑΡΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ 3.1 Γενικά 18 3.1.2 Κατηγορίες των Έξυπνων Καρτών 18 3.1.3 Η χρησιμότητα των Έξυπνων Καρτών 19 3.2 Η ηλεκτρονική Κάρτα Υγείας 19 3.2.1 Κατηγορίες των Έξυπνων Καρτών σε Ιατρικές εφαρμογές 21 3.3 Η χρήση των ηλεκτρονικών Καρτών στην Ιατρική 22 3.4 Τι προσφέρει η Κάρτα Υγείας στον κάτοχό της 22 3.5 Η συμπλήρωση και ενημέρωση της Κάρτας Υγείας 23 3.6 Τι ασφάλεια παρέχει η Κάρτα Υγείας στον κάτοχό της 23 3.7 Πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών Καρτών Υγείας 23 3.8 Η Κάρτα Υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα 24 Σελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΝΕΕΣ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ (ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗ) Σελ. 4.1 Έννοια της τηλεματικής-.ορισμός 25 4.2 Τηλεματικές υπηρεσίες, συσκευές και εφαρμογές τους 25 4.2.1 Τηλεγραφία 26 4.2.2 Τηλεομοιοτυπία 26 4.2.3 Τηλεκειμενογραφία 27 4.2.4 Τηλεεικονογρφία 27 4.2.5 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο 27 4.2.6 Εικονοτηλέφωνο 28 4.2.7 Τηλεηχοπληροφόρηση 28 4.2.8 Τηλεειδοποίηση 28 4.2.9 Τηλέφωνο internet 29 4.2.10 Κινητή τηλεφωνία 29 4.2.11 Τηλεδιάσκεψη 29 4.2.12 Τραπεζικές συναλλαγές 31 4.2.13 Τηλεμετάδοση 31 4.2.14 Τηλε-εξυπηρέτηση 32 4.2.15 Τηλεκπαίδευση 32 4.2.16 Τηλεργασία 33 4.2.17 Τηλεϊατρική 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗ 5.1 Ορισμός της τηλεϊατρικής 36 5.2 Οι δυνατότητες της τηλεϊατρικής 37 5.3 Οι στόχοι της τηλεϊατρικής 38 5.4 Η τηλεϊατρική διεθνώς 38 5.5 Η εφαρμογή της τηλεϊατρικής στην Ελλάδα 39 5.5.1 Οι τηλεϊατρικές υποδομές στην Ελλάδα 40 5.5.2 Το Πληροφοριακό σύστημα του Ε.Κ.Α.Β. 42 5.5.3 Ηλεκτροκαρδιογράφημα στο σπίτι 44 5.5.4 Σύνδεση φυλακών Κορυδαλλών και Γ.Π.Ν. Νίκαιας 44 5.6 Τα οφέλη από την παροχή τηλεϊατρικών υπηρεσιών 45 5.7 Εξοπλισμός για την τηλεϊατρική 47 5.8 Προσδοκίες και προβληματισμοί για το νέο μοντέλο Υγείας και Πρόνοιας 47 Σελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗΣ 6.1 Εφαρμογές των πολυμέσων στην ιατρική 49 6.2 Η τηλεϊατρική στην πράξη (Εφαρμογές) 50 6.2.1 Τηλεδιάγνωση- Τηλεσυμβουλευτική 50 6.2.2 Τηλεκαρδιολογία 51 6.2.3 Τηλεακτινολογία 51 6.2.4 Τηλεπαθολογία 51 6.2.5 Τηλεδερματολογία 52 6.2.6 Τηλεοφθαλμολογία 52 6.2.7 Τηλεχειρουργική 53 6.3 Ιατρικές συσκευές- Βιοϊατρικός εξοπλισμός 54 6.4 Παραδείγματα εφαρμογών τηλεϊατρικής 57 6.5 Η εξέλιξη της Ιατρικής στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον- Μια ματιά προς το μέλλον 58 Σελ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ - ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 7.1 Σκοπός και οφέλη της διαδικασίας αξιολόγησης 59 7.2 Βασικές αρχές αξιολόγησης στο περιβάλλον του παγκόσμιου Ιστού 59 7.2.1 Η υπηρεσία λειτουργεί συνεχώς και απευθύνεται σε ένα παγκόσμιο 59 κοινό 7.2.2 Οι σύνδεσμοι πρέπει να λειτουργούν σωστά και να έχουν νόημα 59 7.2.3 Οι χρήστες έχουν πρόσβαση στην ιστοσελίδα από πολλά σημεία 60 7.3 Κριτήρια αξιολόγησης 60 7.3.1 Ακρίβεια της πληροφορίας 60 7.3.2 Χρόνος ανάκτησης 61 7.3.3 Αναγνωσιμότητα 61 7.3.4 Χρήση διαφόρων συστημάτων 61 7.3.5 Αισθητική 61 7.3.6 Χρηστικότητα 62 7.4 Ερωτηματολόγιο 62 Σελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ - ΑΝΑΛΥΣΗ 8.1 Στοιχεία της έρευνας 70 8.2 Απλή ανάλυση στατιστικών στοιχείων 71 8.3 Συμπεράσματα 90 Σελ. Βιβλιογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΥΓΕΙΑ 1.1 Γενικά Ο χώρος της υγείας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος και ευρύς. Περιλαμβάνει εκτός από τις ιατρικές φροντίδες και την περίθαλψη των ασθενών, τη μέριμνα για την πρόληψη και διατήρηση, σε υψηλά επίπεδα, της σωματικής και ψυχικής υγείας ενός λαού. Οι υπολογιστές βρίσκουν σε όλους τους τομείς της υγείας, και της Ιατρικής επιστήμης που τη θεραπεύει, σημαντικότατες εφαρμογές [5]. Επειδή η υγεία είναι το σημαντικότερο αγαθό και η αντιμετώπιση των περισσότερων ασθενειών απαιτεί ταχύτητα, η συμβολή της τεχνολογίας κρίνεται απαραίτητη. Βέβαια, ο τεχνολογικός εξοπλισμός δεν αρκεί για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε περιστατικού. H εισβολή της υψηλής τεχνολογίας στην άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος, επιβάλλει την ύπαρξη εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού που θα γνωρίζει να τη χειριστεί. Καταλυτικός, λοιπόν, είναι ο ρόλος του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, εφόσον οφείλει να κρίνει αν ένα περιστατικό χρήζει άμεσης διακομιδής ή μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χρήση συστήματος τηλεϊατρικής, αλλά και από την πλευρά του ασθενή, να δείξει εμπιστοσύνη, τόσο στον εξοπλισμό, όσο και στην απόφαση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, για το αν θα πρέπει να διακομιστεί ή όχι. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα τάσσονται στην υπηρεσία του ασθενή για την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών [7]. Ο τομέας της υγείας περιλαμβάνει συνοπτικά τις εξής κατηγορίες: 1. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους διάφορους κρατικούς φορείς (νοσοκομεία, κέντρα υγείας), τα ασφαλιστικά ταμεία, τα τοπικά ιατρικά κέντρα, τα διάφορά φιλανθρωπικά ιδρύματα (π.χ Ερυθρός Σταυρός) καθώς και ιατρεία του ιδιωτικού τομέα. 2. Στην δεύτερη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι διάφορες σχολές εκπαίδευσης επαγγελματιών υγείας (ΤΕΙ, διάφορες νοσηλευτικές σχολές κ.α). 3. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει την νομοθεσία και τα διατάγματα που έχουν σχέση με τον τομέα της υγείας. 4. Η τέταρτη κατηγορία περιλαμβάνει τις διάφορες φαρμακευτικές εταιρίες, που έχουν σχέση με την υγεία. 2

5. Στην πέμπτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι εταιρίες κοινωνικής ασφάλισης. Η ιατρική περίθαλψη σύμφωνα με τον νόμο του 1983 διαχωρίζεται σε εξωσονομειακή πρωτοβάθμια και νοσοκομειακή δευτεροβάθμια. Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας περιλαμβάνει τα διάφορα περιφερειακά κέντρα υγείας σε αστικές και αγροτικές περιοχές και στόχος τους είναι η παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας κυρίως στην επαρχία. Δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας Η δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας περιλαμβάνει τα δημόσια νοσοκομεία και τα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα δημόσια νοσοκομεία διακρίνονται σε γενικά και ειδικά, τα οποία με την σειρά τους διακρίνονται σε γενικά και νομαρχιακά.τα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα υφίστανται κρατική εποπτεία, αφού όλα τα νοσοκομεία υπάγονται στην εποπτεία στην εποπτεία του Υπουργείου Υγείας. Η δευτεροβάθμια περίθαλψη περιλαμβάνει επίσης και τις ιδιωτικές κλινικές, αν και η ίδρυσή τους απαγορεύτηκε από τον νόμο του 1983. Με το νόμο του 1579/1985 επιτράπηκε τελικά ο εκσυγχρονισμός των ιδιωτικών κλινικών. 1.2 Η σχέση Πληροφορικής και Υγείας Στην σύγχρονη κοινωνία οι απαιτήσεις για έγκαιρη και σωστή ιατρική περίθαλψη αυξάνονται συνεχώς, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Ποσοτικά γιατί υπάρχει ανάγκη ιατρικής και νοσοκομειακής περίθαλψης, επειδή έχουν αυξηθεί τα κρούσματα ασθενειών που σχετίζονται με το περιβάλλον και τις συνθήκες διαβίωσης. Ποιοτικά γιατί οι νέες τεχνολογίες παρέχουν περισσότερα μέσα στην ιατρική επιστήμη, με αποτέλεσμα να διευρύνεται η παρέμβαση σε ασθένειες που κάποτε θεωρούνταν ανίατες [8]. Η σημαντική πρόοδος που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στο χώρο της Βιοϊατρικής τεχνολογίας έχει δώσει νέες κατευθύνσεις στην ιατρική έρευνα και συγχρόνως έχει δημιουργήσει πολλές νέες ανάγκες σε όλους τους φορείς υγείας και ιδιαίτερα στα κέντρα ιατρικής περίθαλψης. 3

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, υπάρχει ανάγκη επικοινωνίας και συνεργασίας ιατρών με άλλους επιστήμονες, καθώς οι απαιτήσεις για έγκαιρη και σωστή ιατρική περίθαλψη αυξάνονται συνεχώς, τόσο ποιοτικά όσο και ποιοτικά.. Η πληροφορική, βασιζόμενη στην τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, ασχολείται με την επεξεργασία, οργάνωση, αποθήκευση και ανάκτηση των πληροφοριών. Η συνεχής ενημέρωση των ιατρών στις νεότερες εξελίξεις της ειδικότητας τους, είναι απαραίτητη για την άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος. Τα αποτελέσματα της ιατρικής έρευνας, οι νεότερες μελέτες και σημαντικά επιστημονικά συμπεράσματα εντοπίζονται μέσω δικτύων και του internet [5]. Η επιστήμη της πληροφορικής βρίσκει σε όλους τους τομείς της υγείας, και της Ιατρικής επιστήμης, σημαντικότατες εφαρμογές. Τα διάφορα είδη και τύποι υπολογιστών, χρησιμοποιούνται τόσο στην διαγνωστική όσο και στην προληπτική ιατρική. Η παρακολούθηση, οι διάφορες εξετάσεις, το χειρουργείο, οι χώροι ανάνηψης και εντατικής παρακολουθήσεως των ασθενών δεν νοούνται, στη σύγχρονη Ιατρική, χωρίς την υποστήριξη ιατρικών μηχανημάτων συνδεδεμένων και υποστηριζόμενων από υπολογιστές [5]. Υπάρχουν διάφορα συστήματα στήριξης ζωής με τη χρήση του Η/Υ, τα περισσότερα από τα οποία λειτουργούν όπως τα ρομπότ, παρ ότι συνήθως δεν έχουν καμία ομοιότητα με ανθρώπινες υπάρξεις.με αυτά τα συστήματα παρακολουθούνται κλινήρεις ασθενείς και έτσι οι νοσοκόμοι αποδεσμεύονται από τη συνεχή και αδιάκοπη επιτήρηση.με το σύστημα παρακολουθούνται στοιχεία, όπως ο ρυθμός της καρδιάς, η θερμοκρασία και η πίεση του αίματος και στην περίπτωση που κάτι συμβαίνει δίνεται κάποιο αθόρυβο σήμα [4]. Καθώς οι απαιτήσεις, για το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του πλήθους των πληροφοριών που διακινούνται σε νοσοκομειακούς χώρους, ολοένα αυξάνονται έρχεται η επιστήμη της Πληροφορικής να προσφέρει, μέσω της Ιατρικής Πληροφορικής (Medical Informatics), την εφαρμογή των τεχνικών και των μεθόδων στο χώρο της ιατρικής επιστήμης. Καλύπτει τομείς όπως: Διοίκηση και διαχείριση των υγειονομικών υπηρεσιών Επεξεργασία, διαχείριση και μεταφορά ιατρικής εικόνας καθώς και σημάτων βιολογικής φύσης Στατιστική ανάλυση ιατρικών δεδομένων Αποθήκευση, ανάκτηση και μετάδοση ιατρικών πληροφοριών κάθε φύσης Ιατρική έρευνα Διαγνωστικά συστήματα (π.χ Αξονικός- Μαγνητικός Τομογράφος) 4

Το κάθε νοσοκομείο, κέντρο υγείας ή αγροτικό ιατρείο αποτελούσε ένα παραδοσιακά κλειστό χώρο, στον οποίο το διαθέσιμο επιστημονικό προσωπικό, είχε την υποχρέωση της περίθαλψης των ασθενών, χωρίς να έχει πρόσβαση στο ιατρικό ιστορικό και χωρίς επίσης να έχει την δυνατότητα συνεργασίας με εξειδικευμένους ιατρούς άλλων νοσηλευτικών μονάδων της Ελλάδας ή του εξωτερικού. Φυσικό επακόλουθο όλων αυτών ήταν η αυξημένη δυσχέρεια των ιατρών σχετικά με τις διαγνώσεις και την θεραπευτική αγωγή. Παράλληλα, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που μεταφέρονταν ασθενείς από την περιφέρεια στο κέντρο, με αποτέλεσμα την ταλαιπωρία του ασθενούς και την αναποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας [8]. Τα νέα, λοιπόν, εργαλεία, πληροφορικής εφόσον ενσωματωθούν στην καθημερινή λειτουργία ενός νοσοκομείου μπορούν να συμβάλλουν: Στην εσωτερική οργάνωση του, μέσω της αυτοματοποίησης των διαδικασιών και της καλύτερης διαχείρισης πόρων. Στην παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών υγείας μέσω της ηλεκτρονικοποίησης των διαδικασιών και αντίστοιχων εγγράφων διεκπεραίωσης περιστατικών, όπως εισιτήρια / εξιτήρια, κ.ά. Στην αρτιότερη εξυπηρέτηση επειγόντων περιστατικών μέσω της υιοθέτησης κατάλληλων πρακτικών εσωτερικής οργάνωσης, όπως για παράδειγμα, δημιουργία ηλεκτρονικών φακέλων ασθενών και τη δυνατότητα πρόσβασης στα στοιχεία του ασθενούς από διαφορετικά σημεία, κτλ [9]. 1.3 Συστήματα Υγείας Ένας ορισμός του συστήματος υγείας θα μπορούσε να περιλαμβάνει, όλες τις δραστηριότητες των οποίων ο κύριος στόχος είναι η προαγωγή, η επαναφορά και διατήρηση της υγείας της ανθρώπινης κοινότητας. Τα συστήματα υγείας έχουν ευθύνη να βελτιώνουν την υγεία των ανθρώπων αλλά και να τους προστατεύουν έναντι του οικονομικού κόστους που συνεπάγεται η ασθένεια και να τους θεραπεύουν σεβόμενοι την αξιοπρέπεια τους. Η παραγωγή και η διανομή των φροντίδων υγείας βασίζεται στα δομημένα υποσύνολα του Συστήματος Υγείας, τις μονάδες παραγωγής υπηρεσιών υγείας (νοσοκομεία, κέντρα υγείας,κ.λ.π), οι οποίες αποτελούν διάφορες παραγωγικές δομές [5]. Τα συστήματα υγείας έχουν τέσσερις βασικούς στόχους: 1. Να βελτιώνουν την υγεία του πληθυσμού. 2. Να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των πολιτών. 3. Να παρέχουν οικονομική προστασία στους πολίτες για τις δαπάνες υγείας. 5

4. Να θεραπεύουν την ασθένεια με ποιοτική ιατροφαρμακευτική φροντίδα. Τα συστήματα υγείας είναι πολύπλοκες διαδικασίες, διαρκώς μεταβαλλόμενες οντότητες Έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι τα συστήματα υγείας χρειάζονται αναδιοργάνωση. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και από την τάση που επικρατεί στην Ευρώπη, όπου όλες οι χώρες επανεξετάζουν και αναθεωρούν τα συστήματα υγείας τους. Οι αναπτυγμένες χώρες και ειδικά οι χώρες της Ε.Ε αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα στον τομέα της υγείας που αφορούν τη χρηματοδότηση, οργάνωση και διαχείριση των συστημάτων υγείας. Παράλληλα τα συστήματα υγείας επηρεάζονται και από το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και της βιομηχανίας. Η κοινωνία της πληροφορίας αλλάζει ριζικά τον τομέα της υγείας, εισάγοντας αλλαγές στη διαχείριση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, που στοχεύουν στην διαχείριση πληροφοριών πολυμέσων του ασθενή σε συνδυασμό με την εξέλιξη της ιατρικής απεικόνισης. 1.3.1 Εφαρμογές υγείας της κοινωνίας των πληροφοριών Μηχανοργάνωση, ανταλλαγή και κοινή πρόσβαση σε ιατρικά αρχεία. Όλα τα δεδομένα που σχετίζονται με τους ασθενείς είναι διαθέσιμα σε νοσοκομεία, ασφαλιστικές εταιρίες, εργαστήρια, ιατρούς και ιδρύματα δημόσιας υγείας και κοινωνικής ασφάλισης. Έτσι, οι διάφορες διαχειριστικές και οικονομικές διαδικασίες είναι απλούστερες, γρηγορότερες, ασφαλέστερες και οικονομικότερες. Τα δίκτυα τηλεματικής μπορούν να ενισχύσουν τα εθνικά συστήματα υγείας σε διεθνή κλίμακα, αφού μπορούν να εξασφαλίσουν την συμβατή λειτουργία σταθμών εργασίας πολυμέσων, βοηθημάτων διάγνωσης, απευθείας προσφυγής σε ιατρικές βάσεις δεδομένων και αρχειακά συστήματα. Η εισαγωγή κινητών υπηρεσιών τηλεματικής για πρώτες βοήθειες. Η ανάπτυξη ιατρικών συστημάτων πληροφοριών και επικοινωνιών σε όλα τα τμήματα της ιατρικής. (χειρουργικής, ατυχημάτων και έκτακτων περιστατικών, εντατικής θεραπείας, ακτινολογίας, παθολογίας κ.λ.π). Η ιατρική απεικόνιση. Όπως για παράδειγμα οι ακτίνες Χ, σπινθηρογραφήματα και ηλεκτροκαρδιογραφήματα. 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ 2.1 Ορισμός του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος είναι μία σημερινή εφαρμογή από την χρήση των υπολογιστών και των δικτύων τηλεπικοινωνίας στον χώρο της Ιατρικής. Οι εξετάσεις των εργαστηριακών και παρακλινικών εξετάσεων που συνοδεύουν τον φάκελο του ασθενούς, τον καθιστούν ογκώδη με την μορφή με την οποία παράγονται από το εργαστήριο.(ακτινογραφικό φιλμ, έντυπα με αποτελέσματα βιοχημικών εξετάσεων, χαρτί ηλεκτροκαρδιογράφου κ.α). Έτσι η πιθανότητα να χαθούν δεδομένα είναι μεγαλύτερη, ενώ η χρονική συσχέτιση των διαφόρων εξετάσεων με το ιστορικό και την κλινική εξέταση δεν γίνεται άμεσα προφανής. Ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος είναι ένα ηλεκτρονικό ανάλογο των υπαρχόντων αρχείων ασθενών που υπάρχουν στα νοσοκομεία. Θα περιέχει όλα τα ιατρικά δεδομένα που χειρίζονται στην καθημερινή πρακτική όπως: Ιστορικό, κλινικές εξετάσεις και τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων, τα οποία θα βρίσκονται σε μορφή κειμένου. Ημερήσιο φύλλο νοσηλείας. Ιατρικές εξετάσεις. Ιατρικές εικόνες. Οι ακτινογραφίες, τομογραφίες κ.λ.π θα βρίσκονται σε μορφή κειμένου, τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα και ηχοκαρδιογραφήματα σε μορφή βιοσημάτων και σε μορφή ήχου. Τα αποτελέσματα των ενδοσκοπικών εξετάσεων (γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση) θα βρίσκονται σε μορφή βίντεο [3] [10]. 2.2 Αναλυτικότερη περιγραφή του ΗΙΦ Στον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενούς, αποθηκεύονται όλα τα δεδομένα του ατόμου (δημογραφικά στοιχεία, στοιχεία της ασθένειας, πρότερες εξετάσεις, θεραπευτικό πλάνο και φαρμακευτική αγωγή). Ο ιατρικός φάκελος είναι η «αποθήκη» όλων των πληροφοριών που αφορούν στο ιατρικό ιστορικό ασθενούς. Αποτελεί επομένως την βάση της διάγνωσης και της θεραπευτικής αντιμετώπισης του ασθενούς αλλά και την βάση επιδημιολογικών ερευνών [3]. Ο ηλεκτρονικός φάκελος παρακολούθησης συγκεντρώνει και αναλύει τα ζωτικά σημεία (αρτηριακή πίεση, θερμοκρασία, οξυγόνο του αίματος, συχνότητα περιφερικών σφύξεων και αναπνευστική συχνότητα), ποσότητα προσλαμβανομένων 7

