ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΤΙΣ Εισηγητής : Τσούκας Βασίλειος
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Πρόλογος 1 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 2 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 1.1 Η έννοια του τουρισμού 2 1.2 1.2 Η τουριστική ζήτηση 2 1.2.1 Χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης 2 1.2.2 Προσδιοριστικοί παράγοντες της τουριστικής ζήτησης 3 1.3 Τουριστική προσφορά 4 1.3.1 Προσδιοριστικοί παράγοντες της τουριστικής προσφοράς 4 1.4 Χαρακτηριστικά του τουριστικού τομέα 6 1.5 Διακρίσεις του τουρισμού 7 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 21 ΝΟΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 2.1 Εισαγωγικά 21 2.2 Ιστορία 23 2.3 Αρχαιολογικοί Χώροι 24 2.4 Μουσεία 28 2.5 Ενδυμασίες - Λαϊκή Τέχνη 29 2.6 Σπήλαιο Πετραλώνων 30 2.7 Τοπικά Προϊόντα 32 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 37 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ 3.1 Τι είναι το επιχειρηματικό σχέδιο 37 3.2 Κατάρτιση ενός επιχειρηματικού σχεδίου 40 3.3 Περιεχόμενα επιχειρηματικού σχεδίου 42 3.4 Η επιχειρηματική δράση βήμα βήμα 43 3.4.1 Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΙΔΕΑ 43 3.4.2 ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ 43 3.4.3 Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 43 3.4.4 Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 43 3.4.5 Η ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 44 3.4.6 ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 44 3.4.7 ΟΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΑΔΕΙΕΣ 44 3.4.8 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 44
3.4.9 Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 45 3.4.10 Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 46 3.5 Ανάλυση S.W.O.T. 47 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 52 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ - «ΟΙ ΔΥΟ ΝΥΜΦΕΣ» 4.1 Σύνοψη 53 4.2 Περιγραφή της Επιχείρησης 54 4.3. Το Σχέδιο Διοίκησης και Λειτουργικής Διαχείρισης 64 (Management plan) 4.4 Οικονομικά στοιχεία του επιχειρηματικού σχεδίου 66 4.5 Ανάλυση SWOT της επιχείρησης «ΟΙ ΚΕΝΤΑΥΡΟΙ» 71 Επίλογος 72 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 74
Πρόλογος Η πτυχιακή εργασία αναφέρεται στην εκπόνηση ενός επιχειρηματικού σχεδίου για την ίδρυση ενός παραδοσιακού ξενώνα στην περιοχή των Καλυβών στο νομό Χαλκιδικής. Με την ανάλυση που ακολουθεί παραθέτονται στοιχεία όπως γεωγραφικά πολιτιστικά της περιοχής, αλλά και οικονομικά για τη δημιουργία μιας βιώσιμης και λειτουργικής επένδυσης, καθώς επίσης, παραθέτονται και οι στόχοι της επιχείρησης. Η οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής μέσω της προσέλκυσης επισκεπτών, η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, με την ανάπτυξη των εναλλακτικών, κυρίως, μορφών τουρισμού, η μείωση της ανεργίας στην περιοχή, η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού, είναι το ζητούμενο αλλά και τα επιθυμητά αποτελέσματα της όποιας επενδυτικής πρωτοβουλίας σε μία Περιοχή. Σκοπός των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η προσφορά στον επισκέπτη εναλλακτικών δραστηριοτήτων κατά την παραμονή του στην περιοχή, η διαφυγή από την καθημερινότητα, η γνωριμία με τις φυσικές ομορφιές του τόπου (παραλίες, μουσεία, αρχοντικά κλπ), με απώτερο σκοπό τη μετατόπιση του ανταγωνισμού από το πεδίο των τιμών στο πεδίο των προσφερομένων υπηρεσιών, εμπλουτίζοντας την επιχείρησή μας με καινοτόμες υπηρεσίες, στοχεύοντας στην πληρέστερη ικανοποίηση των αναγκών των τουριστών. Η περιοχή των Καλυβών, ιδανικό μέρος που συνδυάζει τέλεια και καλύτερα από οποιοιδήποτε άλλο τουριστικό προορισμό στον κόσμο, θάλασσα και βουνό, είναι μία περιοχή με πολλά περιθώρια ποιοτικής επενδυτικής πρωτοβουλίας. Το παρόν επιχειρηματικό σχέδιο της εργασίας μας αναφέρεται σε μια τουριστική επιχείρηση με ποιοτικές προδιαγραφές λειτουργίας και για όλο τον χρόνο. 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 1.ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 1.1 Η έννοια του τουρισμού Η έννοια του τουρισμού από θεωρητική σκοπιά μπορεί να προσδιοριστεί σαν: «η πρόσκαιρη μετακίνηση ατόμων από τον τόπο της μόνιμης διαμονής τους σ έναν άλλο για λόγους κυρίως ψυχολογικούς, χωρίς κερδοσκοπικό κίνητρο και η οργανωμένη προσπάθεια για την προσέλκυση, υποδοχή και εξυπηρέτηση των ατόμων αυτών». Ο ορισμός περιλαμβάνει καταρχήν δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος που αναφέρεται στη μετακίνηση των ατόμων, αντιπροσωπεύει το καταναλωτικό μέρος του τουρισμού και ταυτίζεται με την τουριστική ζήτηση και το δεύτερο που αναφέρεται στην υποδοχή και εξυπηρέτηση των μετακινούμενων, αντιπροσωπεύει το «παραγωγικό» μέρος και ταυτίζεται με την τουριστική προσφορά. Η προσφορά και η ζήτηση στον τουρισμό, προϋποθέτουν κάποιο προϊόν, που μπορεί να εκφραστεί ποσοτικά, το «τουριστικό προϊόν». 1.2 Η τουριστική ζήτηση Τουριστική ζήτηση είναι το σύνολο των επιθυμιών των ατόμων με αγοραστική δύναμη και συμπεριφορά για την αγορά τουριστικών αγαθών, για την κάλυψη τουριστικών αναγκών σε συγκεκριμένη τουριστική περίοδο. 1.2.1 Χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης: Εποχικότητα (χρονική διάρκεια για τουρισμό) Ημεδαπή, αλλοδαπή (τοπικός εξωτερικός τουρισμός) Μέσος χρόνος παραμονής (5-10 ημέρες) Κατανομή διανυκτερεύσεων (σε διάφορα καταλύματα) Οι προτιμήσεις των τουριστών (hotel, pension, camping) 2
1.2.2 Προσδιοριστικοί παράγοντες της τουριστικής ζήτησης: Παράγοντες επηρεασμού της συμπεριφοράς των τουριστών Πολιτικοί (κοινωνική τάξη, κουλτούρα) Κοινωνικοί (ομάδες, οικογένεια, άτομα) Προσωπικοί (ηλικία, επάγγελμα, προσωπικότητα) Ψυχολογικοί (παρακίνηση μάθηση, νοοτροπία, αντίληψη, πιστεύω) Φυσικοί (συνθήκες φυσικού περιβάλλοντος κρύο, ζέστη) Οικονομικοί (εισόδημα, οικονομική τάξη, περιουσιακά στοιχεία, αποταμίευση, δάνεια) Τυχαίοι παράγοντες Μέγεθος πληθυσμού Όσο μεγαλύτερος είναι ο πληθυσμός μιας αγοράς, τόσο αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων για τουρισμό και κατά συνέπεια η ζήτηση τουριστικών αγαθών. Κατανομή εισοδήματος Όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα του καταναλωτή τουρίστα, τόσο περισσότερα χρήματα διαθέτει για την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών. Η κατανομή του εισοδήματος προσδιορίζει και την τουριστική ζήτηση. Τουρίστες με χαμηλό εισόδημα διαθέτουν λίγα χρήματα για τουρισμό και περισσότερα για άλλες βασικές ανάγκες. Αντίθετα τουρίστες με μεγάλο εισόδημα διαθέτουν μεγάλα ποσά για κάλυψη τουριστικών αναγκών. Κόστος ταξιδιού ή τουριστικού πακέτου Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του τόσο μικρότερη είναι η ζήτηση και αντίστροφα. Εναλλακτικές επιλογές Όταν για την ικανοποίηση των ίδιων τουριστικών αναγκών προσφέρονται πολλά και σε διάφορες τιμές τουριστικά αγαθά ή πακέτα ή υπηρεσίες. 3
Τουριστικά κίνητρα της περιοχής στην οποία προσφέρονται οι τουριστικές υπηρεσίες Φυσικά (μορφολογία, θάλασσα, βουνό) Κλιματολογικά (ηλιοφάνεια, θερμοκρασία, καλό κλίμα) Πολιτιστικά (ιστορικοί αρχαιολογικοί χώροι, τέχνη, κουλτούρα, ήθη, έθιμα) Οικονομικά (κόστος ζωής της χώρας υποδοχής) Απόστασή της χώρας υποδοχής από τη χώρα μόνιμης διαμονής 1.3 Τουριστική προσφορά Τουριστική προσφορά είναι η οργανωμένη προσπάθεια των συντελεστών παραγωγής και διάθεσης του παραγωγικού τομέα του τουρισμού, για παραγωγή και διάθεση τουριστικών αγαθών ή υπηρεσιών, με σκοπό την προσέλκυση και καλύτερη εξυπηρέτηση των τουριστών, σε καθορισμένη χρονική περίοδο στον τόπο του τουριστικού προορισμού σε διάφορες τιμές. 1.3.1 Προσδιοριστικοί παράγοντες της τουριστικής προσφοράς Η τιμή του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος. Είναι το βασικότερο κίνητρο για τον τουρίστα. Πρέπει να παρουσιάζει ελαστικότητα για αύξηση ή μείωση λόγω ανταγωνισμού Οι στόχοι των τουριστικών επιχειρήσεων: η μεγιστοποίηση του κέρδους η πολιτική της κατάκτησης της αγοράς (να γίνει ο LEADER) η κοινωνική προβολή της επιχείρησης η αποφυγή επιχειρηματικών κινδύνων Η τουριστική υποδομή. Το επίπεδο της τουριστικής υποδομής δηλαδή ποιους και πόσους τουρίστες μπορεί να δεχτεί ο συγκεκριμένος τόπος. 4
