ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 2 Ενότητα #9: Η μέτρηση του κόστους ζωής Διδάσκων: Μανασάκης Κωνσταντίνος ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Τα κείμενα και τα διαγράμματα της παρουσίασης έχουν ληφθεί από το σύγγραμμα: Gregory Mankiw, Mark Taylor: Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, Με αναφορά στις Ευρωπαϊκές Οικονομίες. Μετάφραση: Ανδριάνα Σακκά, Επιμέλεια: Θεόδωρος Λιανός. Copyright 2011 Εκδόσεις GUTENBERG.
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται στην άδεια χρήσης Creative Commons και ειδικότερα Αναφορά Μη εμπορική Χρήση Όχι Παράγωγο Έργο 3.0 Ελλάδα (Attribution Non Commercial Non-derivatives 3.0 Greece) CC BY-NC-ND 3.0 GR [ή επιλογή ενός άλλου από τους έξι συνδυασμούς] [και αντικατάσταση λογότυπου άδειας όπου αυτό έχει μπει (σελ. 1, σελ. 2 και τελευταία)] Εξαιρείται από την ως άνω άδεια υλικό που περιλαμβάνεται στις διαφάνειες του μαθήματος, και υπόκειται σε άλλου τύπου άδεια χρήσης. Η άδεια χρήσης στην οποία υπόκειται το υλικό αυτό αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή Ο δείκτης τιμών καταναλωτή (CPI) είναι ένα μέτρο του συνολικού κόστους των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει ο τυπικός καταναλωτής. Ο πίνακας 24.1 δείχνει τα πέντε βήματα που κάνει η Στατιστική Υπηρεσία για να υπολογίσει το δείκτη τιμών καταναλωτή: 1. Καθορισμός του Καλαθιού. Το πρώτο βήμα είναι να καθορίσουμε ποιες τιμές είναι πιο σημαντικές για τον μέσο καταναλωτή. Αν ο μέσος καταναλωτής αγοράζει περισσότερα σάντουιτς παρά χάμπουργκερ, τότε η τιμή των σάντουιτς είναι πιο σημαντική από την τιμή των χάμπουργκερ και, επομένως θα πρέπει να έχει περισσότερο βάρος στη μέτρηση του κόστους ζωής. 2. Εύρεση των Τιμών. Το δεύτερο βήμα είναι να βρεθούν οι τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο καλάθι σε δεδομένη χρονική στιγμή.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή 3. Υπολογισμός του Κόστους του Καλαθιού. Το τρίτο βήμα είναι να υπολογίσουμε το κόστος του καλαθιού αγαθών και υπηρεσιών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. 4. Επιλογή του Έτους Βάσης και Υπολογισμός του Δείκτη. Το τέταρτο βήμα είναι να επιλέξουμε ένα έτος βάσης, με το οποίο θα συγκρίνονται τα άλλα έτη. 5. Υπολογισμός του Ρυθμού του Πληθωρισμού. Το πέμπτο και τελευταίο βήμα είναι να χρησιμοποιήσουμε το δείκτη τιμών καταναλωτή, για να υπολογίσουμε το ρυθμό του πληθωρισμού (inflation rate), που είναι η ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή Εκτός από το δείκτη τιμών καταναλωτή, η Στατιστική Υπηρεσία υπολογίζει και το δείκτη τιμών παραγωγού, ο οποίος μετρά το κόστος ενός καλαθιού αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζουν οι επιχειρήσεις.
Προβλήματα στη μέτρηση του κόστους ζωής Το πρώτο πρόβλημα είναι η μεροληψία υποκατάστασης. Οι καταναλωτές υποκαθιστούν ορισμένα αγαθά με άλλα, που είναι σχετικά φθηνότερα. Αν ένας δείκτης τιμών υπολογίζεται με βάση ένα αμετάβλητο καλάθι αγαθών, δεν λαμβάνει υπόψη τη δυνατότητα υποκατάστασης την οποία έχουν οι καταναλωτές και, επομένως, εμφανίζει ως μεγαλύτερη την άνοδο του κόστους ζωής από το ένα έτος στο άλλο. Όταν η Στατιστική Υπηρεσία υπολογίζει το δείκτη τιμών καταναλωτή, χρησιμοποιεί ένα αμετάβλητο καλάθι αγαθών, δηλαδή υποθέτει, ουσιαστικά, ότι οι καταναλωτές εξακολουθούν να αγοράζουν τα μήλα, αν και είναι τώρα ακριβότερα, στις ίδιες ποσότητες που τα αγόραζαν και προηγουμένως.
Προβλήματα στη μέτρηση του κόστους ζωής Το δεύτερο πρόβλημα με το δείκτη τιμών καταναλωτή είναι η εμφάνιση νέων αγαθών. Όταν εμφανίστηκαν τα βίντεο, οι καταναλωτές μπορούσαν να βλέπουν τις ταινίες στο σπίτι τους. Η Στατιστική Υπηρεσία αναθεώρησε, τελικά, το καλάθι αγαθών για να συμπεριλάβει τα βίντεο. Το τρίτο πρόβλημα είναι η μη υπολογιζόμενη μεταβολή της ποιότητας. Όταν η ποιότητα ενός αγαθού στο καλάθι μεταβάλλεται, η Στατιστική Υπηρεσία προσαρμόζει την τιμή του αγαθού ώστε αυτή να καλύπτει και την μεταβολή της ποιότητας. Ουσιαστικά, προσπαθεί να υπολογίσει την αξία ενός καλαθιού αγαθών σταθερής ποιότητας.
Προβλήματα στη μέτρηση του κόστους ζωής Το 2004 η Στατιστική Υπηρεσία εισήγαγε για πρώτη φορά τις ψηφιακές κάμερες στο δείκτη τιμών καταναλωτή. Ενώ η μέση τιμή μιας ψηφιακής κάμερας μπορεί να παραμείνει η ίδια για μια μεγάλη χρονική περίοδο, η μέση ποιότητα μπορεί να αυξηθεί σημαντικά.
Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ έναντι του δείκτη τιμών καταναλωτή Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ αντανακλά τις τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στην εγχώρια οικονομία, ενώ ο δείκτης τιμών καταναλωτή αντανακλά τις τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται από τους καταναλωτές. Η άνοδος της τιμής ενός εισαγόμενου αγαθού, όπως ένα αυτοκίνητο Volvo, αντανακλάται στο δείκτη τιμών καταναλωτή, όχι όμως στον αποπληθωριστή του ΑΕΠ. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή συγκρίνει την τιμή ενός σταθερού καλαθιού αγαθών και υπηρεσιών με την τιμή του καλαθιού αυτού κατά το έτος βάσης. Αντίθετα, ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ συγκρίνει την τιμή των αγαθών και των υπηρεσιών που παράγονται στην τρέχουσα περίοδο προς την τιμή των ίδιων αγαθών και υπηρεσιών κατά το έτος βάσης.
Χρηματικά ποσά από διαφορετικές χρονικές στιγμές Οι ετήσιες αποδοχές που έπαιρνε ένα μέλος του βρετανικού κοινοβουλίου το 1911 και ανέρχονταν σε 400 λίρες ήταν υψηλές ή χαμηλές σε σύγκριση με τις αμοιβές των σημερινών μελών του κοινοβουλίου; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό, θα πρέπει να ξέρουμε το επίπεδο των τιμών κατά το 1911 και το σημερινό επίπεδο των τιμών. Πρέπει να «διογκώσουμε» το μισθό του 1911 για να μετατρέψουμε τις λίρες του 1911 σε λίρες του σήμερα. Ο υπολογισμός γίνεται ως εξής: Αποδοχές σε λίρες του 1911 = αποδοχές σε λίρες 1911 x Επίπεδο τιμών του 2004 /Επίπεδο τιμών του 1911 = 400 λίρες επί (5.040 /100) = 20.160 λίρες.
Πραγματικά και ονομαστικά επιτόκια Ο τόκος είναι μια μελλοντική πληρωμή για μια μεταβίβαση χρήματος που έγινε στο παρελθόν. Τα επιτόκια λοιπόν, συνεπάγονται πάντοτε τη σύγκριση χρημάτων διαφορετικών χρονικών σημείων. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Η Μαρία καταθέτει 1.000 ευρώ σε έναν τραπεζικό λογαριασμό με ετήσιο επιτόκιο 10%. Ύστερα από έναν χρόνο, η Μαρία έχει κερδίσει 100 ευρώ από τόκους. Αν όμως, ταυτόχρονα, αυξήθηκαν και οι τιμές, τώρα κάθε ευρώ αγοράζει λιγότερα αγαθά από όσα αγόραζε πριν από έναν χρόνο. Η αγοραστική της δύναμη, επομένως, δεν έχει αυξηθεί κατά 10%. Αν ο ρυθμός πληθωρισμού ήταν 4%, τότε η ποσότητα των αγαθών που μπορεί να αγοράσει η Μαρία αυξήθηκε μόνο κατά 6%.
Πραγματικά και ονομαστικά επιτόκια Το επιτόκιο το οποίο προσφέρουν οι τράπεζες είναι το ονομαστικό επιτόκιο και το επιτόκιο που έχει διορθωθεί ανάλογα με τον πληθωρισμό ονομάζεται πραγματικό επιτόκιο. Πραγματικό Επιτόκιο = Ονομαστικό Επιτόκιο - Ρυθμός πληθωρισμού
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Από: Parkin Michael, Powell Melanie, Matthews Kent: Αρχές Οικονομικής. Μετάφραση: Σιδέρης Γιάννης, Αντώνογλου Ελεάννα. Επιμέλεια: Μίνογλου Μάγγη. Copyright 2013 Εκδόσεις Κριτική ΑΕ.
Τέλος Ενότητας