ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ: ΤΜΠΡΑΞΔΗ ΓΖΜΟΗΟΤ ΗΓΗΩΣΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΖ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΣ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΩΝ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ: ΤΜΠΡΑΞΔΗ ΓΖΜΟΗΟΤ ΗΓΗΩΣΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΖ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ: Γαβξηήι Ν. ΑΜΙΤΣΗΣ ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ: Δηξήλε Κ. ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ ΑΘΖΝΑ-2005 1

Πεξίιεςε: Οη πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) είλαη έλα απφ ηα εξγαιεία πνπ έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο ηα ζχγρξνλα θξάηε γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ αθ ελφο ηηο απμαλφκελεο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ ηνπο θαη λα αληηκεησπίζνπλ αθ εηέξνπ ηνπο δεκνζηνλνκηθνχο πεξηνξηζκνχο ζε κηα επνρή έληαζεο ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ. Ζ εθαξκνγή απηψλ ησλ κνξθψλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ θνξέσλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ δεκηνπξγία κηαο ππνδνκήο ή ηελ παξνρή κηαο δεκφζηαο ππεξεζίαο κε ηε ρξήζε πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ζηνλ νπνίν κεηαηίζεηαη κέξνο ησλ θηλδχλσλ, επεθηείλεηαη ζε νινέλα θαη πεξηζζφηεξνπο ηνκείο. Ζ παξνχζα εξγαζία παξνπζηάδεη ηε ζεσξεηηθή ζπδήηεζε γχξσ απφ ηελ ζθνπηκφηεηα θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο ρξήζεο ηνπ εξγαιείνπ απηνχ γεληθφηεξα θαη εληνπίδεη ηα πηζαλά πξνβιήκαηα θαη ηηο πξννπηηθέο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζηελ Διιάδα κε βάζε ηελ εκπεηξία άιισλ ρσξψλ ζηελ ρξήζε ΓΗΣ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα αιιά θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ζε Διιάδα θαη Δπξσπατθή Έλσζε. Λέμεηο-Κιεηδηά: πκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ), Κνηλσληθή Πξνζηαζία, Τγεία, Τγεηνλνκηθή Πεξίζαιςε, Ννζνθνκεία, Κνηλσληθή Αζθάιηζε, Κνηλσληθή Φξνληίδα/Πξφλνηα, πκβάζεηο, Παξνρή Τπεξεζηψλ, Καηαζθεπή Τπνδνκψλ Παξαρψξεζε, Γεκφζηα Έξγα, Δηαίξνη, Πξάζηλε Βίβινο, Τπεξεζίεο Γεληθνχ πκθέξνληνο, Ηδησηηθνπνίεζε, Αγνξά. Abstract: Public Private Partnerships (PPPs) are used by modern states in meeting the essential needs of their citizens along with facing severe financial constraints in an era of increasing international competition. The use of these forms of cooperation between the public and the private sectors for the delivery of services or facilities, which involve allocation of risks and making use of private resources, is widely increased in many fields of economic activity. This paper presents the theoretical debate concerning the purpose and the impact of their use in general and focuses on the possible challenges and issues raised by their implementation in the field of social protection in Greece on the basis of the experience of other countries in this field and the legal framework in Greece and European Union. 2

Key-Words: Public-Private Partnerships (PPPs), Public/Private Sector, Social Protection, Social Security, Health, Healthcare, Social Services, Social Care, Private Finance Initiative (PFI), Contracts, Service Delivery, Facility Construction, Green Paper, Special Purpose Vehicle, Outsourcing, Privatization. 3

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Δηζαγσγή 1. Θεσξεηηθέο παξαδνρέο ηεο εξγαζίαο.ζει1 2. Μεζνδνινγία πξνζέγγηζεο ηεο χιεο.. ζει2 3. Θεκαηηθή δηάξζξσζε ηεο χιεο...ζει2 Κεθάιαην I Σν ζεσξεηηθό πιαίζην γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνύ Σνκέα 1. Ηζηνξηθή Αλαδξνκή ζει5 2. Ση είλαη νη πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνύ Σνκέα;...ζει6 2.1. Οξηζκφο...ζει6 2.1.α. Γεληθά...ζει6 2.1.β. ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο...ζει8 2.2. Μνξθέο ζει8 3. Εεηήκαηα Πνιηηηθήο γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνύ Σνκέα ζει15 3.1.ΓΗΣ: Πιενλεθηήκαηα, Μεηνλεθηήκαηα- Ζ βαζηθή νξηνζέηεζε...ζει15 3.1.1. Ο πνιηηηθφο δηάινγνο γηα ηηο ΓΗΣ.ζει15 3.1.2. Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ ΓΗΣ Πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο...ζει17 α)πιενλεθηήκαηα-μεηνλεθηήκαηα.ζει17 β)πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο.ζει19 3.2. Ζ εθαξκνγή ησλ ΓΗΣ..ζει20 3.2.1. Γεληθά..ζει20 3.2.2. ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο.ζει24 Δηζαγσγηθά ζει24 1) Η ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ πγεία...ζει24 2)ΣΓΙΤ θαη θνηλσληθή θξνληίδα ζει29 3) Κνηλσληθή Αζθάιηζε θαη ηδησηηθφο ηνκέαο-η δεκηνπξγία ηνπ 2 νπ ππιψλα..ζει29 3.3. Ζ ηνπηθή δηάζηαζε ησλ ΓΗΣ ζει31 3.3.1. Δηζαγσγηθά.ζει31 3.3.2. Έλα λέν εξγαιείν δηαθπβέξλεζεο;.ζει31 4

3.3.3. Μηα ζηξαηεγηθή-πξνυπφζεζε επηηπρίαο ζει33 3.4. Αλζξψπηλνη πφξνη θαη ΓΗΣ..ζει34 3.4.1. Δπηπηψζεηο ζηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα θαη ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε..ζει34 3.4.2. Γεληθφηεξεο επηπηψζεηο..ζει36 4. πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνύ Σνκέα-Έλα λέν κόξθσκα;.ζει37 Κεθάιαην II Ζ ζπδήηεζε γηα ηηο ΓΗΣ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 1. Σν ζεζκηθό πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.ζει39 1.1. Ζ ππ αξηζκ. 2000/C 121/02 Δξκελεπηηθή Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηηο ζπκβάζεηο παξαρώξεζεο ζην θνηλνηηθό δίθαην...ζει41 1.2. Ζ Οδεγία 2004/18/ΔΚ..ζει44 2. Σν θνηλσληθνπνιηηηθό πιαίζην ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε...ζει46 2.1. Ζ Πξάζηλε Βίβινο γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνύ Σνκέα θαη ηελ Κνηλνηηθή Ννκνζεζία γηα ηηο Γεκόζηεο πκβάζεηο θαη ηηο πκβάζεηο Παξαρώξεζεο.ζει46 2.1.1 Οη ζηφρνη ηεο Πξάζηλεο Βίβινπ..ζει46 2.1.2. Σα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΓΗΣ-Ζ δηάθξηζε ησλ ΓΗΣ ζχκθσλα κε ηελ Πξάζηλε Βίβιν.ζει47 2.1.3. Εεηήκαηα ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζει48 1)ΣΓΙΤ ζπκβαηηθνχ ηχπνπ..ζει49 2)ΣΓΙΤ ζεζκνζεηεκέλνπ ηχπνπ..ζει51 2.2. Ζ έθζεζε ηεο Eurostat γηα ηηο ΓΗΣ..ζει52 2.3. Τπεξεζίεο γεληθνύ ζπκθέξνληνο θαη ΓΗΣ...ζει53 2.3.1. Τπεξεζίεο γεληθνχ ζπκθέξνληνο-οξηζκνί θαη δηαθξίζεηο.ζει53 1)Δηζαγσγηθά ζει53 2)Οξηζκνί θαη δηαθξίζεηο...ζει54 3) Οη αξκνδηφηεηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο...ζει54 2.3.2. Κνηλσληθέο ππεξεζίεο γεληθνχ ζπκθέξνληνο θαη ΓΗΣ ζει55 2.3.3. Ζ Οδεγία γηα ηηο Τπεξεζίεο ζηελ Δζσηεξηθή Αγνξά-Οη επηπηψζεηο ηεο ζηηο ΓΗΣ ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο.ζει 57 2.4. Πξνγξάκκαηα κε εθαξκνγή ΓΗΣ.ζει61 5