υγρών από τους ορούς και από το στόμα, ποσότητα αποβαλλομένων υγρών από τα ούρα και άλλες παροχετεύσεις, λαμβανομένης υπόψη και της αποβολής νερού μέσω των υδρατμών της αναπνοής και του ιδρώτα. Τα στοιχεία αυτά επεξεργάζονται και ταξινομούνται σε ηλεκτρονικούς πίνακες και γραφήματα, δίδοντας άμεσα και έγκαιρα κάθε πληροφόρηση στους θεράποντες ιατρούς για την πορεία της υγείας των ασθενών (π.χ. λεπτομερές ισοζύγιο προσλαμβανομένων και αποβαλλομένων υγρών). Σε παρόμοιους πίνακες συγκεντρώνονται και ταξινομούνται ηλεκτρονικά τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων άμεσα και αυτόματα, μόλις βγαίνουν από τους αυτόματους βιοχημικούς και αιματολογικούς αναλυτές των κεντρικών εργαστηρίων. Ακτινογραφίες, video ενδοσκοπικών εξετάσεων, εικόνες δερματολογικών προβλημάτων, βιοσήματα και άλλα είδη αρχείων που αφορούν των ασθενή, βρίσκονται συγκεντρωμένα στον ίδιο ηλεκτρονικό φάκελο και ανακαλούνται, αντιπαρατίθενται και συγκρίνονται εύκολα από τους θεράποντες ιατρούς. Κάθε ιατρική και κάθε νοσηλευτική επίσκεψη καταγράφεται στον φάκελο με την ακριβή ημερομηνία και ώρα που πραγματοποιήθηκε. Το ιστορικό, η πορεία νόσου, τα αντικειμενικά ευρήματα, τα ζωτικά σημεία, οι διαγνωστικές σκέψεις του ιατρού, οι θεραπευτικοί χειρισμοί, τα φάρμακα που χορηγούνται και οι οδηγίες προς το νοσηλευτικό προσωπικό, καταγράφονται σε ξεχωριστά ηλεκτρονικά πεδία, έτσι ώστε να μπορεί να διανέμονται και να εκτυπώνονται σε διαφορετικές ομαδοποιήσεις. Με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών συστημάτων παρακολούθησης που τοποθετούνται πάντα δίπλα από κάθε ασθενή, διασφαλίζεται η απόλυτη ακρίβεια των μετρήσεων, πράγμα πολύ σημαντικό, ειδικά σε ασθενείς με βεβαρημένη γενική κατάσταση και με καρδιολογικά προβλήματα [11]. 2.3 Η δομή του ΗΙΦ Σ έναν ΗΙΦ θα πρέπει να περιέχονται, εκτός των άλλων, όλα τα κλινικά στοιχεία ενός ασθενή.για παράδειγμα, οι εργαστηριακές εξετάσεις που ζητήθηκαν από τον θεράποντα ιατρό καθώς και τα αποτελέσματα τους. Ο φάκελος είναι ένα πρόγραμμα διαχείρισης βάσεως δεδομένων διαφόρων μορφών, τα οποία πρέπει να βρίσκονται σε απόλυτη συσχέτιση μεταξύ τους, προκειμένου να διατηρηθούν οι πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτήν τη συσχέτιση. Στοιχειώδης πληροφορία (item) Στοιχειώδης πληροφορία, είναι η ελάχιστη πληροφορία που έχει νόημα αφ αυτής, προσδιορίζεται, δε από το περιεχόμενό της. Έτσι, η πληροφορία ήπαρ αφ αυτής προσδιορίζει το αντίστοιχο όργανο, η ιδιότητα διογκωμένο αφ αυτής δεν προσδιορίζει κάτι συγκεκριμένο (αφού διογκωμένο μπορεί να είναι οτιδήποτε), δεν μπορεί επομένως να είναι στοιχειώδης πληροφορία. 8

Επαφή (Contact), Επεισόδιο (Episode) Η επαφή αποτελείται ένα σύνολο στοιχειωδών πληροφοριών που περιγράφουν μία επίσκεψη του ασθενούς στον ιατρό. Ένα σύνολο από τέτοιες επαφές που αναφέρονται στο ίδιο πρόβλημα του ασθενούς, ονομάζεται Επεισόδιο. Περιγράφει την χρονική εξέλιξη της υγείας του ασθενούς. Ιατρικές Διαχειριστικές Πληροφορίες (Medical, Administrative Information) Tο σύνολο των επαφών ενός φακέλου, μαζί με τις βασικές (αμετάβλητες) παραμέτρους του ασθενούς (ατομικό αναμνηστικό, κληρονομικό ιστορικό, ομάδα αίματος) αποτελεί το ιατρικό τμήμα του φακέλου (ιατρικές πληροφορίες). Το διαχειριστικό τμήμα συμπληρώνει τον φάκελο, αφού περιέχει πληροφορίες όπως το όνομα και επώνυμο του ασθενούς, ασφαλιστικές πληροφορίες κ.α Τα προγράμματα ΗΙΦ χρησιμοποιούν ακριβώς αυτήν την δομή για να αποθηκεύσουν τα δεδομένα. Αυτή η ιδιαιτερότητα δεν μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα διαχείρισης βάσεων δεδομένων για την τήρηση των φακέλων των ασθενών [12]. 2.4 Φάκελος Πολυμέσων ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΕΣ Στον φάκελο τους ασθενούς τοποθετούνται και οι ακτινογραφίες, οι οποίες βρίσκονται ανάμεσα σε άλλες πληροφορίες, οι οποίες τις προσδίδουν νόημα. Τοποθετούνται: 1. Στον χρόνο (εφόσον ανήκει σε συγκεκριμένη επαφή). 2. Παίρνουν συγκεκριμένο νόημα, γιατί είναι άμεση η συνάφειά της στον χώρο με τις λοιπές πληροφορίες που προσδιορίζουν την κατάσταση του ασθενούς. Οι ακτινογραφίες μπορούν να αναστραφούν, να περιστραφούν, μεγενθυθούν, να μεταβληθεί η αντίθεση κ.α. ΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ Τα καρδιογραφήματα ενσωματώνονται στον ιατρικό φάκελο του ασθενούς όπως οι ακτινογραφίες. Μπορούν να γίνουν μετρήσεις του ύψους των δυναμικών και της διάρκειας των συμπλεγμάτων στο ηλεκτροκαρδιογράφημα και να διαγνωστεί το ηλεκτροκαρδιογράφημα από τον υπολογιστή, προκειμένου να υποβοηθηθεί ο ιατρός στο έργο του. 9

ΆΛΛΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Η ενσωμάτωση άλλων αντικειμένων στον φάκελο του ασθενούς, γίνεται όπως αυτή των ακτινογραφιών και ΗΚΓ. Σαν παράδειγμα, αναφέρεται η ενσωμάτωση: Ηχητικών σημάτων(ηχοκαρδιογράφημα), ακολουθιών video Eνδοσκοπίας, GEHR γραφημάτων (Clinical Drawings) [12]. 2.5 Επεξεργασία Δεδομένων Ανάλυση πλέγματος (Grid Analysis) Παρουσιάζει συνοπτικά τα δεδομένα όλων των επαφών ενός ασθενούς και παρέχει τη δυνατότητα συγκρίσεων. Έτσι έχουμε την δυνατότητα της παρακολούθησης της εξέλιξης των παραμέτρων στο χρόνο. Στις αναλύσεις αυτές περιλαμβάνονται η Μικρό- Ανάλυση που παρουσιάζει την χρονική εξέλιξη μίας παραμέτρου του ασθενούς κατά τις διάφορες επαφές του με τον γιατρό, και την Ανάλυση Προβλήματος που παρουσιάζει την χρονική εξέλιξη της παραμέτρου «πρόβλημα» κατά τις διάφορες επαφές του με τον ιατρό. Ανάλυση πληθυσμού Είναι το πρώτο επίπεδο στατιστικής επεξεργασίας. Δίνεται η δυνατότητα να επιτευχθεί, για παράδειγμα, η έγκαιρη ειδοποίηση των ασθενών για την διενέργεια εμβολιασμών, δοκιμασιών Παπανικολάου, μαστογραφιών κ.α. Ο φάκελος μπορεί, εξάλλου, να εξάγει τα δεδομένα του σε διάφορους τύπους, πράγμα που καθιστά δυνατή την επεξεργασία αυτών από άλλα προγράμματα [12]. 2.6 Τα πλεονεκτήματα του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Τα πλεονεκτήματα από την εφαρμογή του Ηλεκτρονικού φακέλου Ασθενούς στην καθημερινή πρακτική της Ιατρικής είναι: η εύκολη εισαγωγή, αναζήτηση και αλλαγή των στοιχείων, με αποτέλεσμα ορθότερη εξαγωγή συμπερασμάτων, η εύκολη επιθεώρηση και επεξεργασία των ιατρικών εικόνων, το οποίο σημαίνει σωστότερη διάγνωση [10], 10

η αποθήκευση και ανάκληση των δεδομένων γίνεται γρήγορα και με ασφάλεια, καθίστανται δυνατή η επεξεργασία των δεδομένων και η άμεση μεταφορά τους με ηλεκτρονικά μέσα, σε οποιοδήποτε απόσταση, εμπλουτίζεται το σύστημα καταγραφής των δεδομένων που σχετίζεται με τους ασθενείς, εκμεταλλευόμενο τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας [12]. 2.7 Πως κάνει ο Ιατρικός Φάκελος την καθημερινότητα πιο απλή Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χρήσεων του ΗΙΦ, οι οποίες μπορούν να διευκολύνουν τον ιατρό στην καθημερινή του πράξη. Ανάλυση Πληθυσμού (Population Analysis). Μπορούμε να βρούμε όσους ασθενείς πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, π.χ. όσους πρέπει να κάνουν συγκεκριμένο εμβόλιο και να ειδοποιηθούν να προσέλθουν με τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Ειδικά Έγγραφα (Documents). Ο Φάκελος συνδέεται με έγγραφα που μπορούν να έχουν χρησιμότητα στην καθημερινή ζωή. Τα έγγραφα είναι γενικά πρότυπα (templates) και παίρνουν συγκεκριμένη μορφή ανάλογα με τον τρέχοντα κάθε φορά ασθενή. Συμπληρώνονται αυτόματα με τα συγκεκριμένα στοιχεία αυτού. Παραδείγματα τέτοιων εγγράφων είναι τα ακόλουθα: 1. Παραπεμπτικό εξετάσεων 2. Διακομιστήριο 3. Πρόσκληση για διενέργεια δοκιμασίας Παπανικολάου (Pap test) 4. Πρόσκληση για διενέργεια εμβολιασμών 5. Πρόσκληση για διενέργεια Μαστογραφίας Βάση Φαρμάκων (Drug Database) και κωδικοποίηση αυτών. Κάθε φάρμακο καταχωρείται στην Βάση Φαρμάκων με συγκεκριμένο τρόπο (format), ώστε να είναι δυνατή η επεξεργασία στοιχείων που αφορούν τη χορήγησή τους. Το ΕΙΦ έχει δημιουργήσει Βάση Φαρμάκων η οποία περιλαμβάνει πολλά από τα συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα. Η Βάση αυτή θα εμπλουτίζεται συνεχώς κατά τη χρήση των ΗΙΦ. Συστήματα Υποβοήθησης Διάγνωσης. Πρόκειται για "έξυπνα" προγράμματα, τα οποία "διαβάζουν" και επεξεργάζονται τα δεδομένα ενός ή περισσοτέρων φακέλων, προκειμένου να υποβοηθήσουν τον ιατρό στο έργο του. Η υποβοήθηση αυτή συνίσταται, συνήθως, στην παροχή οδηγιών: εφιστούν την προσοχή σε σημαντικές παραμέτρους του ασθενούς, εντοπίζουν αλληλεπιδράσεις φαρμάκων, συνιστούν την καλύτερη, σε κάθε περίπτωση, θεραπεία. Τηλεϊατρική. Ο ΗΙΦ ενός ασθενούς μπορεί να μεταφερθεί μέσω απλών τηλεφωνικών γραμμών, δορυφορικών ζεύξεων, γραμμών ISDN ή οποιουδήποτε άλλου επικοινωνιακού μέσου, σε οποιαδήποτε απόσταση. Μπορεί, έτσι, ο ιατρός να 11

ενημερώσει σχετικά με κάποιον ασθενή οποιονδήποτε συνάδελφο του διαθέτει συμβατό λογισμικό ΗΙΦ. Ως εκ τούτου, μπορεί να ζητήσει την συμβουλή του συναδέλφου του όσον αφορά στο συγκεκριμένο περιστατικό. Προκειμένου να καταστεί δυνατό όλα τα λογισμικά ΗΙΦ να είναι συμβατά μεταξύ τους, έτσι ώστε όλοι οι ιατροί να μπορούν να ανταλλάξουν τους φακέλους των ασθενών τους, αναπτύσσονται πρότυπες αρχιτεκτονικές Ηλεκτρονικών Ιατρικών Φακέλων, σε επίπεδο Ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο [12]. Συνήθως υπάρχει ένας φάκελος που περιέχει όλα τα στοιχεία που αφορούν έναν ασθενή. Τα πλεονεκτήματα όμως της δημιουργίας βάσης δεδομένων σε υπολογιστή που θα περιέχει τα ίδια στοιχεία είναι σημαντικά. Η συντήρηση και ο εμπλουτισμός της βάσης δεδομένων με νέα στοιχεία είναι εύκολος, ενώ όλα τα στοιχεία του ασθενούς είναι διαθέσιμα όποτε χρειαστεί με το πάτημα ενός πλήκτρου. Είναι επίσης εύκολη η δημιουργία αντιγράφων του ιστορικού του ασθενή, ενώ είναι δύσκολο να χαθούν στοιχεία. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι οι πληροφορίες για κάποιον ασθενή είναι διαθέσιμες μέσω δικτύου και από απόσταση, π.χ. αν ο ασθενής εισαχθεί σε διαφορετικό νοσοκομείο από αυτό στο οποίο κρατείται το ιστορικό του [13]. 2.8 Επίπεδα Αυτοματοποίησης Ιατρικού Φακέλου Υπάρχουν πέντε (5) επίπεδα αυτοματοποίησης του ιατρικού φακέλου σε ένα ιατρικό πληροφοριακό σύστημα. Κάθε ένα από αυτά αντανακλά και ένα συγκεκριμένο επίπεδο τεχνολογικής εξέλιξης και αποδοχής προτύπων. Τα επίπεδα αυτά είναι: Επίπεδο 1: Αυτοματοποιημένοι Ιατρικοί φάκελοι (Automated Medical Records). Επίπεδο 2: Υπολογιστικό Σύστημα Ιατρικών Φακέλων (Computerized Medical Record System). Επίπεδο 3: Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος (Electronic Medical Records). Επίπεδο 4: Ηλεκτρονικό Σύστημα Φακέλων Ασθενών (Electronic Patient Record Systems/Computer-Based Patient Record Systems). Επίπεδο 5: Ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (Electronic Health Record). Τα επίπεδα 1,2 και 3 έχουν υλοποιηθεί, ενώ τα επίπεδα 4 και 5,έχουν υλοποιηθεί μόνο σε επιλεγμένες περιοχές αλλά δεν είναι πλήρως διαθέσιμα ακόμη [3]. Επίπεδο 1: Αυτοματοποιημένοι Ιατρικοί Φάκελοι (Automated Medical Records) Το επίπεδο αυτό μπορεί να χαρακτηρισθεί από την μερική εξάρτησή του από τους χειρόγραφους ιατρικούς φακέλους. Στο περιβάλλον ενός νοσοκομείου, που κατά κανόνα έχουμε χειρόγραφο σύστημα τήρησης ιατρικών φακέλων, οι παρακάτω λειτουργίες γίνονται αυτοματοποιημένα: 12

Συστήματα ADT. Καλύτερη ποιότητα ιατρικών πληροφοριών μέσω Συστημάτων Ψηφιακής Διάγνωσης. Ανάλυση/ Έκθεση/ Λογαριασμοί ασθενούς και η σύνδεσή τους με τις κλινικές πληροφορίες. Συστήματα ανά τμήμα, όπως πληροφοριακό σύστημα εργαστηρίου, πληροφοριακό σύστημα φαρμακείου κ.λ.π [3]. Επίπεδο 2: Υπολογιστικό Σύστημα Ιατρικών Φακέλων (Computerized Medical Record System). Σε αυτό το επίπεδο έχουμε μετατροπή των χειρόγραφων εγγράφων μέσω σάρωσης αρχείων εικόνων,δηλαδή επεξεργασία των εγγράφων σαν εικόνες, το οποίο προσφέρει τις ίδιες δυνατότητες με το χειρόγραφο. Τα συστήματα αυτά βασίζονται σε τεχνολογία οπτικής αποθήκευσης και η επιτυχία τους φαίνεται από το 1993 και μετά [3]. Επίπεδο 3: Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος (Electronic Medical Records) Μια μονάδα υγείας (νοσοκομείο, κλινική),σχεδιάζει το σύστημα του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου, όπου ο θεράπων ιατρός χρησιμοποιεί τον υπολογιστή για να βρει ή να καταγράψει μια πληροφορία, με απώτερο σκοπό την διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαφόρων συστημάτων πληροφοριών. Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Σύστημα που καλύπτει ολόκληρη την μονάδα υγείας. Οι πληροφορίες είναι προσιτές σε όλους τους χορηγούς θεραπευτικής αγωγής. Διαμόρφωση ενός κοινού περιβάλλοντος για όλους τους χρήστες των ιατρικών πληροφοριών, με σκοπό την ενθάρρυνση των χρηστών να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή. Δημιουργία συστήματος ασφαλείας όσον αφορά την εμπιστευτικότητα των πληροφοριών. Ένα τέτοιο σύστημα περιέχει: Έλεγχο πρόσβασης, μέσω ειδικών συνθηματικών όπου μόνο εξουσιοδοτημένοι χρήστες χρησιμοποιούν πληροφορίες. Ηλεκτρονική υπογραφή, μέσω ενός συστήματος που επιτρέπει μόνο στον δημιουργό της να την τροποποιεί ή να ελέγχει εάν έχει αλλοιωθεί. Ακεραιότητα δεδομένων. Οι πληροφορίες διαγράφονται ή τροποποιούνται μόνο μέσω μιας ειδικής διαδικασίας. Auding.καταγραφή σε αρχείο του χρήστη που έκανε κάποια τροποποίηση καθώς και το είδος και η ώρα που έγινε. 13

Διαθεσιμότητα. Το σύστημα πρέπει να είναι διαθέσιμο όλο το 24ωρο,όλες τις μέρες της εβδομάδας [3]. Επίπεδο 4: Ηλεκτρονικό Σύστημα Φακέλων Ασθενών (Electronic Patient Record Systems/Computer-Based Patient Record Systems) Το Ηλεκτρονικό Σύστημα Φακέλων Ασθενών, περιλαμβάνει αρκετούς ιατρικούς φακέλους που αφορούν έναν συγκεκριμένο ασθενή, ενώ ταυτόχρονα συνδέει ένα φάκελο που αναφέρεται στον ασθενή και αφορά όλη την περίοδο διατήρησης. Ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενή προϋποθέτει τα παρακάτω: 1) Ανάπτυξη εθνικών και διεθνών συστημάτων αναγνώρισης των πληροφοριών των ασθενών οι οποίες θα είναι διαθέσιμες σε όλη την επικράτεια και παγκόσμια. 2) Την ύπαρξη ενός ενδιάμεσου επιπέδου επεξεργασίας των πληροφοριών των ασθενών. 3) Την καθιέρωση κοινής ορολογίας.. 4) Δημιουργία διεθνούς συναίνεσης σε συστήματα ασφαλείας. 5) Χρήση βάσεων δεδομένων και γνώσεων και τηλεϊατρικής με σκοπό την αναδιάρθρωση των υπηρεσιών υγείας [3]. Ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος Επίπεδο 5: Ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (Electronic Health Record) Περιλαμβάνει πληροφορίες για την γενική κατάσταση της υγείας καθώς και διάφορες άλλες που έχουν σχέση με την υγεία αλλά δεν αποτελούν μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας. Για παράδειγμα περιέχει πληροφορίες σχετικά με το κάπνισμα.τη δίαιτα, τη γυμναστική κ.λ.π. 2.9 Ασφάλεια & Προστασία Το πρόβλημα της ασφάλειας των πληροφοριών και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων είναι ιδιαίτερα σημαντικό στα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα ενώ είναι πρωτίστης προτεραιότητας στον τομέα της υγείας. Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που τίθενται με την ψηφιοποίηση της πληροφορίας και την 14

