Παραδοσιακή Οικοδομική Ι

Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Οικοδομική Τεχνολογία 1 Παραδοσιακή Οικοδομική Ι Σταύρος Μαμαλούκος Τι είναι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική ; Τι είναι η ίδια η παράδοση ; «Παραδοσιακή» αρχιτεκτονική» : το σύνολο της αρχιτεκτονικής δημιουργίας που παράγεται σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα με τον «παραδοσιακό τρόπο». Ο τρόπος αυτός συνίσταται στην παραγωγή μιας αρχιτεκτονικής με τοπικά χαρακτηριστικά, τόσο στο επίπεδο της τυπολογίας όσο και σε εκείνα της κατασκευής και της μορφολογίας, από συνεργεία οικοδόμων εκπαιδευμένων στα πλαίσια μιας συντεχνιακής οργάνωσης, τα οποία δουλεύουν συστηματικά στο χώρο, ασχέτως αν προέρχονται από αυτόν είτε ταξιδεύουν εκεί από αλλού. Ο «παραδοσιακός» αυτός «τρόπος» παραγωγής της αρχιτεκτονικής δεν αποκλείει αλλαγές στο χαρακτήρα της, υπό την προϋπόθεση ότι οι αλλαγές αυτές είναι σταδιακές και αφορούν συγκεκριμένα κάθε φορά χαρακτηριστικά της. 1

Έργα της «παραδοσιακής αρχιτεκτονικής» ορίζονται για το μάθημά μας : Ταπεινές κατασκευές της «ανώνυμης» ή «λαϊκής» αρχιτεκτονικής.. αλλά και έργα της επίσημης κατά καιρούς αρχιτεκτονικής 2

3

Εφήμερες κατασκευές (Καλύβες) Είδη καλυβών Κατασκευή από τοπικά υλικά (πέτρες, ξύλα, άχυρα) 4

Άνω Δεσποτικό (Άνω Βλάντο) Πρέβεζας, Οικία π. Μάρκου Αντωνίου (1950) 5

6

Μόνιμες κατασκευές - Κτήρια 7

Θεμέλια Λίθινα θεμέλια τοίχων από λιθοδομή ή οπτοπλινθοδομή 8

Λίθινα θεμέλια τοίχων από λιθοδομή ή οπτοπλινθοδομή ενισχυμένα με ξυλοκατασκευές Καθολικό Μονής Αγίου Δημητρίου Κομνηνείου Στομίου (Τσάγεζι ) Λάρισσας (12 ος αι.) 9

Θεμέλια ενισχυμένα με ξυλοδεσιές Μικρά Ασία. Σάρδεις (Sart). Ναός Ε (13 ος αι.) Ξύλινα θεμέλια τοίχων από λιθοδομή ή οπτοπλινθοδομή 10

Ξύλινα θεμέλια τοίχων από λιθοδομή ή οπτοπλινθοδομή Ξύλινα θεμέλια τοίχων από λιθοδομή ή οπτοπλινθοδομή 11

Τοίχοι Λιθοδομές Ξερολιθιές σε τοίχους αντιστηρίξεως αλλά και σε κτίρια Τοίχοι με συνδετικό κονίαμα διαφοροποίηση από την εν ξηρώ δόμηση Κονιάματα δομής Απλό πηλοκονίαμα (χωματόλασπη) Ασβεστοκονιάματα Κονιάματα ειδικής συνθέσεως (λ.χ. κουρασάνι) Χρήση μεγάλων ποσοτήτων κονιαμάτων τα οποία κατά την ξήρανσή τους συρρικνώνονταν δημιουργώντας παραμορφώσεις στα κτίρια Είδη τοιχοποιϊών Αργολιθοδομές Ημιλάξευτες λιθοδομές Λαξευτές λιθοδομές 12

Ξερολιθιές σε τοίχους αντιστηρίξεως αλλά και σε κτίρια 13

Τοίχοι με συνδετικό κονίαμα διαφοροποίηση από την εν ξηρώ δόμηση Κονιάματα δομής Απλό πηλοκονίαμα (χωματόλασπη) Ασβεστοκονιάματα Κονιάματα ειδικής συνθέσεως (λ.χ. κουρασάνι) Είδη τοιχοποιϊών λιθοδομές Αργολιθοδομές Ημιλάξευτες Λαξευτές λιθοδομές 14