2.4.1. Ζ Δπξσπατθή Πξσηνβνπιία γηα ηελ Αλάπηπμε ζει61 2.4.2. Κνηλνηηθή Υξεκαηνδφηεζε θαη ΓΗΣ ζει62 2.4.3. Ο ξφινο ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Δπελδχζεσλ..ζει63 2.5. Δπξσπατθή Έλσζε: Τπέξ ή θαηά ηνπ ζεζκνύ ησλ ΓΗΣ;...ζει65 Κεθάιαην ΗΗΗ Ζ ζπδήηεζε γηα ηηο ΓΗΣ ζηελ Διιάδα-Θεζκηθό πιαίζην 2.1.Σν ζεζκηθό πιαίζην γηα ηηο ΓΗΣ γεληθόηεξα.ζει66 2.1.1.Σν πθηζηάκελν ζεζκηθφ πιαίζην.ζει66 1)Σπκβάζεηο Παξαρψξεζεο...ζει66 2)Υπφινηπεο Μνξθέο ΣΓΙΤ ζει69 2.1.2.Ο Νφκνο γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα...ζει70 2.2.Σν ζεζκηθό πιαίζην γηα ηηο ΓΗΣ ζηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο ζει75 2.2.1. ηνλ ηνκέα ηεο Τγείαο.ζει75 2.2.2. ηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Φξνληίδαο...ζει77 2.2.3. ηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο.ζει78 Κεθάιαην ΗV Καιέο πξαθηηθέο ΓΗΣ ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο 1. Δηζαγσγηθέο Παξαηεξήζεηο...ζει80 2. Τγεία ζει80 2.1.ΓΗΣ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ζε δηεζλέο επίπεδν (Global public-private partnerships in health)...ζει80 2.2. Παξαδείγκαηα...ζει82 3. Κνηλσληθή αζθάιηζε..ζει83 3.1. Ηηαιία-Ο δεχηεξνο ππιψλαο αζθάιηζεο ζει83 3.2. Σα αλνηθηά ηακεία ηνπ 2 νπ ππιψλα αζθάιηζεο.ζει84 4. Κνηλσληθή θξνληίδα...ζει88 4.1. Πνξηνγαιία Οη ζπκπξάμεηο ηνπ Πξνγξάκκαηνο «Κνηλσληθά Γίθηπα» (Social Networks Programme)..ζει88 4.2. Σν Κνηλσληθφ Γίθηπν ηνπ Montijo...ζει90 6

Κεθάιαην V Πξννπηηθέο εμέιημεο ησλ πκπξάμεσλ Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνύ Σνκέα ζηελ Διιάδα 1. Εεηήκαηα ζεζκηθνύ πιαηζίνπ..ζει91 2. Ζ θνηλσληθνπνιηηηθή ζπδήηεζε..ζει95 3. Ο δεκόζηνο δηάινγνο ζηελ Δ.Δ.- Ζ ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο...ζει98 πκπεξάζκαηα Πξνηάζεηο...ζει100 Βηβιηνγξαθία.ζει103 Παξαξηήκαηα ζει108 7

Δηζαγσγή 1. Θεσξεηηθέο παξαδνρέο ηεο εξγαζίαο Σα ζχγρξνλα θξάηε θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ έλα πιήζνο πξνθιήζεσλ ζ έλα νινέλα θαη πην αληαγσληζηηθφ δηεζλέο πεξηβάιινλ. Οη δεκνζηνλνκηθνί πεξηνξηζκνί ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ζπλερψο απμαλφκελεο θαη δηαθνξνπνηεκέλεο ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ αλάγθεο ησλ πνιηηψλ είλαη κία απφ ηηο θχξηεο αηηίεο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ ξφινπ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα θαη ηελ αλαδήηεζε λέσλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ. Τπφ ηηο ζπλζήθεο απηέο ε ζηξνθή ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα είλαη κηα πξνθαλήο, αλ φρη αλαπφθεπθηε, ιχζε γηα ηα πεξηζζφηεξα ζχγρξνλα θξάηε πνπ δπζθνιεχνληαη λα βξνπλ ηα θεθάιαηα, ηελ ηερλνγλσζία αιιά θαη ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επηηέιεζε αθφκε θαη παξαδνζηαθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο. Οη πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) ή Public Private Partnerships (PPP) είλαη έλαο απφ ηνπο ηξφπνπο γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε ζηξνθή θαζψο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζην δεκφζην ηνκέα λα θάλεη ρξήζε ησλ πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα γηα λα επηηχρεη πεξηζζφηεξα θαη θαιχηεξα απνηειέζκαηα αιιά κε ιηγφηεξα κέζα. Δίλαη σζηφζν ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα ηελ επίιπζε ησλ φπνησλ πξνβιεκάησλ ή κηα ελαιιαθηηθή ιχζε κε πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ζνβαξά ππ φςε πξηλ ηελ ρξεζηκνπνίεζή ηνπο ζε νπνηνδήπνηε ηνκέα; Ζ πξνβιεκαηηθή πνπ έρεη αλαπηπρζεί πξφζθαηα γχξσ απφ ην δήηεκα ησλ ΓΗΣ θαη ηεο ρξήζεο ηνπο πξνζπαζεί λα δψζεη απάληεζε ζην παξαπάλσ εξψηεκα. Αλ θαη ζηε ρψξα καο νη ΓΗΣ δελ έρνπλ γλσξίζεη ηδηαίηεξε άλζηζε, ζε πνιιέο ρψξεο απνηεινχλ έλα εξγαιείν επξείαο ρξήζεο γηα ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ή ηελ θαηαζθεπή ππνδνκψλ κε ζπλερψο δηεπξπλφκελε εθαξκνγή ηδηαίηεξα ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο φπσο νη κεηαθνξέο, νη ππεξεζίεο παξνρήο λεξνχ-δηαρείξηζεο απνβιήησλ, ε εθπαίδεπζε θαη νη ηειεπηθνηλσλίεο. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηεο πξναλαθεξφκελεο πξνβιεκαηηθήο ζρεηηθά κε ην θαηλφκελν ησλ ΓΗΣ αιιά θπξηφηεξα ε εμέηαζε ηεο ρξεζηκφηεηάο ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ν φξνο θνηλσληθή πξνζηαζία ζηελ παξνχζα αλαθέξεηαη ζηνπο επηκέξνπο ηνκείο ηεο πγείαο, ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηεο θνηλσληθήο θξνληίδαο. Ζ ρξήζε ησλ ΓΗΣ ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο παξνπζηάδεη ηδηαηηεξφηεηεο θαη αλ λαη πσο απηέο κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο; Κξίλεηαη γεληθφηεξα ζθφπηκε ε ρξήζε 8

ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη αλ λαη ππφ πνηεο πξνυπνζέζεηο; Σα παξαπάλσ εξσηήκαηα είλαη ηα θπξηφηεξα απφ κηα ζεηξά εξσηεκάησλ ζηα νπνία ζα πξνζπαζήζνπκε λα δψζνπκε απαληήζεηο ζηελ παξνχζα εξγαζία. 2. Μεζνδνινγία πξνζέγγηζεο ηεο χιεο Οη θπξηφηεξεο κεζνδνινγηθέο παξαδνρέο ηεο εξγαζίαο αθνξνχλ ζηελ : -νξηνζέηεζε ηεο έλλνηαο ζπκπξάμεηο δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα: ζηελ παξνχζα εξγαζία ε νξηνζέηεζε απηή δελ γίλεηαη ζηε βάζε εληαίσλ θξηηεξίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ δηεζλείο ή εζληθνχο νξγαληζκνχο ή αθφκε νξηζκέλνπο ζεσξεηηθνχο. Πξνθχπηεη απφ έλα ζπλδπαζκφ ησλ θπξηφηεξσλ θξηηεξίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζ έλα πιήζνο νξηζκψλ ηεο έλλνηαο θαζψο δελ παξαηεξείηαη ζπκθσλία ζηνλ αξηζκφ θαη ζην είδνο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ θξηηεξίσλ ζηε δηεζλή ζεσξία θαη βηβιηνγξαθία -επηινγή ησλ παξαδεηγκάησλ θαιψλ πξαθηηθψλ: θξηηήξην απνηέιεζε εθηφο απφ ηελ αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ηνπ παξαδείγκαηνο, ε ρψξα πξνέιεπζεο ηεο θαιήο πξαθηηθήο -επηθεληξψλεηαη ε πξνζνρή ζε ρψξεο κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεοαιιά θαη ε επίδξαζε ηεο ζχκπξαμεο ζε δηεζλέο επίπεδν εμεηάδνληαη νξηζκέλεο απφ ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο ζε επίπεδν ζπγθεθξηκέλσλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ. Χο πξνο ηελ ζπιινγή ηνπ πιηθνχ, απηή ζηεξίρζεθε θπξίσο ζηελ ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ γηα ηελ εχξεζε μέλεο θπξίσο βηβιηνγξαθίαο θαη θεηκέλσλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ ιφγσ ηεο έιιεηςεο αληίζηνηρεο ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο γηα ην ζέκα πνπ απνηειεί αληηθείκελν ηεο παξνχζαο. 3. Θεκαηηθή δηάξζξσζε ηεο χιεο Ζ εξγαζία δηαθξίλεηαη ζε πέληε θεθάιαηα πνπ απνηεινχλ ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ηεο χιεο, ζηηο νπνίεο παξνπζηάδνληαη νη ζεσξεηηθέο, λνκηθέο θαη θνηλσληθνπνιηηηθέο δηαζηάζεηο ηεο εθαξκνγήο ησλ ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα κε επίθεληξν ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία. -ην πξψην θεθάιαην εμεηδηθεχεηαη θαη νξηνζεηείηαη ε έλλνηα ησλ ζπκπξάμεσλ κε βάζε ην γεληθφηεξν ζεσξεηηθφ πιαίζην πνπ έρεη αλαπηπρζεί γχξσ απφ ηνλ φξν ζπκπξάμεηο δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Γηα ηελ νξηνζέηεζε απηή ιακβάλνληαη ππ φςε ιεηηνπξγηθά θξηηήξηα πνπ ηελ δηαθξίλνπλ απφ άιιεο ζπλαθείο έλλνηεο πνπ πεξηιακβάλνπλ ζπλεξγαζία ηνπ δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα. Σν θεθάιαην απηφ επίζεο εμεηδηθεχεη ηηο δηάθνξεο κνξθέο ησλ ζπκπξάμεσλ αιιά θαη ηνπο ηνκείο εθαξκνγήο ηνπο δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο πηζαλέο επηινγέο πνπ ππάξρνπλ γηα 9

ηελ πινπνίεζε ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Παξνπζηάδεη ηνλ πνιηηηθφ δηάινγν πνπ δηεμάγεηαη γχξσ απφ ηα ελδερφκελα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα θαη ηηο πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο ηνπο, ελψ εμεηάδεη θαη εηδηθφηεξα δεηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ζ φινπο ηνπο ηνκείο θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε ηνπο ζε ηνπηθφ επίπεδν θαη ηελ επίπησζή ηνπο ζηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο. Σν θεθάιαην απηφ νινθιεξψλεηαη κε ηελ παξνπζίαζε ησλ πνξηζκάησλ γηα ηελ ζέζε ησλ ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηνλ άμνλα επζχλεο ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. - Σν δεχηεξν θεθάιαην επηθεληξψλεηαη ζηελ παξνπζίαζε ηεο ζπδήηεζεο πεξί ΓΗΣ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Πεξηγξάθνληαη εηδηθφηεξα νη επηδξάζεηο ηεο πθηζηάκελεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο ζηηο ζπκπξάμεηο δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θαη εμεηάδνληαη νη πξννπηηθέο εμέιημεο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν ζην άκεζν κέιινλ. Αλαιχνληαη ηα πνξίζκαηα κηαο ζεηξάο πξσηνβνπιηψλ κε δεζκεπηηθνχ ραξαθηήξα γηα ηελ ζρέζε ηεο πθηζηάκελεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηηο δεκφζηεο ζπκβάζεηο θαη ηηο ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο κε ηελ αληίζηνηρε εζληθή λνκνζεζία θαη ηελ επίδξαζή ηνπο ζηελ εθαξκνγή ζπκπξάμεσλ, ελψ εμεηάδνληαη θαη νη επηπηψζεηο ηνπ λένπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο ππεξεζίεο γεληθνχ ζπκθέξνληνο θαη ηηο ππεξεζίεο ζηελ εζσηεξηθή αγνξά ζηελ πινπνίεζή ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Παξνπζηάδνληαη επίζεο ε ζθνπηκφηεηα θαη νη πξννπηηθέο εμέιημεο ησλ ζπκπξάμεσλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε κε έκθαζε ζηνλ ξφιν ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Δπελδχζεσλ ζηελ κειινληηθή πξνψζεζή ηνπο. -Σν ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηε ζπδήηεζε γχξσ απφ ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηηο ΓΗΣ ζηελ Διιάδα. Πεξηγξάθεηαη ην πθηζηάκελν ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηηο δεκφζηεο ζπκβάζεηο έξγσλ θαη ππεξεζηψλ θαη ε κέρξη ζήκεξα εκπεηξία ζηελ εθαξκνγή ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ελψ γίλεηαη θαη αλαθνξά ζηελ δπλαηφηεηα πινπνίεζεο ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο κε βάζε ηνλ ςεθηζζέληα λφκν γηα ηηο ζπκπξάμεηο δεκνζίνπ ηνκέα αιιά θαη κηα ζεηξά λφκσλ πνπ ξπζκίδνπλ δεηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο -Σν ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδεη ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα επηηπρνχο εθαξκνγήο ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηνκέα ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ηφζν ζε δηεζλέο επίπεδν φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Δηδηθφηεξα πεξηγξάθεηαη ε δνκή, ε έθηαζε θαη νη ζθνπνί ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηνκέα ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηεο θνηλσληθήο θξνληίδαο πξνθεηκέλνπ απφ 10

αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη δπλαηφηεηεο ρξήζεο ηνπ εξγαιείνπ ησλ ζπκπξάμεσλ ζηνπο επηκέξνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. -Σν πέκπην θεθάιαην επηθεληξψλεηαη ζηηο πξννπηηθέο εμέιημεο ησλ ζπκπξάμεσλ ζηελ Διιάδα εμεηάδνληαο ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζην λέν ζεζκηθφ πιαίζην θαη ηελ επίπησζή ηνπο ζηελ ρξήζε ζπκπξάμεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Παξνπζηάδεηαη επίζεο ε θνηλσληθνπνιηηηθή ζπδήηεζε ζηελ Διιάδα θπξίσο σο πξνο ηελ ππνδνρή ηνπ ζρεδίνπ λφκνπ απφ κηα ζεηξά παξαγσγηθψλ θνξέσλ, ηνλ ξφιν ησλ ηξαπεδψλ θαη ηηο δηαθαηλφκελεο πξνζέζεηο απφ ηελ πιεπξά ηνπ δεκνζίνπ γηα ηελ ρξήζε ηνπο ζην άκεζν κέιινλ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα. Σέινο γίλεηαη κλεία ζηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε σο πξνο ηελ ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηελ δηακφξθσζε ησλ εμειίμεσλ ηφζν ζε θνηλνηηθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν κε έκθαζε ζηηο ππάξρνπζεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο θπξίσο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ εξγαιείνπ απηνχ γεληθφηεξα. Ζ εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε ηελ παξνπζίαζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο ιχζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εκπεηξία εθαξκνγήο ησλ ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζε άιιεο ρψξεο θαη ηελ δηαηχπσζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνηάζεσλ γηα ηελ αληίζηνηρε εθαξκνγή ηνπο ζηε ρψξα καο. 11

ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η Σν ζεσξεηηθό πιαίζην γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ- Ηδησηηθνύ Σνκέα 1. Ηζηνξηθή αλαδξνκή Ζ εθαξκνγή ησλ ΓΗΣ, αλ θαη αλαδείρζεθε πξφζθαηα ζηε ρψξα καο δελ απνηειεί κηα λέα ηάζε. Οη Ζ.Π.Α. ήηαλ ε πξψηε ρψξα πνπ ζηήξημε ηελ αλάπηπμή ηεο ζηε ζπλεξγαζία δεκνζίνπ ηνκέα θαη ηδησηηθψλ θνξέσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ε θαηαζθεπή ηνπ πξψηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ πνπ δηέζρηδε ηελ ήπεηξν απφ ηελ κηα αθηή ζηελ άιιε ζηα κηζά ηνπ 19 νπ αηψλα ήηαλ ην απνηέιεζκα ζπκπξάμεσλ κεηαμχ ηεο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο θαη ησλ ηδησηηθψλ ζηδεξνδξνκηθψλ εηαηξεηψλ. Οκνίσο ν ηνκέαο ηεο παξνρήο ειεθηξηζκνχ νξγαλψζεθε ζηε βάζε ηδησηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη απνηειεί αθφκε θαη ζήκεξα κηα ηδησηηθή βηνκεραλία πνπ ειέγρεηαη απφ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ 50 νκνζπνλδηαθψλ πνιηηεηψλ. Χζηφζν ε πεξίνδνο ηεο χθεζεο ηε δεθαεηία ηνπ 30 ζεκαηνδφηεζε κηα ζηξνθή ζηελ πνιηηηθή ησλ Ζ.Π.Α.. Ζ ηδέα ηεο απηφλνκεο δξάζεο ηνπ θξάηνπο ρσξίο ηελ αλάκεημε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θέξδηζε έδαθνο φηαλ ε νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε ηνπ F.Roosevelt ρξεζηκνπνίεζε ηα πξνγξάκκαηα δεκνζίσλ έξγσλ γηα λα αλαδσππξψζεη ηελ νηθνλνκία. Απφ ηφηε μεθίλεζε κηα κεγάιε πεξίνδνο δξαζηεξηνπνίεζεο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα κε ηελ θαηαζθεπή δηαπνιηηεηαθψλ νδηθψλ δηθηχσλ, έξγσλ παξνρήο λεξνχ θαη δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ, αεξνδξνκίσλ θαη άιισλ κεγάισλ δεκνζίσλ ππνδνκψλ θαη ππεξεζηψλ 1. Ζ αλάγθε φκσο γηα ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ζε νινέλα απμαλφκελνπο πιεζπζκνχο ρσξίο ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ θφξσλ αιιά θαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο ρξεζηκφηεηαο ησλ ηδησηηθψλ πφξσλ γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερνκέλσλ ππεξεζηψλ νδήγεζαλ θαηά ηελ δεθαεηία ηνπ 80 θαη θπξίσο ηνπ 90 ηηο πνιηηεηαθέο θαη ηνπηθέο Κπβεξλήζεηο ζηε δηεχξπλζε ηεο ρξήζεο ησλ ΓΗΣ γηα άιιε κηα θνξά ζηηο Ζ.Π.Α. ηελ Δπξψπε πξσηνπφξνο ζηελ εθαξκνγή ησλ ΓΗΣ ππήξμε ε Μ. Βξεηαλία. Πην ζπγθεθξηκέλα αλ θαη έσο ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ππήξμαλ ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ησλ ΓΗΣ 2, νπζηαζηηθά ε έλαξμε ην 1992 ηεο 1 Βι. CRITICAL CHOICES: The Debate Over Public-Private Partnerships and What it Means for America s Future, The National Council For Public-Private Partnerships δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα www.ncppp.org, ζει 9 2 Ζ πινπνίεζε ηνπ PFI ήηαλ κηα θπζηθή εμέιημε, εάλ αλαινγηζηεί θαλείο ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ ησλ πληεξεηηθψλ θπβεξλήζεσλ ηελ πξνεγνχκελε δεθαεηία. Σφζν ζηε Μ.Βξεηαλία φζν θαη ζηηο Ζ.Π.Α. ε πνιηηηθή ησλ θπβεξλήζεσλ Thatcher θαη Reagan αληίζηνηρα 12

εθαξκνγήο ηεο «Πξσηνβνπιίαο Ηδησηηθήο Υξεκαηνδφηεζεο» (Private Finance Initiative-PFI) ζεκαηνδφηεζε ηελ εηζαγσγή ηνπ ζεζκνχ ζηε Μ.Βξεηαλία.. Ζ πξναλαθεξζείζα πξσηνβνπιία απνηεινχζε έλαλ νηθνλνκηθφ κεραληζκφ ηδησηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο πνπ ζηφρεπε ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ γηα αχμεζε ησλ επελδχζεσλ ζηηο ππνδνκέο ρσξίο λα επεξεάδνληαη παξάιιεια ν δαλεηζκφο ηνπ δεκνζίνπ, νη κεγάιεο ζπκβάζεηο εγγπήζεσλ γηα ηηο θαηαζθεπαζηηθέο εηαηξείεο θαη νη λέεο επελδπηηθέο επθαηξίεο γηα ηα ηδησηηθά θεθάιαηα. 3. Αλάινγεο πξνζπάζεηεο αθνινχζεζαλ θαη ζ άιιεο ρψξεο ηφζν ηεο Κνηλνπνιηηείαο (θπξίσο ε Απζηξαιία θαη ν Καλαδάο) φζν θαη ηεο Δπξψπεο (θπξίσο ε Ηξιαλδία, ε Γεξκαλία, ε Απζηξία, ε Πνξηνγαιία, ε Ηηαιία, ε Ηζπαλία, ). Ηδηαίηεξα σο πξνο ηηο ηειεπηαίεο ζα αλαθεξζνχκε ζε αθφινπζε ελφηεηα ηεο παξνχζαο φπνπ παξνπζηάδνληαη παξαδείγκαηα θαιψλ πξαθηηθψλ ηφζν γεληθφηεξα φζν θαη ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. 2. Ση είλαη νη πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνύ Σνκέα; 2.1. Οξηζκφο 2.1.1. Γεληθά Ο φξνο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) ή Public Private Partnerships (PPP) ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη κηα πιεζψξα κνξθψλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα κε ηε ρξήζε δηάθνξσλ θξηηεξίσλ. Σν γεγνλφο απηφ δηθαηνινγεί θαη ηνλ ζεκαληηθφ αξηζκφ δηαθνξεηηθψλ νξηζκψλ πνπ ζπλαληνχκε ζηε βηβιηνγξαθία. ζεκαηνδφηεζαλ κηα λέα επνρή δηνηθεηηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη επαλαζρεδηαζκνχ θαη «επαλεθεχξεζεο» ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ θξάηνπο. Ζ ηδησηηθνπνίεζε ησλ ππεξεζηψλ, ε απνξξχζκηζε θαη ην λέν δεκφζην management ήηαλ νη έλλνηεο πνπ ραξαθηήξηζαλ ηελ επνρή απηή. ην επίθεληξν ηεο πνιηηηθήο ηνπο ήηαλ ν πεξηνξηζκφο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ, ε αλάζεζε δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ ηδησηηθφ θεξδνζθνπηθφ ηνκέα θαη ε ελζάξξπλζε ηνπ εζεινληηζκνχ ζηελ παξνρή δεκνζίσλ αγαζψλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Βι. Johannes Jutting, Public-private partnership and social protection in developing countries: the case of the health sector, Center for Development Research (ZEF), University of Bonn, Paper presented at the ILO workshop on The extension of social protection, Geneva, 13/14.12.1999, ζει 4-5, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα http://www.oecd.org/dataoecd/32/47/2510186.pdf 3 Βι. The University of Adelaide, Australia, Centre For Labour Reseach, Partnerships, Privatization and the Public Interest Public Private Partnerships and the Financing of Infrastructure Development in South Australia prepared by John Spoehr, Dexter Whitfield, Christopher Sheil, John Quiggin and Kathryn Davidson for the Public Service Association of South Australia, September 2002, ζει 10 δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα, http://www.centre.public.org.uk/outsourcing-library/pfippp/partnerships-privatisation-and-public-interest.pdf 13

Πην ζπγθεθξηκέλα θάπνηνη νξηζκνί δίλνπλ έκθαζε ζην ζθνπφ πνπ εμππεξεηνχλ νη ΓΗΣ πεξηγξάθνληαο «ηηο κνξθέο ζπλεξγαζίαο ησλ δεκνζίσλ αξρψλ κε ηνλ θφζκν ησλ επηρεηξήζεσλ, πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εμαζθάιηζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο, ηεο θαηαζθεπήο, ηεο αλαθαίληζεο, ηεο δηαρείξηζεο θαη ηεο ζπληήξεζεο κηαο ππνδνκήο ή ζηελ παξνρή κηαο ππεξεζίαο, ζε ηνκείο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο, φπνπ ε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο είλαη είηε αλέθηθηε είηε κε επηζπκεηή» 4. Άιινη νξηζκνί βαζίδνληαη ζηελ ζπλεηζθνξά ησλ δχν ηνκέσλ ηνλίδνληαο ηε ρξήζε πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζεσξψληαο ΓΗΣ «ηηο κνξθέο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ ζηνρεχνπλ κε ηε ρξήζε πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ ή ζηελ θαηαζθεπή ππνδνκψλ γηα δεκφζηα ρξήζε» 5 ή ηελ θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ κεηαμχ ησλ δχν ηνκέσλ σο απαξαίηεην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο 6. Σν ζπκπέξαζκα είλαη πσο δελ ππάξρεη ζπκθσλία γηα ην ηη ραξαθηεξίδεη κηα ζχκπξαμε δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, γη απηφ θαη δελ ππάξρεη έλαο νξηζκφο πνπ λα επηθξαηεί δηεζλψο. Χζηφζν ζπλδπάδνληαο ηα δηάθνξα θξηηήξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πεξηγξάςνπλ απηέο ηηο κνξθέο ζπλεξγαζίαο φηαλ ζηελ παξνχζα εξγαζία θάλνπκε ρξήζε ηνπ φξνπ «Σπκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ιδησηηθνχ ηνκέα» ελλννχκε ηηο «κνξθέο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ θνξέσλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ δεκηνπξγία κηαο ππνδνκήο ή ηελ παξνρή κηαο δεκφζηαο ππεξεζίαο θάλνληαο ρξήζε πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηνλ νπνίν κεηαηίζεηαη κέξνο ησλ θηλδχλσλ». Υαξαθηεξηζηηθά επνκέλσο κηαο ΓΗΣ ζχκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ είλαη: α) ε απφ θνηλνχ δέζκεπζε ησλ δχν ηνκέσλ γηα ηελ επίηεπμε ελφο ζθνπνχ. Ζ ρξήζε ηεο θξάζεο «κνξθέο ζπλεξγαζίαο» ζηνρεχεη ζην λα θαηαδείμεη φηη γηα ηελ χπαξμε κηαο ΓΗΣ δελ αξθεί απιά ε άζθεζε δξαζηεξηφηεηαο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ππφ ηελ επνπηεία ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα αιιά ε ελεξγφο ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δχν ηνκέσλ. 4 Βι. Έθζεζε Δηδηθήο Δπηηξνπήο Δκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηα Γεκφζηα Έξγα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδχζεσλ θαη Αλάπηπμεο κε ηίηιν «πκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) Απηνρξεκαηνδνηνχκελα-πγρξεκαηνδνηνχκελα ρέδηα, πκβάζεηο Παξαρψξεζεο, Ηνχιηνο 2004, ζει 6 5 For the Good of the People: Using Public-Private Partnerships To Meet America s Essential Needs A White Paper on Partnerships Prepared by The National Council for Public-Private Partnerships, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα www.ncppp.org. 6 Βι. Παξαθάησ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΓΗΣ ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζηελ Πξάζηλε Βίβιν γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα θαη ηελ Κνηλνηηθή Ννκνζεζία γηα ηηο Γεκφζηεο πκβάζεηο θαη ηηο πκβάζεηο Παξαρψξεζεο (Green Paper on Public Private Partnerships an Community Law on Public Private Contracts and Concessions). 14

β) ε θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ κεηαμχ ησλ δχν ηνκέσλ. Ζ κεηάζεζε θηλδχλσλ απφ ην δεκφζην ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα δελ ζεκαίλεη θαη ηζφπνζε θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ αιιά αλάιεςε απφ θάζε ηνκέα εθείλσλ ησλ θηλδχλσλ πνπ είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζεη θαιχηεξα. γ) ε ρξήζε πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Απηή δελ ζπλίζηαηαη κφλν ζηελ νιηθή ή κεξηθή ρξεκαηνδφηεζε ησλ έξγσλ αιιά κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη ηελ παξνρή εμεηδηθεπκέλεο εκπεηξίαο ή ηερλνγλσζίαο. Μπνξεί λα αλαθεξζεί σο θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ πεξηζζφηεξσλ ΓΗΣ θαη ε καθξά δηάξθεηα ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ δχν ηνκέσλ, φπσο γίλεηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή 7 θαη ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ 8, αιιά θαζψο δελ έρεη απνζαθεληζηεί απφ ηε ζεσξία πφζν καθξά πξέπεη λα είλαη ε δηάξθεηα κηαο ζπλεξγαζίαο γηα λα ραξαθηεξηζηεί σο ΓΗΣ, ζα ήηαλ αδφθηκν λα ζπκπεξηιεθζεί ζηνλ νξηζκφ ησλ ΓΗΣ. 2.1.2. ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζνλ αθνξά ηηο ΓΗΣ ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ιακβάλνληαο ππ φςε φηη απηέο αθνξνχλ ζηελ παξνρή δεκφζησλ αγαζψλ φπσο ε πγεία ή ε εθπαίδεπζε ζηνλ παξαπάλσ γεληθφ νξηζκφ ησλ ΓΗΣ λα πξνζηεζεί έλα αθφκε ζηνηρείν ε εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Δπνκέλσο φηαλ ζηελ παξνχζα γίλεηαη ρξήζε ηνπ φξνπ «Σπκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ιδησηηθνχ Τνκέα ζηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο» απηφο αθνξά ζηηο «κνξθέο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ θνξέσλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο κε ηελ δεκηνπξγία κηαο ππνδνκήο ή ηελ παξνρή κηαο δεκφζηαο ππεξεζίαο θάλνληαο ρξήζε πφξσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηνλ νπνίν κεηαηίζεηαη κέξνο ησλ θηλδχλσλ» 2.2.Μνξθέο Ζ εθαξκνγή ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα ζε δηεζλέο επίπεδν έρεη δείμεη φηη ππάξρνπλ δηάθνξεο κνξθέο ΓΗΣ πνπ ζπλερψο εμειίζζνληαη ψζηε λα πξνζαξκφδνληαη ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θάζε πεξίπησζεο. Κχξηα θξηηήξηα γηα ηε δηάθξηζή ηνπο ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο είλαη ε έθηαζε ηνπ 7 Βι. παξαθάησ ζηε ζρεηηθή ελφηεηα γηα ηελ Πξάζηλε Βίβιν. 8 Βι. European Investment Bank, Public-Private Partnerships in Financing and Providing Infrastructure, Speech of Philippe Maystadt, President of European Investment Bank for BRIDGE DIALOGUE FORUM, Luxemburg, 20 January 2005, ζει 6, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα http://www.forum-dialogue.lu/discours/maystadt_en.html 15

ειέγρνπ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα σο πξνο ηε ρξεκαηνδφηεζε 9 ή ε θαηαλνκή ησλ επηκέξνπο αληηθεηκέλσλ θαη ησλ ζρεηηθψλ θηλδχλσλ ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ, αιιά θαη ην πνηνο δηαηεξεί ηελ θπξηφηεηα ησλ παγίσλ 10. ηνλ Πίλαθα 1 παξνπζηάδνληαη νη πην δηαδεδνκέλεο κνξθέο ΓΗΣ, φπνπ θαίλεηαη ν ξφινο ηνπ θάζε ηνκέα σο πξνο κηα ζεηξά θχξησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο. εκεηψλεηαη φηη φπσο θαη γηα ηνλ νξηζκφ ησλ ΓΗΣ έηζη θαη γηα ηελ θαηεγνξηνπνίεζή ηνπο ζε δηάθνξνπο ηχπνπο δελ ππάξρνπλ εληαία θξηηήξηα αιιά θαη φηη ην πεξηερφκελν ηεο ζρεηηθήο νξνινγίαο γηα ηηο ζπκπξάμεηο δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα. Αλαιπηηθφηεξα νη πην δηαδεδνκέλεο κνξθέο ΓΗΣ είλαη: 1. Οη ζπκβάζεηο ππεξεζηψλ. (Service Contracts). Πεξηιακβάλνπλ ηελ παξνρή κεκνλσκέλσλ ππεξεζηψλ απφ ηνλ Ηδησηηθφ ηνκέα ζηνλ Γεκφζην ηνκέα πνπ δηαηεξεί ηνλ κεγαιχηεξν βαζκφ ειέγρνπ ζηηο ππνδνκέο θαη ζηηο ππεξεζίεο ηνπ. Γελ ππάξρεη ζπκθσλία φκσο σο πξνο ην πεξηερφκελν ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ απφ ην ηδησηηθφ ηνκέα γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ κηαο ηέηνηαο ζχκβαζεο σο ΓΗΣ. Οξηζκέλνη δέρνληαη φηη κπνξεί απηέο λα είλαη απιέο ππεξεζίεο πνπ παξαδνζηαθά παξείρε ν δεκφζηνο ηνκέαο φπσο ε ζπιινγή απνξξηκάησλ, νη ππεξεζίεο θαζαξηζκνχ ή νη ππεξεζίεο είζπξαμεο 11 ελψ άιινη ππνζηεξίδνπλ φηη πξφθεηηαη γηα επξχηεξεο θαη πην πνιχπινθεο ππεξεζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε κηα ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα ή δηαδηθαζία, φπσο ε παξνρή νινθιεξσκέλσλ ππεξεζηψλ δηνίθεζεο ή ηα νινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα παξνρήο πιεξνθνξηψλ 12. χκθσλα κε ηελ ηειεπηαία άπνςε ν ηχπνο απηφο πξέπεη πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηελ παξνρή νξηζκέλσλ ππεξεζηψλ ηελ κεηαθνξά θάπνηνπ κέξνπο ηνπ θηλδχλνπ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα αιιά θαη ειάρηζηε δηάξθεηα ηεο ζχκβαζεο (5 έηε). 9 Βι. European Commission, Directorate-General of Regional Policy, Guidelines for Successful Public-Private Partnerships, March 2003, ζει 13, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα http://europa.eu.int/comm/regional_policy/sources/docgener/guides/ppp_en.pdf 10 Βι. Έθζεζε Δηδηθήο Δπηηξνπήο Δκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηα Γεκφζηα Έξγα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδχζεσλ θαη Αλάπηπμεο κε ηίηιν «πκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) Απηνρξεκαηνδνηνχκελα-πγρξεκαηνδνηνχκελα ρέδηα, πκβάζεηο Παξαρψξεζεο, Ηνχιηνο 2004, ζει 10 11 Βι. David L. Seader, The United States Experience with Outsourcing, Privatiztion and Public Partnerships, ζει 6, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα www.ncppp.org 12 Βι. Έθζεζε Δηδηθήο Δπηηξνπήο Δκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηα Γεκφζηα Έξγα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδχζεσλ θαη Αλάπηπμεο κε ηίηιν «πκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) Απηνρξεκαηνδνηνχκελα-πγρξεκαηνδνηνχκελα ρέδηα, πκβάζεηο Παξαρψξεζεο, Ηνχιηνο 2004, Παξάξηεκα 1, ζει 49 16

2. Οη ζπκβάζεηο δηαρείξηζεο (Management Contracts/Agreements). Ο ηδησηηθφο ηνκέαο αλαιακβάλεη ηελ επζχλε ιεηηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο γεληθά θαη φρη γηα νξηζκέλεο κφλν ππεξεζίεο. Χζηφζν ν ηειεπηαίνο δελ αλαιακβάλεη ηνλ εκπνξηθφ θίλδπλν θαη ελεξγεί πάληα γηα ινγαξηαζκφ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα. Ο ηδησηηθφο ηνκέαο ακείβεηαη γηα ηελ παξνρή ησλ ππεξεζηψλ ηνπ θαη ε ακνηβή απηή κπνξεί λα είλαη ζηαζεξή ή λα ζπλδέεηαη κε ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ 13. 3. Σρεδηαζκφο, Καηαζθεπή, Φξεκαηνδφηεζε, Λεηηνπξγία (Design, Built, Finance, Operate-DBFO). Πξφθεηηαη γηα ζπκβάζεηο πνπ ζπλάπηεη ν δεκφζηνο κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα γηα ηελ δεκηνπξγία δεκνζίσλ ππνδνκψλ ή ηελ πινπνίεζε επελδπηηθψλ ζρεδίσλ. Ο ηδησηηθφο ηνκέαο αλαιακβάλεη ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ θαηαζθεπή, ηελ ιεηηνπξγία θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ παγίνπ. Ζ θπξηφηεηα ηνπ παγίνπ δελ αλήθεη ζηνλ δεκφζην ηνκέα πνπ θαηαβάιιεη πιεξσκέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζχκβαζεο πξνθεηκέλνπ λα κεηαβηβαζηεί ζ απηφλ κε ηε ιήμε ηεο ζχκβαζεο 14. 4. Παξαρψξεζε εθκεηάιιεπζεο (Concession). Αληηθείκελν ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ είλαη ε εθρψξεζε ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηνπ δηθαηψκαηνο εθκεηάιιεπζεο ησλ νηθνλνκηθψλ-εκπνξηθψλ δπλαηνηήησλ ελφο δεκνζίνπ παγίνπ ή αγαζνχ γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν. Ο ηδησηηθφο ηνκέαο αλαιακβάλεη ηελ ρξεκαηνδφηεζε θαη έρεη ηελ πιήξε επζχλε γηα ηελ ιεηηνπξγία, ζπληήξεζε θαη δηαρείξηζε ηνπ παγίνπ. Ζ δηαθνξά ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ απφ ηηο ζπκβάζεηο DBFO έγθεηηαη ζην φηη ν ηδησηηθφο ηνκέαο επαλαθηά ηελ αμία ησλ επελδεδπκέλσλ θεθαιαίσλ κε ηελ απεπζείαο ρξέσζε ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε είηε ζπλνιηθά είηε ελ κέξεη αιιά φρη απφ πιεξσκέο πνπ θαηαβάιινληαη απνθιεηζηηθά απφ ην Γεκφζην (φπσο ζπκβαίλεη ζηηο ζπκβάζεηο DBFO). Δπίζεο ν δεκφζηνο ηνκέαο παξαρσξεί ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ην πάγην γηα κηα πεξίνδν αιιά ε θπξηφηεηα παξακέλεη ζ απηφλ. 5. Μίζζσζε (Lease). ηε κνξθή απηή ΓΗΣ ν ηδησηηθφο ηνκέαο κηζζψλεη έλα πάγην απφ ηνλ δεκφζην ηνκέα γηα πξνθαζνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη αλαιακβάλεη ζπλήζσο ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ζπληήξεζε ηνπ θαη ρξεψλεη γηα ηελ παξνρή ησλ 13 Ζ ζχλδεζε ηεο ακνηβήο κε ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ απνηειεί θίλεηξν γηα ηελ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο αιιά εκθαλίδεη νξηζκέλεο δπζθνιίεο π.ρ. σο πξνο ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπο. Βι. Έθζεζε Δηδηθήο Δπηηξνπήο Δκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηα Γεκφζηα Έξγα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδχζεσλ θαη Αλάπηπμεο κε ηίηιν «πκπξάμεηο Γεκνζίνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) Απηνρξεκαηνδνηνχκελα-πγρξεκαηνδνηνχκελα ρέδηα, πκβάζεηο Παξαρψξεζεο, Ηνχιηνο 2004, Παξάξηεκα 1, ζει 50 14 Οη ζπκβάζεηο απηέο παξνπζηάδνπλ νκνηφηεηεο κε ηε ρξεκαηνδνηηθή κίζζσζε κε ηε δηαθνξά φηη ην πάγην δελ πξνυπάξρεη αιιά ην θαηαζθεπάδεη ν ηδησηηθφο ηνκέαο. 17

ππεξεζηψλ απηψλ κε έλα πξνθαζνξηζκέλν ζηε ζχκβαζε πνζφ. Ο δεκφζηνο ηνκέαο ζ απηφ ηνλ ηχπν ΓΗΣ είλαη ππεχζπλνο γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ ή ηελ επέθηαζε πθηζηάκελσλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ παγίνπ, ελψ ν ηδησηηθφο ηνκέαο αλαιακβάλεη ηελ επζχλε ησλ επηζθεπψλ ή ηεο αλαθαίληζεο ησλ πθηζηάκελσλ ζηνηρείσλ ηνπ παγίνπ. Φπζηθά είλαη δπλαηφ λα ππάξμνπλ θαη παξαιιαγέο αλάινγα κε ηε ζπκθσλία ησλ δχν πιεπξψλ 15. 6. Απνεπέλδπζε (Diverstiture). Μπνξεί λα είλαη κεξηθή (partial) ή νιηθή (full). ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ν δεκφζηνο ηνκέαο κεηαβηβάδεη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηελ θπξηφηεηα ηνπ παγίνπ, νπζηαζηηθά δειαδή πξφθεηηαη γηα ηδησηηθνπνίεζε. Ζ ιχζε απηή επηιέγεηαη ζπλήζσο φηαλ ν δεκφζηνο ηνκέαο έρεη πνιχ ιίγα ή θαζφινπ θεθάιαηα γηα επελδχζεηο ζην πάγην θαη πξνζπαζεί κε ηνλ ηξφπν απηφ λα δηαζθαιίζεη έλα πξφζζεην νηθνλνκηθφ φθεινο ή ηελ πινπνίεζε νξηζκέλσλ βειηηψζεσλ πξνο εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο 16. Γελ ζπλαληάηαη ζπρλά θαη φηαλ ζπλεπάγεηαη κφληκε απψιεηα ηνπ ειέγρνπ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, ακθηζβεηείηαη αθφκε θαη αλ απνηειεί ηχπν ζχκπξαμεο. Πξφθεηηαη γηα ηνπο θπξηφηεξνπο ηχπνπο ΓΗΣ πνπ σζηφζν εκθαλίδνληαη ζε δηάθνξεο παξαιιαγέο αλάινγα κε ηε ζπκθσλία θαη ηηο αλάγθεο ησλ δχν πιεπξψλ. ηνλ Πίλαθα 2 παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά κεξηθέο απφ ηηο παξαιιαγέο ησλ ηχπσλ ΓΗΣ πνπ παξνπζηάζηεθαλ αλσηέξσ. 15 Βι. Lease-Rehabilitate-Operate (L.R.O.) θαη Lease-Own Operate (L.O.O.) 16 Βι. David L. Seader, The United States Experience with Outsourcing, Privatization and Public Partnerships, ζει 7, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα www.ncppp.org 18

Πίλαθαο 1 Οη πην δηαδεδνκέλεο κνξθέο πκπξάμεσλ Γεκνζίνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα Μορθή ΣΔΙΤ Χρημαηοδόηηζη Λειηοσργία Εμπορικός Κσριόηηηα και Κίνδσνος Σηοιτείοσ Σσνηήρηζη Σύμβαζη παροτής Δημόζιος Δημόζιος Δημόζιος Δημόζιος σπηρεζιών και Ιδιωηικός ηομέας ηομέας Τομέας (Service ηομέας Contract) Σύμβαζη διατείριζης Δημόζιος Ιδιωηικός Δημόζιος Δημόζιος (Management Τομέας ηομέας ηομέας Τομέας Contract/ Agreement) DBFO Δημόζιος και Δημόζιος και (Design-Built- Ιδιωηικός Ιδιωηικός Ιδιωηικός Ιδιωηικός Finance- ηομέας Τομέας ηομέας ηομέας Operate) Παρατώρηζη (Concession) Ιδιωηικός ηομέας Ιδιωηικός ηομέας Ιδιωηικός ηομέας Δημόζιος ηομέας Μίζθωζη (Lease) Ιδιωηικός ηομέας Ιδιωηικός ηομέας Δημόζιος ηομέας και Ιδιωηικός Δημόζιος ηομέας ηομέας Αποεπένδσζη (Diverstiture) Ιδιωηικός ηομέας Ιδιωηικός ηομέας Ιδιωηικός ηομέας Ιδιωηικός ηομέας 19

Πίλαθαο 2 Παξαιιαγέο ησλ πην δηαδεδνκέλσλ κνξθψλ ΓΗΣ Σχπνο ΓΗΣ Υαξαθηεξηζηηθά Build-Own-Operate-Transfer (B.O.O.T.) Build-Operate-Transfer (B.O.T.) Build-Transfer-Operate (B.T.O.) Build-Own- Operate (B.O.O.) Buy-Build-Operate (B.B.O) Ο ηδηψηεο θαηαζθεπάδεη, ζπληεξεί θαη ιεηηνπξγεί ην έξγν πνπ αλήθεη ζηνλ ίδην γηα έλα πξνθαζνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη ζηε ζπλέρεηα ην κεηαβηβάδεη ηελ θπξηφηεηά ηνπ ζην Γεκφζην. Ο ηδηψηεο θαηαζθεπάδεη, ζπληεξεί θαη ιεηηνπξγεί ην έξγν πνπ αλήθεη ζην Γεκφζην γηα έλα πξνθαζνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη ζηε ζπλέρεηα κεηαβηβάδεη ηελ ιεηηνπξγία θαη ηε ζπληήξεζή ηνπ ζην Γεκφζην. Ο ηδηψηεο ζρεδηάδεη, ρξεκαηνδνηεί θαη θαηαζθεπάδεη ην έξγν. Με ηελ απνπεξάησζε ε θπξηφηεηα κεηαβηβάδεηαη ζην Γεκφζην πνπ ζηε ζπλέρεηα ην κηζζψλεη ζηνλ Ηδηψηε γηα πξνθαζνξηζκέλε ρξνληθφ πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ν ηειεπηαίνο δηαρεηξίδεηαη ην έξγν θαη εηζπξάηηεη ηα έζνδα ιεηηνπξγίαο ηνπ. Ο ηδηψηεο ρξεκαηνδνηεί, θαηαζθεπάδεη θαη ιεηηνπξγεί ην έξγν χζηεξα απφ ζρεηηθή άδεηα πνπ ηνπ ρνξεγεί ην Γεκφζην. Ζ θπξηφηεηα αλήθεη ζηνλ ηδηψηε, ελψ ην Γεκφζην πξνζδηνξίδεη ζαθψο ηηο πξνδηαγξαθέο ιεηηνπξγίαο (πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο, θαλφλεο αζθαιείαο, επίπεδν ηειψλ ρξήζεο ηνπ έξγνπ) Σν Γεκφζην κεηαβηβάδεη ηελ θπξηφηεηα πθηζηάκελσλ παγίσλ ζηνλ ηδηψηε γηα ηελ πινπνίεζε πξφζζεησλ επελδχζεσλ ζ απηά. Ο ηδηψηεο αλαιακβάλεη ζηε ζπλέρεηα ηε ιεηηνπξγία ησλ παγίσλ ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Γεκνζίνπ. 20