ηλεκτρονική επεξεργασία της, είναι η διαφύλαξη των ιδιωτικών στοιχειών των πολιτών, η ασφάλεια των προσωπικών στοιχείων τους από απόπειρες παραποίησης ή εκμετάλλευσης από τρίτους και η πιστοποίηση των συναλλαγών, ότι δηλαδή έγιναν από συγκεκριμένους πολίτες. Για παράδειγμα, όσον αφορά ένα ιατρικό πληροφορικό σύστημα, ο ασθενής πρέπει να είναι βέβαιος ότι οι προσωπικές του πληροφορίες που δόθηκαν κατά την είσοδό του στο νοσοκομείο ή συγκεντρώθηκαν κατά την παραμονή του σε αυτό θα επεξεργάζονται με τρόπο που αποκλείει τυχόν λάθη αφενός, και αφετέρου θα διατίθενται μόνο σε εξουσιοδοτημένους χρήστες οι οποίοι θα τα «χρησιμοποιούν» με νόμιμο τρόπο. Η τεχνολογία παρέχει διάφορους τρόπους προστασίας, όπως την κρυπτογράφηση των δεδομένων, παρόλο αυτά κίνδυνος υπάρχει [9]. Η ικανοποίηση των απαιτήσεων για την ασφάλεια των πληροφοριών (Information Security) είναι συνεπώς μία από τις βασικές προϋποθέσεις για την εισαγωγή και αξιοποίηση της τεχνολογίας της πληροφορικής. Η εμπιστευτικότητα, η πιστοποίηση και η ακεραιότητα είναι μεταξύ άλλων βασικές αρχές ασφάλειας. 2.9.1 Εμπιστευτικότητα (Confidentiality) Η αρχή της εμπιστευτικότητας αφορά στην προστασία των δεδομένων (στοιχεία ασθενούς, περιεχόμενο ιατρικών εγγράφων, κτλ) ενάντια σε μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση ή γνωστοποίηση τους. Ως εκ τούτου, μόνο εξουσιοδοτημένοι χρήστες (άτομα ή κατηγορίες προσωπικού) μπορούν να προσπελάσουν συγκεκριμένες πληροφορίες. Η εφαρμογή μηχανισμών ελέγχου κατά την αποθήκευση, επεξεργασία και αποστολή των στοιχείων, όπως στην περίπτωση του ιατρικού φακέλου, διασφαλίζει την ελεγχόμενη προσπέλαση στην πληροφορία όπως επίσης περιορισμένη διάθεσή της μόνο σε εξειδικευμένους χρήστες. Οι μηχανισμοί ελέγχου περιλαμβάνουν, για παράδειγμα τη χρήση κωδικών για την πιστοποίηση και εξουσιοδότηση προεπιλεγμένων χρηστών [9]. 2.9.2 Πιστοποίηση (Authentication) & Εξουσιοδότηση (Authorization) H πιστοποίηση περιλαμβάνει τις διαδικασίες αναγνώρισης και επιβεβαίωσης της ταυτότητας ενός ατόμου ή την επιβεβαίωση της πηγής αποστολής των πληροφοριών. Η πιστοποίηση μπορεί να υλοποιηθεί είτε με τη χρήση κωδικών (password), με τη χρήση ενός ηλεκτρονικού μέσου (όπως η χρήση μιας έξυπνης κάρτας), ή ακόμα και μέσω βιομετρικών μεθόδων ταυτοποίησης προσώπων (για παράδειγμα αναγνώριση των δακτυλικών αποτυπωμάτων, της φωνής, της ίριδας του ματιού, κτλ) [9]. 2.9.3 Ακεραιότητα Ακεραιότητα είναι η προστασία των δεδομένων ενάντια σε μη εξουσιοδοτημένη τροποποίηση ή αντικατάσταση τους. Η υπηρεσία αυτή παρέχεται από μηχανισμούς κρυπτογραφίας όπως είναι οι ψηφιακές υπογραφές [9]. 2.9.4 Μη άρνηση αποδοχής (Non-Repudiation) Η μη άρνηση αποδοχής συνδυάζει τις υπηρεσίες της πιστοποίησης και της ακεραιότητας που παρέχονται σε μια τρίτη οντότητα. Έτσι, αφενός, ο αποστολέας 15

δεδομένων δεν μπορεί να αρνηθεί την δημιουργία και αποστολή του μηνύματος και αφετέρου, ο παραλήπτης δεν μπορεί να αρνηθεί την παραλαβή ενός μηνύματος [9]. 2.9.5 Διαθεσιμότητα Οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες / προσπελάσιμες από εξουσιοδοτημένους χρήστες. Κατά την αντιμετώπιση ενός κρίσιμου περιστατικού για παράδειγμα, το περιεχόμενο του ηλεκτρονικού φακέλου του ασθενούς πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμο στον ιατρό που χειρίζεται το περιστατικό. Διαφορετικά πληροφορίες μείζονος σημασίας, ανάλογα με την περίπτωση, ενδέχεται να αγνοηθούν και να προκληθούν ιατρικά λάθη [9]. 2.9.6 Κρυπτογράφηση (Cryptography) - Ψηφιακές υπογραφές (Digital Signatures) Η αποστολή δεδομένων σε ηλεκτρονική μορφή (π.χ. ιατρικά έγγραφα, αιτήσεις δαπανών, κτλ) συμβάλλει στην άμεση διάθεση των δεδομένων, ανεξαρτήτως όγκου ή γεωγραφικών αποστάσεων. Η ασφαλής και αξιόπιστη μεταφορά δεδομένων (ηλεκτρονικών μηνυμάτων) είναι ουσιαστική, ειδικά για τον τομέα της υγείας. Όλες οι ανωτέρω αναφερθέντες αρχές ασφάλειας, ήτοι, εμπιστευτικότητα, πιστοποίηση, ακεραιτότητα, διαθεσιμότητα, υλοποιούνται αποτελεσματικά μέσω της επιστήμης της κρυπτογράφησης. Μία βασική εφαρμογή κρυπτογράφησης είναι και η ψηφιακή υπογραφή. Η ψηφιακή υπογραφή βοηθά τον παραλήπτη να πιστοποιήσει την αφετηρία ενός μηνύματος, ότι τα περιεχόμενα δεν έχουν τροποποιηθεί, και ότι ο αποστολέας δεν θα αρνηθεί την αποστολή του μηνύματος. Ο αποστολέας από την πλευρά του διασφαλίζει τη μη-άρνηση παραλαβής του μηνύματος από τον παραλήπτη. Ένα ασφαλές σύστημα ψηφιακών υπογραφών αποτελείται από δύο μέρη: Στον αποστολέα υλοποιείται η μέθοδος υπογραφής ενός κειμένου με «ορθό» τρόπο. Στον παραλήπτη υλοποιείται η μέθοδος επαλήθευσης αν η ψηφιακή υπογραφή παράχθηκε από αυτόν που πραγματικά αντιπροσωπεύει. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στα τέλη του 1999, ψηφίστηκε η Κοινοτική Οδηγία 99/93/ΕΚ για τα θέματα που ρυθμίζουν τις ψηφιακές Υπογραφές, ενώ από τα μέσα του 2001 βρίσκεται ήδη σε πλήρη λειτουργία το σύνολο των ρυθμίσεων που προβλέπονται από το Πλαίσιο για τις Ψηφιακές Υπογραφές σε όλα τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης [9]. Ένα άλλα σημαντικό θέμα είναι ποιος θα έχει πρόσβαση σε όλα αυτά τα ψηφιακά δεδομένα που περιέχουν κρίσιμες πληροφορίες όχι μόνο για τους πολίτες αλλά και για ολόκληρο το κράτος. Μια εκδοχή μπορεί να είναι η διάσπαση της πληροφορίας σε διαφορετικές βάσεις δεδομένων που θα μπορούν να επικοινωνούν βέβαια μεταξύ τους. Η έννοια της ασφάλειας των ιατρικών δεδομένων είναι συνυφασμένη με τρεις βασικές έννοιες: 16

Την εμπιστευτικότητα των πληροφοριών (confidentiality), όπου η πληροφορία διατίθεται μόνο σε εξουσιοδοτημένους χρήστες. Την ακεραιότητα των πληροφοριών (integtity), όπου οι διάφορες τροποποιήσεις (διαγραφές, προσθήκες, μεταβολές) γίνονται μόνο από εξουσιοδοτημένους χρήστες. Την διαθεσιμότητα των πληροφοριών (availability), όπου η πληροφορία είναι διαθέσιμη όλο το 24ώρο,όταν ζητείται από εξουσιοδοτημένους χρήστες [3]. Βασική υποχρέωση του γιατρού κατά την άσκηση του λειτουργήματος του είναι η εχεμύθεια και περισσότερα συγκεκριμένα η διαφύλαξη του «απόρρητου» χαρακτήρα όλων εκείνων των στοιχείων που θα περιέλθουν, λόγω της ιδιότητας του, σε γνώση του και θα αφορούν τον άρρωστο και ειδικότερα την υγεία του. Η επαγγελματική εχεμύθεια του γιατρού, το ιατρικό απόρρητο, καθιερώνεται κατά τρόπο ρητό στο άρθρο 23 Α.Ν 1565/1939.Όπως και στο άρθρο110 του Ν.3310/1955 και το άρθρο 371 του Ποινικού Κώδικα, που αναφέρει ότι οι ιατροί τιμωρούνται ένα αποκαλύψουν ιδιωτικά απόρρητα που ήρθαν στην κατοχή τους. 2.9.7 Υποδομή Δημόσιου Κλειδιού (Public Key Infrastructure - PKI) Η Υποδομή Δημόσιου Κλειδιού είναι ένας συνδυασμός λογισμικού, τεχνολογιών κρυπτογραφίας και υπηρεσιών που επιβεβαιώνουν και πιστοποιούν την εγκυρότητα της κάθε οντότητας που εμπλέκεται σε μια συναλλαγή και παράλληλα προστατεύουν την ασφάλεια της συναλλαγής. Με την υποδομή αυτή εξασφαλίζεται π.χ. το απόρρητο και η γνησιότητα των εγγράφων και των μηνυμάτων που διακινούνται σε ένα δίκτυο υγείας καθώς και η ταυτότητα των εμπλεκομένων μερών. Η κρυπτογράφηση δημοσίου κλειδιού περιλαμβάνει ζεύγη κλειδιών (δημόσια και προσωπικά). Αυτό που κρυπτογραφείται με το ένα κλειδί, αποκρυπτογραφείται με το άλλο. Έτσι, αφού το δημόσιο κλειδί γίνεται ευρέως διαθέσιμο, οι υπόλοιποι χρήστες μπορούν να κρυπτογραφούν τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με αυτό και να είναι σίγουροι ότι μόνο ο κάτοχος του προσωπικού κλειδιού μπορεί να διαβάσει αυτά τα μηνύματα. Αντίστροφα, ο κάτοχος του προσωπικού κλειδιού μπορεί να κρυπτογραφήσει κάτι με το προσωπικό του κλειδί και οποιοσδήποτε τρίτος να το αποκρυπτογραφήσει μόνο με το δημόσιο κλειδί του πρώτου, οπότε μπορεί αυτό να λειτουργήσει ως η ψηφιακή υπογραφή του. Ο οργανισμός ο οποίος λειτουργεί με ασφάλεια και κάτω από αυστηρές προδιαγραφές με σκοπό τη δημιουργία και διανομή πιστοποιητικών ονομάζεται Αρχή Πιστοποίησης (Certification Authority CA). Η υποδομή δημόσιου κλειδιού βασίζεται στην εμπιστοσύνη των χρηστών του δικτύου προς την αρχή πιστοποίησης [9]. Στα ιατρικά δίκτυα πληροφοριών η ασφάλεια στην επικοινωνία και η ανταλλαγή πληροφοριών μέσω μιας υποδομής δημόσιου κλειδιού, οδηγεί στον εμπλουτισμό/ βελτίωση των γενικότερων παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών, σε τοπικό επίπεδο, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, την ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. ΚΑΡΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ (HEALTH CARDS) 3.1 Γενικά Με τον όρο smart card (έξυπνη κάρτα) χαρακτηρίζουμε τις γνωστές πλαστικές κάρτες που έχουν την δυνατότητα να επεξεργάζονται και να αποθηκεύουν πληροφορίες για διάφορα στοιχεία ενός πολίτη. Το μεγάλο πλεονέκτημα των έξυπνων καρτών είναι η δυνατότητα κρυπτογράφησης /αποκρυπτογράφησης, γεγονός που τις καθιστά ικανές για χρήση σε διαδικασίες ασφαλών συναλλαγών. 3.1.2 Kατηγορίες Έξυπνων Καρτών Οι έξυπνες κάρτες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με δύο βασικά κριτήρια, την επεξεργαστική ικανότητα και δυνατότητες εισόδου-εξόδου. Με βάση το πρώτο κριτήριο, διακρίνουμε τρεις κατηγορίες έξυπνων καρτών: Κάρτες μνήμης κάρτες αποθήκευσης πληροφοριών (memory cards). Οι κάρτες αυτές περιέχουν κάποια μνήμη και λογική σε υλικό (hardware logic), η οποία μπορεί να θέσει ή να διαγράψει τιμές στη μνήμη. Οι κάρτες μνήμης αναφέρονται καταχρηστικά ως έξυπνες κάρτες, καθώς δεν έχουν δυνατότητα επεξεργασίας των δεδομένων. Έξυπνες κάρτες (smart cards, IC cards, microprocessor cards). Είναι οι «κλασικές» έξυπνες κάρτες ή κάρτες με μικροεπεξεργαστή. Ο επεξεργαστής τους, πέρα από την αποθήκευση και ασφάλιση πληροφοριών, μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις που ορίζονται στις προδιαγραφές του έργου για το οποίο θα χρησιμοποιηθούν. Έξυπνες κάρτες πολλαπλών εφαρμογών (multi-application smart cards). Οι έξυπνες κάρτες τελευταίας γενιάς έρχονται με ανοικτά λειτουργικά συστήματα και μπορούν να εκτελούν περισσότερες από μία εφαρμογές. Παρέχεται επίσης η δυνατότητα στο χρήστη να «φορτώνει» νέες εφαρμογές, ή να διαγράφει άλλες ανάλογα με τις ανάγκες του. Με βάση το δεύτερο κριτήριο, διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες έξυπνων καρτών: Έξυπνες κάρτες με επαφές (Contact Cards). Οι κάρτες αυτές επικοινωνούν με ηλεκτρικές επαφές και πρέπει να 18

εισαχθούν σε μία συσκευή ανάγνωσης προκειμένου να διαβαστούν ή να εισαχθούν πληροφορίες. Ασύρματες έξυπνες κάρτες (Contactless Cards). Οι κάρτες αυτές έχουν ενσωματωμένη εσωτερικά μία μικροσκοπική κεραία και μπορούν να επικοινωνούν με μία κεραία λήψης χωρίς τη φυσική τους επαφή με κάποια συσκευή ανάγνωσης προκειμένου οι πληροφορίες να ανανεωθούν, να αλλάξουν ή να υποβληθούν σε επεξεργασία.. Υβριδικές κάρτες και συνδυασμένες κάρτες (Hybrid και Combination Cards). Οι κάρτες αυτές ενσωματώνουν και τους δύο τρόπους μετάδοσης και συνεπώς μπορούν να επικοινωνήσουν κατά περίπτωση είτε με ενσύρματο είτε με ασύρματο τρόπο [14]. 3.1.3 Η χρησιμότητα των Έξυπνων Καρτών Οι έξυπνες κάρτες χρησιμοποιούνται στα: 1) Δημόσια τηλεφωνικά συστήματα 2) Συστήματα Ασφάλισης στην υγεία 3) Εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς 4) Για παροχή άδειας πρόσβασης 5) Στις τράπεζες κ.λ.π [3]. 3.2 Η ηλεκτρονική Κάρτα Υγείας Η ηλεκτρονική κάρτα υγείας καταργεί τις χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες σε χαρτί και συμβάλλει τόσο στη διευκόλυνση του πολίτη αλλά και του οργανισμού παροχής υπηρεσιών περίθαλψης και ασφάλισης, με την επίσπευση των διαδικασιών ανταλλαγής εγγράφων και αποπληρωμής των υπηρεσιών. Στην υγεία η ηλεκτρονική κάρτα έχει πλείστες εφαρμογές ως μέσο για τον έλεγχο της φυσικής πρόσβασης στα σημεία ελεγχόμενης πρόσβασης μιας μονάδας υγείας, για τον έλεγχο της πρόσβασης σε ηλεκτρονικά αρχεία και σα μέσο αναγνώρισης / πιστοποίησης χρηστών για την online παραλαβή των αποτελεσμάτων διαγνωστικών εξετάσεων, αλλά και σαν το «κλειδί» που θα επιτρέψει την προσπέλαση / μορφοποίηση των στοιχείων του ιατρικού φακέλου ασθενούς. Η υιοθέτηση της κοινής Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλισης Υγείας από 1ης Ιουνίου 2004 είναι ένα πρώτο βήμα προς την ένταξη της ηλεκτρονικής κάρτας στα εθνικά συστήματα υγείας. Η ατομική κάρτα έχει σχεδιαστεί για να αντικαταστήσει όλα τα 19

τρέχοντα έντυπα που αφορούν την υγειονομική περίθαλψη και τα οποία είναι απαραίτητα κατά τη διάρκεια προσωρινής διαμονής σε άλλο κράτος-μέλος. Η κάρτα απλοποιεί τις διαδικασίες από την πλευρά του πολίτη / αποδέκτη των υπηρεσιών υγείας, ενώ από την πλευρά της μονάδας υγείας υπάρχει εξοικονόμηση χρόνου και βελτιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών (επιταχύνονται για παράδειγμα οι διαδικασίες παράδοσης των αποτελεσμάτων, αποπληρωμής των υπηρεσιών, κ.ά.) [14]. Μπορεί κάποιος να αποκτήσει μια κάρτα υγείας, αν απευθυνθεί στα τμήματα εξυπηρέτησης και πωλήσεων αντιπροσώπων εταιριών και τους πιστοποιημένους συμβούλους υγείας. Οι κάρτες από τα κέντρα υγείας αποστέλλονται στις Γραμματείς της μελέτης των αντιστοίχων νομαρχιακών νοσοκομείων. Η Γραμματέας του νοσοκομείου παρακολουθεί τον ασθενή μέχρι της εξόδου του και αφού συμπληρώσει τη φόρμα, την αποστέλλει στη Γραμματέα Συντονισμού της Μελέτης και Υπεύθυνη Εισαγωγής Στοιχείων στον Η/Υ. Σε περίπτωση που ο ασθενής διακομιστεί εν συνεχεία σε κεντρικότερο νοσοκομείο, οι δύο κάρτες (Κ.Υγείας και Νομαρχιακού νοσοκομείου) αποστέλλονται στη Γραμματέα Μελέτης Περιστατικών του Νοσοκομείου που διακομίστηκε ο ασθενής. Οι ιατροί υπεύθυνοι της μελέτης των νοσηλευτικών μονάδων που διαθέτουν γραμματείς θα είναι υπεύθυνοι για την επίλυση αποριών των γραμματέων που άπτονται θέματα ιατρικής φύσης. Για θέματα διαδικαστικά οι γραμματείς (όπου υπάρχουν) και οι υπεύθυνοι μελέτης (όπου δεν υπάρχουν γραμματείς) θα πρέπει να απευθύνονται στη Γραμματέα Συντονισμού της Μελέτης. Αν αυτή αδυνατεί θα απευθύνεται στους επιστημονικούς υπεύθυνους της μελέτης. Mε την απόκτησή της, ο κάτοχος έχει άμεση πρόσβαση σε ένα πλήθος από υπηρεσίες και παροχές από διάφορα ιατρικά δίκτυα (γιατροί, διαγνωστικά κέντρα, νοσηλευτικά ιδρύματα, νοσηλευτές, ιατρικά κέντρα κ.α). Οι υπηρεσίες της κάρτας υγείας αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται διαρκώς αφού εκτός από τις ιατρικές υπηρεσίες, έχει αναπτύξει και ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες, βασισμένες σε ιδιαίτερες ανάγκες υγείας και πληροφόρησης με την αρωγή της σύγχρονης πληροφορικής [14]. Στην κάρτα Υγείας θα πρέπει να καταγράφονται όλα τα περιστατικά τραύματος που εισάγονται στο νοσοκομείο και να συμπεριλαμβάνονται κατόπιν στην ανάλυση της μελέτης μόνο αυτά τα οποία πληρούν τα διάφορα κριτήρια. Στη μελέτη περιλαμβάνονται όλοι οι ασθενείς τραύματος, ανεξαρτήτως ηλικίας οι οποίοι εμπίπτουν σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες: 20

Κίτρινη Κάρτα 1. Όλοι οι ασθενείς για τραύμα με διάρκεια νοσηλείας = ή > από72 ώρες. 2. Όλοι οι ασθενείς που εισάγονται σε Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας. 3. Όλοι οι τραυματισμένοι ασθενείς που πεθαίνουν μέσα στο νοσοκομείο (έστω και αν η κύρια αιτία θανάτου είναι παθολογική). 4. Όλοι οι ασθενείς που διακομίζονται σε άλλο νοσοκομείο για περαιτέρω επείγουσα θεραπεία και στο οποίο είτε παραμένουν για περισσότερες από 3 ημέρες είτε εισάγονται σε Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας είτε πεθαίνουν από τις κακώσεις τους. Γαλάζια Κάρτα 1. Όλοι οι ασθενείς με τραύμα που διακομίζονται στο νοσοκομείο από άλλη νοσηλευτική μονάδα για περαιτέρω επείγουσα θεραπεία για περισσότερες από 72 ώρες. 2. Όλοι οι ασθενείς με τραύμα που διακομίζονται στο νοσοκομείο και εισάγονται στη Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας. 3. Όλοι οι ασθενείς που προσκομίζονται νεκροί μετά από κάκωση. Εξαιρούνται οι ασθενείς με απλά κατάγματα άκρων, απλές θλάσεις και απλές κακώσεις προσώπου και δέρματος. 3.2.1 Κατηγορίες των Έξυπνων Καρτών σε ιατρικές εφαρμογές Μπορούμε να διακρίνουμε έξι μεγάλες κατηγορίες των έξυπνων καρτών ανάλογα με τον τύπο και το σύνολο των πληροφοριών που αποθηκεύονται: a) Insurance Cards. Περιέχουν πληροφορίες σχετικά με την αναγνώριση της ταυτότητας των ασφαλισμένων. b) Emergency Medical Cards.Περιέχουν ιατρικές πληροφορίες για την εξυπηρέτηση των επειγόντων περιστατικών. c) Hospital Admission Cards.Περιέχουν δημογραφικά και ασφαλιστικά στοιχεία. d) Follow up Cards. Περιέχουν ιατρικά δεδομένα για συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως διαβήτης, αιμοκάθαρση, μητρότητα, ογκολογία κ.λ.π. e) Universal Health Cards.Συνδέουν το ιατρικό ιστορικό των ασθενών με διάφορες πληροφορίες μέσω δεδομένων- κλειδιών. f) Health Passport Cards.Περιέχουν ακριβείς ιατρικές πληροφορίες και πληροφορίες κοινωνικής ασφάλισης [3]. 21

3.3 Η χρήση των ηλεκτρονικών Καρτών στην Ιατρική Οι ηλεκτρονικές κάρτες υγείας είναι ένα παγκόσμια πρωτοποριακό σύστημα καταχώρησης και διατήρησης ιατρικών στοιχείων. Η χρήση τους στοχεύει στα εξής: 1. Αποκέντρωση της πληροφορίας. Ο ίδιος ο ασφαλισμένος διαθέτει κατά βούληση τις προσωπικές του ιατρικές πληροφορίες και έχει γνώση του περιεχομένου τους. 2. Ενίσχυση των διαδικασιών διαχείρισης και ελέγχου. Όπως ηλεκτρονική καταγραφή και παρακολούθηση των επισκέψεων, εξετάσεων, φαρμάκων κ.λ.π) 3. Αύξηση της ασφάλειας των ιατρικών στοιχείων. Προστασία από φθορά, από μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση. κ.λπ 4. Αύξηση και βελτίωση των προτύπων καταχώρησης των πληροφοριών. 5. Αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών (εύκολη μεταφορά κάρτας, αναφορά σε παλαιότερα στοιχεία) [8]. 3.4 Τι προσφέρει η Κάρτα Υγείας στον κάτοχό της Η κάρτα υγείας στηρίζεται σε μια βαθιά μελέτη των σύγχρονων αναγκών υγείας, αλλά και σε μία έξυπνη και προηγμένη τεχνολογική υποδομή. Εξασφαλίζει την εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας μέσω του ιατρικού και νοσηλευτικού δικτύου, έτσι είναι εύκολη η αναζήτηση κάθε λογής υπηρεσίας υγείας. Φροντίζει για την άμεση ιατρική επέμβαση όπου χρειαστεί, γιατί είναι διαθέσιμη όλο το 24 ώρο. Ενεργεί για την κάλυψη καθημερινών ιατρικών και νοσηλευτικών αναγκών, όπως για παράδειγμα πακέτα εξετάσεων, επισκέψεων στο σπίτι κ.α Πληροφορεί και ενημερώνει για θέματα υγείας, μέσω ενός δικτύου πληροφόρησης και επικοινωνίας (περιοδικά, internet, τηλεφωνικό κέντρο κ.α) [15]. 22

3.5 Η συμπλήρωση και ενημέρωση της Κάρτας Υγείας Η κάρτα Υγείας θα πρέπει να συμπληρώνεται από τις κατά τόπους γραμματείς της μελέτης εφόσον πρόκειται για νοσοκομείο. Στα κέντρα υγείας οι κάρτες Υγείας θα συμπληρώνονται από τους υπεύθυνους της μελέτης των κέντρων υγείας κάθε νομού. Υπολογίζεται ότι ο φόρτος εργασίας από τη συμπλήρωση των καρτών θα είναι ελάχιστος. Από τη πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος στο ΠΝΗ φαίνεται ότι ο καλύτερος χρόνος για τη συμπλήρωση της κάρτας είναι οι πρώτες 24-48 ώρες από την εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο. Η μέχρι τώρα εμπειρία έδειξε ότι τις περισσότερες φορές πολλά στοιχεία που δεν καταχωρήθηκαν στα επίσημα έγγραφα του νοσοκομείου είναι δυνατόν να ανεβρεθούν την επομένη αναζητώντας τους συναδέλφους οι οποίοι νοσήλευσαν τον ασθενή και οι οποίοι θυμούνται στοιχεία τα οποία παρέλειψαν να καταγράψουν. Επίσης φαίνεται ότι κάθε 2-3 ημέρες είναι ο κατάλληλος χρόνος για την ενημέρωση των καρτών κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενούς μέχρι της εξόδου του από το νοσοκομείο. 3.6 Τι ασφάλεια παρέχει η Κάρτα Υγείας στον κάτοχό της Η κάρτα υγείας παρέχει ασφάλεια πληροφορίας, αφού διέπεται από υψηλού επιπέδου κανόνες ασφαλείας και προστασίας δεδομένων, και ο χρήστης μέσα από μοναδικούς προσωπικούς του κωδικούς αριθμούς μπορεί να διαχειριστεί τις πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν. Επίσης το προσωπικό που υπηρετεί σε μονάδες υγείας (ιατροί, νοσηλευτές κ.λ.π), θα έχει επίσης κάρτα και δικό του κωδικό (PIN) που θα του επιτρέπει την πρόσβαση μόνο σε ότι πληροφορία απαιτείται για την εκτέλεση της εργασίας του, χωρίς να θίγεται με αυτό τον τρόπο η ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων του ασθενή [3]. Παρέχει επίσης ασφάλεια μοναδικότητας αφού η κάρτα υγείας είναι ενεργή και μοναδική, γιατί ο κάτοχος της έχει τον μοναδικό προσωπικό κωδικό αριθμό, με τον οποίο διαχειρίζεται τις κινήσεις του. Σε περίπτωση απώλειάς της, η κάρτα ακυρώνεται και αντικαθίσταται [15]. 3.7 Πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών Καρτών Υγείας Προστατεύουν το απόρρητο των ασθενών. Επιτρέπουν την ομαλή επεξεργασία πληροφοριών σχετικά με τους ασθενείς. Παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Διαθέτουν ελαστικότητα για προγράμματα και λειτουργίες. Επιταχύνουν την διαδικασία εισαγωγής ασθενούς σε νοσοκομεία και κλινικές. Εξασφαλίζουν την ταυτότητα των ασθενών. Επαληθεύουν την ασφαλιστική κάλυψη. Παρέχουν ασφαλή πληρωμή για υπηρεσίες υγείας. 23

Βοηθούν γιατρούς, φαρμακοποιούς και ασθενείς να ακολουθήσουν μια αγωγή. Συντελούν στην μείωση της γραφειοκρατίας και των διοικητικών εξόδων [3]. Η τήρηση του ιατρικού απορρήτου, των προσωπικών δεδομένων, του ιατρικού φακέλου, των αρχείων των νοσοκομείων, εξασφαλίζεται με την υιοθέτηση της ηλεκτρονικής κάρτας υγείας, με αυστηρούς κανόνες πρόσβασης και διαχείρισης και με πρώτιστο στόχο την καλύτερη δυνατή παροχή υπηρεσιών υγείας [16]. 3.8 Η Κάρτα Υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα Ένα χρόνο μετά την εφαρμογή της έκδοσης Ευρωπαϊκής κάρτας υγείας που ισχύει για τις 25 χώρες της Ε.Ε, αλλά και για την Ελβετία, την Νορβηγία, το Λιχτενστάιν και την Ισλανδία φαίνεται να είναι ιδιαιτέρως δημοφιλής. Έχουν εκδοθεί περίπου 40 εκατομμύρια κάρτες, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι κάρτες που αντικατέστησαν το έντυπο Ε111, έχουν φτάσει ήδη τα 13 εκατομμύρια στην Ιταλία, και τα 7 εκατομμύρια στην Τσεχία. Ακολουθούν η Γερμανία με 3,5 εκατομμύρια, η Σουηδία με 1,6 εκατομμύρια και το Βέλγιο μεμ1,3 εκατομμύρια. Σε κάποιες χώρες, συγκεκριμένα στο Βέλγιο, στη Σουηδία, στη Σλοβενία, στην Ιρλανδία και στην Νορβηγία, η διαδικασία έκδοσης της κάρτας είναι πολύ εύκολη, αφού μπορεί να παραγγελθεί ηλεκτρονικά. Στην Ελλάδα υπάρχει μόνο η κάρτα που έχει αντικαταστήσει το έντυπο Ε111. Όμως στους σχεδιασμούς του υπουργείου Υγείας υπάρχει η δημιουργία της «έξυπνης» κάρτας υγείας που θα περιλαμβάνει κρίσιμα ιατρικά δεδομένα του κατόχου καθώς και σύστημα ταυτοποίησης μέσω κωδικών [17]. Ένα πρόγραμμα εφαρμογής των έξυπνων καρτών στην ιατρική είναι το Home Health Care Delivery (HHCD). Αυτή η εφαρμογή εστιάζεται στη διανομή οικιακής περίθαλψης. Ο σκοπός της είναι να απλοποιήσει την πρόσβαση στα δεδομένα των ασθενών για τους Ιατρικούς επισκέπτες, οι οποίοι θα «επισκέπτονται» (μέσω της κάρτας) τον ασθενή στο σπίτι του. Χρησιμοποιείται στην εφαρμογή αυτή τεχνολογία με αυστηρά κριτήρια αναγνώρισης και γνησιότητας των στοιχείων του χρήστη. Ένα άλλο πρόγραμμα είναι το German Healthcare Provider Card. Αυτές οι κάρτες λειτουργούν ως ταυτότητες και περιέχουν chip μνήμης με ασφαλιστικά στοιχεία. Τα δεδομένα εκτυπώνονται αυτόματα υπό τη μορφή ασφαλιστικού εντύπου ή μεταφέρονται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η Γερμανία έχει ολοκληρώσει μένα σχέδιο διανομής 80.000.000 έξυπνων καρτών σε πολίτες κατά την διάρκεια του 1994-1996 με υποδομή ανάγνωσης και εκτύπωσης. Εξετάζει επίσης και την δημιουργία ηλεκτρονικής κάρτας υγειονομικών παροχών. Επίσης υπάρχει το πρόγραμμα Netlink που είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα των καρτών ασθενών και των καρτών παροχέων υγείας, εγκεκριμένο και χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολούμενο κυρίως με την πρόσβαση των ασθενών στα δεδομένα και στα προβλήματα πληρωμών (λογαριασμών). Το πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή το 1998.Είναι μια συντονισμένη πράξη που επιβεβαιώνει την εκπλήρωση των δεδομένων της κάρτας και των λύσεων μέσω internet. Έχουν δημιουργηθεί πιλοτικές εφαρμογές στη Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και στην πόλη Κεμπέκ του Καναδά [3]. 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΝΕΕΣ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ (ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗ) 4.1 Έννοια της τηλεματικής- ορισμός Οι διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες πληροφόρησης που προέκυψαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες, στήριξαν την ραγδαία εξέλιξη που σημειώθηκε στο χώρο της πληροφορικής, της ψηφιακής τεχνολογίας και της μικροηλεκτρονικής (microelectronics). Η εξέλιξη αυτή είχε ποικίλες επιπτώσεις στις τηλεπικοινωνίες. Η σπουδαιότητα των επιπτώσεων αυτών ήταν τόσο μεγάλη ώστε οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου επιστημονικού τομέα που χαρακτηρίζεται με τον όρο Τηλεματική (Telematics). Ο όρος τηλεματική (Telematique) δημιουργήθηκε και παρουσιάστηκε από τους Γάλλους Simon Nora και Alain Minc το 1976 ως σύνθεση των λέξεων telecommucaaations και informatics και υπονοεί τη σύζευξη των δύο αυτών τεχνολογιών [1]. Η τηλεματική, λοιπόν, είναι ο επιστημονικός κλάδος ο οποίος συνδυάζει τις εξελίξεις της πληροφορικής και των Τηλεπικοινωνιών και παρέχει νέες υπηρεσίες πληροφόρησης μέσω των τηλεματικών δικτύων [5]. Ένα σύστημα τηλεματικής χαρακτηρίζεται από την διαχείριση πληροφοριών. Οι διάφορες πληροφορίες ακολουθούν χρονικά και λογικά έναν κύκλο, μια διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών και επικοινωνίας. Ο κύκλος αυτός περιλαμβάνει τις φάσεις εισόδου, επεξεργασίας, αρχειοθέτησης αναζήτησης- ανάκτησης, αποστολής μετάδοσης- λήψης καθώς και εξόδου των πληροφοριών. Επομένως, ένα σύστημα τηλεματικής είναι ένα σύστημα διαχείρισης πληροφοριών το οποίο αξιοποιεί τις δυνατότητες των τηλεπικοινωνιακών δικτύων και των συστημάτων του Η/Υ [1]. 4.2 Τηλεματικές υπηρεσίες, συσκευές και εφαρμογές τους Με τον όρο τηλεματικές εφαρμογές εννοούμε όλες εκείνες τις υπηρεσίες που μας προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία μέσω των oποίων μπορούμε να στείλουμε και να πάρουμε κάθε φύσης πληροφορίες. Οι πληροφορίες μπορεί να είναι οπτικές, ακουστικές, εικόνας ή κειμένου και μεταδίδονται μέσω τηλεόρασης, υπολογιστή ή άλλων ειδικών συσκευών. Οι τηλεματικές εφαρμογές κερδίζουν συνεχώς έδαφος στο σύγχρονο κόσμο αλλάζοντας ριζικά τους τρόπους επικοινωνίας και μετάδοσης πληροφοριών. Οι υπηρεσίες τηλεματικής κάνουν χρήση πολλών τεχνολογιών και διαφόρων τεχνολογικών μέσων. Σήμερα διαφαίνεται όλο και περισσότερο η προσπάθεια ολοκλήρωσης όλων των υπηρεσιών με κεντρικό άξονα τα δίκτυα υπολογιστών. 25

Υπάρχουν διάφορα κριτήρια- χαρακτηριστικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ταξινόμηση των διαφόρων υπηρεσιών τηλεματικής. Έτσι, ανάλογα με το εύρος ζώνης του φάσματος συχνοτήτων που απαιτείται για την μεταβίβαση, οι υπηρεσίες τηλεματικής μπορούν να διαχωριστούν σε υπηρεσίες στενής ζώνης (narrowband) και σε υπηρεσίες ευρείας ζώνης (broadband). Με βάση το είδος ή το περιεχόμενο της μεταβιβαζόμενης πληροφορίας, οι υπηρεσίες τηλεματικής μπορούν να διακριθούν σε υπηρεσίες φωνής, ακίνητης ή κινούμενης εικόνας, δεδομένων, κλπ. Με βάση τη δυνατότητα κίνησης των συνδρομητών, οι διάφορες υπηρεσίες τηλεματικής μπορούν να ταξινομηθούν σε ακίνητες ή σταθερές (fixer) και σε κινητές υπηρεσίες (mobile) [1]. Σύμφωνα με την ITU, οι τηλεματικές υπηρεσίες πολυμέσων κατατάσσονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: 1) Αλληλεπιδραστικές υπηρεσίες (interactive services), όπου το κάθε άκρο μπορεί να στείλει πληροφορίες προς το δίκτυο με αποδέκτη το άλλο άκρο. 2) Υπηρεσίες διανομής (distribution services), όπου το ένα άκρο στέλνει πληροφορίες. Οι αλληλεπιδραστικές υπηρεσίες διακρίνονται σε διαλογικές υπηρεσίες (conversational services), σε υπηρεσίες μηνυμάτων (messaging services), και σε υπηρεσίες ανάκτησης (retrieval services). Οι πιο γνωστές τηλεματικές υπηρεσίες μηνυμάτων είναι οι εξής: 4.2.1 Τηλεγραφία Είναι το κοινό τηλεγράφημα και η συσκευή που χρησιμοποιείται για την λήψη του είναι το γνωστό telex. Πρόκειται για την πρώτη υπηρεσία τηλεπικοινωνίας που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. 4.2.2 Τηλεομοιοτυπία (telefax) Είναι μία υπηρεσία τηλεματικής που έχει ως αντικείμενο τη μεταβίβαση ακίνητης εικόνας και την δημιουργία στον τόπο λήψης ενός αντιγράφου σε χαρτί, της εικόνας που μεταβιβάζεται. Η αποστολή fax μπορεί να γίνει και με την βοήθεια ειδικού λογισμικού από υπολογιστή. Σήμερα αναπτύσσεται από τον Ο.Τ.Ε και μια νέα υπηρεσία, το mailfax, με την οποία θα παρέχεται ένα σύστημα αυτόματης διαχείρισης εγγράφων fax (αποστολή, λήψη και αποθήκευση) που εξυπηρετεί τον χρήστη σε 24 ώρη βάση, προσφέροντας μαζικές αποστολές εγγράφων fax σε ελάχιστο χρόνο με μία μόνο κλήση από τη συσκευή fax. 26

4.2.3 Τηλεκειμενογραφία (teletext) Πρόκειται για την υπηρεσία που χρησιμοποιεί το τηλεοπτικό δίκτυο για εκπέμπει ταυτόχρονα με τις τηλεοπτικές εκπομπές και δεδομένα κειμένου που αφορούν πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής, από έναν τηλεοπτικό πομπό μέσω των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Ένας κοινός δέκτης τηλεόρασης μπορεί να λάβει τα σήματα της τηλεκειμενογραφίας, αρκεί να εφοδιαστεί με έναν αποκωδικοποιητή. Ο χρήστης με τη βοήθεια του τηλεχειριστηρίου μπορεί να εντοπίσει και να δει πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν, αλλά μπορεί να επέμβει μόνο στην επιλογή της σελίδας που τον ενδιαφέρει, χωρίς να μπορεί να επέμβει στην ύλη της εκπομπής. 4.2.4 Τηλεεικονογρφία (videotext) Πρόκειται για μια υπηρεσία που λειτουργεί παγκόσμια. Τα απαραίτητα εξαρτήματα αυτής της υπηρεσίας είναι τα ειδικά τερματικά videotext ή ένας υπολογιστής με modem που λειτουργεί ως προσομοιωτής (emulator). Ο συνδρομητής της υπηρεσίας αυτής δεν επιλέγει μόνο την πληροφορία που θέλει να δει στην οθόνη, αλλά επεμβαίνει στο σύστημα στέλνοντας και τις δικές του πληροφορίες (interactive videotext).αυτό άλλωστε είναι και το χαρακτηριστικό που δίνει προβάδισμα στην τηλεεικονογραφία έναντι της τηλεκειμενογραφίας. Αυτή η υπηρεσία λειτουργεί παγκόσμια σε μορφή κειμένου και γραφικών. Μερικά συστήματα videotext είναι το γαλλικό TELETEL, το αγγλικό PRESTEL και το ελληνικό HELLASTEL του Ο.Τ.Ε. [18]. 4.2.5 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) Πρόκειται για μία τηλεματική εφαρμογή η οποία δίνει την δυνατότητα αποστολής μηνύματος κειμένου, και με συνημμένο τρόπο, οποιουδήποτε αρχείου κάθε μορφής. Με την υπηρεσία αυτή οι χρήστες ενός τοπικού δικτύου μπορούν ανταλλάσσουν μεταξύ τους και απλά μηνύματα μέσω του διαδικτύου internet. 27

4.2.6 Εικονοτηλέφωνο (videophone) Είναι η υπηρεσία που υποστηρίζεται από τα δίκτυα του Ο.Τ.Ε, με γνωστό δίκτυο ISDN και δίνει την δυνατότητα συνομιλίας με το τηλέφωνο έχοντας ταυτόχρονα και οπτική επαφή. Η υπηρεσία αυτή απαιτεί υψηλές ταχύτητες μετάδοσης. Οι συσκευές εικονοτηλεφώνων που κυκλοφορούν σήμερα είναι αρκετών τύπων και έχουν δυνατότητες που επιτρέπουν την οπτικοακουστική επαφή δύο ή περισσότερων ατόμων σε διαφορετικά μέρη [18]. Οι υπηρεσίες ανάκτησης περιλαμβάνουν τις εξής κατηγορίες: 4.2.7 Τηλεηχοπληροφόρηση (audiotext) Η υπηρεσία αυτή προσφέρει στους χρήστες της, τη δυνατότητα να επικοινωνούν μέσω του δημόσιου τηλεφωνικού δικτύου όλο το 24 ώρο, με τράπεζες πληροφοριών και να λαμβάνουν χρήσιμες και εξειδικευμένες πληροφορίες μαγνητοφωνημένες ή ζωντανές που καλύπτουν διάφορα θέματα όπως πρόγνωση καιρού, δρομολόγια, προγνωστικά, διαγωνισμοί, μουσικές επιλογές, χρηματιστηριακές πληροφορίες, φορολογικά κ.α. Η κλήση έχει την ίδια χρέωση πανελλαδικά. Σήμερα οι υπηρεσίες audiotext (90) είναι προσβάσιμες μόνο από σταθερά τηλέφωνα, αλλά αναμένεται και η χρήση τους και μέσω κινητών τηλεφώνων, ενώ η διάρκεια τους δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 15 πρώτα λεπτά. Οι ζώνες χρέωσης που ισχύουν είναι τρεις και δηλώνονται από το 4 ο πριν από το τέλος ψηφίο του αριθμού κλήσης. Π.χ στη περίπτωση του αριθμού 090-11-27-2-148, η ζώνη χρέωσης είναι η 2. 4.2.8 Τηλεειδοποίηση (paging) Πρόκειται για μια οικονομική λύση κινητής ασύρματης επικοινωνίας. Χρησιμοποιούνται από ανθρώπους που λόγω των δραστηριοτήτων τους είναι αναγκασμένοι να κάνουν συχνές μετακινήσεις. Η συσκευή ειδοποίησης είναι ένας δέκτης ηχητικού σήματος πολύ μικρών διαστάσεων, όπως ένας αναπτήρας τσέπης. Ο δέκτης μπορεί να αναγνωρίσει ποιος τον καλεί, μέσω διαφορετικών σημάτων. Η κλήση προς τον δέκτη γίνεται από οποιαδήποτε κοινή συσκευή με το πρόθεμα 0921 και στην συνέχεια ένα πενταψήφιο αριθμό (για την Ελλάδα). Σήμερα ο Ο.Τ.Ε προσφέρει μια νέα οικονομική υπηρεσία τηλεειδοποίησης, την ERMES.Μέσω αυτής μπορούμε ένα μήνυμα μέσω μιας απλής τηλεφωνικής συσκευής ή με ένα ειδικό πρόγραμμα Η/Υ ή από το τηλεφωνικό κέντρο του Ο.Τ.Ε, και το μήκος του μηνύματος είναι μέχρι 400 χαρακτήρες. 28

4.2.9 Τηλέφωνο internet Πρόκειται για τηλέφωνα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα που συνδέονται στη θύρα USB του υπολογιστή, και πραγματοποιούν τηλεφωνικές κλήσεις (αστικές και υπεραστικές) μέσω internet και κατάλληλου software που παρέχεται από την κατασκευάστρια εταιρία. Για την πραγματοποίηση των προσφερόμενων υπηρεσιών, εκτός από το κόστος του internet ο χρήστης απαιτείται να διαθέτει και χρόνο ομιλίας ο οποίος περιέχεται σε μια χρονοκάρτα (calling card). Η κάρτα διαθέτει PIN που πρέπει να εισάγει ο χρήστης στην αντίστοιχη εφαρμογή, και η ανανέωση του χρόνου γίνεται από το site της κατασκευάστριας εταιρείας. Η ποιότητα ομιλίας είναι πολύ καλή, η οποία εξαρτάται βέβαια και από την κάρτα ήχου που διαθέτει ο χρήστης. 4.2.10 Κινητή τηλεφωνία (mobile communication) Πρόκειται για μια υπηρεσία που απόκτησε πολλούς χρήστες τα τελευταία χρόνια. Η υπηρεσία αυτή αναπτύσσεται στην χώρα μας σύμφωνα με το διεθνές ψηφιακό κυψελοειδές σύστημα DCS 1800 που αποτελεί εξέλιξη του GMS. Το σύστημα αυτό δίνει την δυνατότητα μιας πληθώρας υπηρεσιών στην κινητή τηλεφωνία όπως ο αυτόματος τηλεφωνητής, η αποστολή μηνυμάτων από άλλο κινητό ή από υπολογιστή, fax κ.α. Οι συσκευές συνομιλίας βελτιώνονται συνεχώς και το μέγεθος τους έχει φθάσει σε τόσο μικρές διαστάσεις που τις καθιστούν πολύ ευέλικτες στην μεταφορά τους. 4.2.11 Τηλεδιάσκεψη (Video Conference) Πρόκειται για μία σύγχρονη υπηρεσία τηλεματικής που παρέχει την δυνατότητα σε πρόσωπα που βρίσκονται σε διαφορετικούς τόπους να επικοινωνούν μεταξύ τους οπτικά και ακουστικά σε πραγματικό χρόνο, ώστε να είναι δυνατή η πραγματοποίηση των συνδιαλέξεων. Στην τηλεδιάσκεψη χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα και άλλα μέσα επικοινωνίας όπως fax, e- mail,slides, προβολή ταινιών κλπ. Υπάρχουν ειδικά στούντιο, τα οποία είναι εξοπλισμένα με τηλεοπτικούς δέκτες, τηλεοπτικές μηχανές λήψης, μεγάλες οθόνες ικανοποιητικής ευκρίνειας, μικρόφωνα, μεγάφωνα και άλλο βοηθητικό εξοπλισμό (π.χ fax, τράπεζα συσκέψεων, κλπ). Τα στούντιο αυτά είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους με σταθερές ζεύξεις ευρείας ζώνης, από όπου διαβιβάζονται όλα τα σήματα [1]. Σήμερα υπάρχουν ειδικά προγράμματα που επιτρέπουν την τηλεδιάσκεψη μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων. (Τέτοια προγράμματα είναι WebPhone, NetMeeting κλπ.) Σημαντικές εφαρμογές της τηλεεικονοδιάσκεψης είναι οι εξής: Τυπικά επιχειρησιακά συμβούλια ρουτίνας. Έκτακτα, μη προγραμματισμένα, συμβούλια. Επαγγελματικές ενημερώσεις. Αντιμετώπιση απροσδόκητων εξελίξεων σε βιομηχανικούς ή κρατικούς οργανισμούς. Ιατρικές διαγνώσεις από απόσταση. 29

Η τηλεδιάσκεψη, και αποτελεί μια οικονομικά συμφέρουσα επιλογή για την πραγματοποίηση πάσης φύσεως συσκέψεων αφού υποκαθιστά πλήρως τα ταξίδια, υπερτερεί έναντι των παραδοσιακών συνεδριάσεων και προφέρει στους χρήστες σημαντικά πλεονεκτήματα όπως : Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος, γιατί περιορίζει τα ταξίδια, ταχύτητα στην λήψη αποφάσεων, γιατί μπορούν να συμμετέχουν σε αυτή όλα τα αρμόδια πρόσωπα χωρίς να είναι υποχρεωμένα να εγκαταλείψουν τον χώρο εργασίας τους, αύξηση της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητας γιατί διευκολύνει τον συντονισμό των ενεργειών. Γρήγορη ανταλλαγή πληροφοριών, σχεδίων, παρατηρήσεων και προτάσεων. H τηλεδιάσκεψη, είναι επίσης και μία από τις βασικότερες υπηρεσίες της τηλεϊατρικής. Έτσι οι γιατροί μπορούν να πραγματοποιήσουν: Ιατρικά συμβούλια μεταξύ των νοσοκομείων της περιοχής. Διάγνωση σε ασθενείς σε άλλο νοσοκομείο. Παροχή συμβουλών σε μη ειδικευμένους ιατρούς ή σε ιατρούς άλλης ειδικότητας. Αυτό αποκτά καίρια σημασία στην περίπτωση των κέντρων υγείας, ειδικά στην περίπτωση απομακρυσμένων περιοχών καθώς και στην αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών. Επίσης οι φοιτητές Ιατρικής μπορούν να παρακολουθήσουν χειρουργικές επεμβάσεις, καθώς και διαλέξεις που γίνονται σε άλλα σημεία. Η τηλεδιάσκεψη απευθύνεται σε φορείς που απαιτούν σύγχρονη και υψηλού επιπέδου επικοινωνία όπως σε διεθνείς επιχειρήσεις, δημόσιους οργανισμούς, εκπαιδευτικά ιδρύματα, τράπεζες, ξενοδοχειακές, εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις όπως και στον ιατρικό τομέα. Βέβαια η τηλεδιάσκεψη δεν χρησιμοποιείται πάντα μεταξύ στελεχών των επιχειρήσεων. Σήμερα μέσω του internet και ειδικών προγραμμάτων παρέχεται η δυνατότητα σε απλούς χρήστες να συνομιλούν με αστική χρέωση, με φωνή και εικόνα ταυτόχρονα, να χρησιμοποιούν κοινά αρχεία, να αποστέλλουν και να λαμβάνουν αρχεία μέσω internet και όλα αυτά με τη βοήθεια των ειδικών προγραμμάτων τηλεδιάσκεψης. Για τις υπηρεσίες αυτές απαιτούνται ειδικές γραμμές οπτικής ίνας σε συνδυασμό με τα δίκτυα ISDN που επιτρέπουν την ασφαλή μεταφορά των δεδομένων [18]. 30

Έτσι οι γιατροί μπορούν να πραγματοποιήσουν: Ιατρικά συμβούλια μεταξύ των νοσοκομείων της περιοχής. Διάγνωση σε ασθενείς σε άλλο νοσοκομείο. Παροχή συμβουλών σε μη ειδικευμένους ιατρούς ή σε ιατρούς άλλης ειδικότητας. Αυτό αποκτά καίρια σημασία στην περίπτωση των κέντρων υγείας, ειδικά στην περίπτωση απομακρυσμένων περιοχών καθώς και στην αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών. Επίσης οι φοιτητές Ιατρικής μπορούν να παρακολουθήσουν χειρουργικές επεμβάσεις, καθώς και διαλέξεις που γίνονται σε άλλα σημεία Οι διαλογικές υπηρεσίες περιλαμβάνουν τις εξής κατηγορίες: 4.2.12 Τραπεζικές συναλλαγές Πρόκειται για τα γνωστά μηχανήματα ΑΤΜ που έχουν εγκατασταθεί σε όλες σχεδόν τις τράπεζες και επιτρέπουν την ανάληψη και κατάθεση χρημάτων ή επιταγών, ενημέρωση κινήσεων, ερώτηση υπολοίπου, εκκαθαριστικό δανείου και άλλες υπηρεσίες. 4.2.13 Τηλεμετάδοση Πρόκειται για την μετάδοση video μέσω τηλεπικοινωνιακών γραμμών ISDN και θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ιδιωτικούς χώρους φύλαξης από απόσταση, σε πολυσύχναστα σημεία και δρόμους από την τροχαία κ.α. Μία από τις εφαρμογές τηλεμετάδοσης σε πραγματικό χρόνο είναι οι συνεδριάσεις της Ελληνικής Βουλής. 4.2.14 Τηλε-εξυπηρέτηση (teleservice) Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι υπηρεσίες που παρέχονται από απόσταση και προέρχονται από κρατικές ή ιδιωτικές υπηρεσίες και εταιρίες. Π.χ έκδοση φορολογικής ενημερότητας χωρίς την παρουσία του πολίτη στην εφορία).μία από τις πιο σημαντικές υπηρεσίες είναι η τηλεϊατρική, η οποία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τον άνθρωπο και ιδιαίτερα τους κατοίκους των μικρών κέντρων και της υπαίθρου [18]. Τηλεματικές υπηρεσίες με έλεγχο από την πλευρά του χρήστη είναι τηλεδιαφήμιση (ανάλογα με τον τρόπο υλοποίησή της) και η τηλεκπαίδευση. η 31

4.2.15 Τηλεκπαίδευση (telelearning) Μία από τις σύγχρονες τηλεματικές εφαρμογές που έχει σαν στόχο την εκπαίδευση από απόσταση σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιχειρήσεις, άτομα με ειδικές ανάγκες, γεωγραφικές περιοχές δύσκολα προσβάσιμες κλπ όπου εκπαιδευτής και εκπαιδευόμενοι, χωρίς να βρίσκονται στο ίδιο φυσικό χώρο, επικοινωνούν με χρήση της τηλεματικής, δηλαδή με συνδυασμό επικοινωνιών, πληροφορικής, και πολυμέσων σχηματίζοντας μια ιδεατή τάξη, στην οποία: - οι εκπαιδευόμενοι και οι εκπαιδευτές αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με δυνατότητα χρήσης εκπαιδευτικού υλικού, - όλες οι πληροφορίες και οι γνώσεις είναι προσπελάσιμες και αναγνωρίσιμες, - υπάρχει μεγάλη ευελιξία όσον αφορά τον χώρο, το χρόνο και το ρυθμό μάθησης. Τα βασικά της πλεονεκτήματα είναι τα εξής: Η δυνατότητα του εκπαιδευόμενου να επιλέξει αυτός τη χρονική στιγμή της εκπαιδευτικής διαδικασίας, Επιλογή της διδασκόμενης ύλης γίνεται από τον μαθητή, Υπάρχει δυνατότητα απεριόριστων επαναλήψεων, Μπορούν να τα παρακολουθήσουν εργαζόμενοι, που λόγω έλλειψης χρόνου δεν μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) που τα κινητικά τους προβλήματα τους αποτρέπουν να παρακολουθήσουν μαθήματα με τον παραδοσιακό τρόπο[3]. Ένα από τα σημαντικότερα οφέλη της τηλεκπαίδευσης, εκτός από την εξοικονόμηση χρόνου και εκπαιδευτικού προσωπικού,είναι η άμεση διασύνδεση ατόμων και ομάδων με εξωτερικές πηγές γνώσεων (ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, μουσεία, κλπ) και αυξημένες δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτών, οι οποίοι είναι γεωγραφικά διασπαρμένοι. Η τηλεκπαίδευση εκτός από την τηλεδιάσκεψη με ήχο και εικόνα, μπορεί να περιλαμβάνει και βασικές υπηρεσίες (e-mail, news, ftp, www), ηλεκτρονικούς πίνακες (white boarding), διαμοιρασμό εφαρμογών και κειμένων (application and document sharing) και γραπτό διάλογο (internet relay chat). Τηλεματικές εφαρμογές, οι οποίες τα τελευταία ιδίως χρόνια, γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη και διάδοση και αποτελούν συνδυασμό δύο ή περισσότερων υπηρεσιών τηλεματικής, είναι η τηλεργασία και η τηλεϊατρική. 4.2.16 Τηλεργασία (teleworking ή telecommuting) Τηλεργασία είναι η εργασία που εκτελείται από κάποιον σε χώρο εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου, για λογαριασμό ενός εργοδότη ή πελάτη και η οποία περιλαμβάνει τη χρήση των τηλεπικοινωνιών και προηγμένων τεχνολογιών πληροφόρησης ως κεντρικό χαρακτηριστικό της εργασίας που εκτελείται. 32

Μ αυτήν την έννοια η τηλεργασία συνδυάζει δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Πρώτον ότι χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες για να παράγει έργο και δεύτερον, ότι ο εργαζόμενος αποδεσμεύεται από τον συμβατικό εργασιακό χώρο (εργοστάσιο, γραφείο κτλ.). H τηλεργασία λοιπόν, είναι ένας νέος τρόπος οργάνωσης της εργασίας με τη χρήση συσκευών επεξεργασίας δεδομένων (Η/Υ, modem,εκτυπωτή) μπορούν να συνδεθούν εταιρίες που βρίσκονται εκατοντάδες ή και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, μέσω των εθνικών και διεθνών δικτύων επικοινωνιών [19]. Έχει ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται στην Αμερική και απλώνεται και σε άλλες χώρες, όπως στην Γερμανία, στη Βρετανία, στην Γαλλία και στην Ιταλία. Μπορεί να επιφέρει αποσυμφόρηση στο κυκλοφοριακό των μεγαλουπόλεων και κέρδος από τη μεταφορά από την μεταφορά στον χώρο εργασίας. Επιπλέον πιστεύεται ότι η εργασία από το σπίτι είναι πιο αποδοτική, επειδή ο εργαζόμενος εργάζεται σε ήρεμο περιβάλλον χωρίς τους εκνευρισμούς και το άγχος των μετακινήσεων. Επιπλέον, υπάρχει ελαστικότητα από άποψη ωρών και χώρου εργασίας και δυνατότητα εναρμόνισης καριέρας και οικογένειας, ιδιαίτερα για τις γυναίκες που θέλουν να εργάζονται στο σπίτι. Προσφέρει επίσης επαγγελματική αποκατάσταση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, με τον περιορισμό της μετακίνησης. Οι Σκανδιναβικές χώρες την χρησιμοποιούν εδώ και αρκετά χρόνια στην εκπαίδευση, λόγω συχνών αποκλεισμών εξαιτίας των κλιματολογικών συνθηκών. Τα πλεονεκτήματα των επιχειρήσεων από την εφαρμογή της τηλεργασίας, είναι ότι αποκτούν μεγαλύτερη ευελιξία και ανταγωνιστικότητα και εξοικονομούν εργασιακό χώρο, μισθούς και έξοδα μετακίνησης. Μερικές από τις διαδεδομένες μορφές τηλεργασίας είναι: Εργασία από το σπίτι, Κινητή Τηλεργασία (Mobile Teleworking): αναφέρεται σε επαγγέλματα που απαιτούν υψηλή κινητικότητα των εργαζομένων, Εργασία σε δορυφορικά κέντρα (Satellite Centers): αναφέρεται σε δορυφορικά κέντρα που είναι εγκαταστάσεις τις οποίες μοιράζονται εργαζόμενοι που ανήκουν στον ίδιο οργανισμό και ελέγχονται πλήρως από εργοδότες, Εργασία σε κέντρα Τηλεργασίας (Telecenters-Telecottages): αναφέρεται σε εγκαταστάσεις, τις οποίες μοιράζονται διαφορετικοί οργανισμοί ή αυτοαπασχολούμενοι με κάποια βασική μίσθωση, Τηλευπηρεσίες (Teleservice): αναφέρεται σε εξωτερικές υπηρεσίες ενός οργανισμού, που μπορούν να υλοποιηθούν από απόσταση και από εξωτερικούς συνεργάτες, Μερική Τηλεργασία (Telecommuting): αναφέρεται σε αυτή την μορφή εργασίας, στην οποία ο υπάλληλος εργάζεται εν μέρει στο γραφείο του και εν μέρει από το σπίτι. 33

Η Ε.Ε. αξιολόγησε θετικά το ρόλο της τηλεργασίας στην αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων της αγοράς εργασίας στις χώρες-μέλη της δίνοντας έμφαση στη συμβολή της τηλεργασίας στη μείωση της ανεργίας και στην ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Έτσι λοιπόν, η τηλεργασία: Δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης. Βελτιώνει το περιβάλλον εντός του οποίου προσφέρει κανείς εργασία και τέλος ότι ενισχύει την περιφερειακή ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω ειδικών προγραμμάτων παροτρύνει τις επιχειρήσεις να ξεκινήσουν τοπικά και διασυνοριακά δίκτυα τηλεργασίας. Τέτοια προγράμματα είναι: Το πρόγραμμα TWIN (Teleworking for the Impaired Networked Centerw Evaluation), για την επαγγελματική ενσωμάτωση αναπήρων εργαζομένων. Το HRM-κέντρα Τηλεργασίας- δημιουργεί διασυνοριακά κέντρα τηλεργασίας που συνδέουν το Βέλγιο, τη Γαλλία και το Λουξεμβούργο. Το πρόγραμμα Περιφερειακής Υποδομής για Τηλεργασία, RITE (Regional Infrastructure for Teleworking), το οποίο παρακολουθεί τις εφαρμογές τηλεργασίας μεταξύ μικρών επιχειρήσεων σε έξι κράτη μέλη, που λειτουργούν σε ένα δίκτυο με μεγάλα τοπικά δημόσια ιδρύματα [19]. 4.2.17 Τηλεϊατρική (telemedicine) Μία από τις σημαντικότερες εφαρμογές της τηλεματικής στον τομέα της υγείας είναι η εξ αποστάσεως ιατρική εξέταση. Η τηλεϊατρική συμβάλλει στην καλύτερη παροχή ιατρικής φροντίδας και υπηρεσιών που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από τα θεραπευτικά κέντρα. Αυτός ο εναλλακτικός τρόπος παροχής ιατρικών υπηρεσιών πραγματοποιείται με τη χρήση σύγχρονων τηλεπικοινωνιών δικτύων και συστημάτων πληροφορικής, τα οποία εξασφαλίζουν την επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των ατόμων που βρίσκονται σε απομακρυσμένες και απομονωμένες περιοχές. Έτσι σήμερα, σε ορισμένες χώρες του κόσμου ο τραυματίας στρατιώτης μπορεί να χειρουργηθεί στο πεδίο της μάχης από ένα ρομπότ καθοδηγούμενο από χειρούργο που κάθεται σε μια κονσόλα ενός υπολογιστή πολλά χιλιόμετρα μακριά. Η χρήση της τηλεϊατρικής έχει στόχο αφ ενός τη μείωση σε χρόνο και χρήματα της μεταφοράς κάποιου ασθενή και αφ ετέρου την αύξηση της ασφάλειας τόσο των ασθενών όσο και των νοσηλευτών. Στην Ελλάδα η τηλεϊατρική εφαρμόστηκε επίσημα από το Υπουργείο Υγείας από τις αρχές της δεκαετίας του 90. Σήμερα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας (Σισμανόγλειο, Ωνάσειο, Τζάνειο) προσφέρουν υπηρεσίες τηλεϊατρικής σε συστηματική βάση. Η Minoan Lines εγκατέστησε σε όλα τα πλοία της σύστημα παροχής τηλεϊατρικών υπηρεσιών που επικοινωνεί μέσω δορυφόρου με το κέντρο 34

παροχής βοήθειας Telehearth που λειτουργεί επί 24 ώρου βάσης. Το hygeianet είναι ένα ολοκληρωμένο δίκτυο υπηρεσιών τηλεϊατρικής όπου συντονιστής είναι το ινστιτούτο πληροφορικής του ιδρύματος τεχνολογίας και έρευνας με τη συμμετοχή της forthnet και φορέων υγείας από όλη την Κρήτη. Πρόσφατα εγκαταστάθηκε υπηρεσία τηλεϊτρικής και στο νοσοκομείο της Άρτας. Στη χώρα μας, ο ΟΤΕ έχει εγκαταστήσει ειδικά δίκτυα για να υποστηρίξει όλες τις τηλεματικές εφαρμογές. Το δίκτυο Hellaspac (Δημόσιο Δίκτυο Μεταγωγής και Μετάδοσης Πακέτων Δεδομένων), το οποίο λειτουργεί από το 1990, έχει αρκετά μεγάλη χρήση και προτιμάται από πολλές εταιρίες και επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα από ταξιδιωτικές εταιρίες για κρατήσεις θέσεων εισιτηρίων, ξενοδοχείων κλπ. Ένα άλλο δίκτυο είναι η Hellascom που λειτουργεί από το 1992. Πρόκειται για ειδικές γραμμές μεγάλου εύρους για τη μετάδοση των δεδομένων με ψηφιακό τρόπο και συνδέει απευθείας και αποκλειστικά δύο συνδρομητές. Για παράδειγμα τον κόμβο internet μιας πόλης με το πλησιέστερο σημείο του κεντρικού backbone του παροχέα. Επίσης υπάρχει και το δίκτυο Hellastel το οποίο λειτουργεί από το 1992 για τις υπηρεσίες τηλε-εικονογραφίας, videotext και υποστήριξη ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗ 5.1 Ορισμός της τηλεϊατρικής Η τηλεϊατρική (telemedicine) είναι μια εφαρμογή τηλεματικής, η οποία έχει ως στόχο της, μέσω της χρήσης υπολογιστών και των δικτύων τηλεπικοινωνίας, τη διευκόλυνση της παροχής υπηρεσιών υγείας, ακόμα και σε περιπτώσεις όπου παρεμβάλλεται απόσταση μεταξύ ασθενούς και ιατρού. Η λέξη Τηλεϊατρική είναι σύνθετη και αποτελείται από το πρόθεμα Τηλε- που σημαίνει «εξ αποστάσεως» και τη λέξη ιατρική. Στα Αγγλικά ο ίδιος όρος είναι «Telemedicine». Στην Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Executive board 101st Session, 21 Ιανουαρίου 1998) χρησιμοποιήθηκε ο ακόλουθος ορισμός για την Τηλεϊατρική: «Παροχή ιατρικής περίθαλψης - σε περιπτώσεις όπου η απόσταση είναι κρίσιμος παράγοντας - από όλους τους επαγγελματίες του χώρου της Υγείας χρησιμοποιώντας τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών για την ανταλλαγή έγκυρης πληροφορίας για τη διάγνωση, αγωγή και πρόληψη ασθενειών, την έρευνα και εκτίμηση, όπως και τη συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών Υγείας, όλα αυτά στα πλαίσια της αναβάθμισης της Υγείας των ατόμων και των κοινοτήτων τους» [19]. Ο κύριος σκοπός της τηλεϊατρικής είναι να επιτρέψει στους γιατρούς (ή άλλους παροχείς ιατρικών υπηρεσιών) να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο μέρος όπου βρίσκεται ο ασθενής, χρησιμοποιώντας συνδυασμό από βίντεο, ήχο, δεδομένα και εικόνες. Οι πληροφορίες αυτές στέλνονται μέσω κάποιας μορφής σύνδεση από τον τόπο όπου γίνεται η αποθήκευση τους (π.χ. νοσοκομεία και κλινικές) στον τόπο όπου χρειάζονται. Η ανάπτυξη εφαρμογών τηλεϊατρικής είναι αρκετά περίπλοκη, λόγω της πληθώρας των διαφορετικών μέσων που χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα και των διαφορετικών απαιτήσεων που έχει κάθε μέσο. Για παράδειγμα, η μετάδοση των ζωτικών σημάτων ενός ασθενούς δε χρειάζεται μεγάλες ταχύτητες μετάδοσης. Αντίθετα, οι υψηλής ανάλυσης ιατρικές εικόνες που χρησιμοποιούνται στη διάγνωση απαιτούν μεγάλες ταχύτητες μετάδοσης και εύρος ζώνης. Μερικά γενικά παραδείγματα εφαρμογών τηλεϊατρικής είναι : Ιατρική εκπαίδευση από απόσταση γιατρών, νοσηλευτικού προσωπικού κ.τ.λ. Παροχή συμβουλών από απόσταση. Εδώ έχουμε ανταλλαγή συμβουλών μεταξύ γιατρών σε διαφορετικά μέρη για σοβαρές περιπτώσεις τραυμάτων και άλλες 36

περιπτώσεις όπου απαιτείται μια δεύτερη γνώμη ή η γνώση ενός ειδικού, π.χ. επείγοντα περιστατικά. Διάγνωση από απόσταση από εξειδικευμένους γιατρούς για περιπτώσεις ασθενών που βρίσκονται σε τόπο όπου δεν υπάρχει γιατρός της κατάλληλης ειδικότητας [6]. Η τηλεϊατρική, λοιπόν, είναι το μέλλον της ιατρικής και χιλιάδων ασθενών που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις και χρήζουν στενής παρακολούθησης. Η προσπάθεια διευκολύνεται από την εξέλιξη της τεχνολογίας με την μείωση του μεγέθους του κόστους και του κόστους των ειδικών ηλεκτρονικών πλακετών («τσιπάκια») σε συνδυασμό με την αύξηση της ταχύτητας μετάδοσης δεδομένων μέσω τηλεφώνου, διαδικτύου ή ασύρματων δικτύων. Η διάδοση της σύγχρονης τεχνολογίας στο ευρύ κοινό, έχει εξοικειώσει τους ασθενείς στη χρήση του διαδικτύου και τους έχει φέρει κοντά στην επικαιρότητα και τις εξελίξεις της ιατρικής [20]. 5.2 Οι δυνατότητες της τηλεϊατρικής Η τηλεϊατρική έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, γιατί μπορεί να συμβάλλει σημαντική στην καλύτερη παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε εθνική κλίμακα. Παρακάμπτοντας τα εμπόδια που δημιουργούνται από την γεωγραφική ανομοιομορφία της χώρας (ορεινά χωριά, μεγάλος αριθμός νησιών) και πληθυσμιακή ανισοκατανομή. Η τηλεϊατρική, λοιπόν, βοηθάει στην μεταφορά των ιατρικών δεδομένων από απομακρυσμένα κέντρα σε εξειδικευμένους γιατρούς για διάγνωση. Η λειτουργία ενός συστήματος τηλεϊατρικής αποβλέπει στο να συνδράμει στις εξής περιπτώσεις: Ασθενείς: Με την παροχή έγκυρης και έγκαιρης διαγνωστικής βοήθειας, ώστε να αποφεύγονται οι άσκοπες μετακινήσεις προς τα μεγάλα αστικά κέντρα για αναζήτηση ειδικού γιατρού ή όταν η μετακίνηση είναι επιβεβλημένη να γίνεται με ασφαλή τρόπο. Επίσης με την ταχύτητα επικοινωνίας σε περιπτώσεις επειγόντων περιστατικών και με την καταγραφή αρχείου ασθενούς και άμεση χρησιμοποίηση του σε περίπτωση ανάγκης. [10]. Υγιή Πληθυσμό: Με την αύξηση της εμπιστοσύνης των κατοίκων των απομονωμένων περιοχών στις τοπικά παρεχόμενες υπηρεσίες ιατρικής φροντίδας. Επίσης, με την εκπαίδευση του υγιούς πληθυσμού μέσω προγραμμάτων αγωγής υγείας. Στελέχη υπηρεσιών υγείας(ιατροί, νοσηλευτές, κλπ): Με την αύξηση των γνώσεων και των ικανοτήτων τους μέσω ειδικών προγραμμάτων συνεχιζόμενης κατάρτισης[1]. 37

Mέσω της τηλεϊατρικής έχουμε: Ανάπτυξη τηλεματικών εφαρμογών, Δημιουργία πληροφοριακών συστημάτων με στόχο την ηλεκτρονική διασύνδεση όλων των μονάδων παροχής ιατρικής φροντίδας, Ολοκλήρωση βάσεων δεδομένων με στοιχεία που αφορούν όλους τους εμπλεκόμενους στο χώρο υγείας, Ολοκλήρωση του Εθνικού αρχείου ιατρικών φακέλων και την διασύνδεσή του σε Ευρωπαϊκό επίπεδο [8]. 5.3 Οι στόχοι της τηλεϊατρικής Οι κύριοι στόχοι της τηλεϊατρικής είναι οι εξής: Μεταφορά των ιατρικών δεδομένων και πληροφοριών, όχι του ασθενή. Καλύτερη ποιότητα της πληροφορίας και ευκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης. Ιατρική εμπειρογνωμοσύνη, διαθέσιμη σε όλους ανεξάρτητα από την τοποθεσία του ασθενή, με αποτέλεσμα την παροχή έγκυρης και θεραπευτικής ιατρικής φροντίδας. Μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα των υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης. Γρηγορότερες και ασφαλέστερες αποφάσεις για θεραπεία μέσω της μεταφοράς ιατρικών εικόνων και την εύκολη πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο. Αύξηση των γνώσεων, των ικανοτήτων και της εμπειρίας των ιατρών και γενικότερα των επαγγελματιών υγείας. 5.4 Η τηλεϊατρική διεθνώς Η τηλεϊατρική παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες που διαθέτουν εξειδικευμένα κέντρα. Στις ΗΠΑ λειτουργούν τηλεϊατρικά συστήματα που έχουν στόχο την μείωση του κόστους παροχής υπηρεσιών υγείας μέσω μαζικής διάγνωσης ιατρικών δεδομένων από απόσταση από εξειδικευμένους ιατρούς [21]. Η τηλεϊατρική ξεκίνησε με τα γνωστά σήματα MORSE, όταν τα πλοία που είχαν άρρωστους ναύτες σε καραντίνα ενημέρωναν για τον πιθανό κίνδυνο της επιδημίας. Η πρώτη εφαρμογή της τηλεϊατρικής έγινε στην Βοστόνη των ΗΠΑ (αεροδρόμιο Logan- Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης) το 1967 με την μεταφορά της ακτινολογικής εξέτασης σε video monitor μέσω τηλεφωνικής γραμμής. Το 1976 εφαρμόστηκε η τηλεϊατρική στο Βόρειο Οντάριο για την παρακολούθηση βιοσημάτων ασθενή μέσω Καναδέζικου δορυφόρου. 38

Στον στρατιωτικό τομέα η τηλεϊατρική χρησιμοποιείται για την παροχή ιατρικής φροντίδας σε στρατεύματα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή ή γενικότερα σε περιοχές όπου δεν είναι δυνατόν πάντα να υπάρχουν εξειδικευμένοι γιατροί και συσκευές, ενώ είναι πολύ δύσκολη και η μεταφορά τους. Ο αμερικανικός στρατός ξεκίνησε από το 1993 την εφαρμογή τηλεϊατρικής σε πειραματικό στάδιο, παρέχοντας ιατρική υποστήριξη σε στρατεύματα που βρίσκονταν στην Κροατία και τα Σκόπια. Η επιχείρηση είχε τον τίτλο "Operation Primetime". Η πιο εκτεταμένη χρήση τηλεϊατρικής έγινε από τον αμερικανικό στρατό το 1996, κατά τη διάρκεια της κρίσης στην πρώην Γιουγκοσλαβία, σε μια επιχείρηση με το όνομα "Operation Primetime 3". Στην περιοχή όπου γίνονταν οι επιχειρήσεις της πολυεθνικής δύναμης υπήρχαν προωθημένες ιατρικές μονάδες οι οποίες συνδέονταν μέσω δορυφόρου ή ασύρματης ζεύξης με κεντρικές ιατρικές μονάδες, ακόμα και με μεγάλα νοσοκομεία στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ειδικοί στα κέντρα αυτά παρείχαν συμβουλές στα προωθημένα κέντρα μέσα σε 30 λεπτά. Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την παροχή πληροφοριών ήταν Τηλεσυνδιάσκεψη, υπέρηχοι, εικόνες κ.τ.λ. με συσκευές που προέρχονταν από τις μεγαλύτερες εταιρείες σε κάθε τομέα (PictureTel, Fuji, Polaroid, Sun Microsystems κ.τ.λ.), μαζί φυσικά με συσκευές που αναπτύχθηκαν από τον ίδιο το στρατό [6]. 5.5 H εφαρμογή της τηλεϊατρικής στην Ελλάδα Στην Ελλάδα λειτουργούν επιτυχώς ορισμένα συστήματα τηλεϊατρικής, στην Αθήνα, στην Κρήτη για την ηλεκτρονική διασύνδεση των κέντρων υγείας του νησιού, στην περιφέρεια Ηπείρου από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων για ολοκληρωμένο σύστημα τηλεϊατρικής και από το ίδιο το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας για Πληροφοριακά Συστήματα σε διάφορα νοσοκομεία και στην Θεσσαλονίκη. Το παλαιότερο και αρτιότερο είναι του Σισμανόγλειου στην Αθήνα, που λειτουργεί από το 1992 και διεκπεραιώνει περιστατικά καρδιολογικά, πνευμονολογικά, παθολογικά, χειρουργικά κλπ. Για καρδιολογικά περιστατικά, υπάρχει και το Ωνάσειο Καρδιολογικό Κέντρο (ΩΚΚ) το οποίο λειτουργεί από το 1995, και αν και πολύ νέο, κατόρθωσε να εφαρμόσει την θρομβόλυση μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, πράγμα ιδιαίτερα πρωτοποριακό για την Ελλάδα και μέσω σύνδεσης με δορυφόρο που ήδη διαθέτει, ελπίζει ότι πολύ σύντομα θα μπορεί να εξυπηρετεί τα ποντοπόρα πλοία. Είναι ήδη συνδεδεμένο με πέντε (5) νησιά του Αιγαίου (Νάξος, Μήλος, Μύκονος, Σκιάθος, Σαντορίνη, Αμοργός) από όπου λαμβάνει ηλεκτρονικούς φακέλους επειγόντων περιστατικών Αξιοσημείωτες είναι οι προσπάθειες του Ερυθρού Σταυρού και των εταιριών Teleheart και Cardio Express. Στην Κρήτη λειτουργεί σύστημα που εξυπηρετεί τα συνδεδεμένα κέντρα υγείας με το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο. Στην Θεσσαλονίκη το σύστημα λαμβάνει μηνύματα από πλοία. Σύστημα τηλεϊατρικής εγκαταστάθηκε τον Ιούλιο 2001 στο Κέντρο Υγείας του Δήμου Ροδόπολης Κερκίνης του νομού Σερρών, που είναι απομακρυσμένη περιοχή. Το σύστημα αυτό θα λύσει το πρόβλημα της ανεπάρκειας των ιατρικών εγκαταστάσεων και ειδικευμένου προσωπικού, μέσω της σύνδεσης του Κέντρου Υγείας Ροδόπολης με όλα τα νοσοκομεία του εσωτερικού και του εξωτερικού. 39

5.5.1 Οι τηλεϊατρικές υποδομές στην Ελλάδα Τα σχετικά πειράματα. που έγιναν στην Ελλάδα για την διερεύνηση της καταλληλότητας τέτοιων συστημάτων στην υποστήριξη του ιατρικού προσωπικού με την αποστολή εικόνων, ιατρικών δεδομένων και φωνής, μέσω του υπάρχοντος τηλεφωνικού δικτύου, διεξήχθησαν αρχικά με τα Κέντρα Υγείας Σπάτων και Παροικίας Πάρου και στη συνέχεια του Νομαρχιακού Νοσοκομείου Καρπενησίου και του Κέντρο Υγείας Δυτικής Φραγκίστας. Μετά την επιτυχία της πειραματικής φάσης εγκαταστάσεως και λειτουργίας του συστήματος της Τηλεϊατρικής στα Σπάτα, Πάρο και Καρπενήσι και λίγο πριν την τοποθετήσεως συστημάτων σε πανελλήνια κλίμακα, η Ομάδα Τηλεϊατρικής υλοποίησε απόφασή της, για την μεταφορά και λειτουργία του υπάρχοντος τερματικού Τηλεϊατρικής στο ΚΥ Δ. Φραγκίστας. Από τον Σεπτέμβριο 1991 άρχισε η σταδιακή εγκατάσταση τερματικών Τηλεϊατρικής στα 13 Κέντρα Υγείας της πιλοτικής φάσης του Προγράμματος. Αυτά τα Κ.Υ. είχαν δυνατότητα σύνδεσης μέσω συστήματος Τηλεϊατρικής με το Σισμανόγλειο για οποιοδήποτε επείγον ή χρόνιο περιστατικό ζητηθεί η γνώμη ειδικού ιατρού του Νοσοκομείου. Η περίοδος Ιανουαρίου-Απριλίου χρησιμοποιήθηκε για πειραματικές επικοινωνίες, ενώ μέχρι τις 30 Ιουνίου 1992 παρείχετο υποστήριξη σε 8ωρη βάση. Από την 1η Ιουλίου 1992 παρέχεται 24ωρη υποστήριξη [19]. Συνδεδεμένα Κέντρα Υγείας μέσω δικτύου Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα σήμερα [19] 1 Κέντρο Υγείας Σαντορίνης 2 Κέντρο Υγείας Πάρου 3 Περιφερειακό Ιατρείο Οινουσσών 4 Περιφερειακό Ιατρείο Φούρνων 5 Περιφερειακό Ιατρείο Καστελόριζου 6 Κέντρο Υγείας Άντισσας 7 Κέντρο Υγείας Σκοπέλου 8 Περιφερειακό Ιατρείο Αστυπάλαιας 9 Κέντρο Υγείας Ιθάκης 10 Κέντρο Υγείας Λήμνου 11 Περιφερειακό Ιατρείο Κουρουνίων (Χίος) 12 Κέντρο Υγείας Σουφλίου 13 Κέντρο Υγείας Εχίνου 14 Κέντρο Υγείας Τσοτυλίου 40

15 Κέντρο Υγείας Αμυνταίου 16 Νοσοκομείο - Κέντρο Υγείας Φιλιατών 17 Κέντρο Υγείας Παραμυθιάς 18 Κέντρο Υγείας Θεσπρωτικού 19 Κέντρο Υγείας Γυθείου 20 Περιφερειακό Ιατρείο Κιμώλου 21 Κέντρο Υγείας Άνδρου 22 Κέντρο Υγείας Ίου 23 Κέντρο Υγείας Μυκόνου 24 Κέντρο Υγείας Τήνου 25 Κέντρο Υγείας Νάξου 26 Κέντρο Υγείας Μήλου 27 Κέντρο Υγείας Έμπωνα 28 Κέντρο Υγείας Αρχαγγέλου 29 Κέντρο Υγείας Καρπάθου 30 Κέντρο Υγείας Πάτμου 31 Κέντρο Υγείας Καλλονής 32 Κέντρο Υγείας Πλωμαρίου 33 Κέντρο Υγείας Πολυχνίτου 34 Κέντρο Υγείας Πυργίου 35 Κέντρο Υγείας Καρλοβασίου 36 Κέντρο Υγείας Σκιάθου 37 Κέντρο Υγείας Πρίνου 38 Περιφερειακό Ιατρείο Σύμης 39 Περιφερειακό Ιατρείο Αλοννήσου 40 Περιφερειακό Ιατρείο Σαμοθράκης 41

5.5.2 Το Πληροφοριακό σύστημα του Ε.Κ.Α.Β Μία από τις εφαρμογές της τηλεϊατρικής είναι οι κινητές μονάδες. Το σύστημα της τηλεϊατρικής εφαρμόζεται για πρώτη φορά σε κινητή μονάδα εντατικής θεραπείας που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος εφαρμογών τηλεματικής στον τομέα υπηρεσιών υγείας project Ambulance HC-1001. Η μετάδοση αυτών των δεδομένων (πίεση, σφίξεις, θερμοκρασία και οξυγόνο) πραγματοποιείται μέσω φορητού υπολογιστή και του δικτύου GMS κινητής τηλεφωνίας, στην οθόνη του υπολογιστή του κέντρου ελέγχου στο Ιατρικό Αθηνών [6]. Στην Ελλάδα εκπονήθηκαν διάφορα προγράμματα τηλεϊατρικής από Πανεπιστήμια και άλλους φορείς. Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι το «Πληροφοριακό Σύστημα Προνοσοκομειακής Επείγουσας Ιατρικής» (AMBULANCE) που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1996, και χρηματοδοτείται κατά ένα μέρος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα από το πρόγραμμα HECTOR, στα πλαίσια του Προγράμματος Εφαρμογών Τηλεϊατρικής στην Υγεία. και στο οποίο συμμετέχει σε σημαντικό βαθμό το Εργαστήριο Βιοϊατρικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Έχει ως σκοπό την αναβάθμιση των εθνικών συστημάτων προνοσοκομειακής αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών (π.χ. Ε.Κ.Α.Β.) χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών και στοχεύει στην ανάπτυξη μιας φορητής συσκευής για τηλεδιάγνωση και τηλεϋποστήριξη κινητών μονάδων πρώτων βοηθειών. Πρόκειται για ένα σύστημα που έχει σκοπό την παροχή ιατρικών συμβουλών σε επείγοντα περιστατικά κατά το στάδιο της μεταφοράς του ασθενούς με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο. Το ασθενοφόρο εξοπλίζεται με φορητό υπολογιστή, ο οποίος δέχεται δεδομένα από ιατρικές συσκευές, π.χ. το καρδιογράφημα του ασθενούς, πίεση, σφυγμούς κ.τ.λ., καθώς και εικόνες από φορητή ψηφιακή κάμερα. Τα δεδομένα στέλνονται μέσω κινητής τηλεφωνίας (GSM) στο νοσοκομείο, όπου τα βλέπει ειδικευμένος γιατρός, που στέλνει με τη σειρά του οδηγίες στο προσωπικό του ασθενοφόρου για τις κινήσεις που πρέπει να κάνουν. Το σύστημα βρίσκεται στο στάδιο του πρωτοτύπου, ενώ προβλέπεται η αναβάθμισή του. Η σημασία του συστήματος και άλλων παρόμοιων είναι μεγάλη, αφού το πρώτο χρονικό διάστημα κατά τη μεταφορά του ασθενούς είναι εξαιρετικά κρίσιμο και η πραγματοποίηση των σωστών κινήσεων κατά τη διάρκειά του, μπορεί να σώσει τη ζωή του ασθενούς [10]. Το πρόγραμμα εντάσσεται στην προσπάθεια να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο περιφερειακό δίκτυο τηλεϊατρικής στην Κρήτη και δίνει λύσεις για τη γεωγραφική παρακολούθηση ασθενοφόρων και κινητών μονάδων, τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων, τη λήψη, μεταφορά, ανάλυση και αποθήκευση ζωτικών παραμέτρων με τη δυνατότητα τηλεπαρακολούθησης περιστατικών, καθώς και ένα ηλεκτρονικό αρχείο επειγόντων περιστατικών. 42

Άλλα προγράμματα τηλεϊατρικής δραστηριότητας είναι τα εξής: NIVEMES: Στοχεύει στην τηλεϊατρική κάλυψη απομακρυσμένων περιοχών. EUROMED: Ο σκοπός αυτού του προγράμματος είναι η βελτίωση και η τυποποίηση των τεχνικών απεικόνισης, οι οποίες χρησιμοποιούνται στις τηλεϊατρικές εφαρμογές σε όλη την Ελλάδα. HERMES: Το έργο αυτό έχει ως σκοπό τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Υπηρεσιών Τηλεϊατρικής για την παροχή υπηρεσιών υγείας σε Ευρωπαίους πολίτες που επισκέπτονται χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τουρισμό ή για επαγγελματικούς λόγους. Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. VSAT: Χρησιμοποιεί συστήματα δορυφορικών επικοινωνιών, όπως είναι τα τερματικά VSAT. Συμμετέχουν το Εργαστήριο Ιατρικής φυσικής, η εταιρία Τεχνογνώση, τα νοσοκομεία Λαϊκό, Αγία Σοφία και Ωνάσειο, τα Κέντρα Υγείας Νάξου, Καρπάθου, Μήλου, Αμοργού, Πλωμαρίου, Λέσβου, κλπ. ΤΑΛΩΣ:Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και σχεδιάζει υπηρεσίες Τηλεκαρδιολογίας για παροχή υπηρεσιών από το Ωνάσειο Καρδιολογικό Κέντρο προς επτά πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας στην περιοχή του αιγαίου Πελάγους [3]. MERMAID: Είναι ένα πρόγραμμα ιατρικής βοήθειας μέσω τηλεϊατρικής. Στηρίζεται στη βάση παροχής ιατρικής βοήθειας και συμβουλών για την ασφάλεια αυτών που εργάζονται στη θάλασσα.( π.χ πλοία.ναυτικές βάσεις.κλπ) [19]. EPIRUS-NET: Το δίκτυο EPIRUS-NET είναι ένα ασύρματο δίκτυο τηλεϊατρικής και τηλεργασίας που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της περιφέρειας της Ηπείρου και συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Συνδέει νοσοκομεία και κέντρα υγείας σε Ιωάννινα, Άρτα, Πρέβεζα και Φιλιάτες. Οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής που θα παρέχει είναι τηλεδιάσκεψη, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, μεταφορά αρχείων και ιατρικών δεδομένων μεταξύ νοσοκομείων, πρόσβαση στο διαδίκτυο και υπηρεσίες καταλόγου ιατρών. Στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος ΝΙΚΑ-ΕΚΒΑΝ 502, ολοκληρώθηκε η εγκατάσταση ενός πιλοτικού συστήματος τηλεϊατρικής στο νομό Ευβοίας και συγκεκριμένα στα κέντρα υγείας Ιστιαίας, Κύμης και Χαλκίδας. Το σύστημα ολοκληρώνει εφαρμογές τηλεακτινολογίας και τηλεκαρδιολογίας με την υλοποίηση μίας εύχρηστης και ισχυρής εφαρμογής ψηφιοποίησης μετάδοσης και επισκόπησης ακτινογραφικών φιλμ αλλά και τηλεπαρακολούθησης καρδιογραφικών δεδομένων σε πραγματικό χρόνο μετάδοσης 3 απαγωγών καρδιογραφημάτων. Υπάρχουν επίσης πολλές δραστηριότητες σε ΑΕΙ στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων [21]. 43

5.5.3 Ηλεκτροκαρδιογράφημα στο σπίτι Πρόκειται για μια υπηρεσία που προσφέρεται από το web για την παρακολούθηση των ασθενών από το σπίτι (web-based electrocardiogram E.C.G). Η εφαρμογή αυτή χρησιμοποιείται για τη συλλογή κλινικών δεδομένων. Ένα web browser παρέχει πρόσβαση στα αρχεία του ασθενή και σε E.C.G. δεδομένα. Τα στοιχεία προέρχονται από τη βάση δεδομένων που υπάρχει για τους ασθενείς από όπου μπορεί να γίνει ανάκληση και χρήση των δεδομένων. Ένα «έξυπνο» λογισμικό ενεργοποιείται στον server οποτεδήποτε νέα E.C.G. δεδομένα στέλνονται από το σπίτι. Το λογισμικό αυτό μπορεί να συγκρίνει παλαιότερα δεδομένα με πιο πρόσφατα. Χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο, μπορεί να δρομολογηθεί μια βέλτιστη στρατηγική σχετική με τη βοήθεια που παρέχεται στον ασθενή, με τη δημιουργία περιληπτικών αναφορών για την κατάστασή του καθώς και προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Το P.C. όπου γίνονται οι μετρήσεις E.C.G., αποτελείται από μια κάρτα I.S.A. (bus card), από ένα προστατευμένο καλώδιο E.C.G., τον εξοπλισμό E.C.G., και φυσικά το κατάλληλο λογισμικό για την ασφαλή παρακολούθηση του ασθενή. Η τεχνολογία αυτή προσφέρει νέες και πολλά υποσχόμενες μεθόδους για την παρακολούθηση του ασθενή από το σπίτι. Η ασφάλεια βέβαια των δεδομένων στο διαδίκτυο είναι ένα μεγάλο θέμα και έτσι θα πρέπει να ισχύουν ειδικές λειτουργίες όσον αφορά τη διαχείριση των αρχείων του ασθενή και των κλινικών δεδομένων [19]. 5.5.4 Σύνδεση φυλακών Κορυδαλλών και Γ.Π.Ν. Νίκαιας Η παροχή Τηλεϊατρικών υπηρεσιών στις φυλακές Κορυδαλλού, βασίζεται στη διασύνδεσή τους με το Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο Νίκαιας με γραμμές I.S.D.N., τις οποίες υποστηρίζει ο Ο.Τ.Ε. και την ανάπτυξη ενός δικτύου 20 συνολικά θέσεων πρόσβασης στις φυλακές και αντίστοιχα 26 θέσεων υποδοχής των ιατρικών περιστατικών στο Νοσοκομείο Νίκαιας. Στο σύστημα Τηλεϊατρικής που υλοποιήθηκε για την εξυπηρέτηση των φυλακών Κορυδαλλού, εφαρμόζεται εκτεταμένα η ιατρική τηλεσυνδιάσκεψη. Οι ιατροί, το παραϊατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των φυλακών, μπορούν να βρίσκονται σε άμεση, συνεχή επαφή με τους ιατρούς κάθε ειδικότητας του νοσοκομείου Νίκαιας. Έτσι καταρχήν είναι δυνατή η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση αντιμετώπιση κάθε προβλήματος υγείας των κρατουμένων, χωρίς άσκοπες διακομιδές. Παράλληλα, είναι δυνατή η ηλεκτρονική ανταλλαγή ιατρικών στοιχείων των κρατουμένων ασθενών ενώ έχει γίνει πρόβλεψη για τη μεταφορά ιατρικών εξετάσεων με χρήση εξειδικευμένων ψηφιακών ιατρικών οργάνων (π.χ. ακτινογραφιών, καρδιογραφημάτων, κ.λ.π.) μεταξύ των ιατρείων ή του νοσοκομείου των φυλακών και των ιατρικών κέντρων, ή νοσοκομείων που υποστηρίζουν τα σωφρονιστικά καταστήματα. Τέλος για πρώτη φορά είναι δυνατή η τήρηση ενός, «ιατρικού φακέλου» συνεχή επαφή με τους ιατρούς κάθε ειδικότητας του «ιατρικού φακέλου» του κρατουμένου, στον οποίο (εφόσον ο κρατούμενος το επιθυμεί) θα μπορεί να ανατρέξει ο θεράπων ιατρός του και μετά την αποφυλάκιση του [19]. 44

5.6 Τα οφέλη από την παροχή τηλεϊατρικών υπηρεσιών Τα πλεονεκτήματα από την εφαρμογή της τηλεϊατρικής είναι σημαντικά: 1. Πρόσβαση σε ιατρικές πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την διεκπεραίωση των ιατρικών πράξεων από απομακρυσμένους χρήστες και δυνατότητες επικοινωνίας για παροχή συμβουλών. 2. Ευρεία κάλυψη ιατρικών περιστατικών (καρδιολογικά, παιδιατρικά, δερματολογικά, μαιευτικά- γυναικολογικά, ορθοπεδικά, χειρουργικά, περιστατικά γενικής ιατρικής, ψυχιατρικά, κλπ). 3. Αναβάθμιση των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών και της ποιότητας ζωής των κατοίκων των απομακρυσμένων περιοχών. 4. Αντιμετώπιση με σύγχρονες μεθόδους των προβλημάτων οργάνωσης που παρουσιάζεται στις απομακρυσμένες και χωρίς πολλούς πόρους μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας 5. Εκσυγχρονισμός του περιβάλλοντος εργασίας του ιατρικού προσωπικού με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας και ευρωπαϊκών προτύπων (π.χ ηλεκτρονικοί ιατρικοί φάκελοι). 6. Διευκόλυνση των διαδικασιών συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και δυνατότητα μελέτης και ανάλυσης ιατρικών δεδομένων από ευρείες γεωγραφικές περιοχές [21]. 7. Πρώιμη διάγνωση της ασθένειας, ιδιαίτερα των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, με αποτέλεσμα την σωστή αγωγή. Έτσι αποφεύγονται υποτροπές ασθενών και πολυήμερες παραμονές στα νοσοκομεία. Επισταμένη χρήση της τηλεϊατρικής γίνεται σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, σακχαρώδη διαβήτη, αρρυθμίες, πνευμονοπάθειες, κακώσεις νωτιαίου μυελού, κλπ. 8. Η τηλεϊατρική συμβάλλει επίσης στην οικονομική ανάπτυξη και ειδικότερα στην ανάπτυξη του τουρισμού, στην προαγωγή της δημόσιας υγείας και ασφάλειας εργασίας και στην εξοικονόμηση πόρων. 9. Μείωση του κόστους γιατί δεν απαιτείται η μεταφορά των ασθενών, δεν απαιτείται να υπάρχει παντού εξειδικευμένος γιατρός για να καλύπτεται κάθε περίπτωση, ενώ δεν χρειάζεται να τοποθετούνται ειδικά ιατρικά μηχανήματα σε περιοχές όπου δε γίνεται συστηματική χρήση τους. 10. Τέλος, έχουμε βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και μείωση των λανθασμένων διαγνώσεων, αφού λαμβάνονται απόψεις ειδικών σε κάθε δύσκολη διάγνωση [6]. Η εφαρμογή τηλεϊατρικών υπηρεσιών θα μπορούσε να αποτελέσει μια ιδιαίτερη παροχή προς τους κατοίκους των νησιών των Κυκλάδων, αλλά και προς τους επιβάτες και τους εργαζόμενους στα πλοία με ευρύτερες θετικές επιπτώσεις για τους ασθενείς, την οικονομία, αλλά και τον τουρισμό. Εφαρμόζοντας τις τηλεϊατρικές υπηρεσίες ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών δεν θα χρειαστεί διακομιδή, πράγμα που σημαίνει εξοικονόμηση πόρων. Ακόμη σπουδαιότερο είναι το αίσθημα της ασφάλειας και της μη εγκατάλειψης που παρέχεται προς τους κατοίκους των νησιών και των απομακρυσμένων περιοχών. 45

Τα κέντρα Υγείας των Κυκλάδων παρέχουν υπηρεσίες σε 441.000 τακτικά περιστατικά και σε 137.000 έκτακτα περιστατικά. Η παροχή τηλεϊατρικών υπηρεσιών από εξειδικευμένα ιατρικά κέντρα και Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία θα έχει επιπτώσεις στον τουρισμό των νησιών, διότι ο κάθε τουρίστας ( παιδιά, ηλικιωμένα άτομα) θα μπορεί να έχει σε περίπτωση ανάγκης τουλάχιστον υψηλού επιπέδου διάγνωση και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Οι τηλεϊατρικές υπηρεσίες προς τους επιβάτες των πλοίων αποτελεί μία παγκόσμια πρωτοπορία και προσφέρεται ειδικά για την Ελλάδα. Τα οφέλη είναι προφανή: ασφάλεια επιβατών και εργαζομένων, εξοικονόμηση κόστους (διακομιδή με ελικόπτερα, αλλαγή πορείας πλοίου, καθυστερήσεις,κλπ) [22]. Mε την βοήθεια της τηλεϊατρικής είναι δυνατόν να δοθεί στους ανειδίκευτους ιατρούς των απομονωμένων περιοχών άμεση και απευθείας πρόσβαση σε ειδικούς ιατρούς σε διάφορα νοσοκομεία. Ειδικότερα στα νησιώτικά συμπλέγματα και στα δυσπροσπέλαστα ορεινά χωριά, με την εφαρμογή της τηλεϊατρικής θα αναβαθμιστούν οι προσφερόμενες ιατρικές υπηρεσίες στους κατοίκους και τους επισκέπτες των περιοχών αυτών [23]. Παραδείγματος χάριν, ένας ασθενής παρουσιάζεται σε ένα περιφερειακό νοσοκομείο ατυχημάτων και έκτακτης ανάγκης με ένα ιδιαίτερα δύσκολο σπάσιμο. Το νοσοκομείο θα μπορούσε να συμβουλευθεί ένα εξειδικευμένο κέντρο σπασιμάτων, αναμεταδίδοντας όλες τις απαραίτητες εικόνες, ακτινογραφίες και πληροφορίες μέσω του internet και να λάβει μια διάγνωση και θεραπεία ενώ ο ασθενής είναι ακόμα παρών. Αυτό που απαιτείται είναι η υποδομή δικτύων υψηλής ταχύτητας για να πραγματοποιηθεί. Το internet μπορεί επίσης να καταστήσει πιθανό για τους πρόσφατα εγχειρισμένους ασθενείς, να περάσουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου αποκατάστασής τους στο σπίτι, και όχι στο νοσοκομείο. Οι πληροφορίες μπορούν να ανταλλάσσονται μέσω του web, μεταξύ του ασθενή, των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, για γνωστοποίηση της κατάστασης της υγείας του ασθενή, ώστε να εξασφαλιστεί η σωστή αποθεραπεία [24]. Η τηλεϊατρική προσφέρει και στον ασθενή σημαντική οφέλη, όπως: Άμεση επαφή με τον γιατρό, ακόμη και αν εκείνος βρίσκεται χιλιόμετρα μακριά. Άμεση εξυπηρέτηση και αύξηση της ποιότητας περίθαλψης, αποφεύγοντας τις επαναλήψεις, τις καθυστερήσεις και τα λάθη. Άμεση ενημέρωση για θέματα δημόσιας υγείας, επιδημίες, πρόληψη. Μείωση του κόστους περίθαλψης, αποφεύγοντας άσκοπες μετακινήσεις και έξοδα [19]. 46

5.7 Εξοπλισμός για την τηλεϊατρική Oι εφαρμογές της τηλεϊατρικής μεταδίδονται συνήθως σε ψηφιακή μορφή. Ανεξάρτητα, λοιπόν, από το είδος της εφαρμογής, ο βασικός εξοπλισμός για την υλοποίηση μίας τηλεματικής εφαρμογής είναι ο εξής: 1) Μια ιατρική συσκευή για την συλλογή των ιατρικών δεδομένων (π.χ ακτινολογικό, ηλεκτροκαρδιογράφος, μικροσκόπιο, κλπ). 2) Μία συσκευή ψηφιοποίησης της ιατρικής πληροφορίας (π.χ ψηφιακός καρδιογράφος, frame grabber, κλπ). 3) Διάταξη απεικόνισης των δεδομένων με οθόνες υψηλής ανάλυσης ανάλογα με τις απαιτήσεις της εφαρμογής [21]. Εξοπλισμός για video εικόνες Σταθμός εργασίας PC (Windows) ή σύστημα video conferencing (εκπαίδευση και καθοδήγηση) Εξοπλισμός στον οποίο μπορεί να συνδεθεί η video camera ή διαθέτει έξοδο για video σήμα Εξέταση με Υπερηχογράφο Γαστροσκόπηση (σήμα video) Παθολογία (Μικροσκόπια και video camera) Δερματολογία (video camera) Ψυχιατρική 5.8 Προσδοκίες και προβληματισμοί για το νέο μοντέλο Υγείας και Πρόνοιας Η συστηματική ανάπτυξη της Τηλεϊατρικής αποτελεί μια συνεχή πρόκληση, μια επανάσταση στο χώρο της υγείας που θα επιφέρει αλλαγές στη δομή και στην οργάνωση των νοσηλευτικών μονάδων καθώς αυτές θα εξελιχθούν σε ανοιχτά περιβάλλοντα ολοκληρωμένης υγειονομικής περίθαλψης. Όμως, ο σύγχρονος αυτός σχεδιασμός είναι ευθύνη και υποχρέωση όλων των φορέων που λειτουργούν στο χώρο της ιατρικής και της τεχνολογίας, των οποίων η εμπειρία και οι προτάσεις θα αποτελέσουν θεμέλιους λίθους των αλλαγών που πρέπει να γίνουν. Επιπλέον, είναι ευθύνη και υποχρέωση οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, να συνεργαστούν αποδοτικά συνεισφέροντας στην ευρεία εφαρμογή αποτελεσματικών και αποδοτικών τηλεϊατρικών δικτύων και στη χώρα μας. Προκύπτουν προβλήματα από την πλευρά των γιατρών επειδή δεν υπάρχει πλήρως εξοικείωση στην χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο έλεγχος του κόστους υπηρεσιών θα είναι αυστηρότερος και ο συντονισμός τμημάτων και υπηρεσιών, καλύτερος. Επιπλέον, η εφαρμογή της στις απομακρυσμένες περιοχές θα προσφέρει την ιατρική μέριμνα που έχουν ανάγκη οι 47

κάτοικοι των περιοχών αυτών. Επίσης θα υπάρξουν νέες θέσεις απασχόλησης στους νέους κλάδους, σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Ο ρόλος του γιατρού μεταλλάσσεται και το έργο του διευκολύνεται. Αυτό το οποίο θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι η προστασία του ιατρικού απορρήτου (π.χ διαρροή προσωπικών δεδομένων σε ασφαλιστικές εταιρίες). Τίθεται λοιπόν το ζήτημα της ασφαλής μετάδοσης των ιατρικών πληροφοριών μέσω του δικτύου. Πριν, ο άνθρωπος προχωρήσει στο άγνωστο, θα πρέπει να θεσπίσει τους ηθικούς νόμους και κανόνες πάνω στους οποίους θα βασιστεί για να διατηρήσει την ταυτότητά του. Τελειώνοντας, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η ανάπτυξη συστημάτων τηλεϊατρικής δεν υποκαθιστά τους καθιερωμένους τρόπους παροχής ιατρικών υπηρεσιών και σε καμία περίπτωση δεν αλλάζει την αμεσότητα της σχέσης γιατρού ασθενούς. Δεν γνωρίζουμε πάντως αν οι γιατροί έχουν την ικανότητα να καταλήξουν σε μια σωστή διάγνωση από απόσταση, δηλαδή μην έχοντας άμεση επαφή με τον ασθενή. Είναι πολύ σημαντικό, να κρατηθεί και να ενισχυθεί αυτή τη σχέση, η οποία ξεκινάει από τις αρχές του Ιπποκράτη και φτάνει μέχρι τις μέρες μας [19]. 48

ΚΕΦΑΛΑΙΟ EKTO ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗΣ 6.1. Εφαρμογές των πολυμέσων στην Ιατρική Σήμερα, υπάρχει στην ιατρική μεγάλη ανάγκη χειρισμού πληροφοριών που χρησιμοποιούν πολλά μέσα. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί έχουν αναπτυχθεί πολλές διαγνωστικές τεχνικές που χρησιμοποιούν ακίνητη ή και κινούμενη πολλές φορές εικόνα, καθώς και ηχητικά σήματα. Σαν παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν η αξονική και μαγνητική τομογραφία, οι ακτινογραφίες, οι υπέρηχοι και οι εξετάσεις με ντόπλερ. Ακόμα όμως και άλλες εξετάσεις, όπως π.χ. το καρδιογράφημα, αποτελούν ουσιαστικά multimedia πληροφορία, αφού έχουμε κινούμενο σήμα και ήχο. Για την εισαγωγή της πληροφορίας στον υπολογιστή πρέπει να υπάρχει υποστήριξη πολυμέσων. Όλος αυτός ο όγκος των πληροφοριών έχει δημιουργήσει νέες εφαρμογές της τεχνολογίας των υπολογιστών στην ιατρική. Έτσι, υπάρχει έντονη η ανάγκη για δημιουργία και διαχείριση βάσεων δεδομένων που θα μπορούν να αποθηκεύουν πληροφορίες διαφορετικών ειδών, από απλό κείμενο έως βίντεο. Για παράδειγμα, η αποθήκευση σε βάση δεδομένων των ιστορικών των ασθενών απαιτεί την αποθήκευση των εξετάσεων που τυχόν έχει κάνει ο ασθενής, για να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης ανάκλησης και σύγκρισης παλιών εξετάσεων με πρόσφατες. Όταν, π.χ. ένας ασθενής κάνει μια τομογραφία, ο γιατρός μπορεί να συγκρίνει την πρόσφατη τομογραφία, με άλλες που είχαν ληφθεί στο παρελθόν και να βγάλει συμπεράσματα για την εξέλιξη της ασθένειας [6]. Η ανάπτυξη εφαρμογών τηλεϊατρικής είναι αρκετά περίπλοκη, λόγω της πληθώρας των διαφορετικών μέσων που χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα και των διαφορετικών απαιτήσεων που έχει κάθε μέσο. Για παράδειγμα, η μετάδοση των ζωτικών σημάτων ενός ασθενούς δε χρειάζεται μεγάλες ταχύτητες μετάδοσης. Αντίθετα, οι υψηλής ανάλυσης ιατρικές εικόνες που χρησιμοποιούνται στη διάγνωση απαιτούν μεγάλες ταχύτητες μετάδοσης και εύρος ζώνης. Oι εφαρμογές της τηλεϊατρικής συμβάλλουν αποφασιστικά στην διαμόρφωση ανοιχτών κέντρων παροχής ιατρικής φροντίδας, όπου τα νοσοκομεία, τα κέντρα υγείας και τα ιατρεία θα μπορούν να είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο δίκτυο παροχής ιατρικών υπηρεσιών. Μερικά γενικά παραδείγματα εφαρμογών τηλεϊατρικής είναι: 1) Αντιμετώπιση επείγοντος περιστατικού και διάγνωση από απόσταση από εξειδικευμένους ιατρούς όταν οι ασθενείς βρίσκονται σε τόπο που δεν υπάρχει γιατρός της κατάλληλης ειδικότητας. 2) Αντιμετώπιση των χρόνιων παθήσεων (ο ασθενής «τηλε-εξετάζεται» π.χ στο κοντινό κέντρο υγείας από το γιατρό του τηλεϊατρείου). 49

3) Χειρουργική εξ αποστάσεως (για εξάσκηση των γιατρών μέσω ειδικών προγραμμάτων). 4) Ιατρική εκπαίδευση από απόσταση γιατρών, νοσηλευτικού προσωπικού (τηλεκπαίδευση, επικοινωνία με άλλους γιατρούς, εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος από μετακινήσεις, κλπ). 5) Επιδημιολογικές έρευνες, δημογραφία, στατιστικά στοιχεία (Εθνική Βάση Ιατρικών Δεδομένων). 6.2 Η τηλεϊατρική στην πράξη (Εφαρμογές) Οι εφαρμογές της τηλεϊατρικής τείνουν να συμβάλλουν: 1) Στην αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών και χρόνιων παθήσεων, 2) Στην Χειρουργική εξ αποστάσεως και στην τηλεκπαίδευση των ιατρών, 3) Σε επιδημιολογικές έρευνες και δημογραφικά και στατιστικά στοιχεία. Με βάση τη χρήση τηλεπικοινωνιών και πληροφοριακών συστημάτων και τη μετατροπή της ιατρικής πληροφορίας σε ψηφιακή μορφή, διακρίνονται οι παρακάτω κύριες εφαρμογές των τηλεϊατρικών υπηρεσιών: 6.2.1 Τηλεδιάγνωση- Τηλεσυμβουλευτική Είναι η παροχή εξειδικευμένων ιατρικών γνώσεων με τη χρήση τηλεματικών συστημάτων που καλύπτει την ανάγκη ανταλλαγής απόψεων και την οργάνωση συμβουλίων ειδικών ιατρών για την αντιμετώπιση σύνθετων καταστάσεων των ασθενών από ιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της τηλεδιάγνωσης και τηλεσυμβουλευτικής είναι ότι η μετάδοση των κλινικών στοιχείων γίνεται από απόσταση χωρίς χρονικούς και τοπικούς περιορισμούς. Οι εφαρμογές τηλεδιάγνωσης / τηλεσυμβουλευτικής είναι εξαιρετικά χρήσιμες για την Ελλάδα όπου η τοπολογία απαιτεί σύγχρονους τρόπους ιατρικής προσέγγισης των απομακρυσμένων και δύσβατων περιοχών που δεν διαθέτουν εξειδικευμένο ή και καθόλου ιατρικό προσωπικό. (π.χ. επέμβαση με ελικόπτερο σε νησιωτική περιοχή). Η τηλεσυμβουλευτική ειδικότερα ενισχύει τους επαγγελματίες της υγείας στη συνεργασία τους με εξειδικευμένους επιστήμονες, για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας σε μακρινές περιοχές. 50

6.2.2 Τηλεκαρδιολογία Οι πρώτες εφαρμογές τηλεκαρδιολογίας εμφανίστηκαν εδώ και 70 περίπου χρόνια, χρησιμοποιώντας το τηλεφωνικό δίκτυο για την τηλεακρόαση καρδιακών ήχων και αναπνευστικών ακροαστικών χρησιμοποιώντας μικρόφωνα συνδεδεμένα στο τηλεφωνικό δίκτυο. Χρησιμοποιήθηκε επίσης το FAX για την μετάδοση καρδιογραφικών και εγκεφαλογραφικών εκτυπώσεων. Την τελευταία όμως δεκαετία έγινε δυνατή η εξ αποστάσεως διάγνωση ηχοκαρδιογραφημάτων. Η πιο συνηθισμένη εφαρμογή τηλεκαρδιολογίας αφορά την μετάδοση ηλεκτροκαρδιογραφημάτων για διάγνωση ή απλούς συμβουλευτικούς λόγους. Για την μετάδοση των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων απαιτούνται ένας ψηφιακός καρδιογράφος για την ανάκτηση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος σε ψηφιακή μορφή, ένα τηλεπικοινωνιακό δίκτυο και ένας υπολογιστικός σταθμός για την απεικόνιση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος. 6.2.3 Τηλεακτινολογία Είναι η μετάδοση ακτινολογικών εικόνων μέσω υπολογιστή με ασύρματες ή ενσύρματες ζεύξεις για γνωμάτευση ή απλά για συμβουλευτικούς σκοπούς. Όταν το απεικονιστικό μηχάνημα δεν διαθέτει ψηφιακή έξοδο( συμβαίνει κυρίως στα περισσότερα ακτινολογικά και υπερήχους, και σε αρκετούς αξονικούς και μαγνητικούς τομογράφους),τότε χρησιμοποιούνται συσκευές είτε ψηφιοποιητές ακτινολογικού φιλμ, είτε frame grabbers οι οποίες συνδέονται απευθείας στην έξοδο βίντεο της απεικονιστικής διάταξης. Την τελευταία δεκαετία τα συστήματα τηλεακτινολογίας διαθέτουν film scanners, εξειδικευμένες συσκευές ψηφιοποίησης ακτινολογικών φιλμ. Οι συσκευές αυτές χρησιμοποιούν την τεχνολογία CCD ή laser. Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά τους είναι η αυτοματοποίηση της ψηφιοποίησης και η υψηλή ποιότητα. Μειονέκτημα αυτών των συσκευών είναι το υψηλό κόστος [21]. 6.2.4 Τηλεπαθολογία Είναι η χρήση τηλεπικοινωνιών για την μετάδοση παθολογοανατομικών εξετάσεων για διάγνωση ή συμβουλή [3]. Η πρώτη εφαρμογή της τηλεακτινολογίας έγινε το 1968 με την χρήση μίας μαυρόασπρης κάμερας συνδεδεμένης σε ένα μικροσκόπιο η οποία μετέδιδε παθολογοανατομικές εικόνες μέσω μικροκυματικής ζεύξης. Το 1986 μέσω μίας υψηλής ευκρίνειας κάμερας πραγματοποιήθηκε η μετάδοση υψηλής ανάλυσης εικόνων βιοψίας. Ο τυπικός εξοπλισμός που απαιτείται είναι μία υψηλής ευκρίνειας κάμερα συνδεδεμένη σε ένα μικροσκόπιο, ένας υπολογιστικός σταθμός ψηφιοποίησης, κωδικοποίησης και μετάδοσης εικόνας, ηλεκτρομηχανικά συστήματα για τον έλεγχο του μικροσκοπίου και της κάμερας καθώς και το υπολογιστικό σύστημα λήψης, απεικόνισης και αποθήκευσης. 51

6.2.5 Τηλεδερματολογία Είναι η μετάδοση δερματολογικών εικόνων για διάγνωση ή απλά για συμβουλευτικούς λόγους. Οι εφαρμογές της τηλεδερματολογίας είναι απλές. Παρότι δεν υπάρχουν στοιχειοθετημένες στατιστικά μελέτες για τα ποσοστά των δερματολογικών περιστατικών που μπορούν να διαγνωστούν μέσω τηλεϊατρικής, είναι γενικά αποδεκτό ότι το ποσοστό αυτό είναι σημαντικό. Ο απαιτούμενος εξοπλισμός της τηλεδερματολογίας αποτελείται από μία διάταξη μετάδοσης ψηφιακών δεδομένων και από μία διάταξη ανάκτησης μη κινούμενων εικόνων υψηλής ανάλυσης για την οποία χρησιμοποιούνται είτε μία αναλογική βιντεοκάμερα συνδεδεμένη με ένα σύστημα ψηφιακής ανάκτησης στατικών εικόνων (frame grabber) ή μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή (digital camera) [3]. Για παράδειγμα, η φωτογραφία ενός δερματικού εξανθήματος που φωτογραφήθηκε στο σπίτι του ασθενή και μεταφέρθηκε στον κεντρικό υπολογιστή του τμήματος, μπορεί να σταλεί μέσω Internet στο ιατρείο ειδικού δερματολόγου, ο οποίος θα στείλει τη γνωμάτευση και τις οδηγίες του κατευθείαν στον ηλεκτρονικό φάκελο του ασθενή. Εκτός από την ανάκτηση σε μη πραγματικό χρόνο, είναι δυνατή και η αλληλεπιδραστική τηλεδερματολογία η οποία στην ουσία είναι μία εφαρμογή της τηλεδιάσκεψης. Ο δερματολόγος μέσω της κάμερας βλέπει, σε πραγματικό χρόνο, την δερματική ανωμαλία και κατευθύνει την εξέταση. Η τεχνική αυτή έχει το πλεονέκτημα της άμεσης επαφής του γιατρού με τον ασθενή, αλλά έχει μεγαλύτερο κόστος, μεγαλύτερο χρόνο επαφής και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να μην έχει ουσιαστικά πλεονεκτήματα. 6.2.6 Τηλεοφθαλμολογία Είναι η μετάδοση οφθαλμολογικών εικόνων για διάγνωση ή συμβουλευτικούς σκοπούς. Όπως και στις περισσότερες εφαρμογές τηλεϊατρικής τα συστατικά στοιχεία ενός συστήματος τηλεοφθαλμολογίας είναι το σύστημα ανάκτησης και ψηφιοποίησης εικόνας και το σύστημα μετάδοσης ψηφιακών εικόνων. Η πιο συνηθισμένη εφαρμογή τηλεοφθαλμολογίας είναι η χρήση CCDκάμερας, η οποία τοποθετείται μπροστά από μία ακτινοσκοπική αγγειογραφική συσκευή, και ένα οφθαλμολογικό μικροσκόπιο. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές (digital cameras) συνδεδεμένες σε οφθαλμολογικά εργαστήρια επιτρέποντας έτσι την ανάκτηση οφθαλμολογικών εικόνων υψηλής διακριτικής ικανότητας. Επίσης είναι δυνατή η ψηφιοποίηση εικόνων από Οφθαλμοσκόπιο Laser για την εξέταση ανωμαλιών του αμφιβληστροειδούς. Σε κάθε περίπτωση, οι διαγνωστικές εικόνες ψηφιοποιούνται, αποθηκεύονται και μεταδίδονται στον εξειδικευμένο οφθαλμίατρο [21]. 52

6.2.7 Τηλεχειρουργική Η τηλεχειρουργική είναι μία επαναστατική εφαρμογή της τηλεϊατρικής που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Το βασικό έρεισμα για την ανάπτυξη της τηλεχειρουργικής είναι η ανάγκη μετάδοσης των εξειδικευμένων χειρουργικών τεχνικών και γνώσεων διευκολύνοντας έτσι την αποτελεσματικότερη εκπαίδευση και διάδοση των λαπαροσκοπικών χειρουργικών διαδικασιών. Με την εφαρμογή της τηλεχειρουργικής, δύο χειρουργεία μπορούν να συνεργάζονται και να επικοινωνούν χειρούργοι μικρής εμπειρίας που βρίσκονται συνήθως σε χειρουργεία απομακρυσμένων περιοχών, με πεπειραμένους χειρούργους με την χρήση ρομποτικών συσκευών και συστημάτων εικονικής πραγματικότητας. Είναι αυτονόητο ότι η εφαρμογή αυτή απαιτεί αυξημένες τηλεπικοινωνιακές υποδομές και εξειδικευμένο λογισμικό ώστε να είναι εφικτή η προσομοίωση στον απομακρυσμένο χειρουργείο [21]. Σ ένα ολοκληρωμένο μοντέλο τηλεχειρουργικής ο χειρούργος βρίσκεται σε ειδική κονσόλα μέσω της οποίας λαμβάνει τις διάφορες πληροφορίες (εικόνα, ήχος, αφή) έτσι ώστε να αισθάνεται ως να ήταν παρόν στην χειρουργική αίθουσα με τον ασθενή. Μεταξύ του χειρούργου και του ασθενή μεσολαβούν μερικά μέτρα ή χιλιάδες χιλιόμετρα και ένας ή περισσότεροι ρομποτικοί βραχίονες στο πλευρό του ασθενή οι οποίοι και εκτελούν την χειρουργική πράξη υπό τις εντολές και την άμεση επίβλεψη του χειρουργού. Η τηλεχειρουργική παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως τη δυνατότητα χειρουργικής παρουσίας σε απομακρυσμένα μέρη και την δυνατότητα ενίσχυσης της χειρουργικής δεξιότητας. Η δυνατότητα χειρουργικής παρουσίας στο διάστημα, στο τόπο μιας φυσικής καταστροφής, στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων, σε απομονωμένους ερευνητικούς σταθμούς ή στα νησιά ενός αρχιπελάγους είναι πραγματικά πολύ σημαντική και ελκυστική [21]. Οι χειρούργοι τείνουν να αντικατασταθούν από την Μικροχειρουργική, που γίνεται με την χρησιμοποίηση μικρών και ευαίσθητων εργαλείων που εισέρχονται στο σώμα από μικρές και σχεδόν αναίμακτες τομές και την Τηλεχειρουργική, δηλαδή την καθοδήγηση της επέμβασης μέσω μόνιτορ. Πρόσφατα αναπτύχθηκε ένας καινούριος τομέας, η Βιοπληροφορική, όπου αναφέρεται στη συλλογή, οργάνωση και ανάλυση δεδομένων σχετικών με βιολογικά συστήματα [8]. 53

6.3 Ιατρικές συσκευές- Βιοϊατρικός εξοπλισμός Οι νέες (ευφυείς) ιατρικές συσκευές συλλέγουν πολύτιμα διαγνωστικά δεδομένα που υποβοηθούν τους φορείς παροχής υγειονομικής περίθαλψης στην παρακολούθηση της φυσικής κατάστασης ενός ασθενή ή στον έλεγχο προόδου μιας θεραπείας. Τα δεδομένα που προέρχονται από τις συσκευές φροντίδας κατ οίκον προωθούνται έγκαιρα στο κεντρικό σύστημα του φορέα παροχής υγειονομικής φροντίδας μέσω Internet ή τηλεφώνου. Τα χαρακτηριστικά αυτών των συσκευών περιλαμβάνουν: Δυνατότητα διάγνωσης μέσω εναλλακτικών δεικτών της κατάστασης της υγείας τους ασθενούς (και όχι απλώς μέσω της μέτρησης των παραδοσιακών βιολογικών σημάτων) Διαλειτουργικούς σένσορες (ανταποκρίνονται σε όλες τις ηλικίες ατόμων) Αλληλεπίδραση με το χρήση μέσω τεχνικών αναγνώρισης της φωνής, κτλ. Διαλειτουργικότητα με συστήματα ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς Ιδιαίτερη μεγάλη μνήμη αποθήκευσης στοιχείων Οι εξελιγμένες συσκευές συμβάλλουν στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών τηλεϊατρικής, με αποτέλεσμα: Τη διασύνδεση του επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού σε υποδομές ιατρικής πληροφορικής για πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία. Τη διασύνδεση περιφερειακών και τοπικών κέντρων μονάδων υγείας με ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται από κεντρικά σημεία. Την περαιτέρω ανάπτυξη εφαρμογών τηλεϊατρικής. 54