Τρόποι λάξευσης λίθων Κατασκευαστικές και μορφολογικές ενότητες Οικοδόμηση τοίχων Ικριώματα / Τρόπος κτισίματος 15

16

Ενίσχυση τοίχων με ξυλοδεσιές Ξυλοδεσιές 17

18

Πλινθοδομές Τοίχοι από οπτόπλινθους (τούβλα) Τοίχοι από ωμές πλίνθους (πλιθιά) 19

Ξυλόπηκτοι τοίχοι Ξύλινος σκελετός Κατασκευή από πελεκητά, πριστά ή, σπανιότερα, από ελάχιστα κατεργασμένα ξύλα Μορφή σκελετού Ενισχύσεις Πλήρωση με : Επιχρισμένη ή ανεπίχριστη λιθοδομή (απλή ή διακοσμητική) Επιχρισμένη ή ανεπίχριστη πλινθοδομή (απλή ή διακοσμητική) Επιχρισμένη «πλοκαριά» (πλεγμένα κλαδιά) Επιχρισμένο «μπαγδατί» (πηχάκια καρφωμένα στο σκελετό) Ή Επένδυση με σανίδια 20

Άνω Δεσποτικό (Άνω Βλάντο) Πρέβεζας, Οικία π. Μάρκου Αντωνίου (1950) 21

Ξύλινος σκελετός 22

Ξύλινος σκελετός Κατασκευή από πελεκητά, πριστά ή, σπανιότερα, από ελάχιστα κατεργασμένα ξύλα 23

Μορφή σκελετού Ενισχύσεις Μορφή σκελετού Ενισχύσεις 24

Μορφή σκελετού Ενισχύσεις Πλήρωση με επιχρισμένη ή ανεπίχριστη λιθοδομή (απλή ή διακοσμητική) 25

Πλήρωση με επιχρισμένη ή ανεπίχριστη οπτοπλινθοδομή (απλή ή διακοσμητική) Πλήρωση με επιχρισμένη «πλοκαριά» (πλεγμένα κλαδιά) 26

μεσαιωνικά σπίτια στο York 27

Πλήρωση με επιχρισμένο «μπαγδατί» (πηχάκια καρφωμένα στο σκελετό) Επένδυση με σανίδια 28

Κίονες Κίονες ολόσωμοι από μάρμαρο ή από γρανίτη Κίονες κτιστοί Κίονες ξύλινοι επιχρισμένοι 29

Τόξα και θόλοι Θέση και λειτουργία των τόξων Κατασκευή : από λαξευτούς θολίτες από αργούς πλακοειδείς, κατά προτίμηση, λίθους με άφθονο κονίαμα από πλίνθους Είδη θόλων : Εκφορικοί θόλοι για την κάλυψη συνήθως ταπεινών κτισμάτων Κτιστοί θόλοι Ημικυλινδρικοί θόλοι (καμάρες) Ασπίδες (φουρνικά) επί λοφίων Τρούλλοι συχνά πτυχωτοί ή με νευρώσεις Σταυροθόλια Τρόποι εδράσεως θόλων Χυτοί θόλοι 30

Θέση και λειτουργία των τόξων Κατασκευή : από λαξευτούς θολίτες από αργούς πλακοειδείς, κατά προτίμηση, λίθους με άφθονο κονίαμα από πλίνθους 31

Εκφορικοί θόλοι για την κάλυψη συνήθως ταπεινών κτισμάτων Κτιστοί θόλοι 32

Τρόποι έδρασης κτιστών θόλων Χυτοί θόλοι 33

Συστήματα ενίσχυσης Λίθοι σε διάφορες διατάξεις (λ.χ. σταυροί) από τη ρωμαϊκή εποχή Ζώνες πλινθοδομής Ενισχύσεις με διάφορες διατάξεις από ξύλο ή σίδηρο : Ξυλοδεσιές στο πάχος των τοίχων (σε συσχετισμό, κάποτε, με τα ικριώματα) Συχνά καταλήγουν σε σιδερένια κλειδιά στα άκρα Σιδερένιοι ελκυστήρες από λάμες ή από αλυσίδες ενσωματωμένοι στο πάχος των τοίχων Οι ξυλοδεσιές συνδυάζονται συνήθως με τα πατώματα και τις στέγες (διαφράγματα) και με ελκυστήρες τοποθετημένους συνήθως στη στάθμη του κατωφλίου και του ανωφλίου των ανοιγμάτων και της γενέσεως των τόξων και των θόλων Λίθοι σε διάφορες διατάξεις (λ.χ. σταυροί) από τη ρωμαϊκή εποχή 34

