Διαδικασία Κατασκευής ΙII: Ο Μεταλλικός Σκελετός

8 Διαδικασία Κατασκευής ΙII: Ο Μεταλλικός Σκελετός Ιωάννης Εμμανουήλ, Αναπληρωτής Καθηγητής Εργαστήριο Οδοντικής και Ανωτέρας Προσθετικής, Τομέας Προσθετικής Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 8. Διαδικασία Κατασκευής ΙΙΙ: Ο Μεταλλικός Σκελετός Σύνοψη Για να αντιληφθούμε τη διαδικασία δοκιμής του μεταλλικού σκελετού, θα πρέπει να είμαστε γνώστες του υλικού με το οποίο κατασκευάζεται ο μεταλλικός σκελετός και να γνωρίζουμε τις φυσικοχημικές ιδιότητες του υλικού. Η γνώση της κατασκευής του μεταλλικού σκελετού εργαστηριακά αποτελεί, εκτός των άλλων, στοιχείο για την εκτίμηση της εφαρμογής του και της λειτουργικότητάς του, όπως επίσης μπορεί να βοηθήσει στην ανακάλυψη πιθανών λαθών στη δοκιμή του μεταλλικού σκελετού. Η επιτυχής εφαρμογή του μεταλλικού σκελετού στο εκμαγείο και στο στόμα, όπως και η διασφάλιση σταθερότητας και συγκράτησης μέσα στο στόμα, αποτελούν προϋποθέσεις για μια σωστή και σταθερή καταγραφή της σχέσης των γνάθων. Η καταγραφή αυτή της σχέσης των γνάθων θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ακριβή και σωστή εργαστηριακή σύνταξη των ακρυλικών δοντιών στον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας. Η εργαστηριακή ακρίβεια στη σύνταξη των δοντιών οδηγεί σε επιτυχή δοκιμή της μερικής οδοντοστοιχίας στο στόμα. Προαπαιτούμενες γνώσεις Πρωτόκολλα τελικής αποτύπωσης για μερικές οδοντοστοιχίες, διαδικασία αποτύπωσης, έλεγχος αποτυπώματος και τελικού εκμαγείου. Επικοινωνία με το οδοντοτεχνικό εργαστήριο (Κεφάλαιο 7). Αρχές λειτουργίας της μερικής οδοντοστοιχίας. Στήριξη, άμεση και έμμεση συγκράτηση, οριζόντια σταθερότητα. Μελέτη στον αρθρωτήρα, σχεδίαση και σύγκλειση. Μέρη της μερικής οδοντοστοιχίας. Σχεδίαση της μερικής οδοντοστοιχίας (Κεφάλαιο 5). Οδοντιατρικά υλικά: Κράματα, γύψος και προϊόντα γύψου, οδοντιατρικά κεριά. Σύνθεση, ιδιότητες, εργαστηριακές διαδικασίες χύτευσης, διαδικασία λείανσης και στίλβωσης μετάλλων. Αρχές Σύγκλεισης και Φυσιολογίας Στοματογναθικού Συστήματος. 8.1. Υλικό του μεταλλικού σκελετού Η σύσταση του μετάλλου από το οποίο κατασκευάζεται ο σκελετός της μερικής οδοντοστοιχίας, ποικίλλει από κατασκευαστή σε κατασκευαστή. Όμως οι γενικές προδιαγραφές για την ποιότητα των μετάλλων πρέπει να τηρούνται και αφορούν γενικότερα τα στοιχεία που πρέπει να διασφαλίζει ο μεταλλικός σκελετός, για να λειτουργεί επιτυχώς μια μερική οδοντοστοιχία μέσα στο στόμα: Θα πρέπει το μέταλλο να είναι βιοσυμβατό με τους ιστούς της στοματικής κοιλότητας. 8-1

Θα πρέπει να είναι άκαμπτο και να μην παραμορφώνεται. Το μοναδικό στοιχείο που θα πρέπει να παραμορφώνεται, αλλά μέσα στα όρια της ελαστικής παραμόρφωσης, είναι ο συγκρατητικός βραχίονας του αγκίστρου. Θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν μικρό το βάρος του. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται σήμερα για την κατασκευή του μεταλλικού σκελετού είναι τυποποιημένα από τις κατασκευαστικές εταιρείες (Εικόνα 8-1). Στη σύστασή τους υπάρχει κυρίως το κοβάλτιο (Co) και το χρώμιο (Cr) σε ποσοστό 90%. Παλαιότερα χρησιμοποιείτο αντί για το κοβάλτιο, το νικέλιο (Ni). Επειδή όμως παρουσιάστηκαν αλλεργικές αντιδράσεις στο νικέλιο, η χρήση του για την κατασκευή μεταλλικών σκελετών μερικών οδοντοστοιχιών εγκαταλείφθηκε. Επομένως, σήμερα τα κράματα που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του μεταλλικού σκελετού είναι αυτά του χρωμίου και του κοβαλτίου και χαρακτηρίζονται ως χρωμοκοβαλτιούχα κράματα. Γενικά η περιεκτικότητα σε χρώμιο δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 28-29%. Εικόνα 8-1. Σκελετός μερικής οδοντοστοιχίας από χρωμιοκοβάλτιο Μέσα στο χρωμοκοβαλτιούχο κράμα εμπεριέχονται και άλλα μεταλλικά στοιχεία του περιοδικού συστήματος σε μικρές ποσότητες, που σκοπό έχουν τη βελτίωση των ιδιοτήτων του κράματος. Τα στοιχεία αυτά είναι το μολυβδένιο (Mo), ο σίδηρος (Fe), ο άνθρακας (C), το μαγνήσιο (Mg) και άλλα. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία συνεισφέρει στην ποιοτική βελτίωση του κράματος ως προς τις φυσικοχημικές ιδιότητές του (Craig & Powers 2002, O Brien 2002). Όπως αναφέρουν βιβλιογραφικές πηγές, το μολυβδένιο περιέχεται σε ποσότητα 3%-6% επί του συνολικού κράματος και συνεισφέρει στη βελτίωση της αντοχής του κράματος (Craig & Powers 2002). Ο σίδηρος (Fe) εμπεριέχεται σε ποσότητα 0,5-1% επί του συνόλου του κράματος. Ο εμπεριεχόμενος άνθρακας (C) στο κράμα βρίσκεται σε περιεκτικότητα της τάξης του 0,1-0,5 %. Το μαγνήσιο βελτιώνει τη ροή του κράματος και κατά μέσο όρο ανευρίσκεται στο κράμα σε ποσότητες 0,5-0,7%. Η θερμοκρασία χύτευσης και το μέγεθος των αγωγών χύτευσης επηρεάζουν την ποιότητα του κράματος του σκελετού. Επίσης καρβίδια, δηλαδή ενώσεις μετάλλου με τον εμπεριεχόμενο άνθρακα, μπορούν να μεταβάλλουν τις ιδιότητες του υλικού. Η προσοχή στην τεχνική χύτευσης αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ποιότητας του τελικού προϊόντος (Wataha & Messer 2004). Η θερμοκρασία τήξης του κράματος ποικίλλει ανάλογα με την περιεκτικότητα σε ιχνοστοιχεία, που αναφέρθηκε, και μεταβάλλεται από 1300-1500 ο C σύμφωνα με τις οδηγίες της ADA Nο 14 (Craig & Powers 2002). 8.2. Εργαστηριακή διαδικασία κατασκευής 8.2.1. Προετοιμασία του τελικού εκμαγείου Η γνώση της εργαστηριακής διαδικασίας κατασκευής του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας μπορεί να μας βοηθήσει πολλές φορές στην ανακάλυψη μια πιθανής ατέλειάς του, η οποία μπορεί να έχει 8-2