Οι τιμές λοιπών αγαθών που αποτελούν το τουριστικό πακέτο. Οι μεταβολές της τιμής ενός ή περισσότερων συντελεστών που απαρτίζουν το τουριστικό πακέτο (εισιτήρια, είδη διατροφής) προκαλούν μεταβολές στην τελική διαμόρφωση της τιμής του τουριστικού πακέτου. Οι ανταγωνιστές. Οι τουριστικές επιχειρήσεις μιας περιοχής, που παράγουν τα ίδια τουριστικά αγαθά για να ικανοποιήσουν τους ίδιους τουρίστες, ανταγωνίζονται μεταξύ τους στην ποιότητα και τις τιμές των προσφερόμενων τουριστικών υπηρεσιών. Οι αντάρτες της αγοράς. Είναι οι μικροί ανταγωνιστές που προσφέρουν με αθέμιτα μέσα υπηρεσίες αμφιβόλου ποιότητας, σε χαμηλές τιμές. Οι αστάθμητοι παράγοντες. Η απότομη πτώση ή αύξηση της τουριστικής κίνησης, οι κακές καιρικές συνθήκες, κλπ. Όπως παρατηρούμε από τα παραπάνω οι διάφοροι παράγοντες της ζήτησης και της προσφοράς είναι αυτοί που διαμορφώνουν τις οικονομικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τουριστικών επιχειρήσεων και τουριστών, καθορίζοντας τις ροές των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών προς τους τουρίστες και την ανταπόκριση προς αυτά έναντι οικονομικού ανταλλάγματος, μέσα σ ένα χώρο που ονομάζεται τουριστική αγορά. 5
Α.Τ.Ε.Ι Σερρών Σ.Δ.Ο. Τμήμα Λογιστικής 1.4 Χαρακτηριστικά του τουριστικού τομέα Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του τουρισμού είναι: Δύο διαφορετικοί γεωγραφικοί τόποι Για να υπάρχει τουρισμός είναι απαραίτητη η μετακίνηση ατόμου ή ομάδας ατόμων από έναν τόπο σε άλλο. Ο ένας τόπος θα είναι αυτός της μόνιμης διαμονής και ο άλλος ένας τόπος μακριά από τον πρώτο αλλά πάντα γνωστός. Οι δύο διαφορετικοί τόποι μπορούν να είναι ή μέσα στην ίδια χώρα ή στην αλλοδαπή. Το άτομο ή η ομάδα ατόμων Ο τουρισμός είναι ανθρώπινη ανάγκη και χωρίς την συμμετοχή του ανθρώπου, τουρισμός δεν νοείται. Είναι δηλαδή αποτέλεσμα της μεμονωμένης ή ομαδικής μετακίνησης ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς και της διαμονής τους σ αυτούς, για την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών τους. Πρόσκαιρος παραμονή Βασικό στοιχείο της έννοιας του τουρισμού είναι η πρόσκαιρη παραμονή, δηλαδή η επάνοδος στο σημείο της εκκίνησης. Ο τουρίστας πρέπει από τη στιγμή που εγκαταλείπει την περιοχή της μόνιμης διαμονής του να έχει την πρόθεση να επιστρέψει πάλι πίσω μέσα σε λίγες ημέρες, εβδομάδες ή μήνες. Η μη άσκηση επαγγέλματος Για να νοηθεί τουρισμός πρέπει τα άτομα που μετακινούνται, να μην έχουν σκοπό την άσκηση οποιασδήποτε εργασίας στον τόπο προορισμού, που να τους επιφέρει άμεσο οικονομικό κέρδος. Τουριστικός σκοπός Οι άνθρωποι όταν κάνουν τουρισμό έχουν σα σκοπό να εκπληρώσουν τις επιθυμίες τους και να ικανοποιήσουν τον ψυχικό τους κόσμο, αποκτώντας και ανανεώνοντας την ισορροπία του ατόμου τους σε σχέση με την εργασία και το περιβάλλον της μόνιμης διαμονής τους. Αυτό το επιτυγχάνουν με την ξεκούραση, αναψυχή, ψυχαγωγία, συμμετοχή σε εκδηλώσεις θρησκευτικού, αθλητικού και πολιτιστικού περιεχομένου, την υγεία και την ικανοποίηση της περιέργειας του ατόμου. 6
Α.Τ.Ε.Ι Σερρών Σ.Δ.Ο. Τμήμα Λογιστικής Δημιουργία οικονομικών δραστηριοτήτων Με την μετακίνηση των τουριστών δημιουργούνται, τόσο στους τόπους προέλευσης όσο και στους τόπους προορισμού, διάφορες οικονομικές δραστηριότητες για την καλύτερη εξυπηρέτηση των τουριστών με την παραγωγή και παροχή τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών. 1.5 Διακρίσεις του τουρισμού Οι διακρίσεις του τουρισμού σε διάφορες κατηγορίες είναι πολλές και εξαρτώνται από τα στοιχεία (παράγοντες) με βάση τα οποία γίνεται η διάκριση. Α) Από άποψη γεωγραφικού περιβάλλοντος Από το βασικό στοιχείο του τουρισμού, την «μετακίνηση» από έναν τόπο σε άλλο, έχουμε μετακίνηση μέσα στα φυσικά όρια μιας χώρας και την μετακίνηση έξω από αυτά. Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για τον εσωτερικό τουρισμό και στη δεύτερη για τον εξωτερικό. 1. Εσωτερικός τουρισμός Ο εσωτερικός τουρισμός πραγματοποιείται από τον εγχώριο (ντόπιο) πληθυσμό μιας χώρας μέσα στα φυσικά σύνορα αυτής. Αν και δεν επιφέρει ξένο συνάλλαγμα αυτό το είδος τουρισμού, παρουσιάζει σημαντικές ωφέλειες, όπως οικονομικές, πνευματικές, εκπολιτιστικές, κλπ. Ο εσωτερικός τουρισμός έχει σαν πλεονεκτήματα: την αναδιανομή του εισοδήματος ιδίως όταν υπάρχει μετακίνηση από τα αστικά κέντρα προς την περιφέρεια, τη μείωση εξαγωγής συναλλάγματος, τη γνωριμία της πατρίδας και την σύσφιξη των σχέσεων και διατήρηση των πολιτιστικών στοιχείων μεταξύ των πολιτών και των διαφόρων περιοχών της χώρας. 2. Εξωτερικός τουρισμός Ο εξωτερικός τουρισμός πραγματοποιείται από άτομα που ζουν μόνιμα σε μια χώρα, την οποία εγκαταλείπουν προσωρινά για να επισκεφτούν άλλη ή άλλες χώρες εκτός των συνόρων της. Ο εξωτερικός τουρισμός χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: 7
Στον ενεργητικό τουρισμό: εδώ ανήκει η μετακίνηση των τουριστών από μια ξένη χώρα προς τη χώρα υποδοχής. Το βασικό στοιχείο του ενεργητικού εξωτερικού τουρισμού είναι η εισροή ξένου συναλλάγματος, σημαντικό στοιχείο προσφοράς στην οικονομία κάθε χώρας. Στον παθητικό τουρισμό: εδώ ανήκουν οι μόνιμοι κάτοικοι μιας χώρας, οι οποίοι μετακινούνται για τουρισμό από τη χώρα τους προς μια άλλη ξένη χώρα. Το βασικό στοιχείο του παθητικού εξωτερικού τουρισμού είναι η εκροή πολύτιμου συναλλάγματος (αναφερόμαστε για χώρες εκτός Ε.Ε. που δεν έχουν ως επίσημο νόμισμα το ευρώ). Γενικά με τον εξωτερικό τουρισμό προσφέρεται η δυνατότητα στους τουρίστες, να γνωρίσουν άλλες χώρες και να συναναστραφούν με άλλους λαούς δημιουργώντας ένα κλίμα συναδέλφωσης με το οποίο εδραιώνεται η ειρήνη στον κόσμο. Β) Από άποψη μεγέθους τουριστικού πλήθους 1. Ατομικός ή μεμονωμένος τουρισμός Είναι ο τουρισμός που πραγματοποιείται από ένα άτομο ή οικογένεια ή παρέα χωρίς τη μεσολάβηση οργανωμένου τουριστικού γραφείου. Η απόφαση για τη μετακίνηση, τον χρόνο, τον τόπο προορισμού, την διάρκεια, το σκοπό ανήκει αποκλειστικά στο 8
μεμονωμένο άτομο. Η μετακίνηση γίνεται κυρίως με ιδιωτικά- ατομικά μέσα και έχει περιηγητικό χαρακτήρα, όπως αυτοκίνητα, θαλαμηγοί, τροχόσπιτα αυτοκινούμενα, γιοτ, κλπ. Γι αυτό η απόφαση της επιλογής του τόπου προορισμού επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες: Την απόσταση της χώρας προορισμού Την υποδομή και ανάπτυξη του συγκοινωνιακού δικτύου της Το επίπεδο της τουριστικής βιομηχανίας της Την ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών Τη νομισματική διαφορά της χώρας τους με τη χώρα προορισμού. Οι τουρίστες αυτής της κατηγορίας παραμένουν περισσότερο χρόνο στους τόπους προορισμού τους και δαπανούν περισσότερα χρήματα, γι αυτό ο ατομικός τουρισμός από οικονομικής άποψης, είναι ο επωφελέστερος για τη χώρα που πραγματοποιείται. 2. Ομαδικός ή μαζικός τουρισμός Ομαδικό τουρισμό ονομάζουμε την κατηγορία εκείνη κατά την οποία η μετακίνηση σε ένα τουριστικό τόπο γίνεται από μεγάλη ομάδα ατόμων (σωματείο, σύλλογο, τουριστικό γραφείο, κλπ.), έχει συλλογικό χαρακτήρα και μικρή χρονική διάρκεια διακοπών στον τόπο διαμονής. Η απόφαση του προγράμματος, της οργάνωσης και της μετακίνησης είναι εκ των προτέρων γνωστή και προσφέρεται σε μορφή πακέτου από μεγάλους κυρίως ταξιδιωτικούς οργανισμούς σήμερα. Τα τουριστικά αυτά πακέτα περιλαμβάνουν τους τόπους προορισμού, τα μεταφορικά μέσα, τα καταλύματα, προγράμματα εκδρομών στους τουριστικούς τόπους της περιοχής, κλπ. Η τιμή κόστους αυτών των πακέτων είναι χαμηλή και προσιτή για όλα τα κοινωνικά στρώματα, λόγω της μαζικότητας και των εκπτώσεων που επιτυγχάνουν οι ταξιδιωτικοί οργανισμοί στα μέσα συγκοινωνίας, διαμονής, κλπ. Αυτή η κατηγορία τουρισμού αφ ενός παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα για τον τουρίστα όπως χαμηλή τιμή, καλή οργάνωση με ταυτόχρονη ικανοποίηση πολλών τουριστικών αναγκών, αφ ετέρου δε μειονεκτήματα για τη χώρα που διενεργείται 9
λόγω της μικρής διάρκειας, της χαμηλής κοινωνικοοικονομικής στάθμης των τουριστών και την προϋπόθεση να διαθέτει τέτοια τουριστική ανάπτυξη η χώρα με μεγάλα κέντρα μαζικού τουρισμού. Γ) Από άποψη εποχής 1. Συνεχής ή ετήσιος τουρισμός Είναι η κατηγορία του τουρισμού κατά την οποία η διακίνηση των τουριστών γίνεται όλη τη διάρκεια της χρονιάς ανεξαρτήτου εποχής. Το κύριο χαρακτηριστικό του ετήσιου τουρισμού είναι ότι δεν επηρεάζονται οι δραστηριότητες από τις κλιματολογικές συνθήκες. Οι μορφές αυτής της κατηγορίας τουρισμού είναι ο συνεδριακός τουρισμός που εξελίσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, ο τουρισμός εκθέσεων, ο μορφωτικός τουρισμός, κλπ. 2. Εποχιακός τουρισμός Ονομάζουμε εποχιακό τουρισμό τη διακίνηση των τουριστών που γίνεται σε ορισμένη εποχή ή εποχές του χρόνου. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε έντονη αύξηση του τουριστικού πλήθους στη συγκεκριμένη εποχή, επειδή οι τουριστικές δραστηριότητες επηρεάζονται από τις κλιματολογικές συνθήκες. Οι μορφές αυτής της κατηγορίας τουρισμού είναι ο χειμερινός τουρισμός με τα χειμερινά σπορ και ο θερινός. Δ) Από άποψη συχνότητας τουριστικού ρεύματος 1. Περίοδος αιχμής Ονομάζεται η συγκεκριμένη χρονική περίοδος, ασχέτου εποχής, που παρουσιάζει μεγάλη τουριστική κίνηση σε κάποια τουριστική περιοχή. Στην Ελλάδα η περίοδος αιχμής είναι 15 Ιουνίου μέχρι 15 Σεπτεμβρίου. 2. Χαμηλή περίοδος ή εκτός αιχμής Είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία η τουριστική κίνηση περιορίζεται σε χαμηλά επίπεδα. Στη χώρα μας η περίοδος είναι από τον Απρίλιο έως 15 Ιουνίου και από 15 Σεπτεμβρίου μέχρι τέλος Οκτωβρίου. 10
3. Νεκρή περίοδος Είναι οποιαδήποτε εποχή κατά την οποία δεν παρουσιάζεται καθόλου τουριστική κίνηση ή ελάχιστη που είναι όμως αναξιόλογη. Ε) Από άποψη χρήσης μεταφορικών μέσων 1. Τουρισμός με αυτοκίνητο Η οικονομική άνοδος των εργαζομένων τις τελευταίες δεκαετίες τους έδωσε την δυνατότητα απόκτησης αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης, που είναι το βασικό μέσο διακίνησης του ατομικού τουρισμού κυρίως. Στον ομαδικό τουρισμό γίνεται χρήση των λεωφορείων. 2.Τουρισμός με τραίνο Είναι το είδος τουρισμού που χρησιμοποιεί σαν κύριο μέσο μεταφοράς τον σιδηρόδρομο. Στη χώρα μας επειδή το σιδηροδρομικό δίκτυο δεν είναι ανεπτυγμένο, το τραίνο δεν προσφέρεται για τουριστικό μέσο. Σε πολλές χώρες όμως, η χρήση του τραίνου σαν τουριστικό μέσο είναι συχνή από τους τουρίστες. 3.Αεροπορικός τουρισμός Το αεροπλάνο με το μεγάλο προσόν τη δυνατότητα ελαχιστοποίησης του χρόνου και συντόμευσης των μεγάλων αποστάσεων, μαζί με τα πλεονεκτήματά του όπως η ασφάλεια και η άνεση καθώς και τα φθηνά ναύλα, έρχεται πρώτο στις προτιμήσεις των τουριστών. Αυτό το διαπιστώνουμε εύκολα από τους πολλούς τουρίστες που έρχονται στη χώρα μας με αεροπλάνο. 4. Ποδηλατικός τουρισμός Πριν αρκετές δεκαετίες το ποδήλατο χρησιμοποιούταν σαν κύριο μέσο μετακίνησης σε μικρές αποστάσεις. Σήμερα παρατηρούμε αρκετά άτομα να κάνουν τουρισμό με ποδήλατο και να συνδυάζουν αυτό το μέσο με κάποιο άλλο είδος τουρισμού όπως πεζοπορικό ή ορειβατικό. 11
5. Περιπατητικός τουρισμός Ο περιπατητικός τουρισμός ορίζεται ως η πραγματοποίηση τουριστικών δραστηριοτήτων, που αφορούν τη διενέργεια περιπατητικών εκδρομών διαμέσου περιοχών αξιόλογης αισθητικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας. Ο περιπατητικός τουρισμός είναι στενά συνδεδεμένος με την ύπαρξη των καταλλήλων μονοπατιών, οργανωμένων ή όχι, εύκολης ή δύσκολης πρόσβασης. Πραγματοποιείται κυρίως σε ημιορεινές ή ορεινές περιοχές (λαγκάδια, πλαγιές, κλπ), χωρίς αυτό να είναι απόλυτο, και θα μπορούσε να θεωρηθεί ως είδος αθλητικού τουρισμού. Στην περίπτωση που ο περιπατητικός τουρισμός πραγματοποιείται σε ορεινές περιοχές, εντάσσεται στην κατηγορία του ορεινού τουρισμού. Το είδος αυτό παρουσιάζεται κυρίως τα τελευταία χρόνια έντονα σε νέους ανθρώπους που θέλουν να ταυτιστούν με την ομορφιά της φύσης. ΣΤ) Από άποψη αποστολής ή επιδιωκόμενου σκοπού 1. Ψυχαγωγικός τουρισμός ή αναψυχής Ονομάζουμε έτσι τη μετακίνηση των τουριστών στο εσωτερικό ή το εξωτερικό μιας χώρας για αλλαγή ή εξεύρεση άλλων μέσων ψυχαγωγίας ίσως και καλύτερων του τόπου διαμονής, αλλαγή από την καθημερινότητα με τη φυγή, κλπ. Αυτό το είδος είναι το αντιπροσωπευτικότερο του τουρισμού διακοπών. 2. Φυσιολατρικός τουρισμός Ο σκοπός αυτού του είδους τουρισμού είναι το πλησίασμα της φύσης από τον άνθρωπο, η συνύπαρξή του μαζί της, η απόλαυσή της και η γνώση της, ώστε να επιτύχει την ψυχική του ισορροπία και τη φυσική του ευεξία. Ονομάζεται επίσης και φυσιογνωστικός τουρισμός. 12
3. Μορφωτικός τουρισμός Αυτός ο τύπος τουρισμού απευθύνεται σε άτομα που ενδιαφέρονται για απόκτηση ή εμπλουτισμό των γνώσεων τους. Τα μέρη που επισκέπτονται είναι επιλεγμένα, μέρη που παρουσιάζουν ενδιαφέρον στο χώρο του πνεύματος, της επιστήμης, της τέχνης και στον τρόπο ζωής των κατοίκων τους. Λέγεται επίσης και γνωστικός τουρισμός. 4. Καλλιτεχνικός τουρισμός Το τουριστικό ρεύμα αυτού του τύπου τουρισμού σε διάφορες χώρες με αποκλειστικό σκοπό την παρακολούθηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων (φεστιβάλ, εκθέσεις καλλιτεχνικών έργων, κλπ.). 5. Θρησκευτικός τουρισμός Ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ελληνικής τουριστικής κίνησης και αφορά την επίσκεψη σε θρησκευτικούς τόπους λατρείας, όπως μοναστήρια και εκκλησίες. Τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας είναι αναπόσπαστο τμήμα της εθνικής κληρονομιάς και αποτελούν αξιόλογο πόλο έλξης επισκεπτών. Οι βυζαντινές και οι μεταβυζαντινές εκκλησίες, οι επιβλητικοί καθεδρικοί ναοί, τα ξωκλήσια, τα μοναστήρια, με την αξιόλογη εικονογράφησή τους, με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και εικόνες, μαρτυρούν την επίμονη προσήλωση στις παραδόσεις και την στενή και μακραίωνη διασύνδεση της τέχνης με τη θρησκευτική λατρεία. Ο θρησκευτικός τουρισμός αφορά κυρίως ευσεβείς περιηγητές, φιλέρευνους τουρίστες, αλλά και θαυμαστές της βυζαντινής τέχνης, οι οποίοι, μέσα από πολιτιστικά οδοιπορικά στον ελληνικό χώρο, έρχονται σε επαφή με την πνευματικότητα της ορθοδοξίας. 13
Ο θρησκευτικός τουρισμός χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: Προσκυνητές τουρίστες, στους οποίους επικρατεί το θρησκευτικό κίνητρο. Οι τουρίστες αυτοί επισκέπτονται μία περιοχή αποκλειστικά για την επίσκεψη στο θρησκευτικό χώρο. Τουρισμός θρησκευτικής κληρονομιάς, του οποίου οι τουρίστες ταξιδεύουν ομαδικά και συνδυάζουν το ταξίδι τους και με άλλες τουριστικές δραστηριότητες. 6. Αθλητικός τουρισμός Η μορφή αυτή του τουρισμού είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Ο κύριος λόγος των τουριστών αυτών είναι η παρακολούθηση αθλητικών εκδηλώσεων (Ολυμπιάδες, Πανευρωπαϊκούς αγώνες όλων των αθλημάτων, Μουντιάλ, κλπ.). Η Ελλάδα φιλοξένησε τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2004 τις μεγαλύτερες αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις του κόσμου, τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 ήταν ένα καταλύτης για την ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού στην Ελλάδα, καθώς η χώρα έχει τώρα μιας τελευταίας τεχνολογίας υποδομή στον τομέα του αθλητισμού, της ψυχαγωγίας, των μεταφορών και της ασφάλειας, με έμφαση στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, αποδεικνύοντας την ικανότητα της να οργανώσει μεγάλες αθλητικές συναντήσεις και διοργανώσεις. 7. Επαγγελματικός τουρισμός Η μετακίνηση μ αυτό το είδος τουρισμού γίνεται για επαγγελματικούς λόγους χωρίς να έχει σαν σκοπό το οικονομικό κέρδος, από άτομα που ενδιαφέρονται για την συνεχή ενημέρωσή τους γύρω από τα επαγγέλματά τους. Γι αυτό ταξιδεύουν σε πολλές χώρες ανεξαρτήτου εποχής, όπου γίνονται εκθέσεις νέων προϊόντων του εμπορίου, της βιομηχανίας, κλπ. 14
8. Τουρισμός για λόγους υγείας Αυτό το είδος τουρισμού δημιουργείται από την μετακίνηση ανθρώπων σε τόπους, οι οποίοι προσφέρονται για την αποκατάσταση ή διατήρηση της υγείας τους. Οι πόλοι έλξης αυτής της μορφής του τουρισμού είναι οι περιοχές όπου κλιματολογικές συνθήκες και ιαματικά λουτρά θεραπεύουν διάφορες ασθένειες. 9. Συνεδριακός τουρισμός Ως συνεδριακός τουρισμός ορίζεται ο τουρισμός ο οποίος συνδέεται με την παρακολούθηση συνεδρίων, εκθέσεων κλπ. Ο συνεδριακός τουρισμός αντιπροσωπεύει μια σημαντική αγορά σε διεθνές επίπεδο. Ο χρόνος παραμονής τους στον τουριστικό προορισμό κυμαίνεται συνήθως από 3 έως 5 ημέρες, ενώ υπάρχει η πιθανότητα παράτασης της παραμονής τους για μεγαλύτερο διάστημα, με τη μορφή κάποιων άλλων μορφών τουρισμού. Βασικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση διαδραματίζει η ικανότητα ενός τόπου να προσελκύσει την προσοχή του συνεδριακού επισκέπτη. Η περίοδος αιχμής του συνεδριακού τουρισμού σημειώνεται κυρίως τους μήνες Φεβρουάριο - Μάιο και Σεπτέμβριο - Νοέμβριο, οπότε και συνήθως διοργανώνονται τα περισσότερα συνέδρια, εκθέσεις, κλπ. Σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού σε έναν τόπο, διαδραματίζει η διαθεσιμότητα των απαραίτητων υποδομών και υπηρεσιών, όπως αμφιθεάτρων, εκθεσιακών χώρων, καταλυμάτων, υποδομών για καφέ και εστίαση, υπηρεσιών διερμηνείας, κλπ. Επίσης, η εύκολη πρόσβαση στον τόπο πραγματοποίησης ενός συνεδρίου ή έκθεσης είναι κρίσιμος παράγοντας για την προσέλκυση επισκεπτών. 10. Οικοτουρισμός Ως Οικοτουρισμός ορίζεται ο περιβαλλοντικά υπεύθυνος τουρισμός και η επίσκεψη σε φυσικές περιοχές, που αποσκοπεί στην απόλαυση και εκτίμηση της φύσης (και των πολιτισμικών στοιχείων του παρόντος και παρελθόντος) και ο οποίος προάγει τη διατήρηση της φύσης, έχει χαμηλή επίδραση επισκεπτών και παρέχει χρήσιμα ενεργή κοινωνικό-οικονομική ανάμιξη του ντόπιου πληθυσμού. 15
Ο Οικοτουρισμός είναι μια περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένη μορφή τουρισμού, η οποία προωθεί την κατανόηση και την προστασία της φύσης, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη γνώση και στο σεβασμό της ιστορίας ενός τόπου. Η ανάπτυξη του οικοτουρισμού έχει ως στόχους: Την ανάδειξη και αξιοποίηση περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους ή περιβαλλοντικής αξίας Της προστασία οικολογικά ευαίσθητα περιοχών μέσω της περιβαλλοντικής έρευνας Τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και του τοπικού χαρακτήρα της περιοχής Την ενθάρρυνση της περιβαλλοντικής συνείδησης των επισκεπτών μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι επισκέπτες των οικολογικά ευαίσθητων περιοχών οφείλουν να τηρούν προσεκτικά τις απαιτήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση, την αποφυγή κάθε ενόχλησης των φυσικών βιοτόπων και διατάραξης της ισορροπίας των οικοσυστημάτων. 11. Αγροτουριστικός τουρισμός Ως αγροτουρισμός ορίζεται η παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που αποσκοπεί στην οικονομική και την κοινωνική αναβάθμιση των αγροτικών χώρων και της υπαίθρου, με την στήριξη της τοπικής αγροτικής παραγωγής, της εμπορίας, της ήπιας και μικρής κλίμακας προσφοράς τουριστικών υπηρεσιών, της ανάδειξης του πολιτιστικού και φυσικού πλούτου κάθε περιοχής καθώς επίσης και στην συμμετοχή των αγροτικών δραστηριοτήτων. Ο αγροτουρισμός θεωρείται ως μία ήπια μορφή εναλλακτικού τουρισμού, καθώς οι υποδομές που προϋποθέτει και οι υπηρεσίες που παρέχει δεν είναι μαζικές. 16
Η ανάπτυξη αγροτουριστικών δραστηριοτήτων στοχεύει κυρίως: Στην αναβάθμιση και τουριστική αξιοποίηση των απομακρυσμένων περιοχών. Στη συμπλήρωση του εισοδήματος των αγροτών (μέσω της ανάπτυξης υποδομών υποστήριξης του αγροτουρισμού και της προώθησης τοπικών προϊόντων) Στην εξοικείωση του επισκέπτη με τον τρόπο ζωής της αγροτικής οικογένειας και στη συμμετοχή του στις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες Στη συνέχιση της τοπικής αγροτικής παράδοσης Στην απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος και η γνωριμία με τα χαρακτηριστικά φυσικά τοπία, τα τοπία φυσικού κάλλους και την πανίδα και τη χλωρίδα των εκάστοτε περιοχών. Αγροτικές περιοχές που περιλαμβάνουν υγροβιότοπους μπορούν να συνδυάσουν την αγροτουριστική δραστηριότητα με το λεγόμενο "τουρισμό των υγροβιότοπων" (παρατήρηση χλωρίδας και πανίδας, δημιουργία κέντρων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κ.τ.λ.). Στην επαφή και η γνωριμία με την τοπική αγροτική πολιτιστική κληρονομιά, τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων, η συμμετοχή σε τοπικές πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.τ.λ. Στην προσφορά διαφοροποιημένων, υψηλής ποιότητας τουριστικών προϊόντων (π.χ. προσφορά βιολογικών παραδοσιακών προϊόντων, προϊόντων προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης, προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης) Στην παρατήρηση των γεωργικών δραστηριοτήτων και πιθανώς η συμμετοχή σε αυτές Στην άσκηση παράλληλων τουριστικών δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο (ορειβασία, πεζοπορία, ανεμόπτερο πλαγιάς κ.τ.λ.). 17
12. Πολιτιστικός τουρισμός Ο πολιτιστικός τουρισμός σχετίζεται με την επίσκεψη σε έναν τόπο με στόχο την επαφή με τα πολιτιστικά στοιχεία αυτού (αρχαιολογικά, βυζαντινά, κλασικά ή νεότερα μνημεία, ιστορία, τέχνες, λαογραφία, κλπ). Συνήθως δεν εμφανίζεται μόνος του, εκτός των περιπτώσεων εκπαιδευτικών εκδρομών σχολείων, αλλά πραγματοποιείται συμπληρωματικά με κάποιο άλλο είδος τουρισμού, προσφέροντας γνώση και ποικιλία στο τουριστικό προϊόν. Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί ένα από τα παλαιότερα και δημοφιλέστερα είδη τουρισμού. Ο πολιτιστικός τουρισμός προσφέρει ευκαιρίες για πολιτιστική εμπειρία, προσφέρει την περιήγηση στη φυσική, καλλιτεχνική και πνευματική κληρονομιά μιας περιοχής καθώς και στη σημερινή δημιουργία. Επίσης, περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε δραστηριότητες είτε παθητικές, όπως παρακολούθηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων (μουσικών συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων κ.α.), επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, περιηγήσεις σε πολιτιστικές διαδρομές, είτε ενεργητικές όπως εκμάθηση τοπικής μαγειρικής, τέχνης ή συμμετοχή σε λαογραφικές δραστηριότητες. Μια άλλη σημαντική παράμετρος που χαρακτηρίζει αυτή τη μορφή τουρισμού, είναι η στενή και ουσιαστική επαφή που αποκτούν οι επισκέπτες με τον τοπικό πληθυσμό, τα ήθη και τις παραδόσεις του, σε συνδυασμό με τα πολιτιστικά δρώμενα στην περιοχή. 13. Θαλάσσιος τουρισμός Ο θαλάσσιος τουρισμός είναι ο τουρισμός ο οποίος σχετίζεται με την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων στη θάλασσα. Συνήθως αφορά την κολύμβηση και την αναψυχή στην παραλία, αλλά με την εναλλακτική του έννοια εμπεριέχει και λοιπές δραστηριότητες, όπως θαλάσσια σπορ, παρακολούθηση βυθού, κλπ. Βασικές υπηρεσίες και υποδομές για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού είναι η διαθεσιμότητα καταλυμάτων, εστιατορίων, καφετεριών, ενοικιαζομένων θαλάσσιων σπορ κλπ., σε παραθαλάσσιες η κοντινές περιοχές. Επίσης, λόγω της μαζικότητας του θαλάσσιου τουρισμού στην Ελλάδα, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ευκολία και η ποιότητα της πρόσβασης (λιμάνια, αεροδρόμια, ποιότητα οδικού δικτύου κ.α.). 18
14. Τουρισμός του βουνού Τα ελληνικά βουνά χαρακτηρίζονται από την ποικιλομορφία τους, τα σπάνια τοπία και τα μοναδικά δάση τους, μερικά από τα οποία είναι από τα παλαιότερα φυσικά δάση της Ευρώπης. Λόγω του απαράμιλλου φυσικού τους πλούτου (σε χλωρίδα και πανίδα) πολλά από αυτά προστατεύονται ως Εθνικοί Δρυμοί, ενώ παράλληλα, τις τελευταίες δεκαετίες, με τις υποδομές που δημιουργήθηκαν αποτελούν ιδανικούς προορισμούς για όσους θέλουν να απολαύσουν δραστηριότητες χειμερινού και ορεινού τουρισμού. Ζ) Από άποψη οικονομικών δυνατοτήτων των περιηγητών 1. Λαϊκός τουρισμός Πραγματοποιείται από άτομα που ανήκουν στις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις. Τα άτομα αυτά ταξιδεύουν συνήθως οικογενειακά ή ατομικά και με κάθε είδος ιδιωτικά μεταφορικά μέσα, αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, τροχόσπιτα, ακόμη και με οτοστόπ. Για την εξυπηρέτηση αυτών των ατόμων έχουν δημιουργηθεί τα κάμπινγκ και οι κατασκηνώσεις. 19
2. Κοσμοπολίτικος τουρισμός Πραγματοποιείται από άτομα της ανώτερης κοινωνικοοικονομικής τάξης, ικανά να δαπανούν μεγάλα χρηματικά ποσά καθ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Επισκέπτονται συνήθως κοσμοπολίτικα κέντρα ταξιδεύοντας με ιδιόκτητα μεταφορικά μέσα όπως αεροπλάνα, θαλαμηγούς, και η διαμονή τους γίνεται σε πολυτελέστατα ξενοδοχεία και σε ενοικιαζόμενες βίλες. 20