Ζώνες πλινθοδομής Ενισχύσεις με διάφορες διατάξεις από ξύλο ή σίδηρο : Ξυλοδεσιές στο πάχος των τοίχων (σε συσχετισμό, κάποτε, με τα ικριώματα) Συχνά καταλήγουν σε σιδερένια κλειδιά στα άκρα Σιδερένιοι ελκυστήρες από λάμες ή από αλυσίδες ενσωματωμένοι στο πάχος των τοίχων 35

Ξυλοδεσιές Ξυλοδεσιές 36

Ξυλοδεσιές στη στάθμη των ανωφλίων των ανοιγμάτων θυρών και παραθύρων και σε συνδυασμό με το πάτωμα και τη στέγη 37

Ξυλοδεσιές σε συνδυασμό με ελκυστήρες στη στάθμη γενέσεως των τόξων και των θόλων 38

39

Στέγες Στέγες Επιλογές με βάση τα διαθέσιμα υλικά αλλά και διάφορους πολιτιστικούς παράγοντες 40

Στέγες επί θολοδομίας Γεμίσματα με χώμα Τοποθέτηση πήλινων δοχείων για μείωση φορτίων Δώματα με λίθινο φέροντα οργανισμό : Φέρων οργανισμός από λίθινα δοκάρια / Κάλυψη από μικρές πέτρες Μόνωση / Επικάλυψη με χώμα 41

Δώματα με ξύλινο φέροντα οργανισμό Φέρων οργανισμός από ξύλινα δοκάρια Κάλυψη από σχιστόπλακες, κλαδιά, σχίζες, καλάμια ή σανίδες Μόνωση από φύκια ή άλλα κλαδιά Επικάλυψη με χώμα (πατελιά) Ταπεινές χονδροειδείς ή επίσημες και πολυτελείς κατασκευές 42

Ταπεινές χονδροειδείς ή επίσημες και πολυτελείς κατασκευές Επικάλυψη δώματος με πατελιά 43

Ξύλινες στέγες Απλές ταπεινές και εφήμερες κατασκευές 44

45

Φέρων οργανισμός «Καθιστές στέγες» Ζευκτά πλήρη ή ατελή Κάλυψη από σανίδες ή πέταυρα ή σχίζες ή δοκίδες Σύνδεση ζευκτών με διάφορα δικτυώματα 46

Άγιον Όρος Μεγίστη λαύρα Τράπεζα (ΣΒΜ Αι.Οι.) Μοσχοχώρι Φλώρινας (Αινείας Οικονόμου) 47

48

49

Βίλλια Αττικής, θ. Βαθυχώρια, Ναός Αγ. Ταξιάρχη 50

Τύπος Α1 Τύπος Α2 51

Τύπος Β1 Τύπος Γ 52

53

54

55

Γείσα 56

Επικάλυψη με άχυρο 57

Επικάλυψη με σανίδια 58

Επικάλυψη με σχιστόπλακες Επικάλυψη με κεραμίδια 59

Επικάλυψη από κονίαμα Επικάλυψη με κεραμίδια 60

Επικάλυψη με φύλλα μολύβδου Επικάλυψης στέγης με μεταλλικά φύλλα 61

Πατώματα Ξύλινα πατώματα Φέρων οργανισμός από ξύλινα δοκάρια με επικάλυψη από σανίδες Πατώματα με μικτή κατασκευή Φέρων οργανισμός από ξύλινα δοκάρια με επικάλυψη από σχιστόπλακες Φέρων οργανισμός από σιδερένια δοκάρια και γεφύρωση των κενών με σχιστόπλακες ή πλίνθινους θολίσκους 62

63

64

Κλίμακες Λίθινες κλίμακες Κτιστές κλίμακες Μαρμάρινες κλίμακες Ξύλινες κλίμακες Απλής κατασκευής και μορφής Σύνθετης κατασκευής Κιγκλιδώματα 65

66

67

68

69

70