ολέθριες συνέπειες στην περαιτέρω λειτουργία της μερικής οδοντοστοιχίας. Για να κατανοήσουμε την εργαστηριακή διαδικασία, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από το σημείο της τελικής σχεδίασης του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Όταν, λοιπόν, έχουν γίνει οι προθεραπείες, οι τροποποιήσεις των δοντιών στηριγμάτων και έχουμε καταλήξει στο σχέδιο θεραπείας, πρέπει να πάρουμε ένα αποτύπωμα με αλγινικό αποτυπωτικό υλικό και δισκάριο εμπορίου. Το αποτύπωμα αυτό χαρακτηρίζεται ως προτελικό και σκοπό έχει να κάνουμε τον έλεγχο των τροποποιήσεων, δηλαδή αν έχουν γίνει σωστά σύμφωνα με όσα προεπιλέξαμε. Από τη στιγμή που όλα κρίνονται κατάλληλα, λαμβάνεται το τελικό αποτύπωμα με ατομικό δισκάριο και ελαστομερές αποτυπωτικό υλικό. Από το τελικό αυτό αποτύπωμα προκύπτει το τελικό εκμαγείο μετά από εγκιβωτισμό, το οποίο είναι και το εκμαγείο εργασίας για την κατασκευή του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Σε αυτό το τελικό εκμαγείο ο τεχνικός θα πρέπει να προβεί στις εξής ενέργειες: Στην εξουδετέρωση εσοχών. Στη δημιουργία της πορείας των συγκρατητικών βραχιόνων και να καθορίσει το σημείο απόληξής τους σύμφωνα με το βάθος εσοχής (0,25, 0,50 ή 0,75 mm). Να καθορίσει τη θέση τοποθέτησης του βραχίονα αντιστήριξης. Να καθορίσει το σχήμα του μείζονα συνδετήρα και το μέγεθός του σύμφωνα με όσες οδηγίες του έχουν αποσταλεί εγγράφως. Εξουδετέρωση εσοχών Στην περιοχή των βάσεων ο σκελετός της μερικής οδοντοστοιχίας δεν εφάπτεται πάνω στον βλεννογόνο, αλλά απέχει από αυτόν. Σε επαφή βρίσκεται η ακρυλική ρητίνη, η οποία εγκλωβίζει τον μεταλλικό σκελετό και πάνω σε αυτή βρίσκονται συνδεδεμένα τα ακρυλικά δόντια. Για να δημιουργηθεί το κενό αυτό και να μπορεί να εγκλωβιστεί ο μεταλλικός σκελετός, θα πρέπει ο τεχνικός να δημιουργήσει μια ανακούφιση, τοποθετώντας στη νωδή περιοχή ένα φύλλο κεριού οδοντοστοιχιών, το οποίο καλύπτει την κορυφή της υπολειμματικής φατνιακής ακρολοφίας (Εικόνα 8-2). Στη συνέχεια, τοποθετώντας το τελικό εκμαγείο στον παραλληλογράφο σύμφωνα με την φορά ένθεσης, εγγράφει τη μείζονα περίμετρο σε όλα τα υπάρχοντα δόντια (Εικόνα 8-3). Τα σημεία, τα οποία βρίσκονται κάτω από την μείζονα περίμετρο, είναι σε εσοχή, άρα θα πρέπει να τοποθετήσει κερί οδοντοστοιχιών κάτω από την ήδη εγγραφείσα μείζονα περίμετρο, προκειμένου να εξουδετερώσει τις εσοχές αυτές. Εικόνα 8-2. Τοποθέτηση κεριού οδοντοστοιχιών στην κορυφή της υπολειμματικής φατνιακής ακρολοφίας Εικόνα 8-3. Τοποθέτηση κεριού κάτω από τη μείζονα περίμετρο (μαύρη γραμμή) για εξουδετέρωση των εσοχών 8-3

Στη συνέχεια, εξετάζοντας το σύνολο του εκμαγείου, θα πρέπει να προβεί σε τοποθέτηση κεριού σε περιοχές εξοστώσεων της γνάθου, έτσι ώστε να εξαλείψει εντελώς εσοχές που υπάρχουν στο σύνολο της επιφάνειας του τελικού εκμαγείου (Εικόνα 8-4). Για την κάτω γνάθο θα πρέπει να ελέγξει την πρόσφυση του γλωσσικού χαλινού, έτσι ώστε να γίνουν οι κατάλληλες εξουδετερώσεις, προκειμένου να τοποθετηθεί ο κατάλληλος μείζονας συνδετήρας και σε ανάλογες διαστάσεις που έχουν προεπιλεγεί από τον θεράποντα οδοντίατρο. Στη συνέχεια θα πρέπει σε αυτή την περιοχή αντίστοιχα να τοποθετήσει ένα στρώμα κεριού πάχους 0,8 έως 1 mm, προκειμένου να γίνει η κατάλληλη εξουδετέρωση, έτσι ώστε ο μεταλλικός σκελετός που θα κατασκευαστεί να μην τραυματίζει τον βλεννογόνο κατά τη λειτουργία της μερικής οδοντοστοιχίας (Εικόνα 8-5). Στις όμορες επιφάνειες των δοντιών στήριξης τοποθετείται κερί κάτω από την επιφάνεια, όπου έχει ήδη δημιουργηθεί το όμορο οδηγό επίπεδο ένθεσης, μέχρι την επιφάνεια της υπολειμματικής φατνιακής ακρολοφίας (NEY Surveyor Manual 1965). Εικόνα 8-4. Εξουδετέρωση εσοχών στην πλάγια επιφάνεια της υπολειμματικής φατνιακής ακρολοφίας, όταν και όπου υπάρχουν εξοστώσεις. Εικόνα 8-5. Τοποθέτηση κεριού στην περιοχή του γλωσσικού χαλινού, για να τοποθετηθεί ο μείζονας συνδετήρας. Έτσι, συνοψίζοντας, αναφέρουμε ότι ο τεχνικός κατά τη διαδικασία αυτή τοποθετεί κερί εξουδετερώνοντας όλες τις περιοχές κάτω από τη μείζονα περίμετρο, τη γλωσσική περιοχή της κάτω γνάθου και τις όμορες επιφάνειες των δοντιών στήριξης. Ειδικά εάν υπάρχει υπερώιο όγκωμα, αφενός θα πρέπει να ληφθεί πρόνοια για την επιλογή του κατάλληλου μείζονα συνδετήρα από τον θεράποντα, και αφετέρου, από την πλευρά του τεχνικού, να γίνει κατάλληλη εξουδετέρωση με τοποθέτηση κεριού στο όγκωμα, προκειμένου να μην ασκείται πίεση με συνέπεια δυσανεξία και τραυματισμό. Διαμόρφωση πορείας συγκρατητικών βραχιόνων Οι συγκρατητικοί βραχίονες, όπως έχει αναφερθεί στο Κεφάλαιο 5, είναι διαφορετικοί ως προς την πορεία και το σχήμα τους. Επομένως, και ο τεχνικός της κατασκευής του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας θα πρέπει αντίστοιχα να διαμορφώσει μια πορεία του συγκρατητικού βραχίονα με υπόστρωμα κερί οδοντοστοιχιών. Δηλαδή, θα πρέπει να καθορίσει την πορεία του, κυρίως κάτω από την μείζονα 8-4

περίμετρο και να καθορίσει το σημείο απόληξής του, όπως προκύπτει μετά την παραλληλογράφηση και καθορίζοντας την φορά ένθεσης. Για τον συγκρατητικό βραχίονα Akers, ξεκινά τη διαμόρφωση της πορείας από την παρειακή όμορη μασητική γωνία του δοντιού στήριξης πάνω από τη μείζονα περίμετρο, στην περιοχή του σώματος του αγκίστρου, μέχρι τη μείζονα περίμετρο και μετά κάτω από αυτήν αφαιρεί το στρώμα κεριού που έχει ήδη τοποθετηθεί μέχρι την απόληξη του συγκρατητικού βραχίονα, σχηματίζοντας την πορεία του (Εικόνα 8-6). Εικόνα 8-6. Διαμόρφωση της πορείας βραχίονα τύπου Akers Για τον συγκρατητικό βραχίονα τύπου δοκού, τοποθετεί κερί στην περιοχή παρειακά της νωδής περιοχής, για να διασφαλίσει την πορεία που βραχίονα, που εξ ορισμού δεν εφάπτεται στους ουλικούς ιστούς, και στην παρειακή επιφάνεια του δοντιού κάτω από την μείζονα περίμετρο διαμορφώνει, αντίστοιχα με το σχήμα του συγκρατητικού βραχίονα, την περιοχή απόληξής του σε βάθος εσοχής 0,50 mm (Εικόνα 8-4, Εικόνα 8-6). Με τον τρόπο αυτό καθορίζεται επακριβώς η πορεία του συγκρατητικού βραχίονα με δοκό και καθορίζεται η απόληξή του, όπως πρέπει μετά την παραλληλογράφηση του τελικού εκμαγείου εργασίας (NEY Surveyor Manual 1965). Για τον συγκρατητικό βραχίονα του δακτυλιοειδούς αγκίστρου, μέχρι την έκφυση του βοηθητικού εφαπτήρα, που βρίσκεται στην άπω μασητική επιφάνεια του δοντιού, τοποθετείται κερί κάτω από την καταγραφείσα μείζονα περίμετρο. Από τον βοηθητικό εφαπτήρα στην άπω επιφάνεια των δοντιών διαγράφεται η πορεία του συγκρατητικού βραχίονα και καθορίζεται η πορεία του μέχρι την συγρατητική εσοχή, αφού διασταυρωθεί με τη μείζονα περίμετρο διαγράφοντας την πορεία του άγκιστρου στη συνολική επιφάνεια του δοντιού. Για τον συγκρατητικό βραχίονα του αγκίστρου RPΙ, όπως και στον βραχίονα με δοκό, υπάρχει κερί στην παρειακή επιφάνεια του δοντιού και της υπολειμματικής φατνιακής ακρολοφίας, διότι και εδώ ο συγκρατητικός βραχίονας δεν εφάπτεται στον βλεννογόνο, αλλά απέχει από αυτόν. Η κατάληξή του καθορίζεται στην παρειακή επιφάνεια, στη μεσότητα ή την εγγύς περιοχή. Σημαντικό είναι να γίνεται σχολαστικός έλεγχος της τοποθέτησης κεριού στην όμορη επιφάνεια, όπου υπάρχει η τοποθέτηση της όμορης πλάκας του αγκίστρου (Εικόνα 8-7). Εικόνα 8-7. Τοποθέτηση κεριού στην όμορη επιφάνεια 8-5

Επομένως, από όσα έχουν αναφερθεί για την εξουδετέρωση εσοχών και τη διαμόρφωση της πορείας των συγκρατητικών βραχιόνων των αγκίστρων, συνεπάγεται ότι πάντα γίνεται εξουδετέρωση των εσοχών κάτω από τη μείζονα περίμετρο και στη συνέχεια, σύμφωνα με το σχήμα και την πορεία του συγκρατητικού βραχίονα, σκαλίζεται και διαμορφώνεται η πορεία του. Στο σημείο απόληξής του δεν υπάρχει ποτέ κερί εξουδετέρωσης, προκειμένου να διασφαλίζεται η απόλυτη εφαρμογή του με την παρειακή επιφάνεια του δοντιού στήριξης και, κατά συνέπεια, η απαιτούμενη συγκράτηση του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Καθορισμός της θέσης του βραχίονα αντιστήριξης Ο βραχίονας αντιστήριξης τοποθετείται στο ύψος της μείζονος περιμέτρου, εκ διαμέτρου αντίθετα από τον συγκρατητικό βραχίονα, πάνω στο διαμορφωμένο επίπεδο αντιστήριξης. Για να καθοριστεί η θέση του βραχίονα αντιστήριξης τοποθετείται κερί κάτω από την εγγραφή της μείζονος περιμέτρου, και μάλιστα κάτω από το κατώτερο άκρο της εγγραφής της (Εικόνα 8-8). Με τον τρόπο αυτό έχει επακριβώς καθοριστεί η θέση του βραχίονα αντιστήριξης. Εικόνα 8-8. Εγγραφή της μείζονος περιμέτρου γλωσσικά, για να καθοριστεί η θέση του βραχίονα αντιστήριξης. Επιλογή του κατάλληλου προπλάσματος για τον καθορισμό του μείζονα συνδετήρα Σύμφωνα με τη σχεδίαση που γίνεται από τον θεράποντα οδοντίατρο, επιλέγεται ο κατάλληλος μείζονας συνδετήρας. Το σχήμα και το μέγεθός του καθορίζονται από τον θεράποντα, αλλά θα πρέπει να γίνεται εξουδετέρωση με τοποθέτηση μικρού πάχους κεριού, της τάξεως πάχους 0,6 mm το πολύ, αντίστοιχα στην περιοχή της μέσης ραφής στην άνω γνάθο. Επίσης, ανακούφιση απαιτείται και στην περιοχή της τομικής θηλής, όταν επιλέγεται μείζονας συνδετήρας υπερώια πλάκα. Στην κάτω γνάθο γίνεται εξουδετέρωση στη γλωσσική περιοχή, όταν τοποθετείται γλωσσική δοκός, για να μην υπάρχει επαφή του μείζονα συνδετήρα με τον υποκείμενο βλεννογόνο, ενώ όταν επιλέγεται γλωσσική πλάκα, γίνεται τοποθέτηση κεριού και στις μεσοδόντιες περιοχές αυχενικά, ενώ καθορίζεται το όριό της στα γλωσσικά φύματα των δοντιών της κάτω γνάθου (NEY Surveyor Manual 1965). 8.2.2. Εργαστηριακή ανατύπωση του τελικού εκμαγείου Η εργαστηριακή ανατύπωση του τελικού εκμαγείου, αφού έχουν πραγματοποιηθεί και διαμορφωθεί οι περιοχές όπου απαιτείται εξουδετέρωση εσοχών, γίνεται με σκοπό να προκύψει ένα νέο εκμαγείο από πυρόχωμα, πάνω στο οποίο έχει αποτυπωθεί η εργασία της εξουδετέρωσης εσοχών, η πορεία των αγκίστρων, το σημείο απόληξης του συγκρατητικού βραχίονα και οι ανακουφίσεις στη μέση ραφή και την τομική θηλή. Παράλληλα πάνω σε αυτό το εκμαγείο εμφανίζονται οι διαμορφώσεις των υποδοχών για εφαπτήρες ή τα γλωσσικά και υπερώια βάθρα (Carr & Brown 2011). Το εκμαγείο αυτό, που κατασκευάζεται από πυρόχωμα, ονομάζεται πυράντοχο εκμαγείο. Στο πυράντοχο εκμαγείο θα διαμορφωθεί από κερί το πρόπλασμα του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Για να προκύψει, όμως, το πυράντοχο εκμαγείο, απαιτείται ένα αποτύπωμα του τελικού εκμαγείου, όπου έχουν γίνει οι εξουδετερώσεις εσοχών και οι πορείες των 8-6

αγκίστρων. Το αποτύπωμα αυτό λαμβάνεται στο εργαστήριο με εργαστηριακό αποτυπωτικό υλικό, πρόκειται δηλαδή για ανατύπωση εκμαγείου (NEY Surveyor Manual 1965, Rudd & Rudd 2001). Η ανατύπωση αυτή γίνεται ως εξής: το εκμαγείο τοποθετείται πάνω σε μια μεταλλική βάση, όπου σταθεροποιείται τοποθετώντας εργαστηριακή σιλικόνη. Στη συνέχεια, σε αυτή τη μεταλλική βάση συγκολλάται ένα άνω τμήμα εγκλείστρου που έχει τρεις οπές και περιφερικά σφραγίζεται με εργαστηριακή σιλικόνη. Από τη στιγμή που σφραγίζεται αυτό το εργαστηριακό έγκλειστρο, ο τεχνικός είναι έτοιμος για την ανατύπωση του εκμαγείου (Εικόνα 8-9, Εικόνα 8-10). Εικόνα 8-9. Τελικό εκμαγείο, όπου εμφανίζονται οι εξουδετερώσεις και τα στηρικτικά στοιχεία του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Εικόνα 8-10 Εργαστηριακή ανατύπωση του προηγούμενου εκμαγείου. Η ανατύπωση πραγματοποιείται με ένα μεταστρεπτό υδροκολλοειδές αποτυπωτικό υλικό (Carr & Brown 2011). Το υλικό, θερμαινόμενο σε θερμοκρασία 92 ο C, ρευστοποιείται. Στη φάση που είναι ρευστό το υλικό, εγχέεται στο έγκλειστρο, όπου είναι εγκλωβισμένο το τελικό εκμαγείο με τις εξουδετερώσεις, μέχρι να γίνει η πλήρωσή του. Αποφυγή δημιουργίας φυσαλίδων προκύπτει από το γεγονός ότι διαφεύγει τμηματικά ο αέρας από τις τρεις οπές που βρίσκονται στο άνω τμήμα του εγκλείστρου. Στη συνέχεια, το έγκλειστρο αφήνεται για χρονικό διάστημα 24 ωρών, προκειμένου να αποκτήσει την απαραίτητη σκληρότητα και να ολοκληρωθεί η πήξη του. Σε επόμενο στάδιο, μετά από 24 ώρες αποσφραγίζεται το έγκλειστρο και αφαιρείται το τελικό εκμαγείο, που έχει πάνω του τις εξουδετερώσεις, τις πορείες των αγκίστρων και τις διαμορφωμένες υποδοχές για εφαπτήρες αφήνοντας το ίχνος τους πάνω στο αποτυπωτικό υλικό. Στο αποτύπωμα αυτό, που είναι η ανατύπωση του τελικού εκμαγείου με τα ήδη αναφερθέντα στοιχεία, γίνεται πλήρωση με πυρόχωμα, ώστε να προκύψει το πυράντοχο εκμαγείο, στη βάση του οποίου υπάρχει μια οπή, όπου και θα τοποθετηθεί ο αγωγός για τη χύτευση του μετάλλου του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας (Rudd & Rudd 2001) (Εικόνα 8-11). Εικόνα 8-11. Πυράντοχο εκμαγείο με το πρόπλασμα του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Στο κέντρο του εμφανίζονται οι αγωγοί χύτευσης (χρώματος μπλε) και η οπή (χρώματος κόκκινου). Το πυράντοχο εκμαγείο που προκύπτει με την πλήρωση αυτού του αποτυπώματος, στη συνέχεια τοποθετείται σε ξηρό κλίβανο σε θερμοκρασία 120-150 ο C και για διάρκεια 20 min. Μετά την απομάκρυνση του πυράντοχου εκμαγείου από τον ξηρό κλίβανο, για να έχουμε μια πιο λεία επιφάνεια και να μπορεί να 8-7

προσκολληθεί επάνω σε αυτήν το πρόπλασμα από κερί του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας, εμβαπτίζεται το εκμαγείο σε κολοφώνιο για διάστημα 2 sec, αφαιρείται και αφήνεται να στεγνώσει (Εικόνα 8-12). Έτσι έχουμε ένα ανάτυπο εκμαγείο με όλες τις λεπτομέρειες από πυρόχωμα, όπου εμφανίζονται, όπως έχει προαναφερθεί, οι υποδοχές για εφαπτήρες, οι πορείες των αγκίστρων και διαγράφονται ανάγλυφα οι εξουδετερώσεις στην κορυφή των υπολειμματικών φατνιακών ακρολοφιών (NEY Surveyor Manual 1965) (Εικόνα 8-13). Εικόνα 8-12. Εμβάπτιση του εκμαγείου σε κολοφώνιο Εικόνα 8-13. Τελικό πυράντοχο εκμαγείο 8.2.3. Διαμόρφωση του προπλάσματος του μεταλλικού σκελετού χύτευση Στο εκμαγείο αυτό, δηλαδή το πυράντοχο, ο τεχνικός θα διαμορφώσει με κερί το πρόπλασμα του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Το πρόπλασμα αυτό διαμορφώνεται με την τοποθέτηση αντίστοιχων προκατασκευασμένων κήρινων προπλασμάτων ως εξής: στην κορυφή της υπολειμματικής ακρολοφίας τοποθετείται δικτυωτό κερί, στα δόντια προσαρμόζονται κήρινα προπλάσματα αγκίστρων, στις υποδοχές των εφαπτήρων τοποθετείται λιωμένο κερί και στους ελάσσονες συνδετήρες αντίστοιχα τοποθετούνται κήρινα προπλάσματα (Carr & Brown 2011). Τέλος, επιλέγεται από τα προπλάσματα του εμπορίου ο αντίστοιχος μείζονας συνδετήρας, τοποθετούνται και συγκολλώνται όλα τα τμήματα της μερικής οδοντοστοιχίας μεταξύ τους, ώστε να προκύψει ο σκελετός ως ενιαίο σύνολο. Εάν τα κήρινα προπλάσματα δεν είναι ικανά να καλύψουν μεγέθη και είδη συγκρατητικών βραχιόνων, όπως επίσης και μείζονα συνδετήρα, ο τεχνικός είναι αναγκασμένος να διαμορφώσει τα στοιχεία αυτά με κερί που χρησιμοποιείται για την κατασκευή στεφάνης (Takaichi et al. 2011) (Εικόνα 8-14). Εικόνα 8-14. Διαμορφωμένο πρόπλασμα μεταλλικού σκελετού μερικής οδοντοστοιχίας σε πυράντοχο εκμαγείο Από τη στιγμή που έχει διαμορφωθεί το κήρινο πρόπλασμα, γίνεται εγκλείστρωση, δηλαδή τοποθέτηση σε έγκλειστρα με πυρόχωμα του πυράντοχου εκμαγείου, επάνω στο οποίο βρίσκεται διαμορφωμένος ο σκελετός της μερικής οδοντοστοιχίας (Εικόνα 8-15, Εικόνα 8-16). Ακολουθεί η διαδικασία της εξάχνωσης του κεριού του μεταλλικού σκελετού με την τοποθέτηση σε κλίβανο θερμοκρασίας 350 ο C για 30 min. Αφού 8-8

εξαχνωθεί το κερί, γίνεται η χύτευσή του με τηγμένο κράμα χρωμιοκοβαλτίου, προκειμένου να αποκτήσουμε σε μέταλλο τον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας (Matin & Maderson 1984, Knezović-Zlatarić et al. 2003). Στη συνέχεια, γίνεται απεγκλείστρωση και απομακρύνονται τα πυροχώματα της εγκλείστρωσης, όπως και το πυράντοχο εκμαγείο (Εικόνα 8-17, Εικόνα 8-18). Ο σκελετός που προκύπτει, θα πρέπει να καθαριστεί από ίχνη πυροχώματος, να λειανθεί, να στιλβωθεί και να εφαρμοστεί στο τελικό εκμαγείο, αφού αφαιρεθούν όλα τα ίχνη κεριού που τοποθετήθηκαν, για να διαμορφώσουμε πορείες αγκίστρων και εξουδετερώσεις εσοχών (NEY Surveyor Manual 1965, Carr & Brown 2011) (Εικόνα 8-19). Εικόνα 8-15. Διαμορφωμένο κήρινο πρόπλασμα μεταλλικού σκελετού με τοποθέτηση αγωγών χύτευσης (μπλε χρώμα) Εικόνα 8-16. Εγκλείστρωση του πυράντοχου εκμαγείου Εικόνα 8-17. Κλίβανος εξάχνωσης κεριού Εικόνα 8-18. Χύτευση του χρωμιοβαλτιούχου κράματος Εικόνα 8-19 Μεταλλικός σκελετός μερικής οδοντοστοιχίας, όπως προκύπτει μετά την αφαίρεσή του από το έγκλειστρο. 8.2.4. Διαδικασία εφαρμογής του μεταλλικού σκελετού στο εκμαγείο Μετά τη χύτευση και την αφαίρεση των πυροχωμάτων έχουμε τον μεταλλικό σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας. Από εδώ και πέρα αρχίζει η διαδικασία καθαρισμού του, λείανσης και στίλβωσής του. Η 8-9

διαδικασία αυτή ξεκινά με τροχισμό και αφαίρεση των αγωγών χύτευσης από την επιφάνεια του μεταλλικού σκελετού. Περαιτέρω, γίνεται έλεγχος για υπάρχουσες μικροπροεξοχές, που μπορεί να έχουν σχηματιστεί από πόρους που υπάρχουν στο πυρόχωμα. Οι πόροι αυτοί κατά τη χύτευση δεν αποδίδουν λεία επιφάνεια και, επομένως, πρέπει να τροχιστούν και να αφαιρεθούν. Το επόμενο στάδιο είναι ο συνολικός τροχισμός του μεταλλικού σκελετού, προκειμένου να αποκτήσει λεία επιφάνεια. Μετά τους τροχισμούς ακολουθεί αμμοβολή του μεταλλικού σκελετού σε όλες τις επιφάνειές του, και στη συνέχεια πάλι ελαφρύς τροχισμός, όπου υπάρχει εμφανής ανωμαλία της επιφάνειάς του (Swelem et al. 2014). Στη συνέχεια, με ελαστικά βουρτσάκια και τροχούς αρχίζει η στίλβωση του μεταλλικού σκελετού, μέχρις ότου αποκτήσει ένα σταθερό και στιλπνό χρωματισμό σε όλη την έκταση (Εικόνα 8-20). Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την εμβάπτιση του σκελετού σε διάλυμα γλυκερίνης οινοπνεύματος, προκειμένου να γίνει η πλήρης στίλβωσή του με ηλεκτρογαλβανισμό (Morris & Brudvik 1986). Από τη στιγμή που γίνει η πλήρης στίλβωση, ο τεχνικός πρέπει να τοποθετήσει τον μεταλλικό σκελετό στο τελικό εκμαγείο, που έχει προκύψει από το τελικό μας αποτύπωμα και όπου έχουν γίνει οι εξουδετερώσεις, οι οποίες έχουν απομακρυνθεί. Δοκιμάζεται, λοιπόν, ο μεταλλικός σκελετός με προσοχή, έτσι ώστε όλα τα στοιχεία του να εδραστούν σωστά πάνω στο τελικό εκμαγείο. Μετά από όλη αυτή τη διαδικασία ο σκελετός αποστέλλεται στο ιατρείο, προκειμένου να γίνει η διαδικασία εφαρμογής και δοκιμής του (NEY Surveyor Manual 1965, Δημητρίου και συν. 1996, Rudd & Rudd 2001). α β Εικόνα 8-20. Τροχισμός (α) και λείανση (β) του μεταλλικού σκελετού 8.3. Δοκιμή του μεταλλικού σκελετού Στο ιατρείο έρχεται ο μεταλλικός σκελετός με το εκμαγείο, προκειμένου να γίνει η δοκιμή του μέσα στο στόμα. Η δοκιμή του μεταλλικού σκελετού από τον θεράποντα έχει δύο σκέλη, τη δοκιμή στο εκμαγείο και στη συνέχεια τη δοκιμή στο στόμα του ασθενή. 8.3.1. Δοκιμή του μεταλλικού σκελετού στο εκμαγείο Πριν την τοποθέτηση στο στόμα, πρέπει να γίνεται ο έλεγχος και η δοκιμή του μεταλλικού σκελετού στο εκμαγείο. Στη διαδικασία αυτή θα πρέπει να αφαιρέσουμε προσεκτικά τον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας και να προσέξουμε μήπως κατά την απομάκρυνσή του από το εκμαγείο αποξαίνεται η γύψος στην περιοχή των συγκρατητικών βραχιόνων. Με την ίδια προσοχή έλεγχος πρέπει να γίνει και κατά την αντίστροφη κίνηση, δηλαδή κατά την ένθεση του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας στο εκμαγείο. Παράλληλα, ελέγχεται και η συγκράτηση του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας πάνω στο εκμαγείο, η οποία θα πρέπει να είναι ικανοποιητική, χωρίς να δημιουργούνται αποξέσεις της γύψου (Διακογιάννη Μορδοχάι 1994, Stewart et al. 1997) (Εικόνα 8-21). 8-10

Εικόνα 8-21. Κατά την ένθεση και αφαίρεση ο σκελετός δεν πρέπει να αποξέει την επιφάνεια της γύψου. Οι εφαπτήρες του μεταλλικού σκελετού θα πρέπει να εδράζονται επακριβώς στην υποδοχή τους, χωρίς να καταλείπουν κενά και να μην αλλοιώνουν λόγω όγκου τη μασητική μορφολογία του δοντιού στήριξης (Εικόνα 8-22). Επίσης, ελέγχεται η θέση του βραχίονα αντιστήριξης και η εφαρμογή του στο εκμαγείο. Εάν πρόκειται για γλωσσικό ή υπερώιο βάθρο, ελέγχεται η εφαρμογή του, ώστε να είναι επακριβής στην επιφάνεια του βάθρου, χωρίς να αλλοιώνει τη μορφολογία του δοντιού στήριξης στην περιοχή αυτή. Εικόνα 8-22. Πλήρης και απόλυτη εφαρμογή των εφαπτήρων στο εκμαγείο Το μέγεθος, το είδος και η εφαρμογή του μείζονα συνδετήρα στην άνω γνάθο ελέγχεται πάνω στο εκμαγείο, όπως και η απόληξή του ως προς τις υπερώιες πτυχές και το οπίσθιο όριο. Το ίδιο ελέγχεται και στην κάτω γνάθο, επιπρόσθετα δε ελέγχεται η σχέση του ως προς τον γλωσσικό χαλινό και η απόστασή του από το βλεννογόνο (Εικόνα 8-23, Εικόνα 8-24). Επομένως, συνολικά στο εκμαγείο ελέγχεται εάν ο σκελετός ανταποκρίνεται στο σχέδιο, το οποίο έχουμε αποστείλει, εάν συγκρατείται ικανοποιητικά στο εκμαγείο χωρίς να υπάρχουν σημεία απόξεσης στις επιφάνειες της γύψου κατά την ένθεση και αφαίρεση (Διακογιάννη Μορδοχάι 1994). Εικόνα 8-23. Έλεγχος του μείζονα συνδετήρα στην κάτω γνάθο Εικόνα 8-24. Έλεγχος του μείζονα συνδετήρα στην άνω γνάθο 8-11

8.3.2. Δοκιμή του μεταλλικού σκελετού στο στόμα Μετά τον έλεγχο του μεταλλικού σκελετού στο εκμαγείο, θα πρέπει να γίνει ο έλεγχός του και στο στόμα. Στο στάδιο αυτό θα πρέπει να ελέγχεται η εφαρμογή του πάνω στα στηρικτικά στοιχεία, η συγκράτησή του και η εφαρμογή και το μέγεθος του μείζονα συνδετήρα (Young 1981). Επομένως, σύμφωνα με τη φορά ένθεσης τοποθετείται ο σκελετός μέσα στο στόμα και σε πρώτη φάση ελέγχουμε την ικανότητα εύκολης ένθεσης και αφαίρεσης. Με τον τρόπο αυτό, επίσης, εκτιμούμε και την ικανότητα συγκράτησης του σκελετού στο στόμα, η οποία οφείλει να είναι ικανή, αλλά όχι υπερβολική (Διακογιάννη Μορδοχάι 1994). Στη συνέχεια εδράζουμε τον σκελετό στην οριστική του θέση και ελέγχουμε την εφαρμογή των στηρικτικών στοιχείων του, δηλαδή εάν εφάπτονται επακριβώς οι εφαπτήρες στην υποδοχή τους πάνω στα δόντια στήριξης. Εάν έχουμε γλωσσικά ή υπερώια βάθρα, ελέγχεται επίσης η πλήρης έδρασή τους, όπως επίσης και η μορφολογική απόδοση του δοντιού στηρίγματος γλωσσικά ή υπερώια, όταν έχουμε τον σκελετό στην τελική θέση του. Η εφαρμογή του μείζονα συνδετήρα ελέγχεται επίσης, όπως και το μέγεθός του, μέσα στο στόμα (Δημητρίου και συν. 1996, Wong et al. 1993) (Εικόνα 8-25). Εικόνα 8-25. Τοποθέτηση του μεταλλικού σκελετού στο στόμα και έλεγχος της έδρασης των στηρικτικών και συγκρατητικών στοιχείων του Στη συνέχεια, αφού όλα αυτά τα στοιχεία είναι ικανοποιητικά, με ένα χαρτί σύγκλεισης καλούμε τον ασθενή να συγκλείσει στην επιλεγμένη θέση σύγκλεισης και ελέγχουμε εάν τα στηρικτικά στοιχεία του μεταλλικού σκελετού παρεμβάλλονται στη σύγκλειση υπό μορφή πρόωρων επαφών. Εάν διαπιστωθεί ότι υπάρχει πρώτη επαφή σε στοιχείο του μεταλλικού σκελετού, αυτή τροχίζεται με τροχόλιθο. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται αρκετές φορές, μέχρις ότου αποκατασταθεί η σύγκλειση (Young 1981, Wong et al. 1993). Στη συνέχεια, πάλι με χαρτί σύγκλεισης γίνεται ο έλεγχος στην εργαζόμενη και μη εργαζόμενη πλευρά, προκειμένου ο σκελετός της μερικής οδοντοστοιχίας να λειτουργεί χωρίς παρεμβολές στο στοματικό περιβάλλον (Διακογιάννη Μορδοχάι 1994) (Εικόνα 8-26). Εικόνα 8-26. Έλεγχος της σύγκλεισης με τον μεταλλικό σκελετό στο στόμα 8-12

Γίνεται και ο έλεγχος του πιθανού μοχλού του μεταλλικού σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας. Κατά τον έλεγχο αυτό, πιέζοντας στη μία περιοχή αντίστοιχα στο ένα ημιμόριο, ελέγχουμε εάν στο εκ διαμέτρου αντίθετο ημιμόριο ο εφαπτήρας παραμένει στη θέση του και δεν ανασηκώνεται. Στη συνέχεια, πιέζοντας και τους δύο εφαπτήρες δεξιά και αριστερά ελέγχουμε εάν υπάρχει μετακίνηση του σκελετού, την οποία αισθανόμαστε στα δάχτυλά μας. Από τη στιγμή που ο μεταλλικός σκελετός δεν εμφανίζει μοχλό, εδράζεται άψογα στη θέση του και δεν έχουμε παρεμβολές στη σύγκλειση, το επόμενο στάδιο είναι η καταγραφή της σχέσης των γνάθων. 8.4. Καταγραφή σύγκλεισης/ σχέσεων των γνάθων Για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να διαμορφώσουμε στην περιοχή των υπολειμματικών φατνιακών ακρολοφιών και ιδιαίτερα όπου υπάρχει πλέγμα, δηλαδή στην περιοχή των βάσεων, τόξα καταγραφής από κερί οδοντοστοιχιών. Πρώτα επαλείφουμε με βαζελίνη τις υπολειμματικές φατνιακές ακρολοφίες του εκμαγείου. Στη συνέχεια, λειώνουμε κερί και με το μαχαιρίδιο κηρού στάζουμε κερί να προωθηθεί κάτω από το πλέγμα του σκελετού στις υπολειμματικές φατνιακές ακρολοφίες. Αφού το κερί καταλάβει όλη την έκταση μεταξύ σκελετού και υπολειμματικής ακρολοφίας, στάζουμε κερί πάνω στο πλέγμα του σκελετού. Από ένα φύλλο κεριού οδοντοστοιχιών επιλέγουμε σε μήκος ένα τμήμα, το οποίο με τμηματική θέρμανση αναδιπλώνεται σχηματίζοντας στο τέλος το τόξο καταγραφής, το οποίο και συγκολλιέται πάνω στον σκελετό και διαμορφώνεται σύμφωνα με τις διαστάσεις της υπολειμματικής φατνιακής ακρολοφίας παρειοϋπερώια ή παρειογλωσσικά. Ως προς το ύψος του τόξου, φροντίζουμε να είναι ελαφρά υψηλότερο από τα ήδη υπάρχοντα δόντια. Μετά τη διαμόρφωση του τόξου, καθαρίζεται εσωτερικά ο σκελετός από τυχόν υπολείμματα κεριού που έχουν παρεισφρήσει, και είναι έτοιμος, για να γίνει η δοκιμή του στο στόμα με τα τόξα καταγραφής (Εικόνα 8-27). Εικόνα 8-27. Διαμόρφωση των τόξων καταγραφής στο εκμαγείο Ο σκελετός εδράζεται στο στόμα του ασθενή και ελέγχεται ξανά η εφαρμογή των εφαπτήρων και η πιθανή κίνηση μοχλού, όπως έχει προαναφερθεί (Graber 1988, Davenport et al. 1994, Carr & Brown 2011). Στη συνέχεια, καθοδηγείται ο ασθενής στη σχέση σύγκλεισης που έχει αποφασιστεί να αποδοθεί με την αποκατάσταση (υπάρχουσας ή κεντρικής θέσης της κάτω γνάθου) και ελέγχεται η παρεμβολή στα κήρινα τόξα καταγραφής. Στη συνέχεια, με το μαχαιρίδιο κηρού, ζεσταίνοντάς το, μαλακώνουμε τη μασητική επιφάνεια των τόξων καταγραφής σε ένα βάθος περίπου 2 έως 3 mm και, τοποθετώντας τον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας στο στόμα, καθοδηγούμε τον ασθενή να συγκλείσει στην επιλεγμένη σύγκλειση (Krol et al. 1990) (Εικόνα 8-28, Εικόνα 8-29, Εικόνα 8-30). Ελέγχεται στη θέση αυτή και η πλήρης επαφή των φυσικών δοντιών και γίνεται ο έλεγχος, έχοντας ταύτιση της σχέσης στα φυσικά δόντια χωρίς τη μερική οδοντοστοιχία και ίδια απόδοση της σύγκλεισης με τη μερική οδοντοστοιχία στο στόμα. 8-13

Εικόνα 8-28. Διαμόρφωση με ζεστό μαχαιρίδιο των τόξων, προκειμένου να καταγραφεί η σύγκλειση. Εικόνα 8-29. Τοποθέτηση του σκελετού στο στόμα Εικόνα 8-30. Ο ασθενής καθοδηγείται σε σύγκλειση. Αφαιρώντας τη μερική οδοντοστοιχία από το στόμα, θα παρατηρήσουμε εντυπώματα από τα φύματα των ανταγωνιστών πάνω στο κερί των τόξων καταγραφής (Εικόνα 8-31). Για να καταγράψουμε τη σχέση σε πλέον αβίαστη θέση και χωρίς πίεση, αφαιρούμε ένα στρώμα κεριού από τα τόξα καταγραφής, μέχρι του σημείου να μην εμφανίζεται εντύπωμα από φύμα ανταγωνιστού, και στη συνέχεια τοποθετούμε στην επιφάνεια των τόξων αποτυπωτικό φύραμα (οξείδιο του ψευδαργύρου- ευγενόλης ή ελαστομερές υλικό καταγραφής) και, τοποθετώντας τον σκελετό στο στόμα, καθοδηγούμε τον ασθενή στην επιλεγμένη σχέση σύγκλεισης (Jones & García 2009) (Εικόνα 8-32). Εικόνα 8-31. Εντυπώματα των ανταγωνιστών στο κερί των τόξων καταγραφής. 8-14

Εικόνα 8-32. Καταγραφή της σύγκλεισης με κερί σύγκλεισης Στη συνέχεια, οφείλουμε να λάβουμε αποτύπωμα των ανταγωνιστών δοντιών με δισκάριο εμπορίου και αλγινικό αποτυπωτικό υλικό, προκειμένου ο τεχνικός να προβεί σε ανάρτηση των εκμαγείων σε ρυθμιζόμενο αρθρωτήρα, για να πραγματοποιήσει τη σύνταξη των ακρυλικών δοντιών, σύμφωνα και με το χρώμα που έχει προεπιλεγεί με ένα χρωματολόγιο (Εικόνα 8-33). Εικόνα 8-33. Μετά την τελική καταγραφή επιλέγεται το χρώμα των τεχνητών δοντιών. Επομένως, στο στάδιο αυτό των καταγραφών οφείλουμε να αποστείλουμε στον τεχνικό το εκμαγείο με τον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας στη θέση του, όπου πάνω στα τόξα υπάρχουν τα εντυπώματα των ανταγωνιστών, το εκμαγείο των ανταγωνιστών της μερικής οδοντοστοιχίας και το χρώμα των δοντιών που θα χρησιμοποιηθούν για τη σύνταξη. Βιβλιογραφία Carr AB, Brown DT. McCracken's Removable Partial Prosthodontics. 12 th ed. St. Louis: Elsevier Mosby; 2011. Craig RG, Powers JM. Restorative Dental Materials. 11 th ed. St Louis: Mosby; 2002. Davenport JC, Basker RM, Heath JR, Ralph JP. Color Atlas of Removable Partial Dentures. 2nd ed. London: Mosby-Wolfe; 1994. Graber G. Color Atlas of Dental Medicine 2- Removable Partial Dentures. Germany: Georg Thieme Verlag; 1988. Jones JD, García LT. Removable Partial Dentures: A Clinician s Guide. Singapore: Wiley-Blackwell; 2009. Knezović-Zlatarić D, Nemet M, Baučić I. Laboratory fabrication procedures of a metal partial denture framework. Acta Stomat Croat 2003;37:95-98. Krol AJ, Jacobson TE, Finzen FC.Removable partial design, outline syllabus. San Rafael, CA: Indent; 1990. 8-15

Matin KA, Maderson RD. The influence of sprue design in cobalt chromium alloy casting defects. J Dent 1984;12: 175-182. Morris HF, Brudvik JS. Influence of polishing on cast clasp properties. J Prosthet Dent 1986;55: 75 77. O'Brien WJ. Dental Materials and Their Selection. 3rd ed. Chicago: Quintessence Publishing Co, Inc; 2002. Phoenix RD, Cagna DR, DeFreest ChF. Stewart s Clinical Removable Partial Prosthodontics. 4 th ed. Carol Stream (IL): Quintessence Publishing; 2008. Rudd RW, Rudd KD. A review of 243 errors possible during the fabrication of a removable partial denture: part II. J Prosthet Dent 2001;86:262-276. Stewart KL, Rudd KD, Kuebker WA. Clinical Removable Partial Prosthodontics. Fitting the Framework. 2nd ed. India: All India Publishers and Distributors; 1997. Swelem AA, Abdelnabi MH, Al-Dharrab AA, AbdelMaguid HF. Surface roughness and internal porosity of partial removable dental prosthesis frameworks fabricated from conventional wax and lightpolymerized patterns: a comparative study. J Prosthet Dent 2014;111:335-341. Takaichi A, Wakabayashi N, Igarashi Y. Prefabricated light-polymerizing plastic pattern for partial denture framework. Contemp Clin Dent 2011;2:402-404. The Ney surveyor Manual. Bloomfield, Conn.: J.M. Ney; 1965. Wataha JC, Messer RL. Casting alloys. Dent Clin North Am. 2004;48:vii-viii, 499-512. Wong MT, Calverley MJ, Nagy WW. Removable partial denture framework try-in. J Prosthet Dent. 1993;69:363-368. Young L Jr. Try-in of the removable partial denture framework. J Prosthet Dent. 1981;46:579-80. Zarb GA, Bergman B, Clayton JA, MacKay HF. Prosthodontic treatment for partially edentulous patients. St. Louis: CV Mosby;1978. Δημητρίου Π, Ζήσης Α, Πολυζώης Γ. Σταυράκης Γ. Κινητή Προσθετική. Μερικές Οδοντοστοιχίες. Αθήνα: Μπονισέλ, 1996. Διακογιάννη Μορδοχάι Ε. Αζαριά Χ: Μερικές Οδοντοστοιχίες. Θεσσαλονίκη, 1994. Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης 1. Ποιο από τα παρακάτω είναι σωστό; Η εξουδετέρωση εσοχών στις μερικές οδοντοστοιχίες γίνεται στα δόντια στήριξης: A. κάτω από τη μείζονα περίμετρο. B. πάνω από τη μείζονα περίμετρο. C. στο ύψος της μείζονος περιμέτρου. 2. Ποιο από τα παρακάτω είναι σωστό; Ο μεταλλικός σκελετός κατασκευάζεται: A. στο αρχικό εκμαγείο. B. στο τελικό εκμαγείο. C. στο πυράντοχο εκμαγείο. 8-16

3. Τοποθετήστε στη σωστή σειρά τα παρακάτω: 1. πυράντοχο εκμαγείο 2. αρχικό εκμαγείο 3. τελικό εκμαγείο 4. Τοποθετήστε στη σωστή σειρά τα παρακάτω: 1. τροχισμός μεταλλικού σκελετού 2. χύτευση μεταλλικού σκελετού 3. λείανση μεταλλικού σκελετού 4. κήρινο πρόπλασμα μεταλλικού σκελετού 5. Ποια από τα παρακάτω χημικά στοιχεία υπάρχουν στα κράματα του μεταλλικού σκελετού; A. σίδηρος B. υδράργυρος C. χαλκός D. άργυρος E. χρυσός F. χρώμιο 6. Συμπληρώστε το κενό: Στο εκμαγείο κατασκευάζεται το κήρινο πρόπλασμα του μεταλλικού σκελετού. 7. Συμπληρώστε το κενό: Οι γίνονται με κερί στις φατνιακές ακρολοφίες. 8. Τοποθετήστε στη σωστή σειρά τα παρακάτω: 1. καταγραφή με τον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας στο στόμα 2. εφαρμογή του σκελετού 3. δοκιμή του σκελετού στο στόμα 4. δοκιμή του σκελετού στο εκμαγείο 9. Ποια από τα παρακάτω είναι σωστά; Η δοκιμή του σκελετού στο στόμα πρέπει να συνδυάζει: A. χρωματική ομοιότητα B. συγκράτηση C. στήριξη D. πλήρη εφαρμογή των στοιχείων 10. Συμπληρώστε το κενό: Η εξισορρόπηση της σύγκλεισης γίνεται με. 11. Ποια από τα παρακάτω είναι σωστά; Η τελική καταγραφή γίνεται με: A. φύραμα οξειδίου του ψευδαργύρου- ευγενόλης B. κερί οδοντοστοιχιών C. κερί σύγκλεισης D. αποτυπωτικό ελαστομερές παχύρευστο E. φύραμα σύγκλεισης 8-17

12. Συμπληρώστε το κενό: Το πλέγμα του σκελετού της μερικής οδοντοστοιχίας στις νωδές περιοχές δεν πάνω στον βλεννογόνο. 13. Συμπληρώστε το κενό: Τα στον σκελετό της μερικής οδοντοστοιχίας γίνονται στο πλέγμα. Απαντήσεις Ερώτηση Απάντηση Ερώτηση Απάντηση Ερώτηση 1: Το A Ερώτηση 8: 2, 4, 3, 1 Ερώτηση 2: Το C Ερώτηση 9: B, C και D Ερώτηση 3: 2, 3, 1 Ερώτηση 10: χαρτί σύγκλεισης Ερώτηση 4: 4, 2, 1, 3 Ερώτηση 11: A, C και E Ερώτηση 5: A, C και F Ερώτηση 12: εφάπτεται Ερώτηση 6: πυράντοχο Ερώτηση 13: τόξα καταγραφής Ερώτηση 7: ανακουφίσεις